पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बिहार राज्यातील राजगीर येथिल प्राचीन विद्यापीठाच्या अवशेषांजवळील नवीन नालंदा विद्यापीठ कॅम्पस चे उद्घाटन केले आहे.

Subject : GS- प्राचीन इतिहास, जागतिक वारसा स्थळे

 सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकत्याच उद्घाटन झालेल्या नालंदा विद्यापीठा संदर्भात बरोबर विधान निवडा.

1. याची स्थापना बिहारमधील गुप्त राजघराण्यातील कुमारगुप्ताने पाचव्या शतकाच्या सुरुवातीस केली होती.

2. 1193 मध्ये तुर्की शासक कुतुबुद्दीन ऐबकाचा सेनापती बख्तियार खिलजीने या विद्यापीठावर आक्रमण करून विद्यापीठ नष्ट केले.

3. नालंदा विद्यापीठाला युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा आहे.

4. वरील पैकी सर्व बरोबर

उत्तर : वरील पैकी सर्व बरोबर

नालंदा विद्यापीठाबद्दल थोडक्यात माहिती :

• नालंदा विद्यापीठ भारतीय उपखंडातील सर्वात जुने विद्यापीठ आहे.

• याची स्थापना बिहार मधील गुप्त राजघराण्याचे कुमारगुप्ता यांनी 5 व्या शतकाच्या सुरुवातीला केली होती आणि 12 व्या शतकापर्यंत म्हणजे जवळपास 600 वर्ष या विद्यापीठाची भरभराट होत गेली.

• हर्षवर्धन आणि पाल या राजांच्या काळात नालंदा विद्यापीठाची लोकप्रियता शिगेला पोहोचली.

• नालंदा विद्यापीठ हे शिक्षण, संस्कृती आणि बौद्धिक देवाण-घेवाणीचे एक महत्त्वाचे केंद्र होते. 

• नालंदा विद्यापीठाचा भारतीय सभ्यतेच्या विकासावर उल्लेखनीय प्रभाव होता.

• नालंदा विद्यापीठ हे मठसंस्था होती येथे पुरुष भिक्षु आणि महिला भिक्षु राहत आणि अभ्यास करत.

• नालंदा येथील विद्यार्थ्यांना कठोर आचारसंहितेचे पालन करणे अपेक्षित होते आणि त्यांना दैनंदिन ध्यान आणि अभ्यास सत्रांमध्ये भाग घेणे आवश्यक होते.

• येथे बौद्ध धर्मातील सर्व प्रमुख तत्त्वज्ञाने शिकवली जात.

• त्याचबरोबर वैद्यकशास्त्र , प्राचीन भारतीय वैद्यकीय प्रणाली, आयुर्वेद, गणित, व्याकरण, खगोलशास्त्र आणि भारतीय तत्त्वज्ञान यांसारखे विषयही येथे शिकवले जात.

• त्यामुळे येथे चीन, कोरिया, जपान, तिबेट, मंगोलिया, श्रीलंका आणि दक्षिण पूर्व आशियांसारख्या दूरच्या भागातील विद्यार्थी देखील शिक्षणासाठी येत होते.

• 1193 मध्ये तुर्की शासक कुतुबुद्दीन ऐबकाचा सेनापती बख्तियार खिलजीने या विद्यापीठावर आक्रमण करून विद्यापीठ नष्ट केले.

• पुढे 1812 मध्ये स्कॉटिश सर्वेक्षक फ्रान्सिस बुकानन-हॅमिल्टन याने विद्यापीठाचा शोध लावला.

• यानंतर 1861 मध्ये सर अलेक्झांडर कॅनिंग यांनी हे आशिया खंडातील एक महत्वपूर्ण प्राचीन विद्यापीठ आहे असे आपल्या अभ्यासात मांडले.

• चिनी भिक्षू झ्वेन त्सांग यांनी प्राचीन नालंदाजाच्या शैक्षणिक आणि स्थापत्य कलेच्या भव्यतेबद्दल अनमोल माहिती आपल्या प्रवास वर्णनात दिली आहे.

• नालंदा विद्यापीठाला युनेस्कोचे जागतिक वारसा स्थळाचा दर्जा आहे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकत्याच उद्घाटन झालेले नालंदा विद्यापीठ कोणत्या राज्यात आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश

3. बिहार

4. मध्य प्रदेश

उत्तर : बिहार 

नविन पोस्ट ऑफिस ॲक्ट, 2023 लागू

Subject : GS- राज्यशास्त्र (Polity)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) नवीन पोस्ट ऑफिस ॲक्ट 2023 लागू झाल्यानंतर याकायद्याने खालील पैकी कोणत्या कायद्याची जागा घेतली ?

