दुर्गाडी किल्ला

Durgadi Fort

Subject : GS - इतिहास- मराठा साम्राज्य, किल्ले

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेला दुर्गाडी किल्ला खालीलपैकी कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

1. पुणे

2. सिंधुदुर्ग

3. रत्नागिरी

4. ठाणे

उत्तर : ठाणे 

बातमी काय आहे ?

• कल्याण दिवाणी न्यायालयाने तब्बल 48 वर्षांनंतर, कल्याणमधील ऐतिहासिक दुर्गाडी किल्ल्याची जागा ही राज्य शासनाच्या मालकीची आहे, यावर शिक्कामोर्तब करत दुर्गाडी किल्ल्यावरील ‘मजलिस ए मुशावरीन मस्जिद’ या संघटनेचा मालकी हक्काचा दावा फेटाळला. 

• या निकालानंतर दुर्गाडी किल्ला पुन्हा चर्चेत आला आहे.

दुर्गाडी किल्ल्याबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• महाराष्ट्रातील ठाणे जिल्ह्यातील कल्याणच्या जवळ दुर्गाडी किल्ल्या आहे.

• हा किल्ला उल्हास नदीच्या काठावर वसलेला आहे.

• कल्याण हे सर्वात वर्दळीचे जंक्शन तसेच प्राचीन काळापासूनचे महत्त्वाचे ठिकाण आहे.

• सातवाहन काळात विकसित झालेले हे महत्त्वाचे आंतरराष्ट्रीय बंदर होते.

दुर्गाडी किल्ला कोणी बांधला ?

• 24 ऑक्टोबर 1654 रोजी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी कल्याण व भिवंडी ही ठाणी आदीलशहाकडून जिंकून घेतली.

• त्यानंतर कल्याणच्या भुईकोटाच्या खाडी किनारी महाराजांनी किल्ला बांधायला घेतला. 

• किल्ल्याचा पाया खोदताना अमाप संपत्ती सापडली. ही सर्व दुर्गा देवीची कृपा म्हणून ह्या किल्ल्याचे नाव दुर्गाडी असे ठेवले. 

• किल्ल्याबरोबर महारजांनी आरमारी गोदी बांधून लढाऊ जहाजांची निर्मिती सुरु केली आणि हिंदवी स्वराज्याच्या पहिल्या नौदलाचे काम सुरू केले.

महाराष्ट्र मंत्रिमंडळाचा विस्तार

Maharashtra Cabinet Expansion

Subject : GS - राज्यशास्त्र, राज्य मंत्रिमंडळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) कलम 164 (1A) नुसार राज्य मंत्रिमंडळातील मुख्यमंत्र्यांसहित एकूण मंत्र्यांची संख्या राज्याच्या विधानसभेतील एकूण सदस्यांच्या किती टक्क्यांपेक्षा अधिक असणार नाही.

1) 10 टक्क्यांपेक्षा

2) 15 टक्क्यांपेक्षा

3) 20 टक्क्यांपेक्षा

4) 25 टक्क्यांपेक्षा

उत्तर : 15 टक्क्यांपेक्षा

बातमी काय आहे ?

• नागपूर मधील राजभवनाच्या प्रांगणात राज्य मंत्रिमंडळाचा विस्तार करण्यात आला. 

• यावेळी राज्यपाल सी.पी. राधाकृष्णन यांनी 33 कॅबिनेट मंत्री आणि 6 राज्य मंत्र्यांना पद आणि गोपनेतीची शपथ दिली.

• मुख्यमंत्री व दोन उपमुख्यमंत्र्यांचा याआधीच शपथविधी झाला होता.

• हे 3 व आजचे 39 असे एकत्रित मंत्रिमंडळाचे आकारमान 42 झाले आहे.

• कायद्यानुसार 43 मंत्रिपदांची तरतूद असल्याने 1 मंत्रिपद रिक्त ठेवण्यात आले आहे.

• महाराष्ट्राच्या नवीन मंत्रिमंडळात 4 महिला नेत्यांना मंत्रिमंडळात स्थान दिलं आहे.

