राष्ट्रीय हातमाग दिवस 2024

National Handloom day 2024

Subject : GS- दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय हातमाग दिवसाबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

1. राष्ट्रीय हातमाग दिवस दरवर्षी 7 ऑगस्ट रोजी साजरी करतात.

2. पहिला राष्ट्रीय हातमाग दिवस 2010 साली साजरा करण्यात आला.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : राष्ट्रीय हातमाग दिवस दरवर्षी 7 ऑगस्ट रोजी साजरी करतात. हे उत्तर बरोबर आहे.

        पहिला राष्ट्रीय हातमाग दिवस 2015 साली साजरा करण्यात आला.

राष्ट्रीय हातमाग दिना बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• 7 ऑगस्ट 2024 रोजी 10 वा राष्ट्रीय हातमाग दिन साजरा केला गेला. 

• पहिला राष्ट्रीय हातमाग दिवस 2015 साली साजरा करण्यात आला.

राष्ट्रीय हातमाग दिन का साजरी करतात ?

• हातमाग क्षेत्राचे महत्त्व आणि सामाजिक-आर्थिक विकासातले त्याचे योगदान याबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी देशभरात राष्ट्रीय हातमाग दिन साजरा केला जातो. 

• हा दिवस देशातील हातमाग कामगारांचा सन्मान करण्याचा आणि देशाच्या सांस्कृतिक, पारंपारिक आणि आर्थिक घटकांसाठी त्यांनी दिलेल्या योगदानाचे कौतुक करून हातमाग उद्योगाला प्रोत्साहन देण्यासाठी महत्त्वाचा आहे.

• भारतातील हातमाग क्षेत्र हे सर्वात मोठ्या असंघटित आर्थिक क्षेत्रांपैकी एक आहे.

• कृषी क्षेत्रानंतर हातमाग क्षेत्र हे भारतातील दुसरे सर्वात मोठे रोजगार निर्माण करणारे क्षेत्र आहे. 

• 2019-20 च्या हातमाग क्षेत्रातील जनगणनेनुसार, हातमाग उद्योगात अंदाजे 35.22 लाख कामगार कार्यरत आहेत, ज्यात महिलांचे प्रमाण लक्षणीय आहे.

• हे क्षेत्र ग्रामीण विकासातही महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.

• भारताच्या GDP आणि निर्यात कमाईमध्ये हातमाग क्षेत्राचे योगदान उल्लेखनीय आहे. 

• 2023-24 आर्थिक वर्षात, हातमाग उत्पादनांनी निर्यात कमाईमध्ये (Export Income) $1802.36 दशलक्ष योगदान दिले.

राष्ट्रीय हातमाग दिन 7 ऑगस्टलाच का साजरी करतात ?

• राष्ट्रीय हातमाग दिवसाचा इतिहास 1905 च्या स्वदेशी चळवळीतील आहे.

• 19 जुलै 1905 रोजी लॅार्ड कर्झनने बंगालच्या फाळणीचा निर्णय घेतला.

• याला विरोध म्हणून 7 ऑगस्ट 1905 ला स्वदेशी व बहिष्काराची चळवळ सुरू करण्यात आली.

• बंगालच्या फाळणीला विरोध म्हणून करण्यात आलेल्या या चळवळीला वंगभंग चळवळ किंवा स्वदेशी चळवळ असेही म्हणतात.

• 7 ऑगस्ट रोजी कोलकाता येथे सुरू झालेल्या या चळवळीत स्वदेशी उत्पादनांना प्रोत्साहन देणे आणि ब्रिटिश वस्तूंवरील अवलंबित्व कमी करण्याचा प्रयत्न करण्यात आला. 

• स्वावलंबन आणि राष्ट्रीय अभिमानाचे प्रतीक असलेल्या हातमाग कापडाने या चळवळीत महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली म्हणून राष्ट्रीय हातमाग दिनासाठी 7 ऑगस्ट ही तारीख निवडण्यात आली.

राष्ट्रीय भालाफेक दिन 2024

National Javelin day 2024

Subject : GS- दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतीय ॲथलेटिक्स महासंघाकडून राष्ट्रीय भालाफेक दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ?

1. 12 जुलै

2. 2 ऑगस्ट

3. 7 ऑगस्ट

4. 10 सप्टेंबर

उत्तर : 7 ऑगस्ट

राष्ट्रीय भालाफेक दिन

• नीरज चोप्रा यांनी ७ ऑगस्ट २०२१ रोजी टोकियो ओलंपिक मध्ये पुरुषांच्या भालाफेक स्पर्धेमध्ये सुवर्णपदक पटकाविले होते.

• नीरज चोप्राचे हे सुवर्णपदक भारतीय ऑलिंपिक इतिहासातील ॲथलेटिक्स या प्रकारातील पहिले सुवर्णपदक आहे.

• या कामगिरीचे महत्त्व लक्षात घेऊन ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडियाने (AFI) 7 ऑगस्ट हा राष्ट्रीय भालाफेक दिन म्हणून साजरी करण्याचा महत्त्वपूर्ण निर्णय घेतला. 

• जागतिक स्तरावर भारताला अभूतपूर्व वैभव मिळवून देणारा खेळ साजरा करण्याचा हा दिवस शिस्त, निष्पक्ष खेळ आणि उत्कृष्टतेचा पाठपुरावा या मूलभूत मूल्यांना प्रोत्साहन देतो.

ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया(AFI) बद्दल थोडक्यात माहिती :

• ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडिया ही भारतातील ॲथलेटिक्स चालवणारी आणि व्यवस्थापित करणारी सर्वोच्च संस्था आहे.

• स्थापना : ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडियाची स्थापना 1946 मध्ये करण्यात आली.

• अध्यक्ष : आदिल सुमारीवाला हे ॲथलेटिक्स फेडरेशन ऑफ इंडियाचे सध्याचे अध्यक्ष आहे.

पॅरिस ओलंपिक 2024 :

• नीरज चोप्रा यांनी पॅरिस ओलंपिक 2024 मध्ये पुरुषांच्या भालाफेक स्पर्धेमध्ये रौप्य पदक (Silver medal) पटकाविले.

• नीरज चोप्रा यांनी 89.45 मीटर भाला फेकला.

• पॅरिस ओलंपिक 2024 पुरुषांच्या भालाफेक स्पर्धेमध्ये सुवर्ण पदक (Silver medal) पाकिस्तानच्या अर्शद नदिम याने पटकावले

• याने 92.97 मीटर भाला फेकून नवीन वर्ल्ड रेकॉर्ड बनवला.

कम्पेनियन ऑफ द ऑर्डर ऑफ फिजी

Companion of the Order of Fiji

Subject : GS- पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच फिजी सरकारने खालीलपैकी कोणाला "कम्पेनियन ऑफ द ऑर्डर ऑफ फिजी" हा त्यांच्या देशातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार देऊन सन्मानित केले ?

1. राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू

2. उपराष्ट्रपती जगदीप धनकड

3. परराष्ट्रमंत्री एस. जयशंकर 

4. यांपैकी नाही

उत्तर : राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू

• अलीकडेच राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांना कम्पॅनियन ऑफ द ऑर्डर ऑफ फिजी हा फिजी देशाचा सर्वोच्च नागरी सन्मान प्रदान करण्यात आला.

• राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू दोन दिवसांच्या फिजीच्या दौऱ्यावर आहे.  

• हा पुरस्कार भारत-फिजीच्या मजबूत संबंधांना अधोरेखित करतो.

