गुरू गोविंद सिंग जयंती 

Guru Gobind Singh Jayanti

गुरू गोविंद सिंग यांना जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - इतिहास- कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) गुरु गोविंद सिंग यांनी खालसा पंथाची स्थापना केव्हा केली ? 

1. 1598

2. 1642

3. 1699

4. 1700

उत्तर : 1699

प्रकाश पर्व म्हणजे काय ? 

• शिख धर्माचे दहावे आणि अंतिम गुरू ,गुरू गोविंद सिंग यांची यंदा, 6 जानेवारी 2025 तिथीनुसार जयंती साजरी करण्यात आली. 

• दरवर्षी पौष शुक्ल सप्तमीला शीख अनुयायी गुरू गोविंद सिंग यांची जयंती प्रकाश पर्व म्हणून साजरी करतात. 

गुरू गोविंद सिंग यांबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• गुरू गोविंद सिंग यांचा जन्म 22 डिसेंबर 1666 साली बिहारमधल्या पटनासाहेब इथे झाला होता. 

• गुरू गोविंद सिंग हे केवळ दहा वर्षाचे असतानाचं गुरू बनले होते. 

• गुरु गोविंद सिंग हे शिखांचे दहावे गुरु आणि शेवटचे गुरू होते.

• आपल्यानंतर शिखांचा पवित्र धर्मग्रंथ " ग्रंथसाहिब " यास गुरुस्थानी मानावे, असा आदेश त्यांनी आपल्या अनुयायांना दिला.

गुरु गोविंद सिंग यांनी खालसा पंथाची स्थापना केव्हा केली ? 

• अन्याय आणि अत्याचाराच्या विरोधात लढण्यासाठी गुरू गोविंद सिंह यांनी 1699 मध्ये खालसा पंथाची स्थापना केली. 

• गुरु गोविंद सिंग यांनी शिख अस्मितेचे प्रतीक पंच ककार’ - केस, कंगवा, कच्छ, कडे आणि कृपाण सादर केले.  

निधन : 

7 ऑक्टोबर 1708 रोजी वयाच्या अवघ्या 42 व्या वर्षी गुरुगोविंद सिंग यांचे महाराष्ट्रातील नांदेड येथे निधन झाले. 

राष्ट्रीय क्रीडा पुरस्कार 

National Sports Awards 

Subject : GS - खेळ, पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 साठी ‘अर्जुन पुरस्कार’ किती व्यक्तींना देण्यात येणार आहे ?

1. 4

2. 23

3. 32

4. 45

उत्तर : 32

बातमी काय आहे ? 

• युवा व्यवहार आणि क्रीडा मंत्रालयाने नुकतेच 2024 चे राष्ट्रीय क्रीडा पुरस्कार जाहीर केले. 

• राष्ट्रपती 17 जानेवारी 2025 रोजी या पुरस्कारांचे वितरण राष्ट्रपती भवनात आयोजित करण्यात आलेल्या एका विशेष समारंभात करणार आहेत.

• राष्ट्रीय क्रीडा पुरस्कार’ दरवर्षी क्रीडा क्षेत्रातील सर्वोत्कृष्ट कामगिरीसाठी दिले जातात.

राष्ट्रीय क्रीडा पुरस्कारांचे प्रकार कोणते ? 

1. मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार

2. अर्जुन पुरस्कार

3. द्रोणाचार्य पुरस्कार

4. मौलाना अबुल कलाम आझाद (MAKA) करंडक

5. राष्ट्रीय खेल प्रोत्साहन पुरस्कार 

मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार कोणाला दिला जातो ? 

• मागील चार वर्षांमध्ये क्रीडा क्षेत्रात सर्वोत्तम, नेत्रदीपक कामगिरी केलेल्या खेळाडूला ‘मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार’ दिला जातो.

• मेजर ध्यानचंद खेलरत्न पुरस्कार 2024 साठी डी. गुकेश, मनु भाकर, हरमनप्रित सिंग आणि प्रवीण कुमार या 4 जणांना देण्यात येणार आहे. 

‘अर्जुन पुरस्कार’ कोणाला दिला जातो ? 

• ‘अर्जुन पुरस्कार’ चार वर्ष सातत्याने खेळामध्ये प्रावीण्यासह नेतृत्वगुण, खिलाडूवृत्ती व शिस्तीचे प्रदर्शन करणाऱ्या खेळाडूला दिला जातो.