भाजपचे मंत्रिमंडळातील मंत्री

महाराष्ट्रात भाजपचे श्री देवेंद्र फडणवीस हे मुख्यमंत्रिपदी विराजमान झाले आहेत. 

तसंच, 16 कॅबिनेट आणि 3 राज्यमंत्रिपदंही भाजपच्या वाट्याला आले आहेत.

शिवसेनेचे (शिंदे गट) मंत्रिमंडळातील मंत्री

शिवसेनेचे प्रमुख नेते श्री एकनाथ शिंदे हे उपमुख्यमंत्री झाले असून, त्यांच्या पक्षाला 9 कॅबिनेट आणि 2 राज्यमंत्रिपदं मिळाली आहेत.

राष्ट्रवादी काँग्रेसचे (अजित पवार गट) मंत्रिमंडळातील मंत्री

उपमुख्यमंत्री श्री अजितदादा पवार यांच्या राष्ट्रवादी काँग्रेसला 8 कॅबिनेट, तर 1 राज्यमंत्रिपद मिळालं आहे.

कॅबिनेट मंत्री आणि राज्यमंत्री म्हणजे काय ?

कॅबिनेट मंत्री आणि राज्यमंत्री यांमधील फरक काय ? 

केंद्रीय मंत्रिमंडळाप्रमाणेच राज्य मंत्रिमंडळामध्येही मुख्यमंत्री व मंत्री यांचा समावेश होतो.

मंत्रिमंडळामध्ये तीन प्रकारचे मंत्री असतात :

1. कॅबिनेट मंत्री 

2. राज्यमंत्री 

3. उपमंत्री

कॅबिनेट मंत्री (Cabinet Ministers) : 

• कॅबिनेट मंत्री हे सहसा पक्षाचे ज्येष्ठ सदस्य असतात त्यांना राज्य शासनाच्या महत्त्वाच्या विभागांचे किंवा खात्यांचे मंत्री बनविण्यात येते. उदाहरणार्थ : गृह खाते, वित्त खाते, कृषी खाते इत्यादी.

• कॅबिनेट मंत्र्यांच्या गटाला कॅबिनेट असे म्हणतात.

• कॅबिनेटच्या सभांना ते हजर राहतात व त्याच्या निर्णय प्रक्रियेमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

राज्यमंत्री (Ministers of State) : 

राज्यमंत्री दोन प्रकारचे असतात.

1. राज्य मंत्र्यांना मंत्रालयाचा किंवा विभागाचा स्वतंत्र कार्यभार दिला जातो असे स्वतंत्र प्रभार असलेले राज्यमंत्री.

2. कॅबिनेट मंत्र्यांना सहाय्यक म्हणून नेमलेले राज्यमंत्री. 

उपमंत्री (Deputy Ministers) 

• उपमंत्र्यांना विभागाचा स्वतंत्र कार्यभार दिला जात नाही.

• ते कॅबिनेट मंत्र्यांना किंवा राज्यमंत्र्यांना सहाय्यक म्हणून कार्य करतात तसेच या मंत्र्यांना उपमंत्री त्यांच्या प्रशासकीय, राजकीय तसेच विधान मंडळातील कामकाजात मदत करतात. 

राज्यात किती मंत्री असू शकतात ?

• कलम 164 (1A) नुसार राज्य मंत्रिमंडळातील मुख्यमंत्र्यांसहित एकूण मंत्र्यांची संख्या राज्याच्या विधानसभेतील एकूण सदस्यांच्या 15 टक्क्यांपेक्षा अधिक असणार नाही.

• तसेच मुख्यमंत्र्यांसह राज्यातील मंत्र्यांची एकूण संख्या 12 पेक्षा कमी असणार नाही.

• अशी तरतूद घटनेमध्ये 91 व्या घटना दुरुस्ती कायदा 2003 अन्वये करण्यात आली.

• महाराष्ट्र विधानसभेची एकूण सदस्य संख्या 288 आहे. 

• कलम 164 (1A) नुसार 288 च्या 15 % म्हणजेच महाराष्ट्रात जास्तीत जास्त 43 मंत्री असू शकतात.

