चालू घडामोडी 10, फेब्रुवारी 2025 | ट्रोपेक्स-25 युद्ध सराव

Important Affairs

08-02-2025

चालू घडामोडी 08, फेब्रुवारी 2025 | मखाना बोर्ड | Makhana Board

मखाना बोर्ड

Makhana Board

Subject : GS - भूगोल, अर्थशास्त्र - कृषी

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 मध्ये केलेल्या घोषणे नुसार कोणत्या राज्यात मखाना बोर्डची स्थापना करण्यात येणार आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. गुजरात

3. मध्य प्रदेश

4. बिहार

उत्तर : बिहार

बातमी काय आहे ?

केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 मध्ये बिहारमध्ये मखानाचे उत्पादन, प्रक्रिया, मूल्यवर्धन आणि विपणन सुधारण्यासाठी मखाना मंडळाची स्थापना करण्याची घोषणा करण्यात आली आहे.

मखाना म्हणजे काय ?

युरियाल फेरॉक्स नावाच्या वॉटर लिलीच्या बिया, त्याला मखाना, फॉक्स नट्स किंवा कमळाच्या बिया म्हणून सुद्धा ओळखलं जातं.
मखान्यामध्ये प्रथिने आणि फायबर असतात, तसेच कॅल्शियम, मॅग्नेशियम, लोह आणि फॉस्फरस सारख्या सूक्ष्म पोषक घटकांचा समावेश असतो.
त्यामुळं याला 'सुपरफूड' म्हणूनही ओळखलं जातं.

मखाना पीक लागवडीसाठी हवामान परिस्थिती कोणती ?

तापमान (Temperature) : 20 ते 35 °C
पाऊस (Rainfall) : 100 ते 250 सेमी
आर्द्रता (Humidity) : 50 ते 90%

भारतात मखानाचे सर्वाधिक उत्पादन कोणत्या राज्यात होते ?

भारतात मखानाचे सर्वाधिक उत्पादन बिहारमध्ये होते.
बिहारमध्ये भारतातील 90% मखाना तयार होतो.

मखाना मंडळाची उद्दिष्टे कोणती ?

What are Key Objectives of the Makhana Board ?

उत्पादन वाढवणे (Enhancing Production) :

उत्पादन आणि गुणवत्ता सुधारण्यासाठी वैज्ञानिक शेती तंत्रांना प्रोत्साहन देणे.

संशोधन आणि विकास (Research & Development) :

बियाण्यांच्या चांगल्या जाती आणि कीटक नियंत्रण पद्धतींसाठी ICAR आणि विद्यापीठांसारख्या संस्थांशी सहयोग करणे.

शेतकऱ्यांना सहाय्य (Farmer Support) :

शेतकऱ्यांना आर्थिक सहाय्य, प्रशिक्षण आणि आधुनिक तंत्रज्ञानाची उपलब्धता प्रदान करणे.

मार्केटिंग आणि निर्यात प्रोत्साहन (Marketing & Export Promotion) :

मखाना पुरवठा साखळी मजबूत करणे आणि शेतकऱ्यांना चांगले भाव मिळण्यास मदत करणे.

प्रक्रिया आणि मूल्यवर्धन (Processing & Value Addition) :

भाजलेले मखाना, मखाना खीर आणि मखाना पीठ यांसारख्या मखाना-आधारित उत्पादनांना प्रोत्साहन देणे.

सबसिडी आणि कर्ज (Subsidies & Loans) :

मखाना प्रक्रिया युनिट्स स्थापन करण्यासाठी शेतकरी आणि उद्योजकांना आर्थिक सहाय्य देणे.

मखानानॉमिक्स म्हणजे काय ?

What is Makhananomics ?

2025-26 च्या अर्थसंकल्पात, अर्थमंत्री निर्मला सीतारमण यांनी बिहारमध्ये 'मखाना बोर्ड' स्थापन करण्याची घोषणा केली आहे. याच कारणास्तव माखानॉनॉमिक्स हा शब्द चर्चेत आहे.
मखानानॉमिक्स म्हणजे मखानाशी संबंधित अर्थव्यवस्था, ज्यामध्ये मखाना उत्पादन, प्रक्रिया, मूल्यवर्धन आणि मार्केटिंग संबंधित आर्थिक घडामोडींचा समावेश आहे.
एका संशोधन अंदाजानुसार, सध्या भारतातील मखाना बाजारपेठ सुमारे 8 अब्ज रुपयांची आहे.
मार्केट रिसर्च कंपनी IMARC च्या अहवालानुसार, 2032 पर्यंत मखानाची बाजारपेठ सुमारे 19 अब्ज रुपयांची होईल.

Important Affairs

07-02-2025

चालू घडामोडी 07, फेब्रुवारी 2025 | केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 -26 | Union Budget 2025 -26

केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 -26

Union Budget 2025 -26

Subject : GS - अर्थशास्त्र - अर्थसंकल्प, राज्यशास्त्र

प्रश्न) केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025 - 26 कोणी मांडला ?

1. श्रीमती निर्मला सीतारमण

2. श्री नरेंद्र मोदी

3. श्री अमित शहा

4. श्री अजित पवार

उत्तर : श्रीमती निर्मला सीतारमण

बातमी काय आहे ?

केंद्रीय वित्त आणि कंपनी व्यवहार मंत्री श्रीमती निर्मला सीतारमण यांनी 1 फेब्रुवारी 2025 रोजी संसदेत केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025-26 सादर केला.

केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025-26 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

" सबका विकास " ही केंद्रीय अर्थसंकल्प 2025-26 ची संकल्पना आहे.
या संकल्पनेसह सर्व क्षेत्रांच्या संतुलित विकासाला चालना देणारा 2025-26 चा केंद्रीय अर्थसंकल्प आहे.

या संकल्पनेनुसार, अर्थमंत्र्यांनी विकसित भारतच्या व्यापक तत्वांचा आराखडा मांडला ज्यामध्ये खालील गोष्टींचा समावेश आहे :

शून्य-दारिद्र्य;
शंभर टक्के चांगल्या दर्जाचे शालेय शिक्षण;
उच्च-गुणवत्तेची, परवडणारी आणि सर्वसमावेशक आरोग्यसेवेची उपलब्धता;
अर्थपूर्ण रोजगारासह शंभर टक्के कुशल कामगार;
आर्थिक उपक्रमांमध्ये सत्तर टक्के महिला; आणि
शेतकरी आपल्या देशाला 'जगाचे अन्नकोठार' बनवत आहेत.

2025-26 च्या केंद्रीय अर्थसंकल्पात विकासाचे 4 इंजिन कोणते आहेत ?

कृषी (Agriculture)
MSME (Micro, Small and Medium Enterprises)
गुंतवणूक (Investment)
निर्यात (Exports) हे विकसित भारताच्या प्रवासातील इंजिन आहेत

अर्थसंकल्प 2025-26 चे अंदाजपत्रक (Budget Estimates 2025-26)

कर्जाव्यतिरिक्त एकूण उत्पन्न 34.96 लाख कोटी रुपये आणि एकूण खर्च 50.65 लाख कोटी रुपये राहील असा अंदाज आहे.
निव्वळ कर महसूल (Net Tax Receipts) 28.37 लाख कोटी रुपये राहील असा अंदाज आहे.
वित्तीय तूट (Fiscal Deficit) GDP च्या 4.4% असेल असा अंदाज आहे.
बाजारातील एकूण कर्ज (Gross Market Borrowings) अंदाजे 14.82 लाख कोटी रुपये आहे.
वित्त वर्ष 2025-26 मध्ये भांडवली खर्चासाठी 11.21 लाख कोटी (GDP च्या 3.1%) रुपये तरतूद आहे.

वैयक्तिक प्राप्तिकर (Personal Income Tax ) वर सूट :

नव्या कर संरचनेत 12 लाख रुपयांपर्यंतच्या उत्पन्नावर वैयक्तिक प्राप्तिकर भरावा लागणार नाही.
पगारदार करदात्यांसाठी ही मर्यादा 12.75 लाख रुपये असेल, कारण 75,000 रुपये स्टँडर्ड डिडक्शन आहे.
नव्या रचनेमुळे मध्यमवर्गाला भरावा लागणारा कर मोठ्या प्रमाणात कमी होईल आणि त्यांच्या हातात अधिक पैसा शिल्लक राहील, घरगुती वापर, बचत आणि गुंतवणुकीला चालना मिळेल.

अर्थसंकल्प 2025-26 मधील परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

बिहारमध्ये मखाना मंडळ (Makhana Board in Bihar) :

मखानाचे उत्पादन, प्रक्रिया, मूल्यवर्धन आणि विपणन सुधारण्यासाठी मखाना मंडळ स्थापन केले जाईल.

किसान क्रेडिट कार्ड (KCC) च्या माध्यमातून वर्धित पतपुरवठा :

KCC मार्फत घेतलेल्या कर्जासाठी सुधारित व्याज सवलत योजनेअंतर्गत कर्ज मर्यादा 3 लाख रुपये वरून 5 लाख रुपये पर्यंत वाढवली जाईल.

आसाममध्ये युरिया प्रकल्प (Urea Plant in Assam) :

आसाममधील नामरूप येथे वार्षिक 12.7 लाख मेट्रिक टन क्षमतेचा युरिया प्रकल्प उभारला जाईल.