नोबेल शांतता पुरस्कार : 2023

• इराणी कार्यकर्त्या नर्गिस मोहम्मदी यांना इराण मधील महिलांवरील अत्याचाराविरुद्धच्या लढा आणि सर्वांसाठी मानवी हक्क आणि स्वातंत्र्याचा प्रचार करण्यासाठी केलेल्या लढ्याबद्दल 2023 चा नोबेल शांतता पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.
• अकादमीच्या म्हणण्यानुसार यावर्षीचा शांतता पुरस्कार अशा लाखो लोकांचा देखील सन्मान करतो ज्यांनी स्त्रियांना लक्ष करणाऱ्या भेदभावपूर्ण अत्याचारी असलेल्या शासनाच्या धार्मिक धोरणांविरुद्ध लढा दिला.
• नर्गीस मोहम्मदी या इराणी मानवाधिकार वकील आणि स्वातंत्र्यसैनिक आहे. त्यांनी 31 वर्षाचा तुरुंगवास भोगला आहे.

भारत आणि शांतता नोबेल पुरस्कार :

2014 चा शांतता नोबेल पुरस्कार कैलास सत्यार्थी यांना "मुले आणि तरुण लोकांच्या दडपशाहीविरूद्ध आणि सर्व मुलांच्या शिक्षणाच्या अधिकारासाठी केलेल्या संघर्ष साठी" देण्यात आला होता.

___________________________________

साहित्याचा नोबेल पुरस्कार : 2023

2023 चा साहित्य क्षेत्रातील (Literature) नोबेल पुरस्कार जॉन फॉसे यांना त्यांच्या नावीन्यपूर्ण नाटके आणि गद्यासाठी देण्यात आला.

• जॉन फॉसे हे नॉर्वेचे लेखक आणि नाटककार आहेत.
• जॉन फॉसे मानवी भावना साध्या आणि सरळ शब्दात व्यक्त करण्यासाठी ओळखले जातात.

साहित्यातील नोबेल आणि भारत

•  1913 मध्ये साहित्यातील नोबेल पुरस्कार रवींद्रनाथ टागोर यांना त्यांच्या संवेदशील आणि सुंदर कवितांसाठी प्रदान करण्यात आला होता.

2023 चा साहित्य क्षेत्रातील (Literature) नोबेल पुरस्कार जॉन फॉसे यांना त्यांच्या नावीन्यपूर्ण नाटके आणि गद्यासाठी देण्यात आला.

• जॉन फॉसे हे नॉर्वेचे लेखक आणि नाटककार आहेत.
• जॉन फॉसे मानवी भावना साध्या आणि सरळ शब्दात व्यक्त करण्यासाठी ओळखले जातात.

साहित्यातील नोबेल आणि भारत

•  1913 मध्ये साहित्यातील नोबेल पुरस्कार रवींद्रनाथ टागोर यांना त्यांच्या संवेदशील आणि सुंदर कवितांसाठी प्रदान करण्यात आला होता.

___________________________________

रसायन शास्त्रातील नोबेल पुरस्कार : 2023

2023 चा रसायनशास्त्रातील (Chemistry) नोबेल पुरस्कार मौंगी बावेंडी , लुई ब्रुस आणि ॲलेक्सी एकिमोव्ह ( Moungi Bawendi, Louis Brus and Alexei Ekimov) यांना संयुक्तरीत्या प्रदान करण्यात आला.

संशोधन : 

क्वांटम डॉट्सच्या शोध आणि संश्लेषणासाठी  

क्वांटम डॉट्स म्हणजे काय ?

क्वांटम डॉट्स हे नॅनोस्केल कण असतात. त्यांचा आकार सामान्यतः 1 ते 100 नॅनो मीटर असतो.

या टेक्नॉलॉजी चा उपयोग कुठे होईल ?

 मेडिकल इमेजिंग मध्ये; डिस्प्ले टेक्नॉलॉजी जसे की LED स्क्रीनची गुणवत्ता वाढवण्यासाठी ; सोलर सेलमध्ये छोटे आणि प्रभावशाली सोलर सेल बनवण्यासाठी इत्यादी.

___________________________________

भौतिकशास्त्रातील नोबेल पुरस्कार : 2023

यंदाचा भौतिकशास्त्रातील (Physics) नोबेल पुरस्कार पियरे अगोस्टिनी , फेरेंक क्रौझ आणि ॲन ल'हुलियर ( Pierre Agostini, Ferenc Krausz, and Anne L’Huillier) यांना ॲटोसेकंद पल्स च्या विकासासाठी देण्यात आला.