विजय दिवस

Vijay Diwas

विजय दिवसानिमित्त शूर सैनिकांना अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 1971 च्या युद्धात भारतीय सशस्त्र दलांनी पाकिस्तानवर मिळवलेल्या विजयाचा गौरव करण्यासाठी दरवर्षी खालील पैकी कोणता दिवस विजय दिवस म्हणून साजरा केला जातो ? 

1. 16 डिसेंबर

2. 16 जुलै

3. 31 डिसेंबर

4. 7 मे

उत्तर : 16 डिसेंबर

दरवर्षी 16 डिसेंबर रोजी विजय दिवस साजरा केला जातो.

16 डिसेंबर रोजी विजय दिवस का साजरी करतात ?

• 1971 च्या भारत-पाक युद्धातील भारताच्या विजयाचे स्मरण म्हणून 16 डिसेंबर रोजी विजय दिवस साजरा करतात.

• हा दिवस आपल्याला 1971 मध्ये झालेल्या भारत-पाक युद्धात पाकिस्तानवर भारताच्या ऐतिहासिक विजयाची आठवण करून देतो.

• हे युद्ध 13 दिवस चालले आणि पाकिस्तानने 93,000 सैनिकांसह आत्मसमर्पण केल्याने त्याचा शेवट झाला. 

• या युद्धामुळे बांगलादेश मुक्त झाला.

• 16 डिसेंबर हा दिवस भारताचे लष्करी सामर्थ्य, न्यायप्रति वचनबद्धता आणि मानवतावादी मूल्यांवर प्रकाश टाकणारा आहे. 

भारत - पाकिस्तान 1971 चे युद्ध का झाले ?

• युद्धाची सुरुवात 26 मार्च 1971 रोजी पाकिस्तान कडून झाली.

• या दिवशी पश्चिम पाकिस्तानने पूर्व पाकिस्तानमध्ये ऑपरेशन सर्चलाइट सुरू केले.

• त्यामुळे लाखो बांगलादेशी भारतात पळून गेले. 

• मुख्यतः बांगलादेशच्या सर्वात जवळची राज्ये पश्चिम बंगाल, आसाम, मेघालय आणि त्रिपुरा यांसारख्या राज्यांमध्ये.

• बांगलादेशातील या निर्वासितांची संख्या या राज्यांत वाढू लागली. 

• भारताने अन्न आणि निवारा देऊन या निर्वासितांची मदत केली.

• 3 डिसेंबर 1971 रोजी पाकिस्तानने भारतावर हवाई हल्ला केला, ज्यामध्ये भारतीय हवाई दलाच्या 11 तळांना लक्ष्य करण्यात आले. याला प्रत्युत्तर म्हणून भारताने पाकिस्तानविरुद्ध युद्ध पुकारले.

• बांग्लादेशच्या स्वातंत्र्यासाठी लढणाऱ्या मुक्ती वाहिनी सैन्य आणि भारतीय जवानांनी पाकिस्तानी सैन्याचा पराभव केला.

• 16 डिसेंबर 1971 रोजी पूर्व पाकिस्तानातील पाकिस्तानी सैन्य दलाचे कमांडर लेफ्टनंट जनरल आमिर अब्दुल्ला खान नियाझी यांनी आत्मसमर्पण करारावर स्वाक्षरी केली. 

• 16 डिसेंबर 1971 रोजी बांग्लादेश स्वतंत्र झाला.

1971 च्या भारत- पाकिस्तान युद्धादरम्यान भारताचे पंतप्रधान कोण होते ?

श्रीमती इंदिरा गांधी या 1971 च्या भारत- पाकिस्तान युद्धाच्या वेळी भारताच्या पंतप्रधान होत्या.

1971 च्या भारत- पाकिस्तान युद्धादरम्यान भारतीय लष्कर प्रमुख कोण होते ? 

फिल्ड मार्शल सॅम माणेकशॉ हे 1971 च्या भारत- पाकिस्तान युद्धादरम्यान भारतीय लष्कर प्रमुख होते. 

कारगिल विजय दिवस केव्हा असतो ? 

• कारगिल विजय दिवस : 26 जुलै रोजी असतो. 

