राणी दुर्गावती

Who was Rani Durgavati ?

बातम्यांमध्ये : राणी दुर्गावती यांचे स्मारक आणि उद्यान विकसित करण्यासाठी मध्य प्रदेश मंत्रिमंडळाने अलीकडेच एक पॅनेल तयार करण्यास मंजुरी दिली आहे. यासाठी अंदाजे 100 कोटी रुपयांचे बजेट असणार आहे.

Subject : GS - इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राणी दुर्गावतीने मध्य प्रदेशातील कोणत्या प्रदेशावर राज्य केले ?

1. गोंडवाना

2. महाकौसल

3. विंध्य प्रदेश

4. ग्वाल्हेर

उत्तर : गोंडवाना

राणी दुर्गावती कोण होत्या ?

• राणी दुर्गावती सोळाव्या शतकातील गोंडवाना (गडामंडला) साम्राज्याच्या कर्तृत्ववान व पराक्रमी राणी होत्या.

• त्यांचा जन्म ५ ऑक्टोबर १५२४ रोजी चंदेलवंशीय महोबा येथील राजपूत घराण्यात झाला.

विवाह : 

• राणी दुर्गावती यांचा राजा दलपत शाह याच्याशी विवाह झाला.

• ती चंदेला राजपूत कुटुंबातील सदस्य होती आणि तिने गोंडवानाचा राजा संग्राम शाह यांचा मुलगा राजा दलपत शाह याच्याशी विवाह केला, या विवाहाने महोबाच्या चंदेलांना आणि गढ-मंडलाच्या राजगोंडांना एकत्र केले आणि त्यांचे राज्य अधिक मजबूत केले.

राणी दुर्गावती शासक बनल्या : 

• 1550 मध्ये जेव्हा राजा दलपत शाह मरण पावले तेव्हा मुलगा वीर नारायण यास गादीवर बसवून राणी दुर्गावतीने राज्याचा कारभार हाती घेतला.

• राणी दुर्गावतीने गोंडवानामध्ये शांतता, व्यापार आणि सद्भावना वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित केले.

• राज्याच्या संरक्षणात सुधारणा करण्यासाठी त्यांनी सिंगोरगड किल्ल्यावरून राजधानी सातपुडा पर्वतरांगेतील चौरागड किल्ल्याकडे हलवली.

मुघलांशी संघर्ष : 

• 1562 मध्ये, , मुघल सम्राट अकबरने माळव्याचा शासक बाज बहादूरचा पराभव केल्यानंतर, गोंडवानाच्या दिशेने चाल केली.

• मुघल सेनापती ख्वाजा अब्दुल मजीद असफ खान यांना राणी दुर्गावतीचे राज्य जिंकायचे होते.

• जेव्हा राणी दुर्गावतीला आक्रमणाची माहिती मिळाली तेव्हा सल्लागारांनी त्यांना मुघलांच्या सामर्थ्याबद्दल सावध केले, परंतु शरण जाण्यापेक्षा राणी दुर्गावतीने मुघलांशी लढणे पसंत केले.  

• राणी दुर्गावतींनी मुघलांशी निकराने लढा दिला परंतु बलाढ्य मुघलांच्या सैन्यापुढे त्यांचा टिकाव लागला नाही.

• राणी दुर्गावतींनी शत्रूच्या हातून मृत्यू न पत्करता पोटात खंजीर खुपसून वीरांगनेचे मरण पत्करले.

• 24 जून 1564 रोजी त्यांचा मृत्यू दिवस "बलिदान दिवस" म्हणून स्मरण केला जातो.

राणी दुर्गावती यांच्या स्मरणार्थ : 

• 1983 मध्ये, मध्य प्रदेशने जबलपूर विद्यापीठाचे नाव बदलून त्यांच्या सन्मानार्थ राणी दुर्गावती विद्यापीठ असे केले.

• 1988 मध्ये, भारत सरकारने राणी दुर्गावती यांच्या बलिदानाच्या स्मरणार्थ टपाल तिकीट जारी केले. 

• 2018 मध्ये, भारतीय तटरक्षक दलाने भारतीय तटरक्षक जहाज (ICGS) राणी दुर्गावती, जहाज लाँच केले.

९८ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष कोण ?

Who is the President of 98th Akhil Bharatiya Marathi Sahitya Sammelan ?

Subject : GS - साहित्य संमेलन

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) आगामी ९८ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष कोण आहेत ?   

1. रवींद्र शोभणे

2. जयंत नारळीकर

3. भारत सासणे

4. तारा भवाळकर

उत्तर : तारा भवाळकर

• आगामी ९८ वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन दिल्ली येथे होणार आहे.

• पुढच्या वर्षी म्हणजे 2025 मध्ये 21, 22 आणि 23 फेब्रुवारीला हे संमेलन होणार आहे.

• ९८ व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष म्हणून ज्येष्ठ साहित्यिक डॉ. तारा भवाळकर यांची निवड करण्यात आली आहे.

• तारा भवाळकर यांनी आपलं संपूर्ण आयुष्य लोकसाहित्याचा अभ्यास, लेखन, संशोधन आणि चिंतन यामध्ये व्यतीत केलं असून त्यांनी 36 पेक्षा जास्त पुस्तकं लिहीली आहेत. 

• लेखनकार्यासाठी अनेक पुरस्कार देऊन त्यांना गौरवण्यात आलं आहे.

पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन कोठे आणि केव्हा पार पडले ? त्याचा हेतू काय होता ?

• ग्रंथ प्रसाराला चालना मिळण्याच्या हेतूने, तसेच त्यावर एकत्र येऊन विचार विनिमय करण्याच्या हेतूने न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे यांनी गोपाळ हरी देशमुख (लोकहितवादी) यांच्या सहकार्याने 11 मे 1878 रोजी पुण्याच्या हिराबागेत मराठी ग्रंथकारांचे पहिले संमेलन भरले. 

• याला पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन समजले जाते.

पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष कोण होते ?

• पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष न्यायमूर्ती महादेव गोविंद रानडे हे होते.

97 वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन कोठे पार पडले ? त्याचे अध्यक्ष कोण होते ?

• 4 फेब्रुवारी 2024 जळगावच्या अमळनेरमध्ये 97 वं अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन पार पडले या संमेलनाचे अध्यक्ष साहित्यिक रवींद्र शोभणे हे होते.

अहमदनगरच्या नामांतराला केंद्र सरकारची मंजूरी

बातम्यांमध्ये : अहमदनगर जिल्ह्याचं अहिल्यानगर असं नामांतर करण्याच्या प्रस्तावाला केंद्र सरकारने मंजूरी दिली आहे. महसूल मंत्री राधाकृष्ण विखे पाटील यांनी काल ट्विट करून ही माहिती दिली.

Subject : GS - इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकरांबद्दल खालील विधानांवर विचार करा 

1) यांचा जन्म 31 मे 1725 रोजी महाराष्ट्रातील अहमदनगर जिल्ह्यात झाला.

2) 1867 मध्ये त्या इंदोरच्या शासक बनल्या.

3) त्यांना द फिलॉसॉफर क्वीन असे म्हटले जाते.

वरीलपैकी कोणते विधान/ विधाने बरोबर आहे ?

1. फक्त एक 

2. फक्त दोन फक्त 

3. एक आणि तीन 

4. वरीलपैकी सर्व

उत्तर : वरीलपैकी सर्व

अहमदनगरला अहमदनगर हे नाव कसे पडले ?

• 1486 मध्ये मलिक अहमद निजाम शाह हा बहमनी साम्राज्यात सुबेदार झाला.

• कालांतराने त्याने बहमनी साम्राज्याविरोधी त्याने बंड केले.

• बहमनी सैन्य आणि मलिक अहमद निजाम शाह यांमध्ये युद्ध झाले.

• मलिक अहमद याने 1490 मध्ये जनरल जहांगीर खानच्या नेतृत्वाखालील बहमनी सैन्याचा पराभव केला.

• मलिक अहमद यांनी जुन्नर या ठिकाणी राजधानी ठेवून स्वतःचे निजामशाही नावाचे स्वतंत्र राज्य झाल्याचे घोषित केले.

• 1494 मध्ये त्याने सीना नदीच्या तीरावर, शहराचा पाया घातला आणि त्याला स्वतःचे नाव दिले- अहमदनगर.

पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर यांबद्दल माहिती : 

जन्म : पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर यांचा जन्म 31 मे 1725 रोजी महाराष्ट्रातील अहमदनगर जिल्ह्यातील, जामखेड तालुक्यातील चौंडी या गावी झाला.

विवाह :

• सरदार मल्हारराव होळकर यांचा मुलगा खंडेराव मल्हाराव होळकरांशी अहिल्यादेवी यांचा विवाह १७३३ मध्ये वयाच्या अवघ्या आठव्या वर्षी झाला. 

• मल्हारराव होळकर हे मावळ प्रांताचे जहागीरदार होते.

• 1754 मध्ये कुम्हेरच्या लढाईत अहिल्यादेवींचे पती खंडेराव होळकर धारातीर्थी पडले. 

• पतीच्या मृत्यूनंतर अहिल्यादेवी सती जाण्यास निघाली परंतु सासरे मल्हारराव होळकर आणि त्यांना सती जाऊ दिले नाही.

• 11 डिसेंबर 1767 मध्ये पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर मावळाच्या सिंहासनावर बसल्या.

सामाजिक आणि राजकीय कारकीर्द :

 1767 ते 1795 पर्यंत पुण्यश्लोक अहिल्यादेवींनी मावळाचा राज्यभार सांभाळला.,त्यांनी अनेक सुधारणाही केल्या त्या पुढील प्रमाणे -

पायाभूत सुविधांचा विकास :

• प्रजेचे जीवनमान उंचावण्यासाठी मंदिरे, घाट, विहिरी, रस्ते यांचे बांधकाम व नूतनीकरण करण्यात आले.

• लोकांना रोजगार निर्माण करण्यासाठी औद्योगिक धोरण राबविण्यात आले.

सामाजिक विकास : 

• विधवा, अनाथ, सामाजिक दृष्ट्या व आर्थिक दृष्ट्या वंचित घटकांना त्यांनी आधार दिला.

 न्यायिक सुधारणा : 

• पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर या उचित न्यायाधनासाठी प्रसिद्ध होत्या.

• न्यायला प्राधान्य देणारी आणि व्यक्ती हक्कांचे संरक्षण करणारी निष्पक्ष न्यायव्यवस्था त्यांनी स्थापन केली.

 मंदिरांचे जीर्णोद्धार व कला आणि संस्कृतीचे संरक्षण :

• पुण्यश्लोक अहिल्यादेवी होळकर यांनी अनेक मंदिरांचे जीर्णोद्धार केला.

• त्यांनी अनेक तीर्थस्थानी धर्मशाळांचे बांधकाम केले.

• त्यांनी महेश्वर, इंदौर अशा गावांचा विकास करून कला आणि संस्कृतीचे संरक्षण केले.

मृत्यू :

13 ऑगस्ट 1795 मध्ये वयाच्या 70 व्या वर्षी इंदोर (मध्य प्रदेश) येथे त्यांचे निधन झाले.

पदव्या : 

• ब्रिटिश इतिहासकार जॉन की यांनी पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर यांना द फिलॉसॉफर क्वीन असे म्हटले आहे.

• इंग्रजी लेखक लॉरेन्स यांनी पुण्यश्लोक अहिल्याबाई होळकर यांना भारताच्या कॅथिन द ग्रेट, एलिझाबेथ, मार्गारेट असे म्हटले आहे.

 (कॅथिन द ग्रेट - रशियाची राणी

एलिझाबेथ- इंग्लंडची राणी

मार्गारेट - डेन्मार्कची राणी)

कोणत्या राज्याला मिळाले नवीन 8 GI टॅग ?

Subject : GS - अर्थशास्त्र, GI Tag

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडे तांदळाच्या अनेक अनोख्या बिअरच्या पेय्यांना भौगोलिक संकेतांक (GI टॅग) मिळाला . ते उत्पादने खालील पैकी कोणत्या राज्यातील आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश

3. गोवा

4. आसाम

उत्तर : आसाम

अलीकडे, चेन्नई येथील भौगोलिक संकेत रजिस्ट्री ने (Geographical Indications Registry) आसाम मधील 8 उत्पादनांना GI टॅग मंजूर केला आहे, ज्यात पारंपारिक खाद्यपदार्थ आणि तांदळाच्या अनेक अनोख्या बिअरच्या प्रकारांचा समावेश आहे.

नवीन GI टॅग मिळालेले उत्पादनांबद्दल थोडक्यात माहिती : 

तांदळा पासून बनवलेले बियर : 

1) बोडो जौ ग्वरन (Bodo Jou Gwran) :

बोडो समुदायाने बनवलेल्या तांदळाच्या बिअरच्या इतर प्रकारांच्या तुलनेत यात अल्कोहोलची टक्केवारी (सुमारे 16.11%) सर्वाधिक आहे.

2) मायब्रा जौ बिडवी (Maibra Jou Bidwi) : 

• याला 'मैब्रा ज्वु बिडवी' किंवा 'मायब्रा झ्वु बिडवी' म्हणूनही ओळखले जाते. 

• अर्धा शिजलेला तांदूळ (मायरॉन्ग) कमी पाण्यात आंबवून आणि त्यात थोडेसे ‘अमाओ’ घालून ते तयार केले जाते.

• बहुतेक बोडो जमातींद्वारे ते पाहुण्यांना स्वागत पेय म्हणून दिले जाते.

3) बोडो जौ गिशी (Bodo Jou Gishi) :

हे पारंपारिकपणे तांदूळ-आधारित अल्कोहोलयुक्त पेय्य आहे.

4) खाद्यपदार्थांनाही GI टॅग मिळालेला आहे ते खाद्यपदार्थ पुढीलप्रमाणे :

• बोडो नेपहम (Bodo Napham) : हा आंबलेल्या माशांचा एक महत्त्वाचा आणि आवडता खाद्यपदार्थ आहे.

• बोडो ओंडला (Bodo Ondla) : तांदळाच्या पावडर पासून बनवलेली करी.

• बोडो ग्वखा (Bodo Gwkha) : ते बविसागु सणादरम्यान तयार केले जाते.

• बोडो नार्जी (Bodo Narzi) : हे तागाच्या पानांनी तयार केलेले अन्न आहे.

• या सोबतच बोडो अरोनाई (Bodo Aronai) नावाच्या एका कपड्यालाही GI टॅग देण्यात आला आहे.

भौगोलिक संकेतांक म्हणजे काय ?

GI Tag (Geographical Indication)

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो. 

• Geographical Indication of goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.

• 2004 मध्ये दार्जिलिंग टी (दार्जिलिंग चहा) GI टॅग मिळवणारा पहिले भारतीय उत्पादन होते.

5 नवीन अभिजात भाषा

New Classical Language

Subject : GS - कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच 2024 मध्ये खालील पैकी कोणत्या भाषांना अभिजात भाषेचा दर्जा देण्यात आला ?

1. मराठी, पाली, प्राकृत, आसामी आणि संस्कृत

2. मराठी, पाली, प्राकृत, आसामी आणि बंगाली

3. मराठी, पाली, तमिळ, संस्कृत आणि बंगाली

4. मराठी, पाली, मल्याळम, ओडिया आणि संस्कृत

उत्तर : मराठी, पाली, प्राकृत, आसामी आणि बंगाली

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या बैठकीत मंत्रिमंडळाने मराठी, पाली, प्राकृत, आसामी आणि बंगाली या 5 भाषांना अभिजात भाषेचा दर्जा देण्याच्या प्रस्तावाला मान्यता दिली. 

अभिजात भाषा म्हणजे काय ?

• एखाद्या वैशिष्ट्यपूर्ण आणि प्राचीन सांस्कृतिक इतिहास असलेला भाषेला भारत सरकारकडून विशेष दर्जा दिला जातो अशा भाषांना अभिजात भाषा म्हणून ओळखले जाते.

• देशातील अभिजात भाषा या भारताच्या पुरातन आणि प्राचीन सांस्कृतिक वारशाच्या संरक्षकाची भूमिका पार पाडत आल्या आहेत. 

• यासोबतच या भाषा म्हणजे प्रत्येक समुदायाने गाठलेल्या ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक वाटचालीतील मैलाच्या टप्प्यांचे सार आणि मूर्त रूप आहेत.

एखादी भाषा अभिजात कशी ठरते ? आणि ती कोण ठरवते ?

कोणत्याही भाषेला अभिजात दर्जा देण्याचे अधिकार हे केंद्रीय सांस्कृतिक मंत्रालयाला आहेत.

अभिजात भाषेसाठी चे सुधारित निकष कोणते ?

• महाराष्ट्र सरकारकडून 2013 मध्ये मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा देण्याची विनंती करणारा प्रस्ताव मंत्रालयाला प्राप्त झाला होता, जो भाषा तज्ञ समितीकडे पाठवण्यात आला होता.

• त्यानुसार भाषा तज्ञ समितीने(साहित्य अकादमीच्या अंतर्गत) 25 जुलै 2024 रोजी झालेल्या बैठकीत एकमताने खालील प्रमाणे निकषांमध्ये बदल केले.

1. या भाषेतील ग्रंथ/ लिखित इतिहास 1500 ते 2000 वर्षांहून अधिक प्राचीन असावा.

2. प्राचीन साहित्य/ग्रंथांचा एक भाग, ज्याला वक्त्यांच्या पिढ्यांनी एक वारसा मानले आहे.

3. ज्ञान ग्रंथ विशेषतः कविता, पुराभिलेख आणि शिलालेखांचे पुराव्यांव्यतिरिक्त गद्य ग्रंथ.

4. अभिजात भाषा आणि साहित्य त्यांच्या सध्याच्या स्वरूपापेक्षा वेगळे असू शकेल किंवा त्यांच्या नंतरच्या स्वरूपापासून वेगळे झालेले असू शकेल.

मराठी, पाली, प्राकृत, आसामी आणि बंगाली या भाषा सुधारित निकषांची पूर्तता करत असून, त्यामुळे या भाषांना अभिजात भाषा म्हणून मान्यता दिली जावी अशी शिफारसही या समितीने केली आहे.

अभिजात भाषा कोणत्या आहेत ?

1. तमिळ : 2004 मध्ये तमिळ भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा देण्यात आला. तमिळ ही अभिजात भाषेचा दर्जा मिळवणारी पहिली भाषा आहे.

2. संस्कृत (2005)

3. तेलुगू (2008)

4. कन्नड (2008)

5. मल्याळम (2013)

6. ओडिया : 2014 मध्ये या भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा देण्यात आला.

7. मराठी (2024)

8. पाली (2024)

9. प्राकृत (2024)

10. आसामी (2024)

11. बंगाली (2024)

अभिजात भाषेचा रोजगार निर्मितीसाठी हातभार : 

• एखाद्या भाषेचा अभिजात भाषेच्या श्रेणीत समावेश झाल्याने त्या भाषेच्या क्षेत्रात, विशेषत: शैक्षणिक आणि संशोधन क्षेत्रात रोजगाराच्या महत्त्वाच्या संधी निर्माण होतात.

• या भाषांमधील प्राचीन ग्रंथसंपदेचे जतन, दस्तऐवजीकरण आणि डिजिटलायझेशन यामुळे संग्रह करणे, अनुवाद, प्रकाशन आणि डिजिटल माध्यमांमध्ये अशा विविध स्वरूपाचे रोजगार निर्माण होतील. 

जागतिक प्राणी दिन

World Animal Day

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक प्राणी दिन केव्हा साजरी करतात ?

1. 5 जून

2. 12 सप्टेंबर

3. 4 ऑक्टोबर

4. 10 नोव्हेंबर

उत्तर : 4 ऑक्टोबर

• जागतिक प्राणी दिन दरवर्षी 4 ऑक्टोबर रोजी साजरा केला जातो.

• जागतिक प्राणी दिनाला जागतिक प्राणी कल्याण दिन किंवा जागतिक प्राणी संरक्षण दिवस म्हणूनही ओळखले जाते.

• प्राणी कल्याणाविषयी जागरुकता निर्माण करण्यासाठी आणि सर्व प्राण्यांच्या संरक्षणास प्रोत्साहन देण्यासाठी हा दिन साजरा केला जातो.

• मग ते पाळीव प्राणी, वन्यजीव किंवा शेतातील प्राणी असोत. 

पहिला जागतिक प्राणी दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?  

• जागतिक प्राणी दिन 24 मार्च 1925 रोजी सर्वप्रथम जर्मनीमध्ये साजरा करण्यात आला. 

• हेनरिक झिमरमन या सायनोलॉजिस्टने सुरू केले होते, ज्यांनी बर्लिनमधील स्पोर्ट्स पॅलेसमध्ये पहिला उत्सव आयोजित केला होता, ज्यात 5,000 हून अधिक लोक उपस्थित होते.

तर मग जागतिक प्राणी दिन ऑक्टोबरमध्ये का साजरा केला जातो ?

• असिसिचे संत फ्रान्सिस यांचं प्राण्यावर खूप प्रेम होतं. त्यांनी 4 ऑक्टोबर 1925 या दिवशी प्राण्यासाठी 'उत्सव दिन' म्हणजे Feast Day साजरा करायला सुरुवात केली. 

• त्यानंतर 1931 साली इटली येथे इंटरनॅशनल ॲनिमल प्रोटेक्शन परिषद भरवण्यात आली होती. त्यामध्ये संत फ्रान्सिस यांचा सन्मान म्हणून 4 ऑक्टोबरला आंतरराष्ट्रीय प्राणी दिवस साजरा करण्याचं ठरवलं.

नोट : पहिला जागतिक प्राणी दिन 24 मार्च 1925 रोजी साजरा केला परंतु इंटरनॅशनल ॲनिमल प्रोटेक्शन परिषद नंतर 4 ऑक्टोबरला आंतरराष्ट्रीय प्राणी दिवस साजरा करण्याचं ठरवलं

जागतिक प्राणी दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

" जग हे त्यांचेही घर आहे " 

(The World Is Their Home Too)

ॲनिमल वेल्फेअर बोर्ड ऑफ इंडिया (Animal Welfare Board of India) बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• ॲनिमल वेल्फेअर बोर्ड ऑफ इंडिया ही भारत सरकारची वैधानिक संस्था आणि सल्लागार संस्था आहे. 

• उद्देश : या संस्थेचा उद्देश भारत देशात प्राणी कल्याणाचा प्रचार करणे आणि प्राणी कल्याण कायद्यांबद्दल सल्ला देणे हे आहे.

• स्थापना : प्राणी क्रूरता प्रतिबंधक कायदा, 1960 (Prevention of Cruelty to Animals Act,1960.) च्या कलम 4 अंतर्गत 1962 मध्ये मंडळाची स्थापना करण्यात आली.

• मुख्यालय : या संस्थेचे मुख्यालय हरियाणाच्या फरिदाबाद जिल्ह्यात आहे.

राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधी म्हणजे काय ?

State Disaster Relief Fund (SDRF)

Subject : GS - भारताचा भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधी (SDRF) बाबत योग्य पर्याय निवडा.

1. नुकतात केंद्र सरकारने महाराष्ट्राला १ हजार ४९२ कोटी रुपये निधी जाहीर केला.

2. विशेष श्रेणीतील राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांसाठी केंद्र सरकार 90% योगदान देते.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : दोन्ही योग्य 

• पूरग्रस्त १४ राज्यांना ५८५८ कोटी रुपयांचा निधी केंद्र सरकारनं जारी केला. 

• त्यापैकी सर्वाधिक हिस्सा म्हणून महाराष्ट्राला १४९२ कोटी रुपये मिळणार आहे. 

• राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधीतला केंद्र सरकारचा वाटा आणि राष्ट्रीय आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधीतला आगाऊ हप्ता म्हणून हा निधी दिला जात आहे. 

• यंदाच्या पावसाळ्यात अतिवृष्टी, पूर आणि भूस्खलनामुळं या राज्यांमध्ये नुकसान झालं होतं.

राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधी म्हणजे काय ?

State Disaster Relief Fund (SDRF)

• राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधी (SDRF) हे भारतातील राज्य सरकारांना त्यांच्या प्रदेशातील आपत्तींचे व्यवस्थापन आणि प्रतिसाद देण्यासाठी उपलब्ध असलेले महत्त्वपूर्ण संसाधन आहे.

• आपत्ती व्यवस्थापन कायदा, 2005 च्या कलम 48 (1) अ अंतर्गत प्रत्येक राज्यात SDRF ची स्थापना करण्यात आली आहे.

• राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधीचा वापर केवळ चक्रीवादळ, पूर, दुष्काळ, भूकंप, त्सुनामी, गारपीट, आग, भूस्खलन, ढगफुटी, कीटकांचा हल्ला, शीतलहरी आणि हिमवृष्टी यांसारख्या अधिसूचित आपत्तीतील पीडितांना त्वरित मदत पुरवण्यासाठी खर्च केला जातो.

राज्य आपत्ती निवारण प्रतिसाद निधीत केंद्र आणि राज्य सरकारचे योगदान किती असते ?

• केंद्र सरकार सामान्य श्रेणीतील राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांसाठी SDRF मध्ये 75% आणि विशेष श्रेणीतील राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांसाठी 90% योगदान देते. 

• उर्वरित रक्कम संबंधित राज्य सरकारे देतात.

सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धा 2024

Best Tourism Villages Competition-2024

बातम्यांमध्ये : भारत सरकारच्या पर्यटन मंत्रालयाने जागतिक पर्यटन दिनानिमित्त सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गावे स्पर्धा 2024 च्या विजेत्यांची घोषणा केली.

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धा 2024 मध्ये महाराष्ट्रातील कोणत्या गावाला पुरस्कार मिळाला ?

1. मान्याचीवाडी

2. कर्दे

3. पाटोदा

4. अंतरवाली सराटी

उत्तर : कर्दे

कर्दे गावाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• कोकणातील रत्‍नागिरी जिल्ह्यातील दापोली तालुक्यातील हे एक गाव आहे.

• रत्नागिरीच्या किनारपट्टीवर वसलेले कर्दे हे गाव स्वच्छ समुद्रकिनारे, पांढरी वाळू आणि नयनरम्य परिसर यामुळे पर्यटकांना आकर्षित करत आहे.

• शाश्वत पर्यटन आणि महिला सक्षमीकरणासाठी केलेले पर्यावरणपूरक प्रयत्न हे खरोखर कर्दे गावाचे वेगळेपण सिद्ध करतात.

• कर्दे गावाने सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धा 2024 मध्ये सर्वोत्कृष्ट कृषी-पर्यटन गावाचा पुरस्कार पटकावला आहे.

सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धेबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• देशातल्या गावांमध्ये पर्यटनाला चालना देण्यासाठी 2023 मध्ये सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गावे स्पर्धा सुरू करण्यात आली. 

• 2024 च्या सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गावे स्पर्धेत, 30 राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांमधून एकूण 991 अर्ज प्राप्त झाले होते.

• त्यापैकी 36 गावांची निवड सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धा 2024 च्या 8 श्रेणींमध्ये विजेते म्हणून करण्यात आली. 

• विजेत्या गावात कृषी पर्यटन श्रेणीत महाराष्ट्रातील कर्दे गावाचा समावेश आहे.

सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धा का घेतली जाते ? तीचा उद्देश काय आहे ?

• सर्वोत्कृष्ट पर्यटन गाव स्पर्धा ग्रामीण पर्यटन स्थळाचे उत्कृष्ट उदाहरण देणाऱ्या गावाचा गौरव करण्याचा प्रयत्न करते. 

• ही स्पर्धा प्रसिद्ध सांस्कृतिक आणि नैसर्गिक संपत्तीचे प्रदर्शन करते, भारतातील खेड्यातील समुदाय-आधारित मूल्ये, वस्तू आणि जीवनशैलीचे जतन आणि प्रोत्साहन देते. 

• ही स्पर्धा आर्थिक, सामाजिक आणि पर्यावरणीय अशा सर्व पैलूंमध्ये शाश्वततेसाठी गावांच्या बांधिलकीला प्रोत्साहन देते. 

• स्पर्धेचे ध्येय : पर्यटन हा सकारात्मक बदल, ग्रामीण विकास आणि समाजाच्या कल्याणाचा चालक बनवणे हे या स्पर्धेचे ध्येय आहे.

श्री शिवछत्रपती राज्य क्रीडा पुरस्कार

Shiv Chhatrapati State Sports Award

Subject : GS - खेळ, पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच राज्य सरकारनं २०२२-२३ या वर्षासाठीचा श्री शिवछत्रपती राज्य क्रीडा जीवन गौरव पुरस्कार प्रशिक्षक प्रदीप गंधे यांना जाहीर केला आहे. ते खालील पैकी कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ?

1. क्रिकेट

2. फुटबॉल

3. हॅाकी

4. बॅडमिंडन

उत्तर : बॅडमिंडन

• राज्य सरकारनं २०२२-२३ या वर्षासाठीचा शिवछत्रपती राज्य क्रीडा जीवन गौरव पुरस्कार बॅडमिंडनपटू आणि प्रशिक्षक प्रदीप गंधे यांना जाहीर केला आहे.

• भारताचा पॅरिस ऑलिम्पियन धावपटू अविनाश साबळे याच्यासह अन्य ४७ जणांना शिवछत्रपती राज्य क्रीडा पुरस्काराने सन्मानित केले जाईल.

• क्रीडा- क्षेत्रात उल्लेखनीय कामगिरी करणाऱ्या महाराष्ट्र राज्यातील गुणवान खेळाडूंना महाराष्ट्र शासनातर्फे शिवछत्रपती राज्य क्रीडा हा पुरस्कार देण्यात येतो.

• व्यक्तिगत स्वरूपाचे हे पुरस्कार देण्यास १९६९-७० सालापासून प्रारंभ झाला.

• उद्देश : या पुरस्काराचा प्रमुख उद्देश विविध प्रकारच्या खेळांमध्ये सातत्याने चमकणाऱ्या खेळाडूंचे कौतुक करणे आणि नविन, होतकरू खेळाडूंना उत्तेजन देणे हा आहे. 

• महाराष्ट्रातील सर्वच खेळांचा दर्जा वाढविणे, हाही त्यामागे एक हेतू आहे.पॅरिस

• महाराष्ट्र शासनातर्फे खालील गटात पुरस्कार जाहीर करण्यात आले -

• शिवछत्रपती राज्य क्रीडा जीवन गौरव पुरस्कार

• उत्कृष्ट क्रीडा मार्गदर्शक/ जिजामाता क्रीडा पुरस्कार

• शिवछत्रपती राज्य क्रीडा पुरस्कार (खेळाडू)

• शिवछत्रपती राज्य साहसी क्रीडा पुरस्कार

• शिवछत्रपती राज्य क्रीडा पुरस्कार (दिव्यांग खेळाडू)

नोट : पुरस्कार प्राप्त सर्वांची लिस्ट देत आहेत सर्व पाठ करू नका,

    जीवनगौरव पुरस्कार आणि त्यांच्या सोबत तुम्ही जिथे फॉर्म भरला आहे (भरणार आहात) तेथील खेळाडू असल्यास तो पाठ करावा.

• भारताचे दुसरे पंतप्रधान श्री लाल बहादूर शास्त्री यांची आज जयंती, त्यांना विनम्र अभिवादन 💐💐🙏

• ते नम्र, सहनशील, देशाला प्रगतीच्या दिशेने नेणारे दूरदृष्टी असलेले पंतप्रधान होते.

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान निवडा.

1. लाल बहादूर शास्त्री यांचा जन्म 2 ऑक्टोंबर 1904 रोजी झाला.

2. त्यांनी जय जवान जय किसान ही घोषणा दिली.

3. मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले व्यक्ती होते.

4. वरील सर्व विधाने योग्य आहे.

उत्तर : वरील सर्व विधाने योग्य आहे. 

श्री लाल बहादूर शास्त्री 

• जन्म : जन्म 2 ऑक्टोबर 1904 रोजी उत्तर प्रदेशातील मुघलसराय येथे झाला.

• लाल बहादूर शास्त्री यांनी वाराणसीतील काशी विद्यापीठात शिक्षण घेतले. येथे त्यांना विद्या पीठाने " शास्त्री " ही पदवी बहाल केली.

• लाल बहादूर शास्त्री हे गांधीजींच्या राजकीय विचारसरणी ने प्रभावित होते.

• भारताच्या स्वातंत्र्यसंग्रामातील ते एक महत्वपूर्ण सेनानी होते.

• असहकार आंदोलनात, सविनय कायदेभंग चळवळ, भारत छोडो आंदोलनात सहभागी झाल्याने त्यांना तुरुंगवासही भोगावा लागला.

भारताचे पंतप्रधान 

• श्री लाल बहादूर शास्त्री पंडित जवाहरलाल नेहरू नंतर भारताचे दुसरे पंतप्रधान बनले.

• 9 जून 1964 ते 11 जानेवारी 1966 पर्यंत त्यांनी भारताचे पंतप्रधान म्हणून काम केले.

• पंतप्रधान म्हणून काम करत असताना दोन महत्त्वपूर्ण घटना घडल्या.

• 1965 चे भारत - पाकिस्तान युद्ध. या युद्धा दरम्यान त्यांनी जय जवान जय किसान ही घोषणा दिली.

• कृषीप्रधान देश असूनही त्याकाळात देशात अन्नधान्याचा खूप तुटवडा होता.

• PL ४८० करारानुसार भारताला अमेरिकेकडून गहू आयात करावा लागत.

• 1965 च्या भारत - पाकिस्तान युद्धामुळे अन्नधान्याच तुटवडा अजूनच वाढला.

• लाल बहादूर शास्त्री यांनी याच काळात हरितक्रांती ची सुरुवात केली.

• त्यांनी 1965 मध्ये भारतीय अन्न महामंडळ (Food Corporation of India -FCI) ची स्थापना केली.

• भारताला दूध उत्पादनात स्वावलंबी बनवण्यासाठी त्यांनी श्वेतक्रांतीतही मोलाची भूमिका बजावली.

मृत्यू :

• लाल बहादूर शास्त्री यांचे 10 जानेवारी 1966 रोजी ताश्कंद शहरात शांतता करारावर स्वाक्षरी केल्यानंतर काही तासांत त्यांचे निधन झाले.

• हे भारताचे पहिले असे पंतप्रधान होते की त्यांचे निधन भारताच्या बाहेर झाले.

समाधीस्थळ

नवी दिल्ली येथे विजयघाट नावाने लाल बहादूर शास्त्री यांचे समाधीस्थळ आहे.

भारतरत्न पुरस्कार

• त्यांना 1966 मध्ये मरणोत्तर भारतरत्न हा सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने गौरविण्यात आले.

• मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले व्यक्ती होते. 

दादासाहेब फाळके पुरस्कार

Dada Saheb Phalke Award

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने जाहीर केलेला ५४ वा दादासाहेब फाळके पुरस्काराने खालील पैकी कोणाला सन्मानित करण्यात येणार आहे ?

1. अमिताभ बच्चन

2. मिथुन चक्रवर्ती

3. अशोक सराफ

4. रजनिकांत

उत्तर : मिथुन चक्रवर्ती

• अलीकडेच, माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने जाहीर केले आहे की 2022 चा दादासाहेब फाळके पुरस्कार ज्येष्ठ अभिनेते आणि माजी राज्यसभा खासदार मिथुन चक्रवर्ती यांना दिला जाईल.

• मिथुन चक्रवर्ती यांना ५४ वा दादासाहेब फाळके पुरस्काराने सन्मानित करण्यात येणार आहे.

दादासाहेब फाळके पुरस्काराबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• दादासाहेब फाळके पुरस्कार हा चित्रपट क्षेत्रातील भारतातील सर्वोच्च पुरस्कार आहे . 

• माहिती आणि प्रसारण मंत्रालयाने स्थापन केलेल्या चित्रपट महोत्सव संचालनालयातर्फे दरवर्षी राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात तो सादर केला जातो . 

• भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या वाढ आणि विकासासाठी केलेल्या महान आणि उत्कृष्ट योगदानाबद्दल हा पुरस्कार देण्यात येतो.

दादासाहेब फाळके पुरस्काराची सुरुवात केव्हा झाली ?

• भारत सरकारने 1969 साली दादासाहेब फाळके यांच्या स्मरणार्थ त्यांच्या नावाने पुरस्कार देण्यास सुरुवात केली. 

दादासाहेब फाळके पुरस्काराचे स्वरूप कसे आहे ?

 पुरस्कारामध्ये सुवर्ण कमळ पदक , एक शाल, 10 लाख रुपये रोख पारितोषिक आणि प्रमाण पत्र दिले जाते.

दादासाहेब फाळके पुरस्कार कोणाच्या हस्ते देण्यात येतो ?

भारताचे राष्ट्रपती 

पहिला दादासाहेब फाळके पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ?

• अभिनेत्री देविका राणी यांना पहिला दादासाहेब फाळके पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. त्यांना हा पुरस्कार 1969 मध्ये देण्यात आला.

• देविका राणी यांना "भारतीय सिनेमाची फर्स्ट लेडी" म्हणून आोळखले जाते.

भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक म्हणून कोणास ओळखले जाते ?

• दादासाहेब फाळके यांना "भारतीय चित्रपटसृष्टीचे जनक" ( (Father of Indian Cinema) म्हणून ओळखले जाते.

• दादासाहेब फाळके यांनी 1913 साली राजा हरिश्चंद्र हा पहिला भारतीय चित्रपट बनवला.

इथेनॉल

Ethanol 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दिलेल्या पर्यायांपैकी योग्य पर्याय निवडा.

1. भारत इथेनॉल उत्पादनात आणि वापरात जगातील तिसरा सर्वात मोठा देश बनला.

2. इथेनॉल हे जैविक इंधन आहे.

3. इथेनॉल मिश्रणामुळे शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी मदत होईल.

4. सर्व पर्याय योग्य आहेत.

उत्तर : सर्व पर्याय योग्य आहेत.

बातम्यांमध्ये : अलीकडेच, केंद्रीय ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक पुरवठा मंत्री म्हणाले की भारत इथेनॉल उत्पादनात आणि वापरात जगातील तिसरा सर्वात मोठा देश बनला आहे.

इथेनॉल बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• इथेनॉल हे जैविक इंधन आहे.

• हे एक कृषी उप-उत्पादन आहे जे प्रामुख्याने उसापासून साखर बनवण्याच्या प्रक्रियेतून मिळवले जाते.

• भारतात फक्त मळी (मोलॅसिस) पासून इथेनॉल उत्पादनास शासनाची मान्यता आहे.

• इथेनॉल तांदूळ किंवा मका यासारख्या इतर स्त्रोतांकडून देखील मिळते.

• वनस्पतींपासून म्हणजेच सूर्याच्या प्रकाशाचा पासून इथेनॉल तयार होत असल्याने ते अक्षय इंधन म्हणूनही ओळखले जाते.

• इथेनॉल हे वैशिष्ट्यपूर्ण आनंददायी गंध आणि जळजळीत चव असलेले स्पष्ट, रंगहीन द्रव आहे. 

• ते अत्यंत ज्वलनशील आहे. 

• इथेनॉलचा वापर इतर रासायनिक पदार्थ विरघळण्यासाठी केला जातो आणि ते पाणी आणि अनेक सेंद्रिय द्रवांमध्ये सहज मिसळते .

इथेनॉल मिश्रण म्हणजे काय ?

• इथेनॉल अत्यंत ज्वलनशील असल्यामुळे त्याचा वापर इंधन म्हणून केला जातो.

• वाहने चालवताना कमी जीवाश्म इंधन जाळण्यासाठी पेट्रोलमध्ये इथेनॉलचे मिश्रण करणे याला इथेनॉल मिश्रण म्हणतात. 

• इथेनॉलमध्ये ऑक्सिजन असल्याने, ते इंधनाचे संपूर्ण ज्वलन करण्यास मदत करते. परिणामी हवेचे प्रदूषण कमी होईल.

• सध्या, पेट्रोल मध्ये 10% इथेनॉल मिश्रण आहे.

• 2025 पर्यंत हे प्रमाण 20% पर्यंत वाढवण्याचे भारताचे उद्दिष्ट आहे.

इथेनॉल मिश्रणाचे फायदे काय ?

• तेल (Oil) आयात कमी होईल

• शेतकऱ्यांचे उत्पन्न वाढविण्यासाठी

• हवेचे प्रदूषण कमी होईल.

• CO2 उत्सर्जन कमी करा.

महाकालेश्वर मंदिर

Mahakaleshwar Temple

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महाकालेश्वर मंदिर खालीलपैकी कोणत्या नदीच्या काठी वसलेले आहे ?

1. गोदावरी

2. गंगा

3. यमुना

4. शिप्रा

उत्तर : शिप्रा नदी

महाकालेश्वर मंदिराबद्दल थोडक्यात माहिती :

• हे भगवान शिवाला समर्पित एक हिंदू मंदिर आहे.

• स्थान : हे मध्य प्रदेश राज्यातील उज्जैन या प्राचीन शहरात आहे.

• हे मंदिर चंबळ नदीची उपनदी शिप्रा या पवित्र नदीच्या काठावर वसलेले आहे.

• हे बारा ज्योतिर्लिंगांपैकी एक आहे. 

• हे भारतातील सात 'मोक्ष स्थळांपैकी' एक म्हणूनही ओळखले जाते.

• मंदिराचे एक अद्वितीय वैशिष्ट्य म्हणजे भस्म आरती, दररोज सकाळी केला जाणारा एक विधी ज्या दरम्यान लिंगाला पवित्र भस्मा मध्ये स्नान घातले जाते. हा विधी जीवन, मृत्यू आणि पुनर्जन्म या संकल्पनेचे प्रतीक आहे.

काझिंद संयुक्त लष्करी सराव

KAZIND JOINT MILITARY EXERCISE

Subject : GS - युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) काझिंद-2024 संयुक्त लष्करी सरावाबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

1. हा भारत आणि कझाकस्तान या देशांमधील संयुक्त लष्करी सराव आहे.

2. यंदाचा लष्करी सराव भारतात आयोजित करण्यात आला आहे.

3. दोन्ही योग्य

4. दोन्ही अयोग्य

उत्तर : दोन्ही योग्य

KAZIND संयुक्त लष्करी सरावाबद्दल थोडक्यात माहिती :

• भारत आणि कझाकस्तान या देशांच्या सेनांच्या काझिंद-2024 या 8 व्या संयुक्त लष्करी सराव उत्तराखंडमधील औली येथील सूर्य परदेशी प्रशिक्षण केंद्रात सुरुवात झाली. 

• दिनांक 30 सप्टेंबर ते 13 ऑक्टोबर 2024 या कालावधीत हा सराव होणार आहे. 

• वर्ष 2016 पासून दर वर्षी दोन्ही देशांच्या लष्करांच्या सहकार्याने काझिंद (KAZIND) नामक संयुक्त लष्करी सराव आयोजित करण्यात येतो.

• लष्कराच्या कुमाऊ रेजिमेंट भारताचे प्रतिनिधित्व करेल.

• भारताचे प्रतिनिधित्व करणाऱ्या या तुकडीत लष्कराच्या कुमाऊ रेजिमेंटतर्फे इतर शस्त्रास्त्रे आणि सेवा यांसह भारतीय सशस्त्र दलांतील 120 जवानांसोबत भारतीय हवाई दलातील जवानांचा देखील समावेश आहे. 

• कझाकस्तानच्या पथकाचे प्रतिनिधित्व मुख्यतः पायदळ आणि वायुदलाची पथके करतील.

काझिंद (KAZIND) संयुक्त लष्करी सरावाचा उद्देश काय आहे ?

• संयुक्त राष्ट्रांच्या (United Nations) चार्टरच्या अध्याय VII अंतर्गत उप-पारंपारिक परिस्थितीत दहशतवादविरोधी कारवाया करण्यासाठी दोन्ही बाजूंची संयुक्त लष्करी क्षमता वाढवणे हा या संयुक्त लष्करी सरावाचा उद्देश आहे.

• या सरावादरम्यान निम-शहरी (Semi-Urban) आणि डोंगराळ प्रदेशांतील मोहिमांवर अधिक लक्ष केंद्रित करण्यात येणार आहे.

• काझिंद-2024 या संयुक्त सरावामुळे दोन्ही देशांच्या सैन्याला लढाऊ डावपेच, तंत्रे तसेच संयुक्त मोहिमा राबवणे शक्य होईल

माझी वसुंधरा अभियान

MAJHI VASUNDHARA

Subject : GS - सरकारी योजना, पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) माझी वसुंधरा अभियान ४.० चा दीड हजारपेक्षा कमी लोकसंख्या गटात खालील पैकी कोणत्या गावाने राज्यात प्रथम क्रमांक मिळविला आहे. 

1. मान्याचीवाडी

2. भिलार

3. पाटोदा

4. अंतरवाली सराटी

उत्तर : मान्याचीवाडी

• महाराष्ट्र शासनाच्या पर्यावरण व वातावरणीय बदल विभागाने माझी वसुंधरा अभियान ४.० चा निकाल जाहीर केला असून, दीड हजारपेक्षा कमी लोकसंख्या गटात पाटण तालुक्यातील मान्याचीवाडीने राज्यात प्रथम क्रमांक मिळविला आहे. 

• वसुंधरा अभियान ४.० हे राज्यातील स्थानिक स्वराज संस्थांत १ एप्रिल २०२३ ते ३१ मे २०२४ पर्यंत राबविण्यात आले. यात राज्यातील २२ हजार २१८ ग्रामपंचायतींनी सहभाग घेतला होता.

माझी वसुंधरा अभियान काय आहे ?

• माझी वसुंधरा अभियान हा महाराष्ट्र शासनाचा एक उपक्रम आहे.

• हे महाराष्ट्रातील स्थानिक स्वराज्य संस्थांच्या पर्यावरणाच्या सुधारणेसाठी निसर्गाच्या पाच घटकांच्या (पंचमहाभूते) अंतर्गत संभाव्य कृती बिंदू ओळखण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

• हे अभियान 2 ऑक्टोबर 2020 रोजी,पर्यावरण आणि हवामान बदल विभाग, महाराष्ट्र सरकार द्वारे सुरू करण्यात आले.

माझी वसुंधरा अभियानाचे उद्दिष्टे काय आहे ?

वेळीच आणि नाविन्यपूर्ण पद्धतीने वातावरणीय बदल कमी करण्याबाबत राबवण्यात येणाऱ्या विविध उपक्रमांमध्ये नागरिकांना सहभागी होण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.

माझी वसुंधरा अभियान कृती क्षेत्रे काय आहेत ?

• हा उपक्रम निसर्गाच्या "पंचमहाभूते" नावाच्या 5 ही घटकांवर लक्ष केंद्रित करतो. 

• त्यात भूमी (जमीन), जल, वायू (हवा), अग्नी (ऊर्जा), आकाश (संवर्धन) यांचा समावेश आहे. 

1) पृथ्वी/ भूमी (Earth) :  

वनीकरण, वनसंवर्धन, घनकचरा व्यवस्थापन, सांडपाणी व्यवस्थापन व जमिनीचे धुपीकरण इत्यादी बाबींवर कार्य करणे.

2) वायू (Air) :  

हवेच्या गुणवत्तेसाठी वायूप्रदूषण कमी करून हवेच्या गुणवत्तेत सुधारणा करणे.

3) जल (Water) :  

• नदी संवर्धन, सागरी जैव विविधता, जलस्रोतांचे संवर्धन व संरक्षण तसेच त्यांचे पुनरुज्जीवन करणे. सागरी किनारे यांची स्वच्छता करणे.

• पावसाच्या पाण्याची साठवण व पाझर.

• सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणे.

4) अग्नी (Energy) :  

• ऊर्जेचा परिणामकारक वापर, ऊर्जा बचत तसेच ऊर्जेचा अपव्यय टाळणे या बाबींना प्रोत्साहन देणे.

• अपारंपरिक ऊर्जेच्या निर्मितीसाठी नाविन्यपूर्ण उपक्रम राबविणे.

• अक्षय ऊर्जेच्या वापरास प्रोत्साहन करणे.

5) आकाश (Enchanement) :  

जनजागृती व शैक्षणिक कार्यक्रमांद्वारे पर्यावरण सुधारणा व संरक्षणाविषयी नागरिकांमध्ये जागरूकता निर्माण करणे.

• एक हरित कायदा (One Green Act) पाळण्यासाठी नागरिकांना प्रोत्साहित करणे.

मान्याचीवाडी महाराष्ट्रातील पहिले सौरगाव याबद्दल अधिक माहितीसाठी खालील Video बघा 👇👇

किल्लारी भूकंप

Killari Earthquake

किल्लारी भूकंपात बळी पडलेल्यांना मानवंदना 🙏💐 💐

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) लातूर जिल्ह्यातील किल्लारी येथे भूकंप केव्हा झाला ?

1. 1988

2. 1991

3. 1993

4. 1998

उत्तर : 1993

• लातूर जिल्ह्यातील किल्लारी गावात 30 सप्टेंबर 1993 मोठा भूकंप झाला. 

• पहाटे 3 वाजून 56 मिनिटांनी अचानक हादरे जाणवले. 

• 6. 4 रिश्टर स्केलचा हा भूकंप होता.

• लातूर आणि उस्मानाबादच्या 52 गावांवर या भूकंपाचा प्रभाव पडला.

• या भूकंपात 9748 लोकांनी आपला जीव गमावला. 30000 लोक जखमी झाले. तर 15 हजार 854 जनावरं मृत्यूमुखी पडली. 

किल्लारी भूकंपाच्या वेळेस महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री कोण होते ?

किल्लारी भूकंपाच्या वेळेस महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री श्री शरद पवार होते.

पुनर्वसन : 

• किल्लारी भूकंपावेळी बाधित झालेल्या गावांची गरज लक्षात घेऊन या गावांचे पुनर्वसन खेळण्यात आले.

• त्यावेळी ५२ गावांचे पुनर्वसन करण्याच्या या प्रकल्पावर १२०० कोटींचा खर्च होता. 

• जागतिक बँकेची या प्रकल्पाच्या खर्चावर देखरेख होती.

• पूर्ण गाव वसवणे अशा प्रकारचा देशातील हा पहिलाचा प्रकल्प होता. 

SASTRA रामानुजन पुरस्कार

SASTRA Ramanujan Prize

बातम्यांमध्ये : अलेक्झांडर डन यांना 2024 साठी SASTRA रामानुजन पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

Subject : GS - पुरस्कार, व्यक्ती 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) SASTRA रामानुजन पुरस्कार खालीलपैकी कोणत्या क्षेत्रातील व्यक्तींना देण्यात येतो ?

1. संगीतकारांना

2. साहित्यिकांना

3. गणितज्ञांना

4. खेळाडूंना

उत्तर : गणितज्ञांना

SASTRA रामानुजन पुरस्काराबद्दल थोडक्यात माहिती : 

SASTRA पुरस्काराची स्थापना २००५ साली करण्यात आली..

22 डिसेंबर रोजी रामानुजन यांच्या जयंतीदिनी, तामिळनाडूमधील कुंभकोणमजवळील कॅम्पसमध्ये SASTRA विद्यापीठाकडून दरवर्षी हा पुरस्कार दिला जातो.

पात्रता:

• हा पुरस्कार दरवर्षी जगभरातील श्रीनिवास रामानुजन यांच्या प्रभावाखाली असलेल्या क्षेत्रात काम करणाऱ्या 32 वर्षांपेक्षा कमी वयाच्या गणितज्ञांना दिला जातो.

• रामानुजन यांनी 32 वर्षाच्या आपल्या आयुष्यात अभूतपूर्व कार्य केले या वस्तुस्थितीचे स्मरण करण्यासाठी वयोमर्यादा 32 वर्षे आहे.

पुरस्काराचे स्वरूप : प्रशस्तीपत्र आणि रोख पारितोषिक $ 10,000 पुरस्कार देण्यात येतो.

श्रीनिवास रामानुजनत्यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

• श्रीनिवास रामानुजन हे एक महान भारतीय गणितज्ञ होते.

• पूर्ण नाव : श्रीनिवास रामानुजन अय्यंगार 

• जन्म : 22 डिसेंबर 1887 रोजी इरोड, तामिळनाडू येथे त्यांचा जन्म झाला. 

• रामानुजन हे ब्रिटनच्या रॉयल सोसायटीच्या सर्वात तरुण सदस्यांपैकी एक होते.

• केंब्रिज विद्यापीठाच्या ट्रिनिटी कॉलेजचे फेलो म्हणून निवडलेले पहिले भारतीय होते.

• त्यांनी गणितीय विश्लेषण, संख्या सिद्धांत, अनंत मालिका आणि सतत अपूर्णांक यामध्ये योगदान दिले.

• रामानुजन यांनी सुमारे 3,900 गणिती निकाल आणि समीकरणे संकलित केले. 

• त्याच्या सर्वात मौल्यवान शोधांपैकी एक म्हणजे त्याची π (pi) साठी अनंत मालिका.

• मृत्यू : 26 एप्रिल 1920 कुंभकोणम, तामिळनाडू, येथे वयाच्या अवघ्या 32 व्या वर्षी क्षयरोगामुळे त्यांचे निधन झाले.

रामानुजन संख्या काय आहे ?

• 1729 ही संख्या, रामानुजन संख्या म्हणून ओळखली जाते.

• 1729 ही दोन वेगवेगळ्या घनांच्या बेरजेने येणारी सगळ्यात लहान संख्या आहे.

राष्ट्रीय गणित दिवस केव्हा साजरी करतात ?

श्रीनिवास रामानुजन यांच्या कार्याचा गौरव म्हणून त्यांचा जन्म दिवस, 22 डिसेंबर हा राष्ट्रीय गणित दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट

ABHED Bulletproof Jacket

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेले ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट बद्दल बरोबर विधान निवडा.

1. हे बुलेट प्रूफ जॅकेट इस्त्रो (ISRO) ने बनवले आहे.

2. हे बुलेट प्रूफ जॅकेट 360-डिग्री संरक्षण प्रदान करतात.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : हे बुलेट प्रूफ जॅकेट 360-डिग्री संरक्षण प्रदान करतात. हे बरोबर विधान आहे.

ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट कोणी तयार केले ?

डिफेन्स रिसर्च अँड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन (DRDO) ने इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजी (IIT) दिल्लीच्या संशोधकांसोबत ABHED (ॲडव्हान्स्ड बॅलिस्टिक्स फॉर हाय एनर्जी डिफीट) नावाची कमी वजनाचे बुलेट प्रूफ जॅकेट तयार केले आहे.

ABHED (Advanced Ballistics for High Energy Defeat) बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• पॉलिमर आणि बोरॉन कार्बाइड सिरॅमिकपासून ही जॅकेट्स तयार करण्यात आली आहेत.

• विविध Bureau of Indian Standards (BIS) स्तरांसाठी किमान संभाव्य वजन 8 kg आणि 9.3 kg असेल.

• या बुलेट प्रूफ जॅकेटला समोर आणि पाठीमागील कवच असून ते 360-डिग्री संरक्षण प्रदान करतात.

• हे बुलेट प्रूफ जॅकेट सैनिकांचे संरक्षण आणि गतिशीलता वाढवेल.