1. भारतीय पोस्ट ऑफिस कायदा, 1858

2. भारतीय पोस्ट ऑफिस कायदा, 1898

3. भारतीय पोस्ट ऑफिस कायदा, 1928

4. भारतीय पोस्ट ऑफिस कायदा, 1958

उत्तर : भारतीय पोस्ट ऑफिस कायदा, 1898

• नवीन भारतीय टपाल कायदा, पोस्ट ऑफिस ॲक्ट, 2023 मधील तरतुदी 18 जून 2024 पासून लागू करण्यासाठी केंद्र सरकारकडून अधिसूचना जारी करण्यात आली. 

• या कायद्यामुळे भारतीय पोस्ट ऑफिस कायदा 1898 हा रद्द करण्यात आला.

• उद्देश : नागरिकांना मध्यस्थी ठेवून सेवा प्रदान करण्यासाठी आणि सरकारी योजनांचा लाभ शेवटच्या व्यक्तींपर्यंत पोहोचावा आणि राहणीमानात सुसह्यता वाढावी यासाठी एक सोपी कायदेशीर चौकट प्रदान करणे हा या नवीन कायद्याचा उद्देश आहे.

• पोस्ट ऑफिस कायदा 2023 मध्ये " कमाल शासन आणि किमान सरकारला " प्रोत्साहन देण्यासाठी कोणतीही दंडात्मक तरतूद विहित केलेली नाही.

• पोस्ट ऑफिस बिल, 2023 हे 10 ऑगस्ट 2023 रोजी राज्यसभेत सादर करण्यात आले आणि 4 डिसेंबर 2023 रोजी राज्यसभेने ते बिल पास केले.

• नंतर हे विधेयक 18 डिसेंबर २०२३ रोजी लोकसभेत मंजूर करण्यात आले.

• 24 डिसेंबर 2023 रोजी भारताच्या राष्ट्रपतींनी या बिलाला आपली संमती दिली आणि बिलाचे कायद्यात रूपांतर झाले.

• (नोट - लोकसभेत आणि राज्यसभेत बिल मंजूर झाल्यानंतर ते बिल राष्ट्रपतींच्या स्वाक्षरीसाठी जाते राष्ट्रपतींनी स्वाक्षरी केल्यानंतर बिलाचे कायद्यात रूपांतर होते.)

असमी सबमशीन गन

Subject : GS- राष्ट्रीय घडामोडी - संरक्षण (Defence)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) असमी सबमशीन गन बद्दल असत्य विधान निवडा.

1. या गनची निर्मिती हैदराबाद येथील लोकेश मशीन लिमिटेड या कंपनीने केली आहे.

2. भारतीय लष्करात दाखल होणारे हे पहिलेच स्वदेशी बनावटीचे आणि तयार केलेले शस्त्र आहे. 

3. असमी ही 5 किलो पेक्षा जास्त वजनाची सबमशीन गन आहे.

4. या गनची डिझाईन DRDO ने बनवली आहे.

उत्तर : असमी ही 5 किलो पेक्षा जास्त वजनाची सबमशीन गन आहे हे चुकीचे विधान आहे.

असमी ही २.४ किलो पेक्षा कमी वजनाची सिंगल युनिबोडी 9X19 मिमी कॅलिबर सबमशीन गन आहे.

असमी सबमशीन गन : 

• भारतीय लष्कराच्या उत्तर कमांडने 4.26 कोटी रुपयांच्या 550 स्वदेशी बनावटीच्या, विकसित आणि निर्मित असमी (ASMI) सबमशीन गनची ॲार्डर दिली आहेत. 

• असामी गन पूर्णपणे स्वदेशी बनावटीची आहे तसेच याची निर्मिती देखील भारतात झालेली आहे.

• असामी गन डिफेन्स रिसर्च अँड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन (DRDO) च्या पुणे येथील प्रयोगशाळा शस्त्रास्त्र संशोधन आणि विकास आस्थापना (ARDE) ने भारतीय सैन्याच्या सहकार्याने डिझाइन केले आहे.

• ही डिझाईन लोकेश मशीन लिमिटेड या हैद्राबाद येथील मशीन बनवणाऱ्या कंपनीला उत्पादनासाठी सुपूर्द करण्यात आली.

• भारतीय लष्करात दाखल होणारे हे पहिलेच स्वदेशी बनावटीचे आणि तयार केलेले शस्त्र आहे. 

• असमी (ASMI) हा अस्मिता या शब्दाचा शॅार्ट फॅार्म आहे याचा अर्थ अभिमान असा होतो.

असमी (ASMI) सब मशीन गन ची वैशिष्ट्ये पुढीलप्रमाणे : 

• असमी ही २.४ किलो पेक्षा कमी वजनाची सिंगल युनिबोडी 9X19 मिमी कॅलिबर सबमशीन गन आहे.

• या सब मशीन गनची मॅक्झिन क्षमता 32 राउंड आहे आणि ही गन 800 राऊंड प्रति मिनिट या वेगाने फायर करू शकते.

जागतिक निर्वासित दिन

Subject : GS- दिनविशेष

• दरवर्षी 20 जून रोजी जगभरात जागतिक निर्वासित दिन साजरा केला जातो.