• ‘अर्जुन पुरस्कार’ 2024 साठी एकूण 32 जणांची निवड करण्यात आली आहे. 

• पुण्यातल्या सचिन खिलारी या दिव्यांग गोळाफेकपटूला अर्जुन पुरस्कार जाहीर झाला आहे. 

• कोल्हापूरच्या स्वप्नील सुरेश कुसाळेला (नेमबाजी) अर्जुन पुरस्कार जाहीर झाला. 

अर्जुन पुरस्कार (जीवनगौरव)’ कोणाला दिला जातो ? 

आपल्या कारकिर्दीत क्रीडा क्षेत्रात सातत्याने उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या आणि आपल्या क्रीडा प्रकारातून निवृत्ती घेतल्यानंतरही खेळाला प्रोत्साहन देण्यासाठी काम करणाऱ्या खेळाडूंचा सन्मान करण्यासाठी त्यांना ‘अर्जुन पुरस्कार (जीवनगौरव)’ प्रदान करण्यात येतो.

‘द्रोणाचार्य पुरस्कार’ कोणाला दिला जातो ? 

• क्रीडा प्रशिक्षकांना दिला जाणारा ‘द्रोणाचार्य पुरस्कार’ अशा प्रशिक्षकांना दिला जातो; जे आपल्या शिष्यांना सातत्याने सर्वोत्तम कामगिरी आणि आंतरराष्ट्रीय स्तरावर सर्वोत्तम कामगिरीसाठी प्रोत्साहन देऊन त्यांच्याकडून सराव करुन घेतात.

• द्रोणाचार्य पुरस्कार मुंबईतल्या मुलुंड इथल्या नेमबाज प्रशिक्षक दीपाली देशपांडे यांना जाहीर झाला आहे.

मौलाना अबुल कलाम आझाद (MAKA) करंडक कोणाला दिला जातो ? 

खेलो इंडिया विद्यापीठ स्तरीय क्रीडास्पर्धांमध्ये अग्रक्रमांकावर असलेल्या विद्यापीठाला मौलाना अबुल कलाम आझाद (MAKA) करंडक प्रदान करण्यात येईल.

भारतात कोठे आढळला HMPV चा पहिला रुग्ण ? 

What is HMPV ? 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात HMPV विषाणूचा पहिला रुग्ण कोठे आढळून आला ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश

3. कर्नाटक

4. दिल्ली

उत्तर : कर्नाटक

बातमी काय आहे ? 

• गेल्या काही आठवड्यांपासून चीनमध्ये एचएमपी (HMPV) विषाणूमुळे श्वसनाशी संबंधित रुग्णांची संख्या वाढली आहे.

• जागतिक आरोग्य संघटना चीनमधल्या परिस्थितीबद्दल तसंच सुरु असलेल्या उपाययोजनांबद्दल सातत्यानं माहिती देत आहे.

HMPV विषाणू म्हणजे काय ? 

HMPV म्हणजे ह्युमन मेटा न्युमो व्हायरस

(HMPV - Human Metapneumovirus) 

• ह्युमन मेटान्यूमो व्हायरस (HPMV) हा श्वसनाच्या तीव्र संसर्गाचं प्रमुख कारण आहे.

• हा हंगामी रोग असून त्यामुळं श्वसन संसर्ग आणि सर्दीसारखा त्रास होतो.

HMPV विषाणू सर्व प्रथम कोठे आणि केव्हा शोधला गेला ? 

नेदरलँड्समधील शस्त्रज्ञांनी 2001 मध्ये याची पहिल्यांदा ओळख पटवली होती. 

HMPV या विषाणूचा प्रसार कसा होतो ? 

• खोकला किंवा शिंकल्याने एखाद्या भागावर तुषार पडले असतील आणि त्याठिकाणी स्पर्श केलेला हात आपण चेहरा, नाक, डोळे किंवा तोंडाला स्पर्श केला तरीही संसर्ग होऊ शकतो.

• हाथ मिळवणे, गळा भेट घेणे किंवा एकमेकांना स्पर्श केल्यानेही हा विषाणू पसरू शकतो.

HMPV संसर्गाची लक्षणं काय आहेत ? 