• लडाख येथील कारगिल जिल्ह्यात 1999 साली भारत आणि पाकिस्तान यांच्यात युद्ध झाले.

• 26 जुलै 1999 रोजी भारताने पाकिस्तानचा पराभव करून कारगिल युद्ध जिंकले.

सरदार वल्लभभाई पटेल पुण्यतिथी

Tribute to Sardar Vallabhbhai Patel on his Death Anniversary 

15 डिसेंबर लोहपुरुष सरदार वल्लभभाई पटेल यांची पुण्यतिथी.

देशाचे लोहपुरुष सरदार वल्लभभाई पटेल यांना त्यांच्या स्मृतिदिनानिमित्त कोटी कोटी प्रणाम 🙏💐💐

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास, व्यक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय एकता दिवस खालीलपैकी कोणाच्या समानार्थ साजरी करण्यात येतो ?

1. महात्मा गांधी

2. पंडित जवाहरलाल नेहरू

3. सरदार वल्लभभाई पटेल

4. लाल बहादूर शास्त्री

उत्तर : सरदार वल्लभभाई पटेल

सरदार वल्लभभाई पटेल यांच्या बद्दल IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• जन्म : त्यांचा जन्म 31 ऑक्टोबर 1875 रोजी गुजरातमधील नडियाद येथे झाला.

• सरदार पटेल हे भारताचे पहिले उपपंतप्रधान आणि पहिले गृहमंत्री होते.

• मृत्यू : 15 डिसेंबर 1950 रोजी मुंबईत त्यांचे निधन झाले.

• आधुनिक अखिल भारतीय सेवा प्रणालीची (Modern All-India Services System) स्थापना केल्यामुळे त्यांना ‘भारताच्या नागरी सेवांचे संरक्षक संत’ (Patron Saint of India’s Civil Servants) म्हणूनही स्मरणात ठेवले जाते.

• भारतरत्न पुरस्कार : 1991 मध्ये मरणोत्तर त्यांना 'भारतरत्न' या सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• विमानतळ : अहमदाबाद येथील विमानतळाला सरदार वल्लभाई पटेल आंतरराष्ट्रीय विमानतळ असे नाव देण्यात आले आहे.

राष्ट्रीय एकता दिवस कोणत्या वर्षी घोषित करण्यात आला ? 

• 2014 मध्ये, भारत सरकारने अधिकृतपणे 31 ऑक्टोबर हा राष्ट्रीय एकता दिवस म्हणून घोषित केला.

• सरदार वल्लभभाई पटेल यांच्या राष्ट्राची एकता, अखंडता आणि सुरक्षेसाठीच्या वचनबद्धतेचा सन्मान करणे आणि त्यांचे हे विचार देशाच्या नागरीकांच्या मनात बिंबवने हा या मागचा उद्देश आहे.

स्टॅच्यू ऑफ युनिटी कोठे आहे ? 

2018 मध्ये, भारत सरकारने सरदार पटेल यांच्या 143 व्या जयंतीनिमित्त गुजरातमध्ये ‘स्टॅच्यू ऑफ युनिटी’ चे अनावरण केले.

भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यातील योगदान :

• त्यांनी खेडा सत्याग्रह (1918) आणि बारडोली सत्याग्रह (1928) मध्ये शेतकऱ्यांचा संघर्ष राष्ट्रीय स्वातंत्र्य चळवळीशी जोडला.

• 1930 च्या मिठाच्या सत्याग्रहादरम्यान (प्रार्थना आणि उपोषण आंदोलन) सरदार पटेल यांनी तीन महिने तुरुंगवास भोगला.

• मार्च 1931 मध्ये सरदार पटेल यांनी भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या कराची अधिवेशनाचे (46 वे अधिवेशन) अध्यक्षपद भूषविले.

• 1942 मधील भारत छोडो आंदोलनादरम्यान सरदार वल्लभभाई पटेल यांनी महत्वपूर्ण भूमिका पार पाडली.

सरदार वल्लभभाई पटेल यांना सरदार ही पदवी कोणी दिली ? 

