प्रधानमंत्री भारतीय जनऔषधी परियोजना म्हणजे काय ? 

Jan Aushadhi Diwas 

Subject : GS - दिनविशेष, सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) देशभरात जनऔषधी दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 28 फेब्रुवारी

2. 7 मार्च

3. 8 मार्च

4. 14 मार्च

उत्तर : 7 मार्च

बातमी काय आहे ?

• 7 मार्च हा दिवस जनऔषधी दिवस म्हणून साजरा करण्यात आला. 

• त्याचबरोबर 1 ते 7 मार्च 2025 हा आठवडा देशभरात 'जनऔषधी सप्ताह' म्हणून साजरा करण्यात आला या दरम्यान देशभरात अनेक उपक्रम राबविण्यात आले.

जनऔषधी दिवस का साजरी करण्यात येतो ?

• परवडणाऱ्या जेनेरिक औषधांबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी 7 मार्च हा दिवस जनऔषधी दिवस म्हणून साजरा केला जातो.  

• जनऔषधी दिवस हा प्रधानमंत्री भारतीय जनऔषधी परियोजने (PMBJP) अंतर्गत साजरी करतात. 

पहिला जनऔषधी दिवस केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

7 मार्च 2019 रोजी पहिला जनऔषधी दिवस साजरी करण्यात आला. 

जनऔषधी दिवस 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

• " दाम कम, दवाई उत्तम " ही जनऔषधी दिवस 2025 ची संकल्पना आहे. 

• 2025 ची ही थीम सर्वांसाठी परवडणाऱ्या आणि उच्च दर्जाच्या औषधांवर लक्ष केंद्रीय करते.

प्रधानमंत्री भारतीय जनऔषधी परियोजना काय आहे ? 

Pradhan Mantri Bhartiya Janaushadhi Pariyojana

• 2008 मध्ये जनौषधी योजना म्हणून दुकानांद्वारे परवडणाऱ्या दरात औषधे पुरवण्यासाठी रसायने आणि खते मंत्रालयाच्या अंतर्गत ही योजना सुरू करण्यात आली होती. 

• पुढे 2015 मध्ये या योजनेचे सुधारणा करून योजनेचे नाव प्रधानमंत्री जन औषधी योजना करण्यातआहे.

• 2016 मध्ये योजनेला गती देताना पुन्हा या योजनेचे नाव बदलून प्रधानमंत्री भारतीय जनऔषधी परियोजना असे करण्यात आले. 

प्रधानमंत्री भारतीय जनऔषधी परियोजनचे उद्दिष्ट्ये कोणते ? 

• सर्वांना परवडणाऱ्या किमतीत दर्जेदार औषधे, उपभोग्य वस्तू आणि शस्त्रक्रियांच्या वस्तू उपलब्ध करून देणे आणि ग्राहक/रुग्णांचा खर्च कमी करणे.

• सर्वसामान्यांमध्ये जेनेरिक औषधे लोकप्रिय करणे. 

• विविध प्रकारच्या जेनेरिक औषधांची उपलब्धता करून वंचित/ मुख्यतः गरीब लोकांपर्यंत औषधे पोहचवणे. 

• जनऔषधी केंद्रे उघडण्यात वैयक्तिक उद्योजकांना सहभागी करून रोजगार निर्माण करणे.

• जन औषधी केंद्रे ब्रँडेड औषधांना पर्यायी असलेले जेनेरिक औषधे 50 ते 80% कमी किमतीत औषधे देतात. 

खेलो इंडिया पॅरा गेम्स 2025 

Khelo India Para Games 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खेलो इंडिया पॅरा गेम्स 2025 स्पर्धा कोठे होणार आहे ? 

1. नवी दिल्ली

2. हैद्राबाद

3. तामिळनाडू

4. मुंबई

उत्तर : नवी दिल्ली

बातमी काय आहे ? 

• केंद्रीय क्रीडा मंत्री डॉ.मनसुख मांडवीय यांनी खेलो इंडिया पॅरा गेम्स 2025 ची केली नुकतीच घोषणा केली. 

खेलो इंडिया पॅरा गेम्स केव्हा होणार आहे ? 

• नवी दिल्ली येथे 20 ते 27 मार्च 2025 दरम्यान होणाऱ्या खेलो इंडिया पॅरा गेम्स (दिव्यांगांसाठीच्या क्रीडा स्पर्धा) होणार आहे.

• या स्पर्धेत आंतरराष्ट्रीय स्तरावरील अव्वल पॅरा ॲथलीट (क्रीडापटू) देखील सहभागी होणार आहेत.

खेलो इंडिया पॅरा गेम्स 2025 बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• खेलो इंडिया पॅरा गेम्स हा खेलो इंडिया मिशनचा एक भाग असून, तो प्रतिभावान खेळाडूंना त्यांचे क्रीडा आणि स्पर्धात्मक कौशल्य प्रदर्शित करण्यासाठी व्यासपीठ उपलब्ध करून देतो.

• खेलो इंडिया पॅरा क्रीडा स्पर्धांचे यंदा दुसर्‍यांदा आयोजन होत आहे.

• आगामी खेलो इंडिया पॅरा क्रीडा स्पर्धां 2025 मधील 6 क्रीडा प्रकारांमध्ये सुमारे 1230 पॅरा ॲथलीट स्पर्धेत सहभागी होतील.

• खेलो इंडिया पॅरा क्रीडा स्पर्धां 2025 मध्ये पॅरा तिरंदाजी, पॅरा ॲथलेटिक्स, पॅरा बॅडमिंटन, पॅरा भारत्तोलन, पॅरा नेमबाजी आणि पॅरा टेबल टेनिस या क्रीडा प्रकारांच्या स्पर्धा होतील.

पहिल्या खेलो इंडिया पॅरा क्रीडा स्पर्धेचे आयोजन केव्हा करण्यात आले ? 

• डिसेंबर 2023 मध्ये नवी दिल्ली येथे पहिल्या खेलो इंडिया पॅरा क्रीडा स्पर्धा आयोजित करण्यात आल्या होत्या. 

• पॅरा ॲथलीट्सना राष्ट्रीय स्तरावर आपली प्रतिभा प्रदर्शित करता यावी, यासाठी डिसेंबर 2023 मध्ये पहिले खेलो इंडिया पॅरा गेम्स आयोजित करण्यात आले होते. 

अरब लीग शिखर संमेलन

Arab League Summit

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच आपत्कालीन अरब शिखर संमेलन कुठे आयोजित करण्यात आली होती ? 

1. कराची

2. अबू धाबी

3. कैरो

4. दोहा

उत्तर : कैरो (Cairo)

बातमी काय आहे ? 

अमेरिकेचे अध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांच्या गाझा ताब्यात घेण्याच्या योजनेला प्रतिसाद म्हणून अरब लीगने आपत्कालीन अरब शिखर संमेलन आयोजित केली. 

आपत्कालीन अरब शिखर संमेलनातील प्रमुख मुद्दे : 

• पॅलेस्टाईन मुद्दा

• सीरिया संकट

• येमेन युद्ध

• आर्थिक सहकार्य

• सुदान संकट

अरब लीगची स्थापना केव्हा आणि का करण्यात आली ? 

• 22 मार्च 1945 रोजी अरब लीगची (Arab League) स्थापना करण्यात आली. 

• अरब लीग ही प्रादेशिक संघटना असून या संघटनेत 22 सदस्य देश आहेत. 

• अरब देशांमध्ये राजकीय, आर्थिक, सांस्कृतिक आणि सामाजिक सहकार्याला प्रोत्साहन देणे हे अरब लीग चे मुख्य उद्दिष्ट आहे. 

अरब लीगचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

Where is the headquarters of the Arab League ? 

(RBI 2018)

अरब लीगचे मुख्यालय इजिप्त देशाची राजधानी कैरो (Cairo) येथे आहे. 

सिटीज कोलिशन फॉर सर्कुलॅरिटी म्हणजे काय ? 

Cities Coalition for Circularity (C3)

Subject : GS - सरकारी योजना, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच सिटीज कोॲलिशन फॉर सर्कुलॅरिटी (C-3) उपक्रम कोणत्या देशाने लॅान्च केला ? 

1. भारत

2. जपान

3. अमेरिका

4. रशिया

उत्तर : भारत

बातमी काय आहे ? 

• अलीकडेच, जयपूर येथे झालेल्या 12 व्या प्रादेशिक 3R आणि आशिया आणि पॅसिफिकमधील सर्क्युलर इकॉनॉमी फोरम दरम्यान, भारताने  सिटीज कोअॅलिशन फॉर सर्कुलॅरिटी (C-3) उपक्रम लॅान्च केला. 

• जयपूर जाहीरनाम्याचा एक भाग म्हणून, जागतिक आघाडी C-3 (सिटीज कोलिशन फॉर सर्कुलॅरिटी) म्हणून एक सहयोगी ज्ञान मंचाला नुकतीच मान्यता देण्यात आली.

C-3 म्हणजे काय ?

C-3 म्हणजे Cities Coalition for Circularity 

• ही एक बहु-राष्ट्रीय युती आहे जी शहरी नियोजन, कचरा व्यवस्थापन आणि संसाधनांच्या वापरामध्ये शाश्वत पद्धती एकत्रित करून शहरी केंद्रांना चक्रीय अर्थव्यवस्थेची (Circular Economy) तत्त्वे स्वीकारण्यास मदत करण्यासाठी डिझाइन केलेली आहे.

C-3 चे उद्दिष्ट कोणती ?

• शाश्वत शहरी विकासाला प्रोत्साहन देणे

• कचरा व्यवस्थापन आणि संसाधन कार्यक्षमता सुधारणे

• शहरांमधील सहकार्य आणि ज्ञानाची देवाणघेवाण

• वर्तुळाकार अर्थव्यवस्थेची तत्त्वे स्वीकारणे

• खाजगी क्षेत्राच्या सहभागाला प्रोत्साहन देणे. 

शहरी शाश्वततेसाठी C-3 चे महत्त्व काय ?

C-3 चे फायदे काय ? 

हवामान बदल कमी करणे : 

• कचरा कमी करून आणि संसाधनांचा वापर अनुकूल करून, C-3 हरितगृह वायू उत्सर्जन कमी करण्यास मदत करते.

आर्थिक फायदे : 

• चक्रीय अर्थव्यवस्थेकडे (Circular Economy) संक्रमण केल्याने पुनर्वापर, पुनर्निर्मिती आणि कचरा व्यवस्थापन क्षेत्रात नवीन व्यवसाय संधी निर्माण होऊ शकतात.

रोजगार निर्मिती :

• हे अक्षय ऊर्जा, शाश्वत बांधकाम आणि पर्यावरणपूरक उत्पादन निर्मिती यासारख्या क्षेत्रात रोजगार निर्माण करते.

जीवनाची गुणवत्ता सुधारेल : 

• स्वच्छ वातावरण, चांगले कचरा व्यवस्थापन आणि हिरवीगार शहरी जागा हे सर्व नागरिकांचे सार्वजनिक आरोग्य सुधारतील. 

आशिया-पॅसिफिकमधील 12वी प्रादेशिक 3R आणि सर्कुलर इकोनॉमी फोरम

12th Regional 3R and Circular Economy Forum in Asia and the Pacific

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच आशिया-पॅसिफिकमधील 12वी प्रादेशिक 3R आणि सर्कुलर इकोनॉमी फोरम पार पडला. हा खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ? 

1. युद्ध सराव

2. 5 ट्रिलियन अर्थव्यवस्था

3. कचरा व्यवस्थापन

4. डिजिटल अर्थव्यवस्था

उत्तर : कचरा व्यवस्थापन

बातमी काय आहे ?

• आशिया आणि पॅसिफिकमधील 12व्या प्रादेशिक 3R आणि चक्राकार अर्थव्यवस्था मंचाची सांगता आज, 5 मार्च 2025 रोजी झाली.

• या दरम्यान सदस्य देशांनी 'जयपूर जाहीरनामा' एकमताने स्वीकारला.

आशिया-पॅसिफिकमधील 12वा प्रादेशिक 3R आणि सर्कुलर इकोनॉमी फोरम कशासाठी आहे ? 

• हे एक प्रादेशिक व्यासपीठ आहे जे आशिया-पॅसिफिक प्रदेशात 3R (Reduce, Reuse, Recycle) तत्त्वे आणि वर्तुळाकार अर्थव्यवस्था पद्धतींना प्रोत्साहन देते. 

• हे कचरा व्यवस्थापन आणि वर्तुळाकार अर्थव्यवस्थेवर भर देते. 

आशिया-पॅसिफिकमधील 12वा प्रादेशिक 3R आणि सर्कुलर इकोनॉमी फोरम कोठे आयोजित करण्यात आला होता ?

• आशिया आणि पॅसिफिकमधील 12 व्या प्रादेशिक 3R आणि चक्राकार अर्थव्यवस्था मंच 3 मार्च ते 5 मार्च 2025 रोजी राजस्थान राज्यातील जयपूर येथे आयोजित करण्यात आला होता. 

• या मंचात 24 आशिया-पॅसिफिक सदस्य देशांचा प्रत्यक्ष सहभाग होता, ज्यात जपान, सोलोमन बेटे, तुवालू आणि मालदीवचे मंत्री प्रत्यक्ष उपस्थित होते. 

• सरकारी अधिकारी, तज्ञ आणि खाजगी क्षेत्रातील प्रतिनिधींसह जवळजवळ 200 आंतरराष्ट्रीय प्रतिनिधी चर्चेत सहभागी झाले.

चक्रीय अर्थव्यवस्था (वर्तुळाकार अर्थव्यवस्था) म्हणजे काय ? 

What is the Circular Economy ?

• चक्रीय अर्थव्यवस्था (Circular Economy) म्हणजे नैसर्गिक संसाधनांचा (Resources) अधिकाधिक वापर करणे, कचरा कमी करणे आणि नैसर्गिकरित्या उपलब्ध असलेल्या संसाधनांना पुन्हा-पुन्हा वापरण्यावर भर देणारी एक प्रणाली (System) आहे. 

3R म्हणजे नेमकं काय ? 

• 3R हे Reduce, Reuse, Recycle यासाठी वापरले जाते. 

• कचरा व्यवस्थापनाचे 3R तत्व म्हणजे कमी करा (Reduce), पुनर्वापर करा (Reuse) आणि पुनर्चक्रीकरण करा (Recycle).

• हे तीनही घटक कचरा व्यवस्थापनात अत्यंत महत्त्वाचे आहेत आणि पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी मदत करतात. 

कमी करा (Reduce) :

• कचरा निर्माण होण्यापासून रोखणे म्हणजे कमी करणे.

• उदा. प्लास्टिकचा वापर कमी करणे, जास्त प्रमाणात वस्तू खरेदी करणे टाळणे, इत्यादी. 

पुनर्वापर करा (Reuse) :

• कचऱ्याला नवीन स्वरूपात वापरणे म्हणजे पुनर्वापर करणे.

• उदा. प्लास्टिकच्या बाटल्या पुन्हा वापरणे, कपड्यांना नविन रूप देणे, इत्यादी. 

पुनर्चक्रीकरण करा (Recycle) :

• कचऱ्यापासून नवीन उत्पादने तयार करणे म्हणजे पुनर्चक्रीकरण करणे.

• उदा. प्लास्टिक किंवा कंपनीतील लोखंडाचा बारीक कचरा, वितळवून पुन्हा वापरणे. 

"सी ड्रॅगन 2025" युद्ध सराव

EXERCISE SEA DRAGON 2025

Subject : GS - युद्ध अभ्यास, संरक्षण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच "सी ड्रॅगन २०२५" युद्ध सरावाचे आयोजन कोणत्या देशाने केले ? 

1. भारत

2. अमेरिका

3. फ्रान्स 

4. जर्मनी

उत्तर : अमेरिका

बातमी काय आहे ? 

• अलिकडेच पश्चिम प्रशांत महासागरातील गुआम किनाऱ्यावर (Guam Coast) "सी ड्रॅगन 2025" हा सराव सुरू झाला.

"सी ड्रॅगन 2025" युद्ध सरावाचे आयोजन कोणत्या देशाने केले आहे ? 

• अमेरिकेने "सी ड्रॅगन 2025" (Sea Dragon Exercise 2025) या नौदल युद्ध सरावाचे आयोजन केले आहे. 

• सी ड्रॅगन सराव 2025 हा 4 ते 19 मार्च 2025 दरम्यान युनायटेड स्टेट्स नेव्हीच्या 7 व्या ताफ्याद्वारे आयोजित केला आहे. 

"सी ड्रॅगन 2025" युद्ध सरावात कोणते देश सहभागी झाले ?

अमेरिका, भारत, जपान, ऑस्ट्रेलिया आणि कोरिया प्रजासत्ताक हे देश या नौदल युद्ध सरावात सहभागी झाले. 

"सी ड्रॅगन " युद्ध सरावा (Sea Dragon exercise) संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• सी ड्रॅगन सराव हा पाणबुडीविरोधी युद्ध सराव आहे.

• मित्र राष्ट्रे आणि भागीदारांमधील सामरिक आणि कमांड इंटरऑपरेबिलिटी सुधारण्यासाठीचा हा एक बहुपक्षीय नौदल सराव आहे

• जिथे अमेरिकेच्या सहयोगी आणि भागीदार देशांना आमंत्रित केले जाते.

• सहभागी देश या सरावासाठी त्यांचे सागरी गस्त आणि शोध विमान तैनात करतात.

• भारतीय नौदलाने P8I सागरी गस्त आणि शोध विमान तैनात केले आहे.

• मैत्रीपूर्ण संबंध असलेल्या देशामधील नौदलांचा उच्च पातळीवरील समन्वय आणि सहकार्य वाढवणे हे या सरावाचे उद्दिष्ट आहे.

स्वावलंबिनी उपक्रम

Swavalambini Programme

Subject : GS - सरकारी योजना 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच कोणत्या मंत्रालयाने NITI आयोगाच्या सहकार्याने स्वावलंबिनी उपक्रम सुरू केला आहे ? 

1. अर्थ मंत्रालय

2. गृह मंत्रालय

3. महिला आणि बाल विकास मंत्रालय

4. केंद्रीय कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालय

उत्तर : केंद्रीय कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालय 

(Ministry of Skill Development and Entrepreneurship) 

बातमी काय आहे ? 

• अलीकडेच केंद्रीय कौशल्य विकास आणि उद्योजकता मंत्रालयाने (MSDE) नीती आयोगाच्या सहकार्याने स्वावलंबिनी उपक्रम सुरू केला आहे.

स्वावलंबन्नी उपक्रमाचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

• उच्च शिक्षण संस्थांमधील महिला विद्यार्थ्यांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी आवश्यक कौशल्ये आणि आत्मविश्वास देऊन सक्षम बनवणे हे या उपक्रमाचे उद्दिष्ट आहे.

• स्वावलंबन उपक्रमाचे उद्दिष्ट महिला उद्योजकता विकास कार्यक्रमातून प्रशिक्षित झालेल्या किमान 10% सहभागींनी यशस्वी उद्योग स्थापन करावेत हे आहे.

स्वावलंबन्नी उपक्रम काय आहे ? 

• यामध्ये सुमारे 600 महिला विद्यार्थ्यांसाठी दोन दिवसांचा उद्योजकता जागरूकता कार्यक्रम समाविष्ट आहे, जिथे त्या मूलभूत उद्योजकीय संकल्पना, बाजारपेठेच्या संधी आणि आवश्यक व्यावसायिक कौशल्ये शिकतील.

• यानंतर, निवडलेल्या 300 विद्यार्थ्यांना व्यवसाय विकास, वित्त प्रवेश, बाजारपेठेतील संबंध, अनुपालन आणि कायदेशीर समर्थन या महत्त्वाच्या पैलूंवर प्रत्येकी 40 तासांचे प्रशिक्षण सत्र दिले जाईल. 

• हा उपक्रम उच्च शिक्षण संस्थांमधील महिला विद्यार्थ्यांना त्यांचे उपक्रम यशस्वीरित्या तयार करण्यासाठी आणि वाढविण्यासाठी आवश्यक उद्योजकीय मानसिकता, संसाधने आणि मार्गदर्शन प्रदान करून सक्षम बनवतो.

कोणत्या कंपनीला मिळाला नवरत्न दर्जा ? 

Which company got Navratna Status recently ? 

Subject : GS 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मार्च 2025 मध्ये भारत सरकारने खालीलपैकी कोणत्या कंपनीला नवरत्न कंपनीचा दर्जा दिला ? 

(RRB 2018 - 2017 ची महारत्न कंपनी विचारली होती.) 

1. इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझम कॉर्पोरेशन (IRCTC) 

2. इंडियन रेल्वे फायनान्स कॉर्पोरेशन (IRFC) 

3. वरील दोन्ही

4. वरील पैकी एकही नाही

उत्तर : वरील दोन्ही

IRCTC ही 25 वी आणि IRFC ही 26 वी नवरत्न कंपनी झाली आहे. 

बातमी काय आहे ? 

• केंद्र सरकारने 3 मार्च 2025 रोजी रेल्वे मंत्रालयाच्या IRCTC आणि IRFC या दोन सार्वजनिक उपक्रमांना नवरत्न दर्जा दिला. 

• IRCTC ही 25 वी आणि IRFC ही 26 वी नवरत्न कंपनी झाली आहे. 

• त्यामुळे इंडियन रेल्वे केटरिंग अँड टुरिझम कॉर्पोरेशन (IRCTC) आणि इंडियन रेल्वे फायनान्स कॉर्पोरेशन (IRFC) या दोन्ही कंपन्या स्वायत्तपणे निर्णय घेऊ शकतील. 

स्पर्धा परीक्षेत विचारले जाणारे IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• IRCTC चा फूल फॅार्म : Indian Railway Catering and Tourism Corporation 

• IRFC चा फूल फॅार्म : Indian Railway Finance Corporation

• CPSEs चा फूल फॅार्म : Central Public Sector Enterprises

नवरत्न कंपनी म्हणजे काय ?

• 1997 मध्ये भारतातील मोठ्या सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्यांना सरकारने नवरत्नांच्या श्रेणीत आणले. 

• त्यात जागतिक बाजारपेठेत स्पर्धा करण्याची क्षमता असलेल्या सार्वजनिक कंपन्यांचा समावेश होता. 

• देशातील कंपन्यांना जागतिक बाजारपेठेत दर्जा मिळावा, जागतिक बाजारपेठेतील स्पर्धेत चांगली कामगिरी करण्याच्या त्यांच्या मोहिमेत त्यांना पाठिंबा देणे हा कंपन्यांना दर्जा देण्यामागचा उद्देश आहे. 

• नवरत्न कंपनीचा दर्जा मिळवण्यासाठी आधी मिनीरत्नाचा दर्जा मिळवावा लागतो.

• सध्या मार्च 2025 पर्यंत भारतात 26 कंपन्यांना नवरत्न दर्जा आहे. 

(नोट : सध्या मार्च 2025 पर्यंत भारतात 14 महारत्न आणि 26 नवरत्न कंपन्या आहेत.)

नवरत्न दर्जा मिळाल्याने काय फायदा होतो ? 

केंद्र सरकारकडून नवरत्न दर्जा मिळाल्याने कंपनीला अनेक प्रकारचा फायदा होतो. जसे की, 

• वाढीव आर्थिक स्वायत्तता : ते सरकारच्या मंजुरीशिवाय ₹1000 कोटी किंवा त्यांच्या निव्वळ संपत्तीच्या 15% पर्यंत गुंतवणूक करू शकतात. 

• धोरणात्मक निर्णय घेणे : भांडवली खर्च, विलीनीकरण, अधिग्रहण आणि मानव संसाधन व्यवस्थापनात अधिक धोरणात्मक निर्णय घेण्यात अधिक सक्षम बनते.

• बाजारपेठेतील विश्वासार्हता वाढवणे : नवरत्न दर्जा मुळे अशा कंपन्यां स्वतः ची कॉर्पोरेट प्रतिष्ठा मजबूत करते, ज्यामुळे कंपनी गुंतवणूकदार, भागीदार आणि वित्तीय संस्थांसाठी अधिक आकर्षक बनते.

• ऑपरेशनल स्वातंत्र्य : देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय पातळीवर धोरणात्मक युती, संयुक्त उपक्रम आणि उपकंपन्या तयार करण्यात लवचिकता वाढते जी जागतिक विस्तार सुलभ करण्यासाठी , चांगली बाजारपेठ तसेच चांगले स्थान मिळवण्यासाठी खूप महत्वाची ठरते.