चालू घडामोडी 18, डिसेंबर 2024 | एक देश, एक निवडणूक

Important Affairs

18-12-2024

चालू घडामोडी 18, डिसेंबर 2024 | एक देश, एक निवडणूक | One Nation, One Election म्हणजे काय ?

एक देश, एक निवडणूक म्हणजे काय ?

One Nation, One Election

बातमी काय आहे ?

नुकतच एक देश, एक निवडणूक संदर्भातील विधेयक लोकसभेत मांडण्यात आलं.

Subject : GS - राज्यशास्त्र, निवडणूक

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) एक देश, एक निवडणूक समितीचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

1. श्री नरेंद्र मोदी

2. श्री अमित शहा

3. श्री रामनाथ कोविंद

4. श्री पवन कल्याण

उत्तर : श्री रामनाथ कोविंद

माजी राष्ट्रपती रामनाथ कोविंद हे एक देश, एक निवडणूक समितीचे अध्यक्ष आहेत.

एक देश, एक निवडणूक म्हणजे काय ?

What is ‘One Nation, One Election’ ?

देशातील लोकसभा, देशभरातील राज्यांच्या विधानसभा निवडणुका आणि स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या निवडणुका एकाच वेळी घेणे म्हणजे एक देश, एक निवडणूक.

एक देश, एक निवडणूकीचा फायदा काय ?

निवडणूक खर्च कमी होईल :

• प्रशासकीय, शासकीय कर्मचारी आणि सुरक्षा दल यांचा वापर निवडणूक प्रक्रियेमध्ये मोठ्या प्रमाणात केला जातो.

• एकाचवेळी निवडणुकांमुळे सरकार आणि राजकीय पक्षांवरील प्रचंड आर्थिक भार कमी होऊ शकतो.

• माहितीनुसार 2019 च्या लोकसभा निवडणूकीत अंदाजे 60,000 कोटी रुपये खर्च करण्यात आले यात पक्षांनी केलेला खर्च आणि निवडणूक आयोगाने निवडणुकांचे नियोजन करण्यासाठी केलेल्या खर्चाचा समावेश आहे.

• असा अंदाज आहे की एक देश, एक निवडणुकीमुळे 7,500 कोटी ते 12,000 कोटी रुपयांची बचत होऊ शकते.

• त्याऐवजी हा पैसा पायाभूत सुविधा, आरोग्यसेवा आणि शिक्षणासाठी वापरला जाऊ शकतो.

मतदारांचा सहभाग आणि मतदान टक्का वाढेल :

• काही महिन्यांच्या अंतरावर येणाऱ्या निवडणुकांना अनेक जण मतदान करण्यास येण्यासाठी टाळाटाळ करतात.

• लॅा कमिशनच्या रिपोर्टनुसार, एक देश एक निवडणूक मुळे मतदान टक्का वाढेल. कारण लोकांना एकाच वेळी मतदान करणे सोयीची जाईल.

विकास कामांवर निर्बंध कमी होतील :

• आचारसंहितामुळे निवडणुकीदरम्यान नवीन प्रकल्प किंवा योजना जाहीर करण्यास बंदी असते त्यामुळे विकास कामांवर निर्बंध येतात.

• राजकीय नेत्यांचा बराचसा वेळ निवडणूक प्रचारात जात असतो.

• एक देश, एक निवडणुकीमुळे विकासावर लक्ष केंद्रित करत असल्याने धोरणनिर्मिती अधिक कार्यक्षम बनेल.

कर्मचारी आणि सुरक्षा दलांचे प्राथमिक काम :

• एक देश, एक निवडणुकीमुळे हे शासकीय कर्मचारी आणि सुरक्षा दल आपल्या प्राथमिक कामावर अधिक लक्ष देऊ शकतील.

• निवडणुकीशी संबंधित वाद कमी होतील न्यायालयांवरील ताण कमी होईल.

एक देश, एक निवडणूकीचे तोटे कोणते ?

• देशात सोबत निवडणूक घेतल्यास निवडणुकीदरम्यान स्थानिक प्रश्न प्रभावीपणे मांडता येणार नाही.

• स्थानिक पक्ष हे राष्ट्रीय पक्षांसोबत खर्च आणि रणनीती यामध्ये स्पर्धा करू शकणार नाहीत.

• जर अति केंद्रीकरण झाले तर देशातील संघराज्यीय व्यवस्था धोक्यात येऊ शकते.

• एखाद्या राज्यात किंवा केंद्रात एखादे सरकार वेळेपूर्वी विसर्जित झाले तर संपूर्ण एक देश, एक निवडणूक घेण्याची योजना विस्कळीत होईल.

• सरकारिया आयोगाने (1988) अति केंद्रीकरणाविरुद्ध इशाराही दिला होता. यामुळे राज्यघटनेत अंतर्भूत असलेल्या सहकारी संघराज्याची भावना नष्ट होऊ शकते.

भारतात यापूर्वी एकाचवेळी निवडणुका झाल्या आहेत का ?

• राज्यघटनेचा स्वीकार केल्यानंतर, 1951 ते 1967 या काळात लोकसभा आणि सर्व राज्य विधानसभेच्या निवडणुका एकाच वेळी घेण्यात आल्या.