• 1928 मध्ये बारडोली सत्याग्रह, हे गुजरात मधील बारडोली येथील शेतकऱ्यांनी अन्यायकारक कर वाढवण्याच्या विरोधात केलेले आंदोलन होते. 

• या आंदोलनाचे नेतृत्व वल्लभभाई पटेल यांनी केले.

• बारडोलीच्या महिलांनी वल्लभभाई पटेल यांना ‘सरदार’ ही पदवी दिली.

राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिन

National Energy Conservation Day

Subject : GS - पर्यावरण, दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ?

1. 1 डिसेंबर

2. 14 डिसेंबर

3. 31 डिसेंबर

4. 1 जानेवारी

उत्तर : 14 डिसेंबर

बातमी काय आहे ? 

देशात 14 डिसेंबर हा दिवस राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिन म्हणून साजरा केला जातो.

ऊर्जा संवर्धन म्हणजे काय ? 

• उर्जेचा अनावश्यक वापर कमी करून, कमी उर्जेचा वापर करून उर्जेची बचत करणे हा ऊर्जा संवर्धनाचा खरा अर्थ आहे. 

• भविष्यातील वापरासाठी उर्जेची बचत करण्यासाठी कार्यक्षमतेने वापरणे अत्यंत आवश्यक आहे. 

• ऊर्जा संवर्धन नियोजनाच्या दिशेने अधिक परिणामकारक परिणाम मिळविण्यासाठी, प्रत्येक मानवी वर्तनाची गांभीर्याने काळजी घेऊन ऊर्जा वाचवता येते.

• उदाहरणार्थ : दैनंदिन वापरातील अनेक विद्युत उपकरणे जसे की पंखे, बल्ब गरज नसताना बंद करणे,

• कमी वीज खर्च करणारे उपकरणे वापरणे इत्यादी .

राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिन केव्हा पासून साजरी करण्यात येतो ?

• वर्ष 1991 पासून हा दिवस ऊर्जा कार्यक्षमता ब्युरो (BEE) द्वारे हा दिवस साजरा करण्यात येतो.

• या दिवसाचे महत्त्व ओळखून 14 डिसेंबर या दिवशी राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन पुरस्कार प्रदान केले जातात.

राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिनाचे उद्दिष्ट कोणते ?  

• भारतातील राष्ट्रीय ऊर्जा संवर्धन दिनाचे उद्दिष्ट लोकांना उर्जेचे महत्त्व तसेच बचत आणि ऊर्जा बचतीद्वारे संवर्धनाची जाणीव करून देणे आहे.

• ऊर्जा संवर्धन, या विषयाला केंद्रस्थानी ठेवून कार्यक्षम पद्धती आणि तंत्रज्ञानाचा प्रचार करून अनावश्यक उर्जेचा वापर कमी करण्याच्या प्रयत्नांना चालना देणे, हे या दिवसाचे उद्दिष्ट आहे.

ऊर्जा कार्यक्षमता ब्युरो (Bureau of Energy Efficiency ) म्हणजे काय ? 

ऊर्जा कार्यक्षमता ब्युरोची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• भारत सरकारने ऊर्जा संरक्षण कायदा, 2001 च्या तरतुदींनुसार 1 मार्च 2002 रोजी ऊर्जा कार्यक्षमता ब्युरो (BEE) ची स्थापना केली. 

• ऊर्जा कार्यक्षमता ब्युरो भारत सरकारच्या अंतर्गत येते आणि ऊर्जा वापर कमी करण्यासाठी धोरणे आणि योजना विकसित करण्यात मदत करते. 

रेल्वे (दुरुस्ती) विधेयक 2024 

Railways (Amendment) Bill, 2024

Subject : GS - राज्यशास्त्र, घटना दुरुस्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतच रेल्वे (दुरुस्ती) विधेयक 2024 लोकसभेत मंजूर झाले. त्याबद्दल खालील विधानांपैकी योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा ? 

अ) हे विधेयक 1905 चा कायदा रद्द करते आणि त्यातील तरतुदी रेल्वे कायदा, 1989 मध्ये समाविष्ट करते.

ब) या विधेयकात रेल्वे बोर्डाचे अधिकार वाढवण्यासाठीच्या तरतूदी आहे.