यामुळं रुग्णाला ताप येणं, खोकला, नाक बंद होणं, घशात खवखव, श्वास घेण्यास अडथळा येणं अशा स्थितींचा सामना करावा लागू शकतो.

लहान मुले आणि वृद्ध जणांवर या विषाणूचा जास्त परिणाम दिसून येतो. 

HMPV विषाणू वर लस उपलब्ध आहे का ? 

HMPV विषाणू साठी सध्या कोणतीही लस ( Vaccine) उपलब्ध नाही. 

भारतात HMPV विषाणूचा पहिला रुग्ण कोठे आढळून आला ?

• केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयानुसार कर्नाटकमध्ये (बंगळुरू) HMPV विषाणूची दोन जणांना लागण झाली आहे. 3 महिने आणि 8 महिन्यांच्या अशा दोन बालकांना या विषाणूची लागण झाली आहे. 

• या दोन लहान बाळापैकी कुणीही आंतरराष्ट्रीय प्रवास केलेला नसल्याचंही स्पष्ट करण्यात आलं आहे.

मराठी पत्रकार दिन 

Marathi Journalism Day

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास- महाराष्ट्रातील समाजसुधारक, 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी मराठी पत्रकार दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 2 जानेवारी

2. 6 जानेवारी

3. 8 मार्च

4. 1 मे

उत्तर : 6 जानेवारी

मराठी पत्रकार दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

• आचार्य बाळशास्त्री जांभेकर मराठी भाषेतील आद्य पत्रकार आहे.

• यांनी मराठी भाषेतील पहिले वृत्तपत्र " दर्पण " 6 जानेवारी 1832 रोजी सुरू केले होते.

• त्यांच्या कार्याची आठवण म्हणून 6 जानेवारी हा दिवस ‘मराठी पत्रकार दिन’ म्हणून साजरा करण्यात येतो.

• पाश्चात्य विद्या व शिक्षण आत्मसात करून ‘दर्पण’च्या माध्यमातून आचार्य बाळशास्त्री जांभेकरांनी समाजात नवीन जीवनमूल्ये रूजविली.

आचार्य बाळशास्त्री जांभेकर यांच्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• त्यांचा जन्म देवगड तालुक्यातील पोंभूर्ले या ठिकाणी 1812 रोजी झाला.

• मराठी वृत्तपत्राचे जनक, दर्पणकार, व्यासंगी पंडित, राष्ट्रजागृतीचे अग्रदूत अशा वेगवेगळ्या नावाने त्यांना ओळखले जाते.

• सरकारच्या वतीने अक्कलकोटचे युवराजांचे शिक्षक म्हणून त्यांनी काम पाहिले.

• स्त्री शिक्षणाचे ते पहिले पुरस्कर्ते होते. 

• त्यांनी विधवा विवाह चा पुरस्कार केला तर बालविवाह, सती प्रथा यांचा विरोध केला. 

• 1840 मध्ये आचार्य बाळशास्त्री जांभेकर यांना जस्टिस ऑफ पीस ही पदवी दिली गेली.

• आचार्य बाळशास्त्री जांभेकर यांनी नेटिव्ह इम्प्रूमेंट सोसायटीची (Native Improvement Society) स्थापना केली. 

• 17 मे 1846 रोजी बनेश्वर या ठिकाणी त्यांचा मृत्यू झाला.

नोट : त्यांची नक्की जन्मतारीख माहीत नाही.

 त्यांची जन्मतारीख ६ जानेवारी 1812 किंवा 20 फेब्रुवारी 1812 असावी असे सांगण्यात आले आहे. 

ग्रामीण भारत महोत्सव 2025 

Grameen Bharat Mahotsav 2025

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच, ग्रामीण भारत महोत्सवाचे आयोजन करण्यात आले. त्याबद्दल योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

1. नवी दिल्ली येथे या महोत्सवाचे आयोजन करण्यात आले.

2. " गाव बढे, तो देश बढे " या संकल्पनेवर या महोत्‍सवाचे आयोजन करण्‍यात आले आहे.

3. दोन्ही बरोबर आहे

4. दोन्ही चूक आहे

उत्तर : दोन्ही बरोबर आहे

ग्रामीण भारत महोत्सवाचे आयोजन कोठे आणि केव्हा करण्यात आले ? 

• नवी दिल्ली येथील भारत मंडपममध्‍ये ग्रामीण भारत महोत्सवाचे आयोजन करण्यात आले आहे. 