• युद्ध, सामाजिक वाद, नैसर्गिक आपत्ती यामुळे स्वतःचे घर सोडून दुसऱ्या देशात जाणाऱ्या निर्वासितांच्या भयानक वास्तवावर प्रकाश टाकण्यासाठी आणि अशा लोकांचा सन्मान करण्यासाठी संयुक्त राष्ट्राने नियुक्त केलेल्या हा आंतरराष्ट्रीय निर्वासित दिवस आहे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पहिला जागतिक निर्वासित दिवस केव्हा साजरी करण्यात आला ?

1. 20 जून 1990

2. 20 जून 1998

3. 20 जून 2001 

4. 20 जून 2008

उत्तर : 20 जून 2001 

निर्वासित म्हणजे काय ?

• स्वच्छ स्वतःच्या देशात होणारा छळ किंवा जीविताचा धोका त्यामुळे स्वतःचा देश सोडून स्थलांतर करणाऱ्या लोकांना निर्वासिता असे म्हणतात.

• (उदाहरणार्थ एखाद्या देशात जर दोन धर्मातील गटांमध्ये वाद झाले तर तेथील काही लोकांना जीवाचा धोका असतो ते लोक देश सोडण्यास भाग पाडले जातात. म्यानमार मधील रोहिंग्या मुस्लिम लोक भारतात आणि बांगलादेशात निर्वासित झाले आहे.)

निर्वासितांसाठी संयुक्त राष्ट्र उच्चायुक्त कार्यालय :

United Nation High Commission for Refugees (UNHCR) 

• ही संघटना जगभरातील निर्वासित लोकांचे संरक्षण करते आणि त्यांना घरी परत जाणे किंवा त्यांच्या पुनर्वसनासाठी मदत कार्य करते.

• दुसऱ्या महायुद्धात लाखो लोकांनी घरे गमावली त्यांना मदत करण्यासाठी 1950 मध्ये संयुक्त राष्ट्र महासभेद्वारे (UNGA) या संघटनेची निर्मिती करण्यात आली. 

• या संस्थेच्या कार्याबद्दल त्यांना 1954 आणि 1981 चा शांततेचा नोबल पुरस्कार देण्यात आला.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडे ट्रेंड बोल्टने आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटमधून निवृत्तीची घोषणा केली तो खालीलपैकी कोणत्या देशाचा खेळाडू आहे ?

1. न्यूझीलंड

2. ऑस्ट्रेलिया 

3. दक्षिण आफ्रिका 

4. इंग्लंड 

उत्तर : न्यूझीलंड

ट्रेंड बोल्ट हा हा न्यूझीलंडच्या डावखुरा वेगवान गोलंदाज आहे. (Left Hand Fast Bowler)

घोडबंदर किल्ला

Ghodbunder Fort

Subject : GS- मराठ्यांचा इतिहास - किल्ले

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेला घोडबंदर किल्ला कोणत्या जिल्ह्यात येतो ?

1. पुणे

2. नाशिक

3. ठाणे

4. सातारा

उत्तर : ठाणे

बातम्यांमध्ये : ठाणे येथील ऐतिहासिक घोडबंदर किल्ल्यावर चालू असलेल्या संवर्धन आणि जिर्णोद्धाराच्या कामात जमिनीच्या आतील थरांच्या खाली स्थित एक लपलेला चेंबर सारखी रचना सापडली आहे. याद्वारे मराठ्यांच्या इतिहासातील काही महत्त्वाचे पैलू उलगडण्यास मदत होणार आहे.

घोडबंदर किल्ल्याबद्दल स्पर्धा परीक्षेच्या दृष्टीने महत्त्वाची माहिती :

• महाराष्ट्रातील ठाणे येथील घोडबंदर गावातील हा एक डोंगरी किल्ला आहे.

• हा किल्ला उल्हास नदीच्या काठावर वसलेला आहे.

• हा किल्ला पोर्तुगीजांनी बांधला होता आणि 1730 मध्ये या किल्ल्याचे काम पूर्ण झाले होते.

• या किल्ल्याचा वापर पोर्तुगीज अरबांसोबत घोड्यांच्या व्यापारासाठी करत असे म्हणून या किल्ल्याला घोडबंदर असे नाव पडले.

• पोर्तुगीजांनी कोकण किनारपट्टीवरील सागरावर आपली सत्ता राखण्यासाठी जे किल्ले बांधले त्यापैकी हा एक महत्त्वाचा किल्ला आहे.

• पुढे मराठ्यांनी हा किल्ला काबीज करून स्वराज्यामध्ये आणला.

• 1818 मध्ये ब्रिटिशांनी हा किल्ला ताब्यात घेऊन ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने त्याचा जिल्हा मुख्यालय म्हणून वापर करण्यास सुरुवात केली.