पर्याय : 

1. फक्त अ बरोबर

2. फक्त ब बरोबर

3. अ आणि ब दोन्ही बरोबर

4. अ आणि ब दोन्ही चूक 

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही बरोबर

बातमी काय आहे ?

• नुकतच रेल्वे (दुरुस्ती) विधेयक 2024 लोकसभेत मंजूर झाले.

• त्याचबरोबर युवकांना रेल्वेमध्ये जास्तीत जास्त संधी उपलब्ध करून देण्यासाठी केंद्र सरकार कटिबद्ध असल्याचे सांगून रेल्वेमंत्री म्हणाले की, रेल्वेमध्ये 58,642 रिक्त पदांसाठी भरतीची प्रक्रिया सुरू आहे.

रेल्वे (दुरुस्ती) विधेयक 2024 संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारतातील पहिली प्रवासी रेल्वे सेवा 1853 मध्ये सुरू झाली आणि 1890 मध्ये रेल्वे कायदा लागू करण्यात आला.

• रेल्वे हा सुरुवातीला सार्वजनिक बांधकाम विभागाचा एक भाग होता. 

• सन 1905 मध्ये सार्वजनिक बांधकाम विभागापासून वेगळे करून नवीन रेल्वे बोर्ड स्थापन करण्यात आले. 

रेल्वे (दुरुस्ती) विधेयक 2024 या विधेयकाचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

रेल्वे बोर्डाचे अधिकार वाढवण्यासाठी आणि कामकाजाची कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी रेल्वे कायदा 1989 मध्ये सुधारणा करण्याचे या विधेयकाचे उद्दिष्ट आहे.

रेल्वे (दुरुस्ती) विधेयक 2024 या विधेयकातील प्रमुख तरतुदी कोणत्या ? 

1905 चा कायदा रद्द : 

• हे विधेयक 1905 चा कायदा रद्द करते आणि त्यातील तरतुदी रेल्वे कायदा, 1989 मध्ये समाविष्ट करते.

• यामुळे दोन कायद्यांचा संदर्भ घेण्याची गरज कमी होईल.

रेल्वे बोर्डाला वैधानिक पाठबळ :  

ते रेल्वे बोर्डाला कायदेशीर मान्यता देण्यासाठी रेल्वे कायदा, 1989 मध्ये सुधारणा करते.

अधिकारांचे विकेंद्रीकरण: 

स्वतंत्रपणे बजेट, पायाभूत सुविधा आणि भरती व्यवस्थापित करण्यासाठी रेल्वे झोनला अधिक स्वायत्तता देते.

स्वतंत्र नियामकाची स्थापना : 

मालवाहतूक सुधारण्यासाठी, टॅरिफचे नियमन करण्यासाठी, सुरक्षितता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि खाजगी क्षेत्राचा सहभाग सुलभ करण्यासाठी स्वायत्त संस्था सादर करते.

भारतीय रेल्वे संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारतातील पहिली रेल्वे 1853 मध्ये मुंबई ते ठाणे अशी 34 किलोमीटर (21 मैल) धावली.

• लॉर्ड डलहौजी हे भारतीय रेल्वेचे जनक म्हणून ओळखले जातात. 

• प्रवासी वाहतुकीच्या बाबतीत भारतामध्ये जगातील सर्वात मोठे रेल्वे नेटवर्क आहे.

• अमेरिका, रशिया आणि चीनच्या नंतर भारतात जगातील चौथ्या क्रमांकाची रेल्वे नेटवर्क आहे.

बुद्धिबळाच्या इतिहासातील सर्वात युवा जगज्जेता

Youngest World Chess Champion

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बुद्धिबळ खेळाच्या इतिहासातील सर्वात तरुण वर्ल्ड चॅम्पियन खालील पैकी कोण ठरला ?

1. डिंग लिरेन

2. विश्वनाथ आनंद

3. डी. गुकेश 

4. मॅग्नस कार्लसन

उत्तर : डी. गुकेश 

बातमी काय आहे ?

