चालू घडामोडी 14, नोव्हेंबर 2024 | बालदिन

Important Affairs

12-11-2024

चालू घडामोडी 12, नोव्हेंबर 2024 | भारताचे 51 वे सरन्यायाधीश | 51st Chief Justice of India

भारताचे 51 वे सरन्यायाधीश

51st Chief Justice of India

Subject : GS - नियुक्ती, राज्यशास्त्र- सर्वोच्च न्यायालय

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच देशाचे 51 वे सरन्यायाधीश म्हणून खालील पैकी कोणी शपथ घेतली ?

1. न्यायमूर्ती धनंजय चंद्रचूड

2. न्यायमूर्ती विक्रम नाथ

3. न्यायमूर्ती संजीव खन्ना

4. न्यायमूर्ती भूषण गवई

उत्तर : न्यायमूर्ती संजीव खन्ना

बातमी काय आहे ?

• न्यायाधीश संजीव खन्ना यांनी देशाचे 51 वे सरन्यायाधीश म्हणून शपथ घेतली.

• राष्ट्रपती भवनात संजीव खन्ना यांच्या सरन्यायाधीश पदाचा शपथविधी पार पडला.

• यावेळी राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी संजीव खन्ना यांना सरन्यायाधीशपदाची शपथ दिली.

• भारताचे नवे सरन्यायधीश संजीव खन्ना यांचा कार्यकाळ 13 मे 2025 पर्यंत असणार आहे.

न्यायमूर्ती संजीव खन्ना यांचे महत्त्वाचे निर्णय कोणते ?

नवनियुक्त सरन्यायाधीश संजीव खन्ना हे सर्वोच्च न्यायालयात आतापर्यंत अनेक महत्त्वाच्या निर्णयाचे ते भाग होते.

उदाहरणार्थ :

• संविधानातील कलम 370 रद्द करणे

• इलेक्टोरल बाँड्स योजना रद्द करणे

• दिल्लीचे मुख्यमंत्री अरविंद केजरीवाल यांना अंतरिम जामीन मंजूर करणे

• अलीगढ मुस्लिम युनिव्हर्सिटी अल्पसंख्याक दर्जा निर्धारण प्रकरणात नुकत्याच झालेल्या बहुमताच्या निर्णयाचाही ते भाग होते.

• लोकसभा निवडणुकीदरम्यान त्यांनी VVPAT आणि EVM यांच्यातील मतांची 100 टक्के जुळवाजुळव करण्याची मागणी त्यांनी फेटाळून लावली.

सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशाची नियुक्ती कोण करतात ?

• सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशाची नियुक्ती संविधानाच्या कलम 124(2) अंतर्गत राष्ट्रपतींद्वारे केली जाते.

• न्यायाधीश आपले पद वयाची 65 वर्षे पूर्ण होईपर्यंत धारण करतात

• नियमानुसार, सर्वोच्च न्यायालयातील सर्वात वरिष्ठ (ज्येष्ठतम) न्यायाधीशांना भारताचे सरन्यायाधीश (Chief Justice of India) म्हणून नियुक्त केले जाते.

1993 चा द्वितीय न्यायाधीश खटला काय सांगतो ?

दुसऱ्या न्यायाधीशांच्या खटल्यात (1993), सर्वोच्च न्यायालयाने, " भारताच्या सरन्यायाधीश पदावर केवळ जेष्ठतम न्यायाधीशाची नेमणूक करण्यात यावी " असा निकाल दिला.

सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश म्हणून नियुक्त होण्यासाठी पात्रता काय असावी लागते ?

सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश म्हणून नियुक्त होणाऱ्या व्यक्तीकडे खालील पात्रता असणे आवश्यक आहे :

• ती व्यक्ती भारताचा नागरिक असावी आणि

• त्या व्यक्तीस एखाद्या उच्च न्यायालयात अथवा दोन किंवा अधिक उच्च न्यायालयात सलग किमान 5 वर्षे न्यायाधीश म्हणून काम करण्याचा अनुभव असावा किंवा

• त्या व्यक्तीस एखाद्या उच्च न्यायालयात अथवा दोन किंवा अधिक उच्च न्यायालयात सलग किमान 10 वर्षे वकील म्हणून काम करण्याचा अनुभव असावा किंवा

• राष्ट्रपतींच्या मते ती व्यक्ती निष्णात कायदेपंडित असावी.