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेला घोडबंदर किल्ला हा कोणत्या नदीच्या काठी आहे ?

1. गोदावरी

2. उल्हास

3. माण

4. कुंडलिका

उत्तर : उल्हास

साहित्य अकादमी पुरस्कार 2024

Subject : GS- साहित्य पुरस्कार 

• साहित्य अकादमी पुरस्कार 2024 नुकताच जाहीर झाला.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न)  2024 चा साहित्य अकादमी पुरस्कार बालसाहित्य कोणाला दिला गेला ? 

1. भारत सासणे

2. किरण गुरव 

3. श्रीकांत उम्रीकर

4. डॅा. शरण कुमार लिंबाळे

उत्तर : भारत सासणे

प्रश्न ) देविदास सौदागर यांची ------ कादंबरीला 2024 चा युवा साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला.

1. समशेर आणि भूत बंगला

2. उजव्या सोंडेच्या बाहुल्या

3. कदाचित अजूनही

4. उसवण

उत्तर : उसवण

साहित्य अकादमी पुरस्कार 2024 : 

बालसाहित्य चा पुरस्कार भारत सासणे यांच्या " समशेर आणि भूत बंगला " या पुस्तकाला जाहीर झाला. तर युवा साहित्याचा पुरस्कार देविदास सौदागर यांच्या " उसवण " या कादंबरीला मिळाला.

साहित्य अकादमी पुरस्कार : 

• 1955 पासून दरवर्षी साहित्य अकादमी पुरस्कार भारतीय भाषांमधील सर्वोत्कृष्ट कलाकृतींसाठी दिला जातो.

• साहित्य अकादमी पुरस्कार 24 भाषांमधील साहित्यांना दिला जातो.

• भारताच्या राज्यघटनेत समाविष्ट केलेल्या 22 भाषांबरोबर इंग्रजी आणि राजस्थानी या भाषांमध्ये देखील साहित्य अकादमी पुरस्कार दिला जातो.

• पुरस्काराचे स्वरूप : ताम्रपत्र, शाल आणि एक लाख रुपये असे या पुरस्काराचे स्वरूप आहे.

• ज्ञानपीठ पुरस्कारानंतर साहित्य अकादमी पुरस्कार हा देशातील दुसरा सर्वोच्च साहित्य पुरस्कार आहे.

साहित्य अकादमी बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• 12 मार्च 1954 रोजी भारत सरकारने साहित्य अकादमीचे औपचारिक उद्घाटन केले.

• साहित्य अकादमी जरी सरकारने स्थापन केली असली तरी अकादमी स्वायत्त संस्था (Autonomous Organisation) म्हणून काम करते.

• सोसायटी नोंदणी कायदा, 1860 अंतर्गत साहित्य अकादमीची सोसायटी म्हणून नोंदणी केली आहे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) साहित्य अकादमी पुरस्काराबद्दल खालीलपैकी कोणते विधान बरोबर आहे.

1. साहित्य अकादमी पुरस्कार 24 भाषांमधील साहित्यांना दिला जातो.

2. सोसायटी नोंदणी कायदा, 1860 अंतर्गत साहित्य अकादमीची सोसायटी म्हणून नोंदणी केली आहे.

3. साहित्य अकादमी पुरस्कार हा देशातील दुसरा सर्वोच्च साहित्य पुरस्कार आहे.

4. वरील पैकी सर्व

उत्तर : वरील पैकी सर्व

नेल्सन मंडेला जीवनगौरव पुरस्कार

Subject : GS- साहित्य पुरस्कार 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) चित्रपटांमधील योगदानाबद्दल दक्षिण आफ्रिकेच्या प्रतिष्ठित नेल्सन मंडेला जीवन गौरव पुरस्काराने खालीलपैकी कोणाला सन्मानित करण्यात आले ?

1. अशोक सराफ

2. कमल हसन 

3. रजनीकांत

4. विनोद गणात्रा

उत्तर : विनोद गणात्रा

• प्रख्यात बालचित्रकार निर्माते विनोद गणात्रा यांना चित्रपटांमधील योगदानाबद्दल दक्षिण आफ्रिकेच्या प्रतिष्ठित " नेल्सन मंडेला जीवन गौरव पुरस्काराने " सन्मानित करण्यात आले.

• हा पुरस्कार त्यांना बाल चित्रपटातील त्यांच्या अतुलनीय योगदानाबद्दल देण्यात आला.

• नेल्सन मंडेला जीवन गौरव पुरस्काराने सन्मानित होणारे विनोद गणात्रा हे पहिले भारतीय ठरले.

• विनोद गणात्रा यांनी 36 राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार पटकावलेले आहेत.

• भारत-पाकिस्तान सीमेवर आधारीत असलेल्या हरुन अरुण या गुजराती चित्रपटाला 26 व्या शिकागो आंतरराष्ट्रीय बालचित्रपट महोत्सवात "लिव्ह उलमन पीस अवॉर्ड" मिळाला.