• हा महोत्सव 4 ते 9 जानेवारी 2025 या कालावधीत होणार आहे.

ग्रामीण भारत महोत्सव 2025 चे आयोजन कोणी केले ?

अर्थ मंत्रालयाच्या वित्तीय सेवा विभाग आणि राष्ट्रीय कृषी व ग्रामीण विकास बँक ( नाबार्ड ) यांच्या मार्फत ग्रामीण भारत महोत्सव 2025 चे आयोजन करण्यात आले आहे.

नोट : नाबार्डचा फूल फॅार्म काय ? 

राष्ट्रीय कृषी व ग्रामीण विकास बँक ( नाबार्ड) : National Bank for Agriculture and Rural Development 

ग्रामीण भारत महोत्सव 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

विकसित भारत 2047 साठी एक लवचिक ग्रामीण भारत निर्माण करणे आणि "गाव बढे, तो देश बढे" या संकल्पनेवर या महोत्‍सवाचे आयोजन करण्‍यात आले आहे.

'Building a Resilient Rural India for a Viksit Bharat 2047’ 

ग्रामीण भारत महोत्सव का साजरी करण्यात येतो ? 

• ग्रामीण पायाभूत सुविधा वाढवणे. 

• ग्रामीण भागात स्वावलंबी अर्थव्यवस्था निर्माण करणे. 

• ग्रामीण भारताची उद्योजकता आणि सांस्कृतिक वारसा साजरा करण्यासाठी.

• आर्थिक स्‍थैर्य, आणि वित्तीय सुरक्षेला प्रोत्साहन देण्‍याचाही उद्देश या महोत्सवाच्या आयोजनामागे आहे. 

• तसेच यामध्‍ये ईशान्य भारतावर विशेष लक्ष केंद्रित करून, ग्रामीण भागातील जनतेमध्‍ये शाश्वत कृषी पद्धतींना पाठिंबा देण्‍यात येणार आहे. 

बाल्ड ईगल कोणत्या देशाचा राष्ट्रीय पक्षी ? 

Bald Eagle

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच, बाल्ड ईगलला अधिकृतपणे खालील पैकी कोणत्या देशाचा राष्ट्रीय पक्षी घोषित करण्यात आले आहे ? 

1. भारत

2. अमेरिका

3. रशिया

4. चीन

उत्तर : अमेरिका

बातमी काय आहे ? 

अलीकडेच, बाल्ड ईगलला अधिकृतपणे अमेरिकेचा राष्ट्रीय पक्षी घोषित करण्यात आले आहे.

बाल्ड ईगल बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• टक्कल गरुड किॅवा बाल्ड ईगल हे समुद्री गरुड (हॅलियाइटस प्रजाती) आहे जे सामान्यतः नद्या आणि मोठ्या तलावांच्या बाजूने अंतर्देशीय भागात आढळते. 

• उत्तर अमेरिकेतील हा एकमेव स्थानिक समुद्री गरुड आहे.

• अमेरिकन सरकारच्या म्हणण्यानुसार, 1782 पासून, बाल्ड ईगलला चिन्ह म्हणून वापर केला जात आहे.

• कागदपत्रे आणि राष्ट्रपतींच्या ध्वजापासून ते लष्करी चिन्ह आणि अमेरिकन चलन (डॉलर) पर्यंत अनेक ठिकाणी त्याचा शिक्का वापरला जाऊ लागला.

• 240 वर्षांहून अधिक काळ युनायटेड स्टेट्समध्ये बाल्ड गरुड हे शक्तीचे प्रतीक मानले जाते आणि सील म्हणून वापरले जाते, 

• तथापि, आता बाल्ड ईगलला मंगळवारी देशाचा राष्ट्रीय पक्षी म्हणून अधिकृतपणे मान्यता देण्यात आली आहे.

बाल्ड गरूड कोठे आढळते ? 

• बाल्ड ईगलचे नैसर्गिक निवासस्थान उत्तर अमेरिकेच्या बहुतेक भागात पसरलेले आहे. 

• साधारणता कॅनडा, अमेरिका आणि उत्तर मेक्सिको या देशांमध्ये आढळतो. 

बाल्ड गरूडाचे वैशिष्ट्ये : 

• या प्रजातीमध्ये, मादी ही नरापेक्षा मोठी असते. 