सरन्यायाधीशांना पदावरून दूर करण्याचा अधिकार कोणाला देण्यात आला आहे ?

न्यायाधीशांना पदावरून काढण्याची पद्धत काय आहे ?

• राज्यघटनेतील कलम 124(4) मध्ये सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांना पदावरून दूर करण्याच्या पद्धतीची तरतूद करण्यात आली आहे

• राष्ट्रपती सरन्यायाधीशांना पदावरून दूर करू शकतात.

• संसदेने सरन्यायाधीशांना (न्यायाधीशांना) पदावरून हटवण्याबाबत अभिभाषण सादर केल्यानंतरच राष्ट्रपती असे करू शकतात.

• संसदेत हे समावेदन प्रत्येक सभागृहाच्या विशेष बहुमताने संमत होणे गरजेचे असते.

• प्रत्येक सभागृहाच्या विशेष बहुमत म्हणजेच :

• त्या सभागृहाच्या (लोकसभा किंवा राज्यसभा) एकूण सदस्य संख्येच्या बहुमताने आणि

• कमीत कमी हजर व मतदान करणाऱ्या सदस्यांच्या दोन तृतीयांश इतक्या बहुमताने संमत होणे गरजेचे असते.

• न्यायाधीशांना गैरवर्तणूक किंवा अकार्यक्षमता या आधारांवर पदावरून दूर करता येऊ शकते.

भारताच्या सरन्यायाधीशांची मुख्य भूमिका/ अधिकार काय असतात ?

Key Role of Chief Justice of India

• सरन्यायाधीश भारताच्या राष्ट्रपतींना राष्ट्रपती पदाची शपथ देतात.

• "मास्टर ऑफ द रोस्टर" (Master of Roster) : सरन्यायाधीशांकडे विशिष्ट खटले (केस) विशिष्ट खंडपीठांना सोपवण्याचा आणि सर्वोच्च न्यायालयात त्यांच्या सुनावणीचे वेळापत्रक ठरवण्याचा अधिकार आहे.

• सर्वोच्च न्यायालयाच्या आणि उच्च न्यायालयातील न्यायाधीशांच्या नियुक्तीसाठी सरन्यायाधीश (सर्वोच्च न्यायालयाच्या 4 सर्वात वरिष्ठ न्यायाधीशांच्या कॉलेजियमसह) राष्ट्रपतींना सल्ला देतात.

• घटनेच्या कलम 127 अंतर्गत भारताचे सरन्यायाधीश एखाद्या न्यायाधीशास तात्पुरत्या काळासाठी सर्वोच्च न्यायालयात तदर्थ न्यायाधीश (Ad-hoc Judges) म्हणून नेमू शकतात.

Important Affairs

12-11-2024

चालू घडामोडी 12, नोव्हेंबर 2024 | सेमीकंडक्टर धोरण लागू करणारे देशातील पहिले राज्य