• प्रतिष्ठित ' लिव्ह उलमन शांतता पुरस्कार ' जिंकणारे विनोद गणात्रा हे एकमेव भारतीय आहेत.

• दादासाहेब फाळके जीवनगौरव पुरस्काराने देखील त्यांना गौरविण्यात आले आहे.

राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार : अजित डोवाल

Subject : GS - नियुक्ती 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडा

1. अलिकडेच राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार म्हणून अजित डोवाल सरांची पुनर्नियुक्ती करण्यात आली.

2. भारताचे प्रथम राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार ब्रजेश मिश्रा हे होते.

3. भारतात आत्तापर्यंत 3 राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार झाले आहेत.

पर्याय :

1. 1 आणि 2 बरोबर 

2. 1 आणि 3 बरोबर 

3. 2 आणि 3 बरोबर

4. 1, 2 आणि 3 बरोबर

उत्तर : 1 आणि 2 बरोबर 

•  राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार म्हणून अजित डोवाल सरांची पुनर्नियुक्ती करण्यात आली.

• अजित डोवाल सर हे केरळ कॅडरचे माजी IPS अधिकारी आहेत.

• त्यांनी 30 मे 2014 पासून भारताचे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार म्हणून पदभार स्वीकारला.

• राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार अजित डोवाल यांना केंद्रीय कॅबिनेट मंत्रीपदाचा दर्जा आहे.

• अजित डोवाल हे भारताचे 5 वे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार आहे.

राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार :

• 1998 मध्ये भारताचे माजी पंतप्रधान अटल बिहारी वाजपेयी सरकारने राष्ट्रीय सुरक्षा परिषदेसह (National Security Council), राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागाराचे पद निर्माण केले.

• भारताचे प्रथम राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार ब्रजेश मिश्रा हे होते.

• राष्ट्रीय सुरक्षा संबंधित मुद्द्यांवर पंतप्रधानांना सल्ला देणे पंतप्रधानांच्या वतीने धोरणात्मक आणि संवेदनशील समस्यांचे व्यवस्थापन करणे हे राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागाराचे काम आहे.

• भारतात आत्तापर्यंत 5 राष्ट्रीय सुरक्षा सल्लागार झाले आहेत :

1. ब्रजेश मिश्रा (1998-2004)

2. जे. एन. दिक्षित (2004-2005)

3. एम. के. नारायणन (2005-2010)

4. शिवशंकर मेनन (2010-2014)

5. अजित डोवाल (2014- वर्तमान)

तरंगशक्ती सराव : 2024

Exercise Tarang Shakti : 2024 

Subject : GS- युद्ध अभ्यास

 सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) तरंगशक्ती सरावाबद्दल बरोबर असणार पर्याय निवडा 

1. 2024 तरंग शक्ति सरावाचे आयोजन भारतामध्ये होणार आहे.

2. हा पहिला बहुराष्ट्रीय हवाई सराव असणार आहे. 

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक 

उत्तर : दोन्ही बरोबर

• भारतीय हवाई तरंग शक्ती 2024 या हवाई सरावाचे ऑगस्ट मध्ये आयोजन करणार आहे.

• भारतीय हवाई दलाने (Indian Air Force) आयोजित केलेला हा पहिला बहुराष्ट्रीय हवाई सराव आहे.

• ऑस्ट्रेलिया, फ्रान्स, जर्मनी, जपान, स्पेन, युनायटेड किंगडम, संयुक्त अमेरिका, संयुक्त अरब अमिराती (USE) हे देश या सरावात सहभागी होणार आहेत.

• सरावाचे उद्दिष्टे : सहभागी देशांसोबत टेक्नॉलॉजीचे देवाण-घेवाण करणे, व्यावसायिक संवाद वाढवणे आणि ऑपरेशन क्षमता वाढवणे हे या सर्वाचे मुख्य उद्दिष्टे असणार आहेत.

मुख्यमंत्री मन्नुयिर काथू मन्नुयर कप्पोम योजना 

Subject : GS - योजना 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) खालीलपैकी कोणत्या राज्याने मातीचे आरोग्य सुधारण्यासाठी " मुख्यमंत्री मन्नुयिर काथू मन्नुयर कप्पोम " योजना सुरू केली ? 

1. आंध्र प्रदेश

2. तमिळनाडू

3. केरळ

4. कर्नाटक 

उत्तर : तमिळनाडू 

• तमिळनाडूचे मुख्यमंत्री एम. के. स्टॅलिन यांनी शेतीला चालना देण्यासाठी " मुख्यमंत्री मन्नुयिर काथू मन्नुयर कप्पोम " ही योजना सुरू केली.

• मातीचे आरोग्य सुधारण्यासाठी आणि शाश्वत शेतीला चालना देण्यासाठी मुख्यमंत्री स्टॅलिन या योजनेसाठी 206 कोटी रुपये खर्च करणार आहेत.