नुकत्याच झालेल्या बुद्धिबळाच्या विश्वविजेतेपदाच्या लढतीत भारताच्या डोम्माराजू गुकेशनं जागतिक बुद्धिबळ स्पर्धेचे विजेतेपद पटकावले.

जागतिक बुद्धिबळ स्पर्धे बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• भारताचा 18 वर्षीय बुद्धिबळपटू डोम्माराजू गुकेश बुद्धिबळ खेळाच्या इतिहासातील सर्वात तरुण वर्ल्ड चॅम्पियन ठरला आहे.

• याआधी रशियन दिग्गज गॅरी कास्परोव्ह याने वयाच्या 22 व्या वर्षी विजेतेपद पटकावले होतं.

• विश्व चॅम्पियनशिपमध्ये जिंकणारा तो श्री विश्वनाथन आनंदनंतरचा दुसरा भारतीय खेळाडू आहे.

• याआधी भारताकडून केवळ विश्वनाथन आनंदलाच बुद्धिबळाचं जगज्जेतेपद मिळवता आलं होतं. 

विश्व चॅम्पियनशिप जिंकणारा गुकेश हा कितवा आशियाई खेळाडू आहे ?

विश्व चॅम्पियनशिप जिंकणारा गुकेश हा 3 रा आशियाई खेळाडू आहे. 

1. पहिला : श्री विश्वनाथन आनंद (भारत)  

2. दुसरा : डिंग लिरेन (चीन) 

3. तिसरा : डी. गुकेश (भारत)  

(नोट : श्री विश्वनाथन आनंद 5 वेळा जागतिक बुद्धिबळ चॅम्पियन आहे)

जागतिक बुद्धिबळ स्पर्धे बद्दल : 

• सिंगापूरमध्ये झालेल्या विश्वविजेतेपदाच्या लढतीत भारताचा गुकेश आणि चीनचा डिंग लिरेन या दोघांमध्ये एकूण 14 गेम्समध्ये खेळले गेले.

• 25 नोव्हेंबर पासून या चॅम्पियनशिप ची फायनल सुरू झाली होती.

• 11 डिसेंबर पर्यंत दोघांमध्ये 13 गेम खेळले गेले यामध्ये दोघांचाही स्कोर सारखा म्हणजे 6.5- 6.5 असा होता. 

• या 13 फेऱ्यांमध्ये दोघांनी प्रत्येकी 2 सामने जिंकले होते, तर उर्वरित 9 सामने अनिर्णित राहिले होते.

• 14 वा सामन्यात गुकेशने एक पॉईंट्स जिंकून 7.5- 6.5 ने चीनच्या डिंग लिरेनचा पराभव केला.

डी. गुकेश बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• डी. गुकेश यांचे पूर्ण नाव डोम्माराजू गुकेश आहे. 

• त्याचा जन्म 7 मे 2006 रोजी चेन्नई येथे झाला. 

• त्याने वयाच्या ७ व्या वर्षी बुद्धिबळ खेळायला सुरुवात केली. 

• गुकेशला सुरुवातीला श्री भास्कर नागय्या यांनी प्रशिक्षण दिले.

• यानंतर श्री विश्वनाथन आनंदन यांनी गुकेशला खेळाची माहिती देण्याबरोबरच त्याला प्रशिक्षणही दिले. 

• गुकेशचे वडील डॉक्टर असून आई व्यवसायाने मायक्रोबायोलॉजिस्ट आहे.

आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघ (International Chess Federation) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• ही बुद्धिबळ खेळाची प्रशासकीय संस्था आहे आणि जगभरातील अनेक राष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघांना जोडते.

• बुद्धिबळाशी संबंधित सर्व आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांवर नियंत्रण ठेवणारी ही संस्था आहे.

• स्थापना : आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघाची स्थापना 20 जुलै 1924 रोजी पॅरिसमध्ये झाली.

• मुख्यालय : त्याचे मुख्यालय स्वित्झर्लंडमधील लॉसने (Lausanne) शहरात आहे.

आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ दिन केव्हा साजरी करतात ?

20 जुलै हा दिवस आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ दिन म्हणून साजरा केला जातो. 

