चालू घडामोडी 30, सप्टेंबर 2024

Important Affairs

26-09-2024

चालू घडामोडी 26, सप्टेंबर 2024

ईश्वर चंद्र विद्यासागर | Ishwar Chandra Vidyasagar

थोर समाजसुधारक, शिक्षणततज्ज्ञ ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांना जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन🙏🙏💐

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास, समाजसुधारक

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील पैकी कोणाच्या प्रयत्नांमुळे 1856 मध्ये भारत सरकारने विधवा पुनर्विवाह कायदा मंजूर केला ?

1. राजा राममोहन रॉय

2. ईश्वरचंद्र विद्यासागर

3. स्वामी दयानंद सरस्वती

4. केशवचंरद्र सेन

उत्तर : ईश्वरचंद्र विद्यासागर

( Ishwar Chandra Vidyasagar | Widow Remarriage Act 1856 | vidhwa punar Vivah kayda | Indian social reformer | Bhartiya samajsudharak | MPSC Samajsudharak prashn | Samajsudharak prashn | Bengal samajsudharak | Bengal social reformer | bhartacha Itihas | History | modern history of India | Adhunik bhartacha Itihas )

ईश्वरचंद्र विद्यासागर हे एक प्रमुख बंगाली समाजसुधारक आणि शिक्षणतज्ज्ञ होते ज्यांनी बंगाली सुधारणा चळवळी मध्ये महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली होती.

• मुळ नाव : ईश्वरचंद्र बन्दोपाध्याय

• जन्म : बंगाल प्रेसिडेन्सीच्या मिदनापूर जिल्हात 26 सप्टेंबर 1820 रोजी झाला.

• विद्यासागर पदवी : संस्कृत आणि तत्त्वज्ञानाच्या विस्तृत ज्ञानासाठी 1839 मध्ये त्यांना विद्यासागर म्हणजे ज्ञानाचा महासागर ही पदवी त्यांना मिळाली.

• ते 21 वर्षांचे असताना फोर्ट विल्यम महाविद्यालयात संस्कृत विभागाचे प्रमुख झाले.

• ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांनी 1851 ते 1858 या काळात संस्कृत महाविद्यालयाचे प्राचार्य म्हणून प्रशासन आणि शिक्षणात प्रचंड सुधारणा केल्या.

सुधारणा :

शैक्षणिक सुधारणा :

• ते सार्वत्रिक शिक्षणाचे कट्टर समर्थक होते, त्यांचा असा विश्वास होता की प्रत्येकजण, जात किंवा लिंग यांचा भेदभाव न करता, शिक्षण घेण्यासाठी पात्र आहे.

• ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांनी अभ्यासक्रमात विज्ञान, गणित आणि आधुनिक तत्त्वज्ञान यांचा समावेश करून शिक्षण व्यवस्थेत महत्त्वपूर्ण सुधारणा केल्या.

• त्यांनी खालच्या जातीतील लोकांसाठी संस्कृत महाविद्यालयाचे दरवाजे उघडले आणि विविध ठिकाणी 20 मॉडेल स्कूलची स्थापना केली.

• त्यांनी बंगाली वर्णमाला पुनर्रचना केली आणि बंगाली टायपोग्राफी सुधारली, ती अधिक सुलभ केली.

• त्यांचे पुस्तक 'बोर्नो पोरीचॉय' (अक्षर परिचय), अजूनही बंगाली वर्णमाला शिकण्यासाठी प्रारंभिक मजकूर म्हणून वापरला जातो.

ईश्वरचंद्र विद्यासागर : महिला हक्क आणि सामाजिक बदलाचे पुरस्कर्ते

• ईश्वरचंद्र विद्यासागर यांच्या प्रयत्नांमुळे 1856 मध्ये भारत सरकारने विधवा पुनर्विवाह कायदा मंजूर केला.

• विधवा पुनर्विवाहाला पाठिंबा मिळावा म्हणून विद्यासागर यांनी स्वतःच्या मुलाला एका विधवेशी लग्न करण्याचा आग्रह केला.

• त्यांनी संपूर्ण बंगालमध्ये मुलींसाठी 35 शाळा स्थापन केल्या आणि व्यावसायिक प्रशिक्षणाचा समावेश करण्यासाठी अभ्यासक्रमात सुधारणा केल्या.

जगातील पहिला कुष्ठरोग मुक्त देश कोणता ?

First Country in the World to Eliminate Leprosy ?

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

प्रश्न) वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) ने अधिकृतपणे कोणत्या देशाला कुष्ठरोग मुक्त जगातील पहिला देश म्हणून मान्यता दिली ?

1. नेदरलॅंड

2. स्वित्झर्लंड

3. इटली

4. जॉर्डन

उत्तर : जॉर्डन

( Kushtarog | baba ante | anandavan | jorden | jagatil pahila kushtarog mukt Desh konta ? | Kushtarogachi lakshane | kushtarog jivanu | MPSC science questions | Rog ani ajar | who | World health organisation )( tcs chalu ghadamodi | ibps chalu ghadamodi | current Affair | chalu Ghadamodi Marathi | current Affair marathi madhe | 2024 cha chalu Ghadamodi | police Bharti chalu Ghadamodi | police Bharti prashnasanch | police Bharti GK prashna | Mpsc chalu Ghadamodi | sarkari Naukri | sarkari job | sarkari yojna | Maharashtra cha chalu Ghadamodi | Maharashtra government yojna | PSI syllabus | PSI cutoff | police Bharti syllabus | police Bharti cutoff | police Bharti merit | MPSC Sathi book | MPSC Sathi pustak | police Bharti Sathi pustak | police Bharti magil prashnapatrika | MPSC previous years question papers | Mumbai police Bharti | Mumbai police Bharti Lekhi kadhi ahe | government GR | police Bharti result | MPSC result | SSC GD merit | sscgd syllabus | army Bharti merit | army Bharti result | UPSC Marathi | combine pariksha | talathi | talathi syllabus | talathi cutoff | talathi book list | talathi result | talathi merit | talathi jaga kiti ahe | saralseva exam | saralseva pariksha | saralseva result | zilha parishad Bharti | zilha parishad prashnapstrika )

वर्ल्ड हेल्थ ऑर्गनायझेशन (WHO) ने अधिकृतपणे जॉर्डनचे कुष्ठरोग दूर करणारा जगातील पहिला देश म्हणून पुष्टी केली आहे.

कुष्ठरोगाबद्दल महत्त्वाची माहिती :

• कुष्ठरोग हा एक संसर्गजन्य रोग आहे.

• कुष्ठरोग हा मायकोबॅक्टेरियम लेप्रे या जिवाणूमुळे होतो.

• इ.स. १८७३ मध्ये नॉर्वेतील वैद्य गेरहार्ट हेन्‍रिक आरमौअर हान्सेन यांना प्रथम ऊतींच्या नमुन्यात कुष्ठरोगाचे जीवाणू आढळले.

• या जीवाणूंमुळे कुष्ठरोग होतो, असे त्यांनी इ.स. १८७४ मध्ये सिद्ध केले. म्हणून कुष्ठरोगाला हान्सेन रोग असेही म्हणतात.

• नाक आणि तोंडातून थेंबांद्वारे जिवाणू प्रसारित केले जातात.

• हस्तांदोलन करणे किंवा कुष्ठरोग झालेल्या व्यक्तीला मिठी मारणे, एकत्र जेवण करणे किंवा एकमेकांच्या शेजारी बसणे यासारख्या अनौपचारिक संपर्कातून हा रोग पसरत नाही.

कुष्ठरोगाची प्रमुख लक्षणे काय आहे ?

• त्वचेवर पांढरा किंवा लाल चट्टा दिसतो

• त्वचेची संवेदनक्षमता कमी होते.

• या रोगामुळे त्वचा जाड होऊन शरीराच्या विविध भागांवर गाठी वाढलेल्या दिसून येतात.

• हात आणि पायांमध्ये अशक्तपणा जाणवतो.

• परिणामी बोटे आणि पंजा आतील बाजूला वळतात.

बाबा आमटे आणि आनंदवन :

• महारोगी सेवा समिती या संस्थेच्या माध्यमातून बाबा आमटे यांनी कुष्ठरोग्याची सेवा केली.

• चंद्रपूर जिल्ह्यात वरोरा गावाजवळ बाबा आमटेंनी आनंदवनाची स्थापना केली.

• आव्हानात्मक वृत्तीमुळे कुष्ठरोगासारख्या महाभयंकर रोगाने ग्रस्त झालेल्यांची सेवा करण्याचे अतिकठीण व्रत त्यांनी स्वीकारले.

जॉर्डन देशाबद्दल थोडक्यात माहिती :

• जॉर्डन हा पश्चिम आशियातील एक राजसत्ताक देश आहे

• याच्या सीमा सौदी अरेबिया, पॅलेस्टाईन, इराक, इस्रायल आणि सीरियाला लागून आहेत

• जॉर्डन नदीने इस्रायल आणि जॉर्डनची सीमा अधोरेखित केली आहे.

• राजधानी - अम्मान (Amman)

• चलन - जॉर्डनियन दिनार (JOD).

नगर वन योजना | Nagar Van Yojna

बातम्यांमध्ये : नुकतेच, भारत सरकारच्या पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने शहरी हिरवळ वाढविण्याच्या उद्देशाने नगर वन योजनेअंतर्गत 100 दिवसांत 100 नगर वनांचे लक्ष्य गाठले आहे.

Subject : GS - पर्यावरण, सरकारी योजना

प्रश्न) खालील पैकी कोणता/ कोणते पर्याय बरोबर आहे.

A) शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा जास्त तापमान असते.

B) शहरी भागात काँक्रिट बांधकाम जास्त असल्याने शहरी उष्णता बेट तयार होतात.

C) नगर वन योजना हा उपक्रम शहरी भागात नागरी वनांच्या निर्मितीसाठी 2020 मध्ये सुरू करण्यात आला.

1. फक्त A बरोबर

2. A आणि B बरोबर

3. B आणि C बरोबर

4