• लोकसभा आणि राज्य विधानसभांच्या पहिल्या सार्वत्रिक निवडणुका 1951-52 मध्ये एकत्र झाल्या.

• त्यानंतर 1957, 1962 आणि 1967 च्या सार्वत्रिक निवडणुकाही एकत्र झाल्या.

मंग लोकसभा आणि विधानसभेच्या निवडणुका वेगवेगळ्या केव्हा झाल्या ?

• लोकसभा आणि विधानसभेची मुदत 5 वर्षांची असते.

• परंतु काही राज्यांच्या विधानसभा 1968 आणि 1969 मध्ये मुदतीपूर्वच विसर्जित करण्यात आल्या.

• त्यानंतर 1970 मध्ये लोकसभा मुदतीपूर्वच विसर्जित करण्यात आली.

• त्यामुळे लोकसभा आणि विधानसभेच्या निवडणुका वेगवेगळ्या तारखांना होऊ लागल्या.

Important Affairs

16-12-2024

चालू घडामोडी 16, डिसेंबर 2024 | महाराष्ट्र मंत्रिमंडळाचा विस्तार | Maharashtra Cabinet Expansion

[ Cabinet Ministers, Ministers of State, Deputy Ministers, maharashtra rajyache Mukhyamantri, rajyamantrimsndal vistar, rajyamantri kon, rajyamantri mhanje Kay, Cabinet mantri mhanje Kay, Cabinet mantripad konala bhetle, kon zal Cabinet mantri, bjp la kiti mantripad milali, shivsenela kiti mantripad milali, rashtravadi congress la kiti mantripad milali, ajitdadana kiti mantripad milali, Eknath shindena kiti mantripad milali, tcs chalu ghadamodi, ibps chalu ghadamodi, current Affair, chalu Ghadamodi Marathi, current Affair marathi madhe, 2024 cha chalu Ghadamodi, police Bharti chalu Ghadamodi, police Bharti prashnasanch, police Bharti GK prashna, Mpsc chalu Ghadamodi, sarkari Naukri, sarkari job, sarkari yojna, Maharashtra cha chalu Ghadamodi, Maharashtra government yojna, PSI syllabus, PSI cutoff, police Bharti syllabus, police Bharti cutoff, police Bharti merit, MPSC Sathi book, MPSC Sathi pustak, police Bharti Sathi pustak, police Bharti magil prashnapatrika, MPSC previous years question papers, Mumbai police Bharti, Mumbai police Bharti Lekhi kadhi ahe, government GR, police Bharti result, MPSC result, SSC GD merit, sscgd syllabus, army Bharti merit, army Bharti result, UPSC Marathi, combine pariksha, talathi, talathi syllabus, talathi cutoff, talathi book list, talathi result, talathi merit, talathi jaga kiti ahe, saralseva exam, saralseva pariksha, saralseva result, zilha parishad Bharti, zilha parishad prashnapstrika, dinvishesh, Chalu Ghadamodi Marathi madhun, current Affair marathi madhe, headline-news, maharashtra-news, jhattpatt-batmya, pib, marathi batmya, government new channel, Pib, akashvani, the Hindu, Indian express, Loksatta, Lokmat, Dainik Bhaskar, sansad news, editorial, sampadkiya, vishleshan, Loksabha news, rajyasabha news, SSC GD notes, sscgd question papers, sscgd exam answer, results, SSC GD admit card, sscgd ground, exam centre ]

महाराष्ट्र मंत्रिमंडळाचा विस्तार

Maharashtra Cabinet Expansion

Subject : GS - राज्यशास्त्र, राज्य मंत्रिमंडळ

प्रश्न) कलम 164 (1A) नुसार राज्य मंत्रिमंडळातील मुख्यमंत्र्यांसहित एकूण मंत्र्यांची संख्या राज्याच्या विधानसभेतील एकूण सदस्यांच्या किती टक्क्यांपेक्षा अधिक असणार नाही.

1) 10 टक्क्यांपेक्षा

2) 15 टक्क्यांपेक्षा

3) 20 टक्क्यांपेक्षा

4) 25 टक्क्यांपेक्षा

उत्तर : 15 टक्क्यांपेक्षा

बातमी काय आहे ?

• नागपूर मधील राजभवनाच्या प्रांगणात राज्य मंत्रिमंडळाचा विस्तार करण्यात आला.

• यावेळी राज्यपाल सी.पी. राधाकृष्णन यांनी 33 कॅबिनेट मंत्री आणि 6 राज्य मंत्र्यांना पद आणि गोपनेतीची शपथ दिली.

• मुख्यमंत्री व दोन उपमुख्यमंत्र्यांचा याआधीच शपथविधी झाला होता.

• हे 3 व आजचे 39 असे एकत्रित मंत्रिमंडळाचे आकारमान 42 झाले आहे.

• कायद्यानुसार 43 मंत्रिपदांची तरतूद असल्याने 1 मंत्रिपद रिक्त ठेवण्यात आले आहे.