फिजी देशाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• फिजी हा प्रशांत महासागरातील बेटांचा समूह असणारा देश आहे.

• यात 300 पेक्षा जास्त बेटांचा समूह आहे.

• राजधानी : सुवा ही फिजी ची राजधानी आहे.

• फिजी ही संसदीय लोकशाही आहे.

• फिजी देश स्थानिक फिजी, भारतीय, युरोपियन आणि इतर जातींचे लोक असा मिश्र लोकसंख्या असलेला देश आहे.

• दक्षिण गोलार्धातील सर्वात मोठे हिंदू मंदिर, श्री शिव सुब्रमण्यम स्वामी मंदिर फिजीमध्ये आहे.

अस्त्र मिसाईल

Astra Missile

बातम्यांमध्ये : भारतीय वायुसेनेने DRDO आणि भारत डायनॅमिक्स लिमिटेड (BDL) ला त्यांच्या सुखोई-3O आणि LCA तेजस या लढाऊ विमानांसाठी 200 अस्त्र क्षेपणास्त्रे तयार करण्यास मंजुरी दिली आहे.

Subject : GS- संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असणारे अस्त्र क्षेपणास्त्र हे -------- मारा करणारे क्षेपणास्त्र आहे.

1. पाण्यातून हवेत मारा करणारे

2. जमिनीवरून हवेत मारा करणारे

3. हवेतून हवेत मारा करणारे

4. यांपैकी नाही

उत्तर : हवेतून हवेत मारा करणारे

• अस्त्र मिसाईल हे स्वदेशी बनावटीचे हवेतून हवेत मारा करणारे मिसाईल आहे.

• अस्त्र मिसाईल संरक्षण संशोधन आणि विकास संस्थेने (DRDO) विकसित केलेले आणि भारत डायनामिक्स लिमिटेड या कंपनीने मॅन्युफॅक्चर केलेले आहे. 

• अस्त्र मिसाईल हवाई हल्ल्यांना गुंतवून ठेवण्यासाठी आणि नष्ट करण्यासाठी तयार केले आहे.

• हे एक उच्चतम कुशलता आणि सुपरसॉनिक वेग असणारे मिसाईल आहे.

• अस्त्र मिसाईल MK -I हे 3.6 मीटर लांब, 178 मिमि. व्यास आणि 154 किलो वजनाचे मिसाईल आहे.

थाडौ समाज कोण आहेत ? 

Who are Thadou tribes ?

बातम्यांमध्ये : थाडौ समाजातील लोकांना भेडसावणाऱ्या गंभीर समस्यांवर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी थाडौ स्टुडंट्स असोसिएशन (TSA) द्वारे जागतिक व्यासपीठ तयार केले आहे.

Subject : GS- भूगोल/ अर्थशास्त्र - लोकसंख्या

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असणारा थाडौ (Thadou) समाज प्रामुख्याने खालीलपैकी कोणत्या राज्यात आढळतो.

1. मध्य प्रदेश

2. हिमाचल प्रदेश

3. मणिपूर

4. सिक्कीम

उत्तर : मणिपूर

थाडौ समाजाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• थाडौ हे मणिपूर राज्यातील स्थानिक लोक आहेत.

• मणिपूर राज्यातील इंफाळ खोऱ्याला लागून असलेल्या डोंगराळ प्रदेशात ते राहतात.

• 2011 च्या मणिपूर राज्याच्या जनगणनेनुसार मणिपूरमधील लोकसंख्येच्या बाबतीत थाडौ लोकसंख्या दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. तर मणिपूरमध्ये सर्वात जास्त लोकसंख्या मैतेई या समुदायाची आहे.

• थाडौ समाज उदरनिर्वाहासाठी प्राण्यांचे संगोपन, शेती, शिकार आणि मासेमारी करतात.

• थाडौ वस्ती जंगलात वसलेली आहे ते प्रामुख्याने झुम प्रकार ची शेती करतात.

झूम शेती म्हणजे काय ?

• झूम शेती स्थलांतरित शेतीचा एक प्रकार आहे. यात जंगलातील झाडे- झुडपे तोडून शेतीसाठी योग्य जमिन बनवली जाते.

• जेव्हा जमिनीवरील सर्व वनस्पती तोडून जाळली जाते, तेव्हा राख मृदेत मिसळल्यामुळे पोटॅशचा भरपूर पुरवठा होतो आणि मृदेची सुपीकता वाढते.

• जमिनीची सुपीकता कमी झाल्यावर याच प्रकारे दुसरी जमीन निवडून पुन्हा झाडे- झुडपे तोडून शेती करतात.

• या पद्धतीत शेतीच्या मशागतीसाठी आधुनिक शेती अवजारांचा वापर केला जात नाही.

• झूम शेती प्रमुखांनी भारताच्या ईशान्यकडील भागात केली जाते त्यामध्ये प्रामुख्याने आसाम, मणिपूर, मिझोराम, नागालँड इत्यादी राज्यांचा समावेश आहे.

Axiom-4 मिशन काय आहे ?

What is Axiom-4 Mission ?

Subject : GS- विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेल्या एक्झिम-4 (Axiom-4) मिशन बाबत खालीलपैकी कोणता पर्याय बरोबर आहे ?

1. हे इस्त्रो आणि नासाचे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानका संबंधित मिशन आहे.

2. ग्रुप कॅप्टन शुभांशु शुक्ला हे अंतराळात जाणारे दुसरे भारतीय असतील.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : दोन्ही बरोबर

Axiom-4 मिशन बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• Axiom-4 मिशन हे आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकाकडे (International Space Station) जाणारे खाजगी अंतराळ उड्डाण आहे.

• या मिशनद्वारे काही लोकांना अंतराळ स्पेस स्टेशन मध्ये पाठवले जाणार आहे.

• यासाठी भारताकडून ग्रुप कॅप्टन शुभांशु शुक्ला हे मुख्य अंतराळवीर (Pilot) असतील तर ग्रुप कॅप्टन प्रसन्न बाळकृष्ण नायर हे त्यांचे सह अंतराळवीर (Backup Pilot) असतील.

• 1984 मध्ये अवकाशात जाणारे पहिली भारतीय राकेश शर्मा हे आहेत.

Axiom-4 चे उद्दिष्ट काय आहे ?

• या मोहिमेत अवकाशातील व्यावसायिक प्रयोग सुलभ करणे, ज्यामध्ये वैज्ञानिक संशोधन, तांत्रिक विकास आणि अवकाश पर्यटन यांचा समावेश आहे.

भारतासाठी Axiom-4 हे मिशन का महत्वाचे आहे ? 

• Axiom-4 मोहिमेचा एक भाग म्हणून, भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ने त्यांच्या 4 प्रशिक्षित गगनयान अंतराळवीरांपैकी दोन अंतराळवीरांना आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) प्रवास करण्यासाठी निवडले आहे.

• ऑगस्ट महिन्याच्या पहिल्या आठवड्यातच या दोन्ही अधिकाऱ्यांचे प्रशिक्षण सुरू होणार आहे या प्रशिक्षणाला गगनयात्री असे म्हटले आहे.

• Axiom-4 ही मोहीम भारताच्या गगनयान मिशन साठी खूप महत्त्वाची आहे.

गगनयान मिशन काय आहे ?

• गगनयान मिशन हे भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था - इस्रोचे मानवयुक्त अंतराळ मिशन आहे.

• गगनयान मिशन 3 दिवसांचे असणार आहे. याद्वारे पृथ्वीच्या 400 किमीच्या कक्षेत मानव मिशन पाठवून पुन्हा त्यांना सुखरूप पृथ्वीवर परत आणले जाईल.

• गगनयान मिशनद्वारे भारताची मानवी अंतराळ उड्डाण क्षमता जगासमोर प्रदर्शित होणार आहे.

• जर गगनयान मिशन यशस्वी झाले तर अमेरिका, रशिया आणि चीन नंतर भारत हा अंतराळात मनुष्य पाठवणारा चौथा देश बनेल.

• गगनयान मोहिमेसाठी खर्च अंदाजे 9023 कोटी रुपये होणार आहे.

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक काय आहे ?

 (International Space Station)

• आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानक हे अंतराळात बांधले जाणारे संशोधन केंद्र आहे. याचे बांधकाम १९९८ मध्ये चालू झाले.

• अंतराळातील ही एक मोठी प्रयोगशाळा आहे जिथे अंतराळवीर सूक्ष्म गुरुत्वाकर्षणातील प्रयोग करतात.

• या स्पेस स्टेशन वर अंतराळवीरांना राहण्याचे, झोपण्याचे त्याचप्रमाणे शास्त्रीय प्रयोग करण्यासाठीची व्यवस्था केलेली आहे.

हिरोशिमा दिवस काय आहे ?

Subject : GS- इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दुसरे जागतिक महायुद्ध केव्हा संपले ?

1. 1942

2. 1944

3. 1945

4. 1947

उत्तर : 1945

हिरोशिमा दिवस काय आहे ?

• 6 ऑगस्ट 1945 रोजी जपानच्या हिरोशिमा या ठिकाणी अमेरिकेने केलेल्या अणुबॉम्ब हल्ल्याच्या वर्धापन दिनानिमित्त हा दिवस आठवला जातो.

• दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान, 6 ऑगस्ट 1945 रोजी, अमेरिकेने हिरोशिमावर "लिटल बॉय" नावाचा अणुबॉम्ब टाकला.

• सुमारे 70,000-80,000 लोक ताबडतोब मारले गेले आणि बरेच लोक नंतर जखमा आणि रेडिएशनमुळे मरण पावले.

• ९ ऑगस्ट १९४५ रोजी अमेरिकेने ‘फॅट मॅन’ नावाचा दुसरा अणुबॉम्ब जपानच्याच नागासाकी या शहरावर टाकला. 

• दुसऱ्या महायुद्धादरम्यान केलेल्या या अणुबॉम्ब हल्याचा परिणाम खूप भयानक होता.

• यामुळे जपानने शरणागती पत्करली आणि दुसरे महायुद्ध संपले.

दुसरे महायुद्ध : 

• दुसरे महायुद्ध 1 सप्टेंबर 1939 ला सुरू झाले आणि 2 सप्टेंबर 1945 ला संपले.

• दुसरे महायुद्ध मित्र राष्ट्र (Allies power) आणि अक्ष शक्ती(Axis power) यांच्यात लढले गेले.

• मित्र राष्ट्रांचे नेतृत्व अमेरिका, फ्रान्स, ग्रेट ब्रिटन आणि सोव्हिएत रशिया करत होते तर अक्ष शक्तींचे नेतृत्व जर्मनी, इटली आणि जपान करत होते.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अमेरिकेने जपानच्या हिरोशिमा आणि नागासाकी या शहरांवर अणुबॉम्ब अनुक्रमे ----- तारखेला टाकला.

1. 6 ऑगस्ट व 9 ऑगस्ट 1943

2. 6 ऑगस्ट व 9 ऑगस्ट 1945

3. 6 सप्टेंबर व 9 सप्टेंबर 1945

4. 9 ऑगस्ट व 12 ऑगस्ट 1945

उत्तर : 6 ऑगस्ट व 9 ऑगस्ट 1945

बेली ब्रिज म्हणजे काय ?

What is a Bailey bridge ?

Subject : GS

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बेली ब्रिज संदर्भात खालील पैकी कोणता पर्याय बरोबर आहे.

1. हा ब्रिज दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात पहिल्यांदा बनवला गेला.

2. भारतीय लष्कराच्या मद्रास अभियंता गटाने केरळ भूस्खलन बचाव कार्यात याचा वापर केला.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : दोन्ही बरोबर

केरळमधील वायनाड खेथे झालेल्या भूसखलनात बचाव कार्य करण्यासाठी भारतीय लष्कराच्या मद्रास अभियंता गटाने मुंडक्काई गावात जाण्यासाठी बेली ब्रिज बांधला.

बेली ब्रिज म्हणजे काय ?

• बेली ब्रिज हा एक मॉड्युलर पुल आहे. या प्रकारच्या पुलाचे भाग आधीच तयार केलेले असतात जेणेकरून त्यांना कमीत कमी बांधकामाची आवश्यकता असते आणि आवश्यकतेनुसार ते पटकन एकत्र केले जाऊ शकतात.

बेली ब्रिजची निर्मिती कोणी केली ?

• डोनाल्ड कोलमन बेली या स्थापत्य अभियंत्याने या नव्या प्रकारच्या पुलाची सर्वात पहिल्यांदा निर्मिती केली.

• 1941 मध्ये त्यांनी आपल्या या रचनेचा पहिला आराखडा ब्रिटिश वॅार ऑफिस कडे सादर केला.

• दुसऱ्या जागतिक महायुद्धाच्या काळात बेली ब्रिजच्या उपयोग मोलाचा ठरला.

• अवघ्या काही तासात पुल तयार करणे, युद्धादरम्यान पुल मोडून पुन्हा दुसऱ्या जागी उभा देखील करता येणे हे या पुलाचे वैशिष्ट्य आहे.

• या पुलाचे भाग वजनाने हलके असल्यामुळे त्यांना हवे तिथे हलवता येतात आणि त्यासाठी कोणत्याही अवजड वाहनाची गरज भासत नाही.

• हा पुल फक्त युद्धातच नाही तर अचानक आलेल्या आपत्तीमध्ये मदतकार्यासाठीही या पुलाचा वापर मोठ्या प्रमाणात होतो.

• 1971 साली झालेले भारत-पाकिस्तान युद्ध तसेच 2021 मध्ये अरूणाचल प्रदेश आणि उत्तराखंडमध्ये अचानक आलेल्या पुरामध्ये अडकलेल्या गावांमधील लोकांना वाचवण्यासाठी या पुलाचा वापर केला गेला.

केरळमधील वायनाड भूसखलन बचाव कार्यात बेली ब्रिज कोणी तयार केला ? 

• केरळमधील वायनाड खेथे झालेल्या भूसखलनात बचाव कार्य करण्यासाठी भारतीय लष्कराच्या मद्रास अभियंता गटाने हा पुल तयार केला.

मद्रास अभियंता गट (Madras Engineering Group) : 

• मद्रास अभियंता गटाला अनौपचारिकपणे मद्रास सॅपर्स म्हणूनही ओळखले जाते.

• हा भारतीय लष्कराच्या अभियंता कॉर्प्सचा एक अभियंता गट आहे. 

• मद्रास सॅपर्स चा उगम ब्रिटीश राजवटीच्या पूर्वीच्या मद्रास प्रेसिडेन्सी सैन्यात झाला.

• या रेजिमेंटचे मुख्यालय बेंगळुरू येथे आहे. 

महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजना

Mahila Samman Savings Certificate (MSSC) Scheme

Subject : GS- सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजनेबद्दल खालील पैकी योग्य पर्याय निवडा.

1. ही योजना आझादी का अमृत महोत्सवाच्या स्मरणार्थ वित्त मंत्रालयाने 2023 मध्ये सुरू केली आहे.

2. ही योजना महिला किंवा मुलींच्या नावे कमाल 2 लाख रुपयांपर्यंत ठेव सुविधा देते.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : दोन्ही योग्य

महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजने बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजना (MSSC) ही महिला गुंतवणूकदारांना प्रोत्साहन देण्याच्या उद्देशाने आझादी का अमृत महोत्सवाच्या स्मरणार्थ वित्त मंत्रालयाने 2023 मध्ये सुरू केलेली एक छोटी बचत योजना आहे.

• ही योजना सर्व वयोगटातील महिला आणि मुलींसाठी समर्पित जोखीममुक्त योजना आहे. 

• ही योजना दोन वर्षांच्या कालावधीसाठी, म्हणजे मार्च २०२५ पर्यंत उपलब्ध राहील.

• या योजनेअंतर्गत महिला किंवा मुलींच्या नावे 2 वर्षांच्या कालावधीसाठी जास्तीत जास्त 2 लाख रुपयांपर्यंत बॅंकेत पैसे ठेवता (Deposit) येतील.

गुंतवणूक (Investment) :

• महिला सन्मान बचत प्रमाणपत्र योजने अंतर्गत कमीत कमी 1000 रूपये तर जास्तीत जास्त व 2 लाख रुपयांपर्यंत बॅंकेत पैसे ठेवता (Deposit) येतील.

• या ठेवलेल्या रकमेवर 7.5 टक्के असे निश्चित व्याज दर मिळते. 

• योजनेच्या (मॅच्युरिटी) कालावधी खाते उघडल्याच्या तारखेपासून 2 वर्षे आहे.

INS शाल्की

INS Shalki 

बातम्यांमध्ये : भारतीय नौदल पाणबुडी (INS) शाल्की अलीकडेच दोन दिवसांच्या औपचारिक भेटीसाठी कोलंबो बंदरात दाखल झाली.

Subject : GS

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेली भारतीय नौदल पाणबुडी (INS) शाल्की खालील पैकी कोणत्या कंपनीने बनवलेली आहे ?

 1. माझगाव डॉकयार्ड लिमिटेड

2. गोवा शिपयार्ड लिमिटेड

3. कोचीन शिपयार्ड

4. यांपैकी नाही

उत्तर : माझगाव डॉकयार्ड लिमिटेड

INS शाल्की बद्दल थोडक्यात माहिती :

• INS शाल्की ही शिशुमार श्रेणीची डिझेल-इलेक्ट्रिक पाणबुडी आहे.

• हि पाणबुडी माझगाव डॉकयार्ड लिमिटेड या कंपनीने बनवलेली आहे.

• भारतात बांधलेली INS शाल्की ही पहिली पाणबुडी आहे.  

• 7 फेब्रुवारी 1992 रोजी INS शाल्की भारतीय नौदलात दाखल झाली.

• INS शाल्की 40 लोकांना सामावून घेण्याची क्षमता आहे. 

• पाण्याच्या पृष्ठभागावर तिचा ताशी 20 किलोमीटर (11 नॅाट्स) तर पाण्याखाली ताशी 20 किलोमीटर (22 नॅाट्स) वेग आहे.

नोट : पाण्यातून प्रवास केलेले अंतर मोजण्यासाठी नॉटिकल मैल हे एकक वापरले जाते.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेल्या शिशुमार श्रेणी, सिंधूघोष श्रेणी, तलवारी श्रेणी हे कशाचे प्रकार आहे ?

1. लढावू जहाज

2. पाणबुडी

3. मशीन गण

4. लढावू विमान

उत्तर. : पाणबुडी

98 वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन 

Subject : GS

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) आगामी ९८ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन ------ येथे होणार आहे. 

1. पुणे

2. नाशिक

3. दिल्ली

4. नागपूर

उत्तर : दिल्ली

आगामी ९८ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन दिल्ली येथे होणार आहे.

पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन कोठे आणि केव्हा पार पडले ? 

• ग्रंथ प्रसाराला चालना मिळण्याच्या हेतूने, तसेच त्यावर एकत्र येऊन विचार विनिमय करण्याच्या हेतूने न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे यांनी गोपाळ हरी देशमुख (लोकहितवादी) यांच्या सहकार्याने 11 मे 1878 रोजी पुण्याच्या हिराबागेत मराठी ग्रंथकारांचे पहिले संमेलन भरले. याला पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन समजले जाते.

पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष कोण होते ?

• पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे हे होते.

97 वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन : 

• 4 फेब्रुवारी 2024 जळगावच्या अमळनेरमध्ये 97 वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन पार पडले या संमेलनाचे अध्यक्ष साहित्यिक रवींद्र शोभणे हे होते.

नोव्हाक जोकोविच ऑलम्पिक मध्ये पहिल्यांदा सुवर्णपदक जिंकले

Novak Djokovic wins Gold Medal in Olympics

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ऑलम्पिक मध्ये सुवर्णपदक जिंकलेला नोव्हाक जोकोविच खालील पैकी कोणत्या देशाचा खेळाडू आहे ?

1. अमेरिका

2. इंग्लंड

3. सर्बिया

4. अर्जेंटिना

उत्तर : सर्बिया

• नोव्हाक जोकोविच याने 4 ऑगस्ट रोजी पॅरिस ऑलिम्पिक 2024 मध्ये पुरुष एकेरीच्या अंतिम फेरीत कार्लोस अल्काराझचा पराभव करून ऑलम्पिक सुवर्णपदक जिंकले

• ऑलम्पिक पुरुष एकेरी टेनिस स्पर्धेत सुवर्णपदक पटकावणारा सर्वाधिक वयाचा खेळाडू होण्याचा बहुमानही त्याच्या नावावर नोंदविला गेला आहे.  

• त्याने ही कामगिरी वयाच्या 37 व्या वर्षी केली.

• नोव्हाक जोकोविच हा सर्बिया या देशाचा खेळाडू आहे

• त्याने टेनिसमधील सर्व ग्रॅंड स्लॅम स्पर्धा जिंकलेल्या आहेत. (ऑस्ट्रेलियन ओपन, फ्रेंच ओपन, विम्बल्डन आणि यूएस ओपन)

• नोव्हाक जोकोविच याने 2008 च्या बिजिंग ऑलम्पिक पुरुष एकेरी टेनिस स्पर्धेत कांस्यपदक पटकावले होते.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 च्या विम्बल्डन टेनिस (पुरुष एकेरी) चॅम्पियनशिपचा विजेता कोण आहे ?

(अमरावती SRPF 2024 मध्ये झालेली परीक्षा)

1. नोव्हाक जोकोविच

2. रॉजर फेडरर

3. राफेल नदाल

4. कार्लोस अल्काराझ

उत्तर : कार्लोस अल्काराझ

54 वी आंतरराष्ट्रीय भौतिकशास्त्र ॲालिम्पियाड 2024

54th International Physics Olympiad 2024

आंतरराष्ट्रीय भौतिकशास्त्र ॲालिम्पियाड स्पर्धेत महाराष्ट्राच्या आकर्ष राज सहाय याने रौप्य पदक जिंकले. 

Subject : GS

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 ची 54 वी आंतरराष्ट्रीय भौतिकशास्त्र ॲालिम्पियाड स्पर्धा कोठे पार पडली ?

1. भारत

2. श्रीलंका

3. अमेरिका

4. इराण

उत्तर : इराण

• इराणमधील इस्फाहान येथे 21 जुलै ते 29 जुलै दरम्यान 54 वी आंतरराष्ट्रीय भौतिकशास्त्र ऑलिम्पियाड स्पर्धा पार पडली.

• या स्पर्धेत भारताकडून पाच विद्यार्थी सहभागी झाले होते आणि या पाचही विद्यार्थ्यांनी पदके जिंकली.

• या स्पर्धेत भारताने 2 सुवर्ण (Gold) तर 3 रौप्य (Silver) पदके जिंकली.

पदक विजेते : 

1. ऱ्हिदम केडिया(सुवर्ण) : रायपूर, छत्तीसगड

2. वेद लाहोटी(सुवर्ण) : इंदूर, मध्य प्रदेश

3. आकर्ष राज सहाय(रौप्य): नागपूर, महाराष्ट्र

4. भाव्या तिवारी(रौप्य) : नॉयडा, उत्तर प्रदेश

5. जयवीर सिंह(रौप्य): कोटा, राजस्थान

आंतरराष्ट्रीय भौतिकशास्त्र ॲालिम्पियाड स्पर्धा काय आहे ?

• ही हायस्कूल विद्यार्थ्यांसाठी त्यांच्या अपवादात्मक भौतिक क्षमतांचे प्रदर्शन करणारी वार्षिक स्पर्धा आहे

• सखोल समज, समस्या सोडवण्याची कौशल्ये आणि भौतिकशास्त्र संकल्पना लागू करण्यात सर्जनशीलता अशा बाबींवर ही स्पर्धा पार पडते.

• भविष्यातील शास्त्रज्ञांच्या - भविष्यातील पिढ्यांना उत्कृष्ट, नेटवर्क आणि प्रेरणा देण्यासाठी इच्छुक भौतिकशास्त्रज्ञांसाठी एक व्यासपीठ म्हणून ही स्पर्धा काम करते.

तरंगशक्ती सराव : 2024

Exercise Tarang Shakti : 2024 

Subject : GS- युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न ) तरंगशक्ती सरावाबद्दल बरोबर असणार पर्याय निवडा 

1. 2024 तरंग शक्ति सरावाचे आयोजन भारतामध्ये होणार आहे.

2. हा पहिला बहुराष्ट्रीय हवाई सराव असणार आहे. 

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक 

उत्तर : दोन्ही बरोबर

• भारतात आयोजित केलेला हा आतापर्यंतचा सर्वात मोठा आंतरराष्ट्रीय हवाई सराव असेल.

• भारतीय हवाई दलाने (Indian Air Force) आयोजित केलेला या बहुराष्ट्रीय हवाई सरावात ५१ देशांना निमंत्रित करण्यात आले आहे.

• तामिळनाडू आणि राजस्थानमध्ये दोन टप्प्यात ‘तरंग शक्ती’ या आंतरराष्ट्रीय हवाई सरावाचे आयोजन भारत करणार आहे.

• सरावाचा पहिला टप्पा 6 ऑगस्ट ते 14 ऑगस्ट दरम्यान तामिळनाडूमधील सुलूर येथे आयोजित केला जाईल.

• दुसरा टप्पा 1 ते 14 सप्टेंबर या कालावधीत राजस्थानमधील जोधपूर येथे होणार आहे.

सरावाचे उद्दिष्टे : 

• आंतरराष्ट्रीय समुदायातील आपल्या मित्र देशांसोबत धोरणात्मक संबंध मजबूत करणे हा आहे हे या सरावाचे उद्दिष्टे असणार आहेत.

• सहभागी देशांसोबत टेक्नॉलॉजीचे देवाण-घेवाण करणे, व्यावसायिक संवाद वाढवणे आणि ऑपरेशन क्षमता वाढवणे

जगातली सर्वात तरुण आणि सर्वात वेगवान पॅरा जलतरणपटू

First Girl with Autism to Swim Across English Channel

Subject : GS- खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) इंग्लिश खाडी यशस्वीरित्या पोहून पार करणारी जगातील सर्वात तरुण आणि सर्वात वेगवान पॅरा-जलतरणपटू खालील पैकी कोण आहे ?

1. सिमरण गौंडळकर

2. जिया राय

3. समीर बर्मन

4. मनू भाकेर

उत्तर : जिया राय

• जिया राय ही 16 वर्षांची मुलगी, इंग्लिश खाडी यशस्वीरित्या पोहून पार करणारी जगातील सर्वात तरुण आणि सर्वात वेगवान पॅरा-जलतरणपटू बनली आहे.

• जिया राय ही स्वमग्नता (ऑटिझम स्पेक्ट्रम डिसऑर्डर) या विकाराने पिडीत आहे.

• जिया हिने 17 तास 25 मिनिटांत 34 किलोमीटरचे अंतर कापून एकट्याने पोहण्याची ही कामगिरी केली.

• इंग्लिश खाडी पोहून जाण्याच्या 150 वर्षांच्या इतिहासात, जिया ही ऑटिझम स्पेक्ट्रम डिसऑर्डर असलेली पहिली मुलगी आहे जिने हे यश संपादन केले आहे.

स्वमग्नता (ऑटिझम स्पेक्ट्रम डिसऑर्डर) म्हणजे काय ?

• स्वमग्नता हा एक प्रकारचा मनोविकार म्हणून ओळखला जातो. 

• अशी व्यक्ती आपल्याच विश्‍वात आणि विचारात रममाण असतात. अशा व्यक्ती संवेदनांचे अर्थ लावू शकत नाहीत. त्यामुळे त्यावर प्रतिक्रिया देता येत नाही.

• गर्भ वाढत असताना आणि जन्मल्यावर चेतासंस्थेचा विकास होताना काही अडथळे निर्माण झाले तर हा आजार होतो. 

पॅरा-जलतरणपटू म्हणजे काय ?

• पॅरा जलतरणपटू हे अपंग खेळाडूंसाठी पोहण्याच्या खेळाचे रूपांतर आहे .

• स्पर्धेत जलतरणपटूंचे वर्गीकरण त्यांच्या अपंगत्वाच्या प्रकारानुसार व मर्यादेनुसार केले जाते. 

रोहन बोपन्ना

Subject : GS- खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) निवृत्तीची घोषणा करणारे रोहन बोपन्ना हे कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ? 

1. टेनिस 

2. फुटबॉल

3. हॉकी 

4. क्रिकेट

उत्तर : टेनिस

रोहन बोपन्ना बद्दल परीपरीक्षेच्या दृष्टीने थोडक्यात माहिती : 

• जन्म : 4 मार्च 1980 रोजी बंगलोर, कर्नाटक येथे झाला.

• रोहन बोपण्णा 11 वर्षांचा असल्यापासून टेनिस खेळत आहे.

• रोहन बोपण्णा ग्रँड स्लॅम जिंकणारा सर्वात वयस्कर खेळाडू ठरला आहे. बोपन्नानं हा किताब 43 वर्षे 329 दिवसाच्या वयात मिळवला आहे.

पुरस्कार : 

• 2019 मध्ये भारताचा दुसरा सर्वोच्च क्रीडा सन्मान अर्जुन पुरस्काराने सन्मानित

• २०२४ साली भारताचा चौथा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

जागतिक निसर्ग संवर्धन दिवस : 2024

World Nature Conservation Day : 2024

Subject : GS- पर्यावरण, दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक निसर्ग संवर्धन दिन केव्हा साजरी केला जातो ?

1. 14 जुलै

2. 28 जुलै

3. 5 ऑगस्ट 

4. 5 जून

उत्तर : 28 जुलै

• जागतिक निसर्ग संवर्धन दिन, दरवर्षी 28 जुलै रोजी साजरा केला जातो.

जागतिक निसर्ग संवर्धन दिन का साजरी करतात ?

• जागतिक निसर्ग संवर्धन दिन पृथ्वीच्या नैसर्गिक संसाधनांचे संरक्षण आणि संवर्धन करण्यासाठी जगभरात साजरा केला जातो.

• जंगलतोड, प्रदूषण, हवामान बदल, जैवविविधता नष्ट होणे, आणि अधिवासाचा नाश यांसारख्या वाढत्या पर्यावरणीय आव्हानांच्या पार्श्वभूमीवर जागतिक निसर्ग संवर्धन दिनाचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे.

उद्दिष्टे : 

• शाश्वत विकास, जैवविविधतेचे संरक्षण करणे आणि नैसर्गिक साधनसंपत्तीचे जबाबदारीने वापर करणे.

• नैसर्गिक इंधन - साधनसंपत्ती तयार होण्यास लाखो वर्ष लागतात. आजच्या पिढीला आपल्या गरजा भागवत असताना पुढील पिढ्यांचाही विचार करणे आवश्यक आहे.

• त्यामुळे शाश्वत विकास आणि जैवविविधतेचे संरक्षण करणे ही आपल्या सर्वांची जबाबदारी आहे.

जागतिक निसर्ग संवर्धन दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

"लोक आणि वनस्पती जोडणे, वन्यजीव संवर्धनात डिजिटल इनोव्हेशन एक्सप्लोअर करणे" ही 2024 ची जागतिक निसर्ग संवर्धन दिनाची थीम आहे.

"Connecting People and Plants, Exploring Digital Innovation in Wildlife Conservation"

Mettur Dam

मेत्तूर धरण

बातम्यांमध्ये : मेत्तूर धरणात जास्त प्रमाणात पाणी वाढल्याने मेत्तूर धरणाच्या सखल भागात राहणाऱ्या लोकांना सतर्कतेचा इशारा देण्यात आला आहे.

Subject : GS- भारताचा भूगोल - नदी

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मेत्तूर धरण खालीलपैकी कोणत्या नदीवर बांधले आहे ?

1. गोदावरी

2. गंगा 

3. कावेरी

4. कृष्णा

उत्तर : कावेरी

मेत्तूर धरणबाबत महत्त्वाची माहिती : 

• मेत्तूर धरण तामिळनाडू राज्यातील सेलम जिल्ह्यात 1934 मध्ये बांधण्यात आले आहे.

• हे धरण कावेरी नदीवर बांधण्यात आले.

• मेत्तूर धरणाचे बांधकाम दगडी असून हे एक गुरुत्वाकर्षण धरण आहे.

• धरणाची लांबी 1700 मीटर असून कमाल पातळी 120 फूट आणि धरणाची क्षमता 93.4 TMC फूट आहे. 

• मेत्तूर प्रकल्प हा एक बहुउद्देशीय प्रकल्प आहे. 

• धरण, उद्यान, प्रमुख जलविद्युत केंद्रे आणि सर्व बाजूंच्या टेकड्या यामुळे मेत्तूर एक पर्यटन स्थळ म्हणून विकसित झाले आहे.

• मेत्तूर प्रकल्प तामिळनाडूच्या 12 हून अधिक जिल्ह्यांसाठी सिंचन आणि पिण्याच्या पाण्याची सुविधा पुरवते. 

• धरण स्टॅनले जलाशय तयार करते. 

• धरणाच्या पायथ्याशी मेत्तूर जलविद्युत आणि थर्मल पॉवर प्लांट आहे.

कावेरी नदीबद्दल महत्त्वाची माहिती:

• कावेरी नदी ही दक्षिण भारतातील प्रमुख नद्यांपैकी एक आहे. 

• कावेरी नदी नैऋत्य कर्नाटकातील पश्चिम घाटाच्या ब्रह्मगिरी टेकडीवर उगम पावते.

• नदी कर्नाटक आणि तामिळनाडु मधून वाहते आणि शेवटी बंगालच्या उपसागरास जाऊन मिळते.

• कावेरी नदीची एकूण लांबी ८०० किमी आहे.

• कावेरी नदीचे खोरे तामिळनाडू, कर्नाटक, केरळ आणि पुद्दुचेरी या राज्यांमध्ये पसरलेले आहे.

कावेरी नदीच्या उपनद्या : 

• डावीकडील उपनद्या : हरंगी, हेमावती, शिमशा आणि अर्कावती या कावेरी नदीच्या डावीकडील महत्त्वाच्या उपनद्या आहेत.

• उजवीकडील उपनद्या : लक्ष्मीतीर्थ, कब्बानी, सुवर्णवती, भवानी, नोय्यल आणि अमरावती या कावेरी नदीच्या उजवीकडील महत्त्वाच्या उपनद्या आहेत.

कावेरी नदी वरील महत्त्वाची धरणे :

कृष्ण राजा सागरा धरण, आणि मेत्तूर धरण

कावेरी नदी काठावरील महत्वाचे शहरे : 

म्हैसूर, इरोड, सेलम, तिरुचिरापली, तंजावर आणि मायिलादुथुराई ही काही प्रमुख ठिकाणे आहेत ज्यामधून कावेरी नदी जाते.

कावेरी नदीवर वसलेले महत्त्वाचे राष्ट्रीय उद्यान : 

• कावेरी वन्यजीव अभयारण्य

• मुदुमलाई राष्ट्रीय उद्यान 

केरळ भूस्खलनात आत्तापर्यंत 143 जणांचा मृत्यू

Kerala Landslide

Subject : GS- भूगोल 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पश्चिम घाट पर्यावरण जैवविविधता समितीचे अध्यक्ष खालीलपैकी कोण होते ?

1. एल. एम. सिंघवी

2. माधव गाडगीळ

3. डॉ. सी. रंगराजन

4. यांपैकी नाही

उत्तर : माधव गाडगीळ

• एल. एम. सिंघवी समिती - पंचायती राज संस्था संदर्भात

• माधव गाडगीळ समिती - पश्चिम घाट पर्यावरण जैवविविधता संदर्भात

• डॉ. सी. रंगराजन समिती - दारिद्र्य निर्मूलन संदर्भात

बातम्यांमध्ये : 

• केरळच्या डोंगराळ भागातील वायानाड जिल्ह्यातील व्याथरी तालुक्यात 3 गावांमध्ये भूस्खलन झाले.

• 30 जुलै रोजी पहाटे झालेल्या या भूस्खलनात (Landslide) आत्तापर्यंत 144 जणांचा मृत्यू झाला आणि 197 जखमी आहे.

• ही दुर्घटना रात्री एकच्या सुमारास पहिला भूस्खलन झाला आणि त्यानंतर पहाटे साडेचार वाजता दुसरा भूस्खलन झाला. 

• लोक झोपेत असताना झालेल्या या दुर्घटनेमुळे मोठ्या प्रमाणात जीवितहानी झाली आहे.

भूस्खलन म्हणजे काय ?

• डोंगर कड्यावरून दरड किंवा खडक कोसळणं, जमीन खचणे अशा घटनांना आपण भूस्खलन म्हणतो.

• भूस्खलन प्रामुख्याने डोंगराळ प्रदेशात होतात जेथे माती, खडक, डोंगर उताराची अनुकूल परिस्थिती असते.

भूस्खलनची कारणे : 

• भूस्खलन नैसर्गिक आणि मानवनिर्मित या दोन्ही कारणांमुळे होते.

• नैसर्गिक कारणांमध्ये अतिवृष्टी, भूकंप, बर्फ वितळणे आणि पुरामुळे उतार कमी होणे यांचा समावेश होतो.

• मानवनिर्मित कारणांमध्ये उत्खनन, टेकड्या आणि झाडे तोडणे, पायाभूत सुविधांचा अत्याधिक विकास (उदाहरणार्थ - रस्ते बांधणे , धरण बांधणे इत्यादी.)आणि गुरेढोरे जास्त चरणे यांसारख्या कारणांचा समावेश आहे.

• भारतात, पावसामुळे भूस्खलनाच्या घटना अधिक सामान्य आहेत.

• जुलै 2023 मध्ये रायगड जिल्ह्यातील इर्शाळवाडी या गावावर दरड कोसळली होती. 

• 30 जुलै 2014 ला पुण्यातील आंबेगाव तालुक्यातल्या माळीण गावात तर अख्खा डोंगर कोसळला. रात्रीत हे गाव होत्याचं नव्हतं झालं.

• अशा अनेक घटना आपल्याला दरवर्षी पावसाळ्यात ऐकू येतात.

माधव गाडगीळ आयोग -

• पर्यावरणशास्त्रज्ञ माधव गाडगीळ यांच्या नेतृत्वाखाली सरकारने स्थापन केलेल्या "पश्चिम घाट इकोलॉजी एक्स्पर्ट पॅनेल" ने वायनाड पर्वतरांगांना पर्यावरणीयदृष्ट्या संवेदनशील घोषित करण्याची शिफारस केली आहे.

• माधव गाडगीळ आयोगाने ऑगस्ट 2011 साली आपला अहवाल सादर केला.

• या समितीने केलेल्या शिफारशी बहुतांश राज्यांनी नाकारल्या.

लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे 

साहित्यिक, स्वातंत्र्य सैनिक, लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे यांना जयंती निमित्त मानवंदना

Subject : GS- महाराष्ट्राचा इतिहास- साहित्यीक, दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) माझी मैना गावावर राहिली, माझ्या जीवाची होतीया काहिली " या गीताची रचना कोणी केली ?

1. शाहीर साबळे

2. शाहीर अमर शेख

3. अण्णा भाऊ साठे

4. राजा बढे

उत्तर : लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे 

संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचे प्रेरणा गीत " माझी मैना गावावर राहिली, माझ्या जीवाची होतीया काहिली " ही लावणी लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे यांनी लिहिली आहे.

लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे 

मूळ नाव : तुकाराम भाऊराव साठे

जन्म : 1 ॲागस्ट 1920 रोजी वाटेगांव, (तालुका - वाळवा; जिल्हा - सांगली) येथे झाला.

मृत्यू : 18 जुलै 1969

• लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे हे स्वातंत्र्य सैनिक, समाज सुधारक, लेखक, लोककवी म्हणून प्रसिद्ध आहे.

• त्यांचे शालेय शिक्षण झालेले नाही केवळ दीड दिवस ते शाळेत गेले नंतर तेथील होणाऱ्या भेदभावामुळे त्यांनी शाळा सोडून दिली. 

• १९३२ साली वडिलांसोबत ते मुंबईला आले. मुंबईत त्यांनी चरितार्थ चालवण्यासाठी मिळेल ती कामे केली.

• मुंबईत कामगारांचे कष्टमय, दुःखाचे जीवन त्यांनी पाहिले.

• मुंबईत डॉ. बाबासाहेब आंबेडकरांपासून स्वातंत्र्यवीर सावरकरांपर्यंत अनेक नेत्यांची भाषणे त्यांनी ऐकली.

विचारधारा :

• लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे हे साम्यवादी विचारसरणीचे होते.

• १९३६ मध्ये भारतीय कम्युनिस्ट पक्षाचे नेते कॉ. श्रीपाद अमृत डांगे यांच्या प्रभावाखाली आल्यावर ते कम्युनिस्ट पक्षाचे क्रियाशील कार्यकर्ते झाले.

• त्यांच्यावर मार्क्सवादी आणि डॉ बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या विचारसरणीचा प्रभाव होता.

• बॉम्बेमध्ये स्थापन केलेल्या पहिल्या दलित साहित्य संमेलनात आपल्या उद्घाटन भाषणात त्यांनी म्हणले की, "पृथ्वी ही शेषनागाच्या मस्तकावर तरलेली नसून दलित व कामगार लोकांच्या तळहातावर तरलेली आहे".

संयुक्त महाराष्ट्र चळवळ : 

• त्यांनी संयुक्त महाराष्ट्राच्या चळवळीत स्वतःला झोकून दिले होते.

• "महाराष्ट्राची परंपरा" (१९५०) ह्या नावाने त्यांनी या चळवळीसाठी पोवाडा लिहिला.

• "मुंबई कुणाची ? " ह्या लोकनाट्याचे महाराष्ट्रभर प्रयोग केले.

• संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचे प्रेरणा गीत " माझी मैना गावावर राहिली, माझ्या जीवाची होतीया काहिली " ही लावणी लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे यांनी लिहिली आहे.

साहित्य : 

• अण्णाभाऊ साठे यांच्या लेखनाने परिवर्तनाचे उत्प्रेरक म्हणून काम केले आहे. महाराष्ट्राच्या सामान्य जडणघडणीत आणि बदलात या साहित्याचे महत्त्वपूर्ण योगदान आहे असे मानले जाते.

• त्यांनी लिहिलेल्या साहित्यात कथा-कादंबरी, नाट्य, पोवाडे, लावणी, लोकगीते, प्रवासवर्णन इत्यादींचा सहभाग आहे.

• रशियाच्या ‘इंडो-सोव्हिएत कल्चरल सोसायटी’ च्या निमंत्रणावरून ते १९६१ साली रशियाला गेले. तेथील अनुभवांवर आधारित "माझा रशियाचा प्रवास" हे प्रवास वर्णन त्यांनी लिहिले.

• अण्णा भाऊ साठे यांच्या फकिरा या कादंबरीला 1961 मध्ये महाराष्ट्र शासनाचा उत्कृष्ट कादंबरीचा पुरस्कार मिळाला. 

त्यांनी लिहिलेल्या साहित्यांपैकी काही साहित्य :

• फकिरा (कादंबरी)

• वारणेचा वाघ (कादंबरी)

• वैजयंता (कादंबरी)

• कृष्णाकाठच्या कथा (कथासंग्रह)

• गुलाम (कादंबरी)

• चिखलातील कमळ (कादंबरी)

• निखारा (कथासंग्रह)

• जिवंत काडतूस (कथासंग्रह)

• देशभक्त घोटाळे (लोकनाट्य)

• माकडीचा माळ (कादंबरी)

• बेकायदेशीर (लोकनाट्य)

• माझी मुंबई (लोकनाट्य)

• रानबोका

• लोकमंत्र्यांचा दौरा (लोकनाट्य)

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) फकिरा ही कादंबरी कोणी लिहिली ?

(महाराष्ट्र पोलीस भरती, तलाठी : 2023)

1. शिवाजी सावंत

2. पु. ल. देशपांडे

3. अण्णाभाऊ साठे

4. साने गुरूजी

उत्तर : अण्णाभाऊ साठे

राष्ट्रपतींकडून 9 राज्यपालांची नियुक्ती 

President appoints New Governors 

राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी सहा राज्यांसाठी नवीन राज्यपालांची नियुक्ती केली आहे आणि तीन राज्यांमध्ये पदाधिकाऱ्यांची बदली केली आहे.

Subject : GS- राज्यशास्त्र : राज्यपाल, नियुक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी महाराष्ट्राचे नवीन राज्यपाल म्हणून ----- नियुक्ती केली.

1. संतोष गंगवार

2. हरिभाऊ बागडे

3. सी.पी. राधाकृष्णन

4. के. कैलाशनाथन

उत्तर : सी.पी. राधाकृष्णन

राष्ट्रपतींनी खालील राज्यपालांच्या नियुक्त्या केल्या आहेत. :   

1. महाराष्ट्र : श्री. सी.पी. राधाकृष्णन यांची महाराष्ट्राच्या राज्यपालपदी नियुक्ती.

2. राजस्थान : श्री. हरिभाऊ किसनराव बागडे यांची राजस्थानचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती.

3. तेलंगणा : श्री. जिष्णु देव वर्मा यांची तेलंगणाचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती.

4. सिक्कीम: श्री. ओम प्रकाश माथूर यांची सिक्कीमचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती.

5. झारखंड : श्री. संतोष कुमार गंगवार यांची झारखंडचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती.

6. छत्तीसगड : श्री. रामेन डेका यांची छत्तीसगडचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती.

7. मेघालय: श्री. सी एच विजयशंकर यांची मेघालयचे राज्यपाल म्हणून नियुक्ती.

8. पंजाब :  श्री. गुलाबचंद कटारिया यांची पंजाबचे राज्यपाल म्हणून तसेच चंदीगड या केंद्रशासित प्रदेशाचे प्रशासक म्हणूनही नियुक्ती करण्यात आली आहे.

9. आसाम आणि मणिपूर : श्री. लक्ष्मण प्रसाद आचार्य यांना आसामचे राज्यपाल म्हणून नियुक्त केले गेले असून मणिपूरच्या राज्यपालपदाचा अतिरिक्त कार्यभारही त्यांच्याकडे सोपवण्यात आला आहे.

राज्याच्या राज्यपालांशी संबंधित घटनात्मक तरतुदी : 

• राज्यपाल हे घटक राज्याच्या कार्यकारी मंडळाचे प्रमुख व राज्य विधिमंडळाचे अंग असतात.

• राज्यपाल हे राज्यस्तरावर नामधारी कार्यकारी प्राधिकारी आहेत तर मुख्यमंत्री हे वास्तव कार्यकारी अधिकारी आहेत.

• कलम 153 : नुसार प्रत्येक राज्याला एक राज्यपाल असेल.

‣ 7 वी घटना दुरुस्ती कायदा, 1956 ने एकाच व्यक्तीची दोन किंवा अधिक राज्यांकरीता राज्यपाल म्हणून नेमणूक करण्यास संमती प्रदान करण्यात आली आहे.

• कलम 154 : नुसार राज्याचा कार्यकारी अधिकार राज्यपालाच्या हाती असेल.

• कलम 155 : राज्यपालांची नेमणूक राष्ट्रपतीं मार्फत केली जाईल.

• कलम 156 : राज्यपालाचा पदावधी

‣ राष्ट्रपतींची मर्जी असेपर्यंत राज्यपाल पद धारण करतात.

‣ साधारणता राज्यपालांचा कार्यकाळ 5 वर्षांचा असतो.

कलम 157 : राज्यपाल पदासाठी पात्रता 

‣ राज्यपाल हे भारतीय नागरिक असावे, 

‣ त्यांचे वय 35 वर्षे पूर्ण असावे.

कलम 158 : राज्यपाल पदाच्या शर्ती 

‣ राज्यपाल संसद किंवा राज्य विधिमंडळाचे सदस्य असणार नाही.

‣ राज्यपाल कोणतेही लाभाचे पद धारण करणार नाही.

कलम 159 : शपथ व प्रतिज्ञा

‣ उच्च न्यायालयाचे (हायकोर्टचे) मुख्य न्यायाधीश किंवा त्यांच्या गैरहजेरीत ज्येष्ठतम न्यायाधीश राज्यपालांना शपथ देतात.

कलम 161 : न्याय विषयक ( क्षमादान करण्याचा) अधिकार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतीय संविधानाच्या कलम 154 प्रमाणे राज्याची कार्यकारी सत्ता----- यांच्याकडे देण्यात आली आहे.

 (MPSC गट क 2022, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC GD)

1. मुख्यमंत्री

2. मंत्रिमंडळ

3. राज्यपाल 

4. यापैकी नाही

उत्तर : राज्यपाल

प्रश्न) राज्यपाल खालील पैकी कोणाच्या समक्ष राज्यपाल पदाची शपथ घेतात ?

1. राष्ट्रपती

2. मुख्यमंत्री

3. उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश

4. निवडणूक आयोग

उत्तर : उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश

लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार : 2024

Lokmanya Tilak Rashtriya puraskar : 2024

Subject : GS- पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालीलपैकी कोणाला लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार मिळालेला आहे ?

1. सुधा मूर्ती

2. पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 

3. डॉ. सायरस पूनावाला

4. वरील पैकी सर्व

उत्तर : वरील पैकी सर्व

सुधा मूर्ती यांना यंदाचा लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार जाहीर

• 2024 चा लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार सुधा मूर्ती यांना जाहीर झाला.

• यंदाचा हा 42 वा राष्ट्रीय पुरस्कार आहे.

• मानवी आणि सामाजिक विकासासाठी महत्त्वाचे कार्य ज्येष्ठ लेखिका सुधा मूर्ती यांनी केले आहे.

• इन्फोसिस फाउंडेशनच्या त्या सह-संस्थापक आहेत.

• इन्फोसिस फाउंडेशनच्या माध्यमातून त्यांनी समाजाच्या विविध क्षेत्रात विकास कामांना प्रोत्साहन दिले. ग्रामीण भागाच्या विकासासाठी त्यांनी केलेले कार्य देशाच्या विकासाला चालना देणारे ठरले आहे.

• सुधा मूर्ती या राज्यसभेवर खासदार आहेत. त्यांनी 8 मार्च 2024 रोजी खासदार म्हणून पदग्रहण केले.

• राष्ट्रपती कला, साहित्य, विज्ञान व समाजसेवा या क्षेत्रातील मान्यावरांमधुन राज्यसभेवर १२ सभासदांची नेमणुक करतात.

 लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्काराबद्दल माहिती :

‣ स्थापना : टिळक स्मारक मंदिर ट्रस्टने 1983 मध्ये या पुरस्काराची स्थापना केली.

‣ हा पुरस्कार दरवर्षी 1 ऑगस्ट रोजी लोकमान्य टिळकांच्या पुण्यतिथी दिनी दिला जातो.

‣ राष्ट्राच्या प्रगतीसाठी, विकासासाठी कार्य करणाऱ्या तसेच राष्ट्रासाठी उल्लेखनीय योगदान देणाऱ्या व्यक्तींना हा पुरस्कार देण्यात येतो. 

‣ पुरस्काराचे स्वरूप : एक लाख रुपये आणि सन्मानचिन्ह

• पहिला लोकमान्य टिळक राष्ट्रीय पुरस्कार ज्येष्ठ समाजवादी नेते एस. एम. जोशी यांना दिला गेला.

 काही पुरस्कार प्राप्त मान्यवर :

‣ 2024 - सुधा मूर्ती

‣ 2023 - पंतप्रधान नरेंद्र मोदी 

‣ 2022 - डॉ. टेसी थॉमस 

‣ 2021 - डॉ. सायरस पूनावाला