• बाल्ड ईगल हे गडद तपकिरी रंगाचे असतात. 

• त्यांचे डोके आणि शेपटी पांढरी असते.

• तर चोच, डोळे व पाय पिवळे असतात.

बाल्ड गरूडाचे संवर्धन दर्जा : 

(IUCN STAUS)  

• आंतरराष्ट्रीय निसर्गं संवर्धन संघटेच्या संकटमुक्त (Least Concern) या श्रेणींमध्ये बाल्ड गरूडाची नोंद करण्यात आली आहे.

जागतिक ब्रेल दिन

World Braille Day

Subject : GS - दिनविशेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - शोध आणि शास्त्रज्ञ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक ब्रेल दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1) 1 जानेवारी

2) 4 जानेवारी

3) 10 जानेवारी

4) 15 जानेवारी

उत्तर : 4 जानेवारी 

जागतिक ब्रेल दिनाबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• ब्रेल लिपीचे जनक लुईस् ब्रेल यांचा जन्मदिन, 4 जानेवारी हा दिवस 'जागतिक ब्रेल दिन' म्हणून साजरा करण्यात येतो. 

• हा दिवस दृष्टिहीन व्यक्तींना शिक्षण, माहिती आणि संधींमध्ये प्रवेश करण्यासाठी, समाजात त्यांचा पूर्ण सहभाग वाढवण्यासाठी सक्षम बनवण्यासाठी लुईस् ब्रेल आणि त्यांनी विकसित केलेल्या ब्रेल लिपीचे महत्त्व अधोरेखित करतो.

जागतिक ब्रेल दिन पहिल्यांदा केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

4 जानेवारी 2019 रोजी प्रथमच जागतिक ब्रेल दिन साजरा करण्यात आला.

ब्रेल लिपी म्हणजे काय ? 

• ब्रेल लिपी ही दृष्टिहीन लोकांना शिकवण्यासाठी वापरली जाणारी लिपी आहे. 

• या लिपीमध्ये अंध व्यक्ती स्पर्शाने वाचू आणि लिहू शकतात. 

• या लिपीमध्ये अंध व्यक्तींना कागदावर उंचावलेल्या बिंदूंच्या स्पर्शाने शिकवले जाते. 

• ही लिपी इतर युरोपियन लिपींप्रमाणे डावीकडून उजवीकडे वाचली जाते.

• ब्रेल प्रणाली मध्ये 3×2 मॅट्रिक्समध्ये 6 उंचावलेली ठिपके वापरून वर्ण तयार केले जातात, जे त्यांच्या मांडणीद्वारे ओळखले जाऊ शकतात.

• ज्याप्रमाणे टंकलेखन यंत्राद्वारे पुस्तके लिहिली जातात, त्याचप्रमाणे ब्रेल लिपीत लिहिण्यासाठी ब्रेलरायटरचा वापर केला जातो.

लुईस् ब्रेल कोण होते ? 

लुईस् ब्रेल यांनी ब्रेल लिपी कशी विकसित केली ? 

• ब्रेल लिपीचे जनक लुईस् ब्रेल यांचा जन्म 4 जानेवारी 1809 रोजी फ्रान्समधील कुपर येथे झाला. 

• लहानपणी एका अपघातामुळे लुईस् ब्रेल यांची दृष्टी गेली.

• वयाच्या दहाव्या वर्षी त्यांनी पॅरिसमधील रॉयल इन्स्टिट्यूट फॉर ब्लाइंड युथची शिष्यवृत्ती मिळवली.

• 1821 मध्ये, फ्रेंच सैन्यातील कॅप्टन चार्ल्स बार्बियर यांनी लाईटचा वापर न करता अंधारात रणांगणावरील संदेश वाचू शकता येईल अशी प्रणाली विकसित केली होती. 

• रात्रीच्या अंधारात वाचता येणारी लिपी अंधांसाठी सुद्धा फायदेशीर ठरू शकते असं लुईस ब्रेल यांना जाणवलं.

• त्यांनी बार्बियर यांची प्रणाली सुलभ करून थोडे बिंदू कमी केले. 

• अथक प्रयत्नांनी लुईस् ब्रेल यांनी वयाच्या अवघ्या 15 व्या वर्षी ब्रेल लिपी विकसित केली.