संशोधन :

पदार्थातील इलेक्ट्रॉनच्या गतीचा अभ्यास करण्यासाठी ॲटोसेकंद पल्सचा विकास शास्त्रज्ञांनी केला. या संशोधनामुळे शास्त्रज्ञांना पदार्थातील इलेक्ट्रॉनच्या वेगवान गतिशीलतेचा थेट निरीक्षण आणि अभ्यास करता येईल.

आंध्र प्रदेश वनविभागाने कोल्लेरू वन्यजीव अभयारण्याला इको सेन्सिटिव्ह झोन (ESZ - Eco Sensetive Zone) घोषित करण्यासाठी तयारी सुरू केली.

या इको सेन्सिटिव्ह झोन (ESZ) साठी लागणारी जमीन त्या जमिनीचा वापर तसेच त्यासाठीचे नियम यासाठी आंध्रप्रदेश वन्यजीव विभाग सज्ज आहे .

एक्झाम पॉइंटर्स :

Kolleru Lake & Kolleru Wildlife Sanctuary

कोल्लेरू तलाव आणि कोल्लेरू वन्यजीव अभयारण्य :

• हा तलाव आंध्र प्रदेशातील कृष्णा आणि गोदावरीच्या त्रिभुज प्रदेशात (डेल्टा) दरम्यान स्थित आहे.

• या दोन नद्यांच्या नैसर्गिक पूर संतुलनासाठी तलावाचे महत्त्वाचे योगदान आहे.

• हे भारतातील सर्वात मोठे गोड्या पाण्याचे सरोवर आहे.

• 1999 मध्ये भारताच्या वन्यजीव (संरक्षण )अधिनियम, 1972 अंतर्गत तलावाला वन्यजीव अभयारण्य म्हणून अधिसूचित करण्यात आले.

• 2002 मध्ये तलावाला रामसर अधिवेशनाअंतर्गत आंतरराष्ट्रीय महत्त्व असलेल्या पाणथळ परिसंस्थाचा (Wetland of International Importance ) दर्जा देण्यात आला.

2023 चा साहित्य क्षेत्रातील (Literature) नोबेल पुरस्कार जॉन फॉसे यांना त्यांच्या नावीन्यपूर्ण नाटके आणि गद्यासाठी देण्यात आला.

• जॉन फॉसे हे नॉर्वेचे लेखक आणि नाटककार आहेत.
• जॉन फॉसे मानवी भावना साध्या आणि सरळ शब्दात व्यक्त करण्यासाठी ओळखले जातात.

साहित्यातील नोबेल आणि भारत

•  1913 मध्ये साहित्यातील नोबेल पुरस्कार रवींद्रनाथ टागोर यांना त्यांच्या संवेदशील आणि सुंदर कवितांसाठी प्रदान करण्यात आला होता.

2023 चा रसायनशास्त्रातील (Chemistry) नोबेल पुरस्कार मौंगी बावेंडी , लुई ब्रुस आणि ॲलेक्सी एकिमोव्ह ( Moungi Bawendi, Louis Brus and Alexei Ekimov) यांना संयुक्तरीत्या प्रदान करण्यात आला.

संशोधन : 

क्वांटम डॉट्सच्या शोध आणि संश्लेषणासाठी  

क्वांटम डॉट्स म्हणजे काय ?

क्वांटम डॉट्स हे नॅनोस्केल कण असतात. त्यांचा आकार सामान्यतः 1 ते 100 नॅनो मीटर असतो.

या टेक्नॉलॉजी चा उपयोग कुठे होईल ?

 मेडिकल इमेजिंग मध्ये; डिस्प्ले टेक्नॉलॉजी जसे की LED स्क्रीनची गुणवत्ता वाढवण्यासाठी ; सोलर सेलमध्ये छोटे आणि प्रभावशाली सोलर सेल बनवण्यासाठी इत्यादी.

यंदाचा भौतिकशास्त्रातील (Physics) नोबेल पुरस्कार पियरे अगोस्टिनी , फेरेंक क्रौझ आणि ॲन ल'हुलियर ( Pierre Agostini, Ferenc Krausz, and Anne L’Huillier) यांना ॲटोसेकंद पल्स च्या विकासासाठी देण्यात आला.

संशोधन :

पदार्थातील इलेक्ट्रॉनच्या गतीचा अभ्यास करण्यासाठी ॲटोसेकंद पल्सचा विकास शास्त्रज्ञांनी केला. या संशोधनामुळे शास्त्रज्ञांना पदार्थातील इलेक्ट्रॉनच्या वेगवान गतिशीलतेचा थेट निरीक्षण आणि अभ्यास करता येईल.