[ What is semiconductor ?, What is the India Semiconductor Mission ?, conductors, insulators, semiconductor, semiconductor mhanje Kay, semiconductor Kay kam kart, semiconductor plant in India, semiconductor company, Gujarat Semiconductor Policy, integrated circuit, world's largest semiconductor producing company, ardhvahak, Vidyut Pravah, current, Vidyut vahak, Vidyut rodhak, current resistance, electronic devices, vinyan ani tantradnyan notes marathi madhe, MeitY, tcs chalu ghadamodi, ibps chalu ghadamodi, current Affair, chalu Ghadamodi Marathi, current Affair marathi madhe, 2024 cha chalu Ghadamodi, police Bharti chalu Ghadamodi, police Bharti prashnasanch, police Bharti GK prashna, Mpsc chalu Ghadamodi, sarkari Naukri, sarkari job, sarkari yojna, Maharashtra cha chalu Ghadamodi, Maharashtra government yojna, PSI syllabus, PSI cutoff, police Bharti syllabus, police Bharti cutoff, police Bharti merit, MPSC Sathi book, MPSC Sathi pustak, police Bharti Sathi pustak, police Bharti magil prashnapatrika, MPSC previous years question papers, Mumbai police Bharti, Mumbai police Bharti Lekhi kadhi ahe, government GR, police Bharti result, MPSC result, SSC GD merit, sscgd syllabus, army Bharti merit, army Bharti result, UPSC Marathi, combine pariksha, talathi, talathi syllabus, talathi cutoff, talathi book list, talathi result, talathi merit, talathi jaga kiti ahe, saralseva exam, saralseva pariksha, saralseva result, zilha parishad Bharti, zilha parishad prashnapstrika, dinvishesh, Chalu Ghadamodi Marathi madhun, current Affair marathi madhe ]

सेमीकंडक्टर धोरण लागू करणारे देशातील पहिले राज्य

First State in the Country to implement Semiconductor Policy

Subject : GS - सरकारी योजना, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

प्रश्न) समर्पित अर्धवाहक (सेमीकंडक्टर) धोरण लागू करणारे देशातील पहिले राज्य कोणते ?

1. महाराष्ट्र

2. गुजरात

3. कर्नाटक

4. उत्तर प्रदेश

उत्तर : गुजरात

बातमी काय आहे ?

गुजरात सरकारने सेमीकंडक्टर उत्पादनात गुजरातला आघाडीवर ठेवण्यासाठी गुजरात सेमीकंडक्टर धोरण 2022-2027 सादर केले आहे.

गुजरात सेमीकंडक्टर धोरण 2022-2027 (Gujarat Semiconductor Policy 2022-2027) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• गुजरात सरकारने भारतातील पहिले ‘गुजरात सेमीकंडक्टर धोरण 2022-2027’ सादर केले आहे.

• समर्पित सेमीकंडक्टर धोरणाची अंमलबजावणी करणारे गुजरात हे भारतातील पहिले राज्य बनले आहे.

• गुजरातमध्ये चार प्रमुख कंपन्यांकडून 1.24 लाख कोटी रुपयांची गुंतवणूक केली जाणार आहे.

• गुजरात राज्याच्या विज्ञान आणि तंत्रज्ञान विभागाच्या मते, या प्रकल्पांमुळे अंदाजे 53,000 नोकऱ्या निर्माण होण्याची अपेक्षा आहे.

• धोलेरा येथिल ‘सेमीकॉन सिटी’मध्ये, टाटा इलेक्ट्रॉनिक्स प्रायव्हेट लिमिटेड (TEPL) आणि तैवानचे पॉवरचिप सेमीकंडक्टर मॅन्युफॅक्चरिंग कॉर्पोरेशन (PSMC) 91,000 कोटी रुपयांहून अधिक गुंतवणुकीसह भारतातील पहिली AI-सक्षम सेमीकंडक्टर फॅब्रिकेशन सुविधा स्थापन करत आहेत.

• धोलेरा हे ठिकाण, भारतातील पहिले ग्रीनफिल्ड स्मार्ट सिटी म्हणून विकसित केले जात आहे.

अर्धवाहक (सेमी कंडक्टर) म्हणजे काय ?

What is Semiconductor ?

• घन पदार्थांच्या गुणधर्मात विद्युतवाहकता किंवा विद्युत रोधकता असे गुण असतात.

• शक्यतो धातू- तांबे, लोखंड, अल्युमिनियम इत्यादी हे विद्युत वाहक (Conductors) असतात.

• तर अधातू - लाकूड, काच, प्लास्टिक, रबर इत्यादी हे विद्युत रोधक (Insulators) असतात.