• महाराष्ट्राच्या नवीन मंत्रिमंडळात 4 महिला नेत्यांना मंत्रिमंडळात स्थान दिलं आहे.

भाजपचे मंत्रिमंडळातील मंत्री

महाराष्ट्रात भाजपचे श्री देवेंद्र फडणवीस हे मुख्यमंत्रिपदी विराजमान झाले आहेत.

तसंच, 16 कॅबिनेट आणि 3 राज्यमंत्रिपदंही भाजपच्या वाट्याला आले आहेत.

[ ministers from the BJP, Chandrashekar Bawankule, Radhakrishna Vikhe Patil,Chandrakant Patil,Girish Mahajan,Ganesh Naik, Mangal, Prabhat Lodha, Jaykumar Rawal, Pankaja Munde, Atul Save, Ashok Ramaji Wooike, Ashish Shelar, Shivendra Raje Bhosale, Jaykumar Gore, Sanjay Savkare, Nitesh Rane, Akash Pandurang Fundkar, Madhuri Misal, Meghana Bordikar, Pankaj Bhoyar ]

शिवसेनेचे (शिंदे गट) मंत्रिमंडळातील मंत्री

शिवसेनेचे प्रमुख नेते श्री एकनाथ शिंदे हे उपमुख्यमंत्री झाले असून, त्यांच्या पक्षाला 9 कॅबिनेट आणि 2 राज्यमंत्रिपदं मिळाली आहेत.

[ ministers from the Shiv Sena, Uday Samant, Dada Bhuse, , Sambhuraj Desai, Sanjay Rathod, Gulabrao Patil, Bharat Gogawale, Pratap Sarnaik, Prakash Abitkar, Ashish Jaiswal, Sanjay Shirsat, Yogesh Kadam ]

राष्ट्रवादी काँग्रेसचे (अजित पवार गट) मंत्रिमंडळातील मंत्री

उपमुख्यमंत्री श्री अजितदादा पवार यांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेसला 8 कॅबिनेट, तर 1 राज्यमंत्रिपद मिळालं आहे.

[ ministers from NCP, Hasan Mushrif, Dhananjay Munde, Aditi Tatkare, Narhari Zirwal, Dattatray Bharne, Makarand Patil, Babasaheb Patil, Indraneel Naik, Manikrao Kokate ]

कॅबिनेट मंत्री आणि राज्यमंत्री म्हणजे काय ?

कॅबिनेट मंत्री आणि राज्यमंत्री यांमधील फरक काय ?

केंद्रीय मंत्रिमंडळाप्रमाणेच राज्य मंत्रिमंडळामध्येही मुख्यमंत्री व मंत्री यांचा समावेश होतो.

मंत्रिमंडळामध्ये तीन प्रकारचे मंत्री असतात :

1. कॅबिनेट मंत्री

2. राज्यमंत्री

3. उपमंत्री

कॅबिनेट मंत्री (Cabinet Ministers) :

• कॅबिनेट मंत्री हे सहसा पक्षाचे ज्येष्ठ सदस्य असतात त्यांना राज्य शासनाच्या महत्त्वाच्या विभागांचे किंवा खात्यांचे मंत्री बनविण्यात येते. उदाहरणार्थ : गृह खाते, वित्त खाते, कृषी खाते इत्यादी.

• कॅबिनेट मंत्र्यांच्या गटाला कॅबिनेट असे म्हणतात.

• कॅबिनेटच्या सभांना ते हजर राहतात व त्याच्या निर्णय प्रक्रियेमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

राज्यमंत्री (Ministers of State) :

राज्यमंत्री दोन प्रकारचे असतात.

1. राज्य मंत्र्यांना मंत्रालयाचा किंवा विभागाचा स्वतंत्र कार्यभार दिला जातो असे स्वतंत्र प्रभार असलेले राज्यमंत्री.

2. कॅबिनेट मंत्र्यांना सहाय्यक म्हणून नेमलेले राज्यमंत्री.

उपमंत्री (Deputy Ministers)

• उपमंत्र्यांना विभागाचा स्वतंत्र कार्यभार दिला जात नाही.

• ते कॅबिनेट मंत्र्यांना किंवा राज्यमंत्र्यांना सहाय्यक म्हणून कार्य करतात तसेच या मंत्र्यांना उपमंत्री त्यांच्या प्रशासकीय, राजकीय तसेच विधान मंडळातील कामकाजात मदत करतात.

राज्यात किती मंत्री असू शकतात ?

• कलम 164 (1A) नुसार राज्य मंत्रिमंडळातील मुख्यमंत्र्यांसहित एकूण मंत्र्यांची संख्या राज्याच्या विधानसभेतील एकूण सदस्यांच्या 15 टक्क्यांपेक्षा अधिक असणार नाही.

• तसेच मुख्यमंत्र्यांसह राज्यातील मंत्र्यांची एकूण संख्या 12 पेक्षा कमी असणार नाही.

• अशी तरतूद घटनेमध्ये 91 व्या घटना दुरुस्ती कायदा 2003 अन्वये करण्यात आली.

• महाराष्ट्र विधानसभेची एकूण सदस्य संख्या 288 आहे.