नेमकं कसं ? 

• या योजनेअंतर्गत पहिल्या टप्प्यात हिरव्या खतांच्या बियांचे वाटप केले जाईल.

• हिरवळीच्या खताच्या वापराद्वारे जमिनीची सुपीकता जतन केली जाईल.

• मातीचे संवर्धन आणि सूक्ष्मजीवांचे संरक्षण केल्यास जमिनीतील पोषक घटकांचे प्रमाण वाढेल.

ज्युनिअर हॉकी विश्वचषक : 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालीलपैकी कोणता देश जुनिअर हॉकी विश्वचषक 2025 चे यजमानपद भूषवणार आहे ?

1. भारत 

2. स्पेन 

3. जर्मनी 

4. मलेशिया

उत्तर : भारत

• 2025 मधील पुरुषांच्या ज्युनिअर हॉकी विश्वचषकाचे यजमानपद भारताकडे आहे.

• यापूर्वी तीन वेळा 2013, 2016 आणि 2021 मध्ये झालेल्या ज्युनिअर हॉकी विश्वचषक स्पर्धेचे आयोजन भारताने केले होते.

• 2016 ची ज्युनिअर हॉकी विश्वचषक स्पर्धा भारताने जिंकली होती.

•  ज्युनिअर हॉकी विश्वचषक स्पर्धेत प्रथमच 24 संघ सहभागी होणार आहेत.

• स्पर्धेची मागील आवृत्ती 2023 मध्ये क्वालालंपूर (मलेशिया) येथे आयोजित करण्यात आली होती.

• 2023 ची स्पर्धा जर्मनीने जिंकली होती.

पोर्टेबल ऑप्टिकल अणु घड्याळ

Portable Optical Atomic Clock

Subject : GS - सामान्य विज्ञान   (Science and Technology)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडा

1. नुकतेच विकसित केलेले पोर्टेबल ऑप्टिकल अणु घड्याळाचा उपयोग समुद्रातील अचूक वेळ सांगण्यासाठी होणार आहे.

2. ऑप्टिकल अणु घड्याळांमध्ये स्ट्रोंटियम (Sr) हा अणु वापरला जातो.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : दोन्ही योग्य

नुकत्याच नेचर या वैज्ञानिक जर्नलमध्ये प्रकाशित झालेल्या लेखात वैज्ञानिकांनी जहाजांवर वापरण्यासाठी पोर्टेबल ऑप्टिकल अणु घड्याळाचा नवीन प्रकार सादर केला.

अणु घड्याळ म्हणजे काय ?

• अणु घड्याळ हे प्रगत टाईमकिपिंग डिव्हाईस आहे.

• अणु घड्याळ साधारण घड्याळापेक्षा अधिक अचूकपणे वेळ मोजते.

• अणु घड्याळ वेळ मोजण्यासाठी अणूंच्या नैसर्गिक कंपनांचा वापर करते.

अणु घड्याळ कोणी विकसित केले ?

लुईस एसेन यांनी 1955 मध्ये अणु घड्याळ विकसित केले.

भारतात अणु घड्याळे आहेत का ?

भारतात अहमदाबाद आणि फरीदाबाद येथे अणु घड्याळे कार्यरत आहे.

ऑप्टिकल अणु घड्याळ आणि अणु घड्याळात काय फरक असतो ?

• ऑप्टिकल अणु घड्याळ हे अणु घड्याळांपेक्षाही अधिक अचूक असतात.

• ऑप्टिकल अणु घड्याळांमध्ये स्ट्रोंटियम (Sr) हा अणु वापरला जातो.

आय हॅव द स्ट्रीट्स : अ कुट्टी क्रिकेट स्टोरी 

I Have the Streets : A Kutti Cricket Story

Subject : GS - पुस्तके आणि लेखक

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच प्रदर्शित झालेले " आय हॅव द स्ट्रीट्स : अ कुट्टी क्रिकेट स्टोरी " हे आत्मचरित्र कोणत्या भारतीय क्रिकेट खेळाडूचे आहे ?

1. सौरभ गांगुली  

2. सचिन तेंडुलकर

3. युवराज सिंग

4. रविचंद्रन अश्विन

उत्तर : रविचंद्रन अश्विन

• अलिकडेच भारताचा ऑफ स्पिनर रविचंद्रन अश्विनने लेखक सिद्धार्थ मोंगा यांच्या सहकार्याने आय हॅव द स्ट्रीट्स : अ कुट्टी क्रिकेट स्टोरी हे आत्मचरित्र लिहिले आहे.

• कुट्टी स्टोरी याचा अर्थ छोटीशी गोष्ट असा होतो.