क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले

Krantijyoti Savitri Bai Phule

भारतातील पहिल्या शिक्षिका, भारतीय स्त्रीमुक्ती चळवळीच्या आद्य प्रणेत्या क्रांतीज्योती सावित्रीमाई फुले यांना विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास- महाराष्ट्रातील समाजसुधारक

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 1893 साली सासवड येथे झालेल्या सत्यशोधक परिषदेचे अध्यक्षपद कोणी भूषविले ? 

1. ज्योतीबा फुले

2. क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले

3. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

4. आनंदीबाई जोशी

उत्तर : क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले

क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म 3 जानेवारी 1831 रोजी सातारा जिल्ह्याच्या खंडाळा तालुक्यातील नायगाव येथे झाला.

• 1840 मध्ये त्यांचा विवाह ज्योतिबा फुले यांच्याशी झाला.

• लग्नानंतर ज्योतिबांनी त्यांना घरीच शिक्षण द्यायला सुरुवात केली.

• 1848 रोजी जोतिराव फुले यांनी पुण्याच्या बुधवार पेठेतील भिडे वाड्यात मागासवर्गीय मुलींसाठी पहिली शाळा सुरू केली. आणि सावित्रीबाई फुले त्या शाळेच्या पहिल्या शिक्षिका व मुख्याध्यापिका झाल्या.

• क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले भारताच्या पहिल्या शिक्षिका व मुख्याध्यापिका झाल्या.

• 1852 मध्ये सावित्रीमाईंनी महिलांच्या हक्कांबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी महिला सेवा मंडळ सुरू केले.

• 1863 साली जोतीराव-सावित्रीबाईंनी गंजपेठेतील राहत्या घरात विधवा स्त्रियांच्या समस्या लक्षात घेऊन बालहत्या प्रतिबंधकगृहाची स्थापना केली

• समता, स्वातंत्र्य आणि विवेकनिष्ठा या तत्त्वांवर आधारित नवा आधुनिक समाज निर्माण करण्यासाठी 24 सप्टेंबर 1873 रोजी पुणे येथे जोतिराव फुले यांनी ‘सत्यशोधक समाजा’ ची स्थापना केली यात आणि अशा सर्वच कार्यात सावित्रीबाईंची खंबीर साथ त्यांना लाभली.

• 1890 मध्ये ज्योतिबांच्या मृत्यूनंतर सावित्रीमाईंनी सत्यशोधक समाज या संस्थेचे कार्य पुढे नेले. 

• 1893 साली सासवड येथे झालेल्या सत्यशोधक परिषदेचे अध्यक्षपद सावित्रीमाईंनी भूषविले.

• 1876-1877 आणि 1896 या काळात महाराष्ट्रात भयंकर दुष्काळ पडला होता. त्या वेळी सावित्रीबाईंनी गोरगरिबांना खूप मदत केली. सत्यशोधक समाजाद्वारे ठिकठिकाणी अन्नछत्रे उघडून भोजनाची व्यवस्था करण्यात आली.  

मृत्यू : 

• 1897 पासून पुण्यात प्लेगची साथ आली, तेव्हा मृत्यूला न घाबरता सावित्रीबाईंनी प्लेगबाधित रुग्णांची सेवाशुश्रूषा केली.

• पण अखेर त्यांना प्लेगची बाधा होऊन 10 मार्च 1897 रोजी त्यांचे निधन झाले.

साहित्य : 

सावित्रीबाई या एक प्रतिभासंपन्न कवयित्री होत्या. 

• ‘ काव्यफुले’ (1854) - काव्यसंग्रह

• ‘बावनकशी सुबोध रत्नाकर’ (1892) - काव्यसंग्रह

• "जा, शिक्षण मिळवा" - कविता

महाराष्ट्रात बालिका दिन केव्हा असतो ? 

• बालिका दिवस हा महाराष्ट्रामध्ये क्रांतीज्योती सावित्रीमाई फुले यांच्या जयंती निमित्त साजरा केला जातो.

• 3 जानेवारी हा सावित्रीबाईंचा जन्मदिवस संपूर्ण महाराष्ट्रात बालिका दिन व महिला मुक्तीदिन म्हणून साजरा केला जातो.

• महाराष्ट्र शासनाकडून 1955 पासून 3 जानेवारी हा दिवस बालिका दिन म्हणून साजरा करण्यास सुरुवात झाली.