भारतीय भाषा उत्सव 

Bharatiya Bhasha Utsav

Subject : GS - कला आणि संस्कृती -साहित्य, दिनविशेष, व्यक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतीय भाषा उत्सव खालील पैकी कोणत्या महान कवींच्या सन्मानार्थ साजरी करण्यात येतो ?

1. तुलसीदास

2. कालिदास

3. सुब्रमण्य भारती

4. सूरदास

उत्तर : महाकवी सुब्रमण्य भारती

बातमी काय आहे ?

• 4 ते 11 डिसेंबर 2024 या कालावधीत सांस्कृतिक कार्यक्रम, स्पर्धा आणि शैक्षणिक उपक्रमांद्वारे भारतीय भाषा उत्सव साजरी करण्यात आला. 

• हा उत्सव शिक्षण मंत्रालयाच्या शालेय शिक्षण आणि साक्षरता विभागाद्वारे साजरी केला जातो.

भारतीय भाषा उत्सव कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी करतात ?

• भारतीय भाषा उत्सव महाकवी सुब्रमण्य भारती यांच्या सन्मानार्थ साजरी करतात.

• हा उत्सव 11 डिसेंबर 2024 रोजी आदरणीय महाकवी सुब्रमण्य भारती यांच्या जयंती साजरी करण्यासाठी शिक्षण मंत्रालयाने आयोजित केलेला आठवडाभर चालणारा उत्सव आहे.

भारतीय भाषा उत्सव का साजरी करतात ?

भारतीय भाषा उत्सव साजरी करण्याचा उद्देश काय आहे ?

• आपली सांस्कृतिक ओळख जपणे 

• नागरिकांमध्ये एकता वाढवणे

• विद्यार्थ्यांमध्ये भारतीय भाषा आणि साहित्याबद्दल सखोल कृतज्ञता वाढवणे.

• बहुभाषिकतेला प्रोत्साहन देणे

• शिक्षण आणि संशोधनासाठी भारतीय भाषा माध्यम तयार करणे

• भाषाप्रेमींच्या नवीन पिढीला प्रेरणा देण्यासाठी भाषेचे महत्त्व अधोरेखित करणे

• आपल्या राष्ट्राच्या सांस्कृतिक जडणघडणीत अंतर्भूत असलेल्या भाषिक विविधतेचा प्रचार आणि प्रसार करणे हे भारतीय भाषा उत्सव साजरी करण्याचा उद्देश आहे.

भारतीय भाषा उत्सव 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

"भाषांच्या माध्यमातून एकता" ("Unity through Languages") ही 2024 ची भारतीय भाषा उत्सवाची संकल्पना आहे. 

आदरणीय महाकवी सुब्रमण्य भारती यांबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• सुब्रमणिया भारती हे भारतातील तमिळ लेखक, कवी, पत्रकार, भारतीय स्वातंत्र्य कार्यकर्ते, समाजसुधारक आणि बहुभाषिक होते. 

• त्यांचा जन्म 11 डिसेंबर 1882 रोजी तामिळनाडूमधील एट्ट्यापुरम् येथे झाला.

• सुब्रमण्य भारती यांना महाकवी भारतियार म्हणूनही ओळखले जाते.

• महाकवी सुब्रह्मण्य भारती यांना आधुनिक तमिळ शैलीचे जनक मानले जातात.

देशभक्त महाकवी सुब्रमण्य भारती : 

• महाकवी सुब्रह्मण्य भारती यांनी आपल्या लेखनातून लोकांमध्ये देशभक्तीची भावना जागृत केली.

• त्यांनी आपल्या लिखाणातून भारतीय संस्कृतीचे मर्म आणि देशाचा आध्यात्मिक वारसा सर्वसामान्यांना समजण्यास सोपा असेल अशा भाषेतून लोकांपर्यंत पोहोचवला.

• महाकवी भारती यांची लोकमान्य टिळकांवर अपार निष्ठा होती.

• वाळ्ग तिलकन नामम वाळ्ग वाळ्गवे (टिळक नामाचा जय असो, त्रिवार जयजयकार असो) हे त्यांनी लिहिलेले गाणे अत्यंत प्रसिद्ध झाले.