महात्मा गांधींची 154वी जयंती

संपूर्ण देशात 2 ऑक्टोंबर रोजी महात्मा गांधींची 154 वी जयंती उत्साहात साजरी.

महात्मा गांधींचा थोडक्यात जीवन प्रवास

जन्म : 2 ऑक्टोंबर 1869, पोरबंदर (गुजरात )

मृत्यू : 30 जानेवारी 1948 

दक्षिण आफ्रिकेत गांधीजींचे योगदान (1893 - 1915)

दक्षिण आफ्रिकेतील मूळनिवासी आणि भारतीयांसोबत होत असलेल्या वर्णभेद विरुद्धच्या लढ्यातील गांधीजींचे योगदान उल्लेखनीय आहे.

प्रवासी भारतीय दिवस  

9 जानेवारी 1915 रोजी गांधीजी दक्षिण आफ्रिकेतून भारतात परत आले या दिवसाला संबोधून देशात 9 जानेवारी हा दिवस प्रवासी भारतीय दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

गांधीजींचे राजनैतिक गुरु : गोपाळकृष्ण गोखले हे होते.

सुरुवातीचे सत्याग्रह

चंपारण सत्याग्रह - 1917 ; अहमदाबाद मिल सत्याग्रह - १९१८ ; खेडा सत्याग्रह - 1918 ;

राष्ट्रव्यापी जनआंदोलन 

• रोलेट अॅक्ट विरोधात आंदोलन ( १९१९ )

• असयोग आंदोलन (१९२० -19२२)

• सविनय कायदेभंग आंदोलन (१९३० आणि १९३४)

 भारत छोडो आंदोलन (१९४२)

पुस्तके

हिंद स्वराज 

 माय एक्सपिरिमेंट विथ ट्रुथ (आत्मचरित्र )

वृत्तपत्रे : इंडियन ओपिनियन ; नवजीवन; हरिजन

हरित क्रांतीचे जनक : एम. एस. स्वामीनाथन

जन्म : 7 ऑगस्ट 1925

मृत्यू : 28 सप्टेंबर 2023 

ठिकाण : कुंभकोणम, तामिळनाडू

योगदान : भारताच्या हरितक्रांतीत मोलाच्या योगदानासाठी त्यांना ओळखले जाते.

कृषीप्रधान भारतासाठी एक परिवर्तनात्मक टप्पा ज्याने भारतीय पीक उत्पादन क्षमता लक्षणीयरित्या वाढवली आणि देशाची अन्नसुरक्षा सुनिश्चित केली.

पुरस्कार आणि सन्मान

• पद्मश्री पुरस्कार (1967)

• पद्मभूषण पुरस्कार (1972)

• पद्मविभूषण पुरस्कार (1989)

•  रेबन मॅगसेस पुरस्कार (1971)

• अल्बर्ट आईन्स्टाईन विश्वविज्ञान पुरस्कार ( 1986)

• प्रथम विश्व खाद्य पुरस्कार (1987)हरित क्रांतीचे जनक : एम. एस. स्वामीनाथन

___________________________________

CoBRA च्या प्रशिक्षण पद्धतीत बदल करण्याचा CRPF चा विचार

COBRA - Commando Battalion for Resolute Action

स्थापना : 12 सप्टेंबर 2008 

मूळ एजन्सी : CRPF (केंद्रीय राखीव पोलीस दल) 

COBRA एक विशेष सैन्य आहे. माओवाद्यांशी सामना करणे, गनिमी कावा, जंगल युद्ध प्रकाराच्या ऑपरेशनसाठी याची स्थापना करण्यात आली.

 बोधवाक्य : संग्रामेम पराक्रमी ज्या

           (युद्धात शौर्याचा विजय)

मुख्यालय : नवी दिल्ली

COBRA - Commando Battalion for Resolute Action

स्थापना : 12 सप्टेंबर 2008 

मूळ एजन्सी : CRPF (केंद्रीय राखीव पोलीस दल) 

COBRA एक विशेष सैन्य आहे. माओवाद्यांशी सामना करणे, गनिमी कावा, जंगल युद्ध प्रकाराच्या ऑपरेशनसाठी याची स्थापना करण्यात आली.

 बोधवाक्य : संग्रामेम पराक्रमी ज्या

            (युद्धात शौर्याचा विजय)

मुख्यालय : नवी दिल्ली