काही महत्त्वाचे क्रिकेटपटू आणि त्यांची पुस्तके पुढील प्रमाणे : 

• सचिन तेंडुलकर - प्लेइंग इट माय वे

• कपिल देव - 1) क्रिकेट माय स्टाईल, 2) स्ट्रेट फ्रॉम माय हार्ट : अॅन ऑटोबायोग्राफी

• सौरभ गांगुली - अ सेंच्युर इज नॉट इनफ

• रवी शास्त्री - स्टारगेझिंग : द प्लेयर्स इन माय लाईफ

• राहुल द्रविड - द वॅाल

• युवराज सिंग - द टेस्ट ऑफ माय लाईफ

• व्ही. व्ही. एस. लक्ष्मण - 281 अँड बियॅाण्ड

• सुरेश रैना : बिलिव्ह : व्हॅाट लाईफ अँड क्रिकेट टॅाट मी

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) कोणत्या भारतीय क्रिकेट खेळाडूंच्या आत्मचरित्राचे शीर्षक " प्लेइंग इट माय वे " आहे ?

( महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC MTS 2020)

1. रवी शास्त्री 

2. सचिन तेंडुलकर 

3. कपिल देव 

4. सौरभ गांगुली

उत्तर : सचिन तेंडुलकर 

प्रश्न) 281 अँड बियॅाण्ड हे कोणत्या दिग्गज क्रिकेटपटूचे आत्मचरित्र आहे ?

(SSC 2022)

1. व्ही. व्ही. एस. लक्ष्मण 

2. सौरभ गांगुली 

3. सचिन तेंडुलकर

4. कपिल देव 

उत्तर : व्ही. व्ही. एस. लक्ष्मण 

सुहेलवा वन्यजीव अभयारण्य

 बातम्यांमध्ये : सुहेलवा वन्यजीव अभयारण्यात वाघांच्या संख्येचा पुरावा मिळाल्यानंतर नवीन व्याघ्र प्रकल्पाची स्थापना करण्याची शक्यता वर्तवण्यात येत आहे.

Subject : GS - पर्यावरण 

सुहेलवा वन्यजीव अभयारण्य बद्दल माहिती : 

• स्थान : हे अभयारण्य उत्तर प्रदेशातील बलरामपुर आणि गोंडा जिल्ह्यात आहे.

• जमीनदार निर्मूलन कायदा, 1952 लागू होण्यापूर्वी सुहेलवा जंगलाची मालमत्ता ही बलरामपूरच्या महाराजांच्या मालकीची होती.

• 1988 मध्ये हे वन्यजीव अभयारण्य म्हणून घोषित करण्यात आले.

•  हे अभयारण्य भारत-नेपाळ आंतरराष्ट्रीय सीमेवर आहे.

• जैवविविधतेने समृद्ध असलेल्या भाबर- तराई परिसंस्थेच्या प्रदेशातील हे एक महत्त्वाचे ठिकाण आहे.

• मंगोलियन थारू जमाती या भागात दीर्घ काळापासून वास्तव्यास आहे.

• वनस्पती : पानझडी आणि अर्ध सदाहरित वनस्पतींचे मिश्रण या अभयारण्यात दिसून येते.

• वनस्पती (Flora) : साल, बहेरा, साग, शिसम, जामुन, हलडू, आसन, जामुन, खैर इत्यादी.

• प्राणी (Fauna) : वाघ, बिबट्या, अस्वल, ससा, लांडगा, रानडुक्कर, सांभर, माकड, लंगूर इत्यादी.

• पक्षी : काळी तितर, मोर, किंगफिशर, बुलबुल, मैना, गरुड, कोकिळा इत्यादी.

 नोट : MPSC, UPSC च्या मुलांनी संपूर्ण आर्टिकल वाचा.

   सरळ-सेवा, पोलीस भरतीच्या मुलांनी अभयारण्य कोठे आहे, वन्यजीव अभयारण्य म्हणून घोषित केव्हा केले ते लक्षात ठेवा.

ए. जी. टी. जॉन सिंग

• प्रख्यात भारतीय वन्यजीव संरक्षण आणि जीवशास्त्रज्ञ ए. जी. टी. जॉन सिंग यांचे 7 जून 2024 रोजी बंगलोर येथे वयाच्या 78 व्या वर्षी निधन झाले.

• त्यांनी वन्यजीव संरक्षणावर 70 हुन अधिक वैज्ञानिक शोध निबंध आणि जवळपास 80 लोकप्रिय लेख लिहिले आहे.

 पुरस्कार :  

• पद्मश्री पुरस्कार

• ABN AMRO लाईफ टाईम वन्यजीव सेवा पुरस्कार 

• कार्ल झिस वन्यजीव संरक्षण पुरस्कार

प्रश्न ) अलीकडेच बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेला सुहेलवा वन्यजीव अभयारण्य खालीलपैकी कोणत्या राज्यात आहे ?

1. महाराष्ट्र 

2. मध्य प्रदेश 

3. छत्तीसगड 

4. उत्तर प्रदेश

उत्तर : उत्तर प्रदेश

सुहेलवा वन्यजीव अभयारण्य उत्तर प्रदेशातील बलरामपुर आणि गोंडा जिल्ह्यात आहे.

अर्थ केअर उपग्रह : 

Subject : सामान्य विज्ञान   (Science and Technology)

• हवामान बदलावरील ढगांच्या प्रभावाचा अभ्यास करण्यासाठी युरोपियन स्पेस एजन्सी द्वारे (ESA) अर्थ केअर उपग्रह प्रक्षेपित केला गेला.

• ही मोहीम ESA आणि जपानी अंतराळ संस्थान JAXA यांच्यातील सहकार्य आहे.

• उद्देश्य : ढगांची निर्मिती आणि वातावरणातील एरोसोलची घनता पृथ्वीच्या तापमानावर कसा परिणाम करते याचा अभ्यास हा उपग्रह करेल.

शांग्रीला संवाद : 2024 

Shangri-La Dialogue : 2024

Subject : International relation - आंतरराष्ट्रीय परिषद 

• आशिया-पॅसिफिक प्रदेशातील प्रमुख संरक्षण बैठक, शांग्रीला संवाद किंवा आशियाई सुरक्षा शिखर परिषदेची (Asian security Summit) 21 वी आवृत्ती सिंगापूर मध्ये नुकतीच पार पडली.

• सिंगापूर मधील शांग्रीला हॉटेल हे संमेलनाचे कायमस्वरूपी ठिकाण आहे म्हणून ही शिखर परिषद शांग्रीला संवाद (Shangri-La Dialogue) म्हणूनही ओळखली जाते.

• शांग्रीला संवादाचे / आशियाई सुरक्षा परिषदेचे श्रेय ब्रिटिश रणनीतीकार सर जॉन चिपमन यांना दिले जाते.

• 2018 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे शांग्रीला संवादाला संबोधित करणारे पहिले भारतीय पंतप्रधान होते.

परिषदेचे महत्त्व : 

• हा संवाद आशिया-पॅसिफिकमधील सर्वात महत्त्वाच्या सुरक्षा आव्हानांवर चर्चा करण्यासाठी, द्विपक्षीय चर्चेत गुंतवण्यासाठी आणि नवीन दृष्टिकोन ओळखण्यासाठी संरक्षण मंत्री, वरिष्ठ अधिकारी आणि गैरसरकारी भागधारकांसह सुरक्षा तज्ञांना एकत्र आणतो.

प्रधानमंत्री आवास योजना (PMAY)

बातम्यांमध्ये : नवीन केंद्रीय मंत्रिमंडळाने प्रधानमंत्री आवास योजने अंतर्गत आणखी तीन कोटी ग्रामीण आणि शहरी घरे बांधण्यासाठी सहाय्य प्रदान करण्याचा निर्णय घेतला आहे.

Subject : सरकारी योजना 

प्रधानमंत्री आवास योजना : 

• लॉन्च तारीख : 25 जून 2015 

• मंत्रालय : गृहनिर्माण आणि शहरी व्यवहार मंत्रालय

• उद्देश : शहरी आणि ग्रामीण गरिबांना परवडणारी घरे उपलब्ध करून देणे.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) हवामान बदलावरील ढगांच्या प्रभावाचा अभ्यास करण्यासाठी खालीलपैकी कोणत्या अंतराळ संस्थेद्वारे अर्थ केअर उपग्रह प्रक्षेपित करण्यात आला ?

1. ISRO

2. NASA

3. ESA

4. यांपैकी नाही

उत्तर : ESA

हवामान बदलावरील ढगांच्या प्रभावाचा अभ्यास करण्यासाठी युरोपियन स्पेस एजन्सी द्वारे (ESA) अर्थ केअर उपग्रह प्रक्षेपित केला गेला.

प्रश्न) शांग्रीला संवादा बाबत खालील विधाने विचारात घ्या

1) शांग्रीला संवादाला आशियाई सुरक्षा शिखर परिषद म्हणूनही ओळखले जाते.

2) 21 व्या शांग्रीला संवाद २०२४ चे आयोजन भारतात करण्यात आले.

3) पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे शांग्रीला संवादाला संबोधित करणारे पहिले भारतीय पंतप्रधान आहे.

वरीलपैकी कोणते विधान/ विधाने बरोबर आहे/आहेत.

1. 1 आणि 2 

2. 1 आणि 3

3. 2 आणि 3

4. 1,2 आणि 3 

उत्तर : 1 आणि 3

• आशिया-पॅसिफिक प्रदेशातील प्रमुख संरक्षण बैठक, शांग्रीला संवाद किंवा आशियाई सुरक्षा शिखर परिषदेची (Asian security Summit) 21 वी आवृत्ती सिंगापूर मध्ये नुकतीच पार पडली.

• 2018 मध्ये पंतप्रधान नरेंद्र मोदी हे शांग्रीला संवादाला संबोधित करणारे पहिले भारतीय पंतप्रधान आहे.