• सेमी कंडक्टर - या व्यतिरिक्त असे काही पदार्थ असतात जे कधी कधी विद्युत वाहक म्हणून काम करतात तर कधी विद्युत रोधक म्हणून काम करतात यानांच अर्धवाहक (Semiconductor) म्हणतात.

• सेमी कंडक्टर या घन पदार्थांची विद्युतवाहकता ही कंडक्टर आणि इन्सुलेटर यांच्या मध्ये असते. यामध्ये प्रामुख्याने सिलिकॉन (Si) आणि जर्मेनिअम (Ge) हे पदार्थ येतात.

सेमीकंडक्टर एवढे महत्त्वाचे का आहे ?

• डायोड, ट्रान्झिस्टर आणि इंटिग्रेटेड सर्किट्ससह विविध प्रकारच्या इलेक्ट्रॉनिक उपकरणांच्या निर्मितीमध्ये सेमीकंडक्टरचा वापर केला जातो.

• अशी उपकरणे त्यांच्या आकारमानाने छोटे (कॉम्पॅक्टनेस), विश्वासार्हता, उर्जा कार्यक्षमता आणि कमी किमतीमुळे मोठ्या प्रमाणावर वापरली जातात.

• सेमीकंडक्टर चिप अनेक हायटेक उपकरणांमध्ये बसवली जाते.

• डेटाची प्रक्रिया सेमीकंडक्टर चिपद्वारेच केली जाते. यामुळेच याला इलेक्ट्रॉनिक उपकरणाचा मेंदू देखील म्हणतात.

सेमीकंडक्टर चिप चा वापर कोठे केला जातो ?

• वैद्यकीय उपकरणे, मोटारगाड्या, लढाऊ विमाने, स्मार्ट फोन, जगभरातील लक्झरी वाहने, विमाने, सुपरफास्ट ट्रेन्स, अंतराळ उपकरणे, रॉकेट, उपग्रह, सुपर कॉम्प्युटर, यांपासून ते नवीन तंत्रज्ञान जसे की क्लाउड कॉम्प्युटिंग, उच्च वायरलेस नेटवर्क्स, क्वांटम कॉम्प्युटिंग, ब्लॉकचेन ऍप्लिकेशन्स, बिटकॉइन मायनिंग, 5G, सेल्फ-ड्रायव्हिंग व्हेइकल्स, रोबोट्स, ड्रोन, गेमिंग, यांसारख्या महत्त्वाच्या तंत्रज्ञानात सेमीकंडक्टर वापरले जाते.

जगातील प्रमुख सेमीकंडक्टर उत्पादक देश कोणते ?

• तैवान, दक्षिण कोरिया, जपान, अमेरिका आणि नेदरलँड हे त्याचे प्रमुख उत्पादक आणि निर्यातदार देश आहेत.

• तैवानची TSMS ही जगातील सर्वात मोठी सेमीकंडक्टर उत्पादक कंपनी आहे.

इंडिया सेमीकंडक्टर मिशन (ISM) काय आहे ?

What is the India Semiconductor Mission ?

• इंडिया सेमीकंडक्टर मिशन 2021 मध्ये, इलेक्ट्रॉनिक्स आणि IT मंत्रालयाच्या (MeitY) अंतर्गत सुरू करण्यात आला.

• हा देशातील शाश्वत सेमीकंडक्टर आणि डिस्प्ले इकोसिस्टमच्या विकासासाठी व्यापक कार्यक्रमाचा एक भाग आहे.

• भारतातील सेमीकंडक्टर्स आणि डिस्प्ले उत्पादन परिसंस्थेच्या विकासासाठी एकूण 76,000 कोटी रुपये खर्च अपेक्षित आहे.

• सेमीकंडक्टर्स, डिस्प्ले मॅन्युफॅक्चरिंग आणि डिझाइन इकोसिस्टममध्ये गुंतवणूक करणाऱ्या कंपन्यांना आर्थिक सहाय्य प्रदान करणे हे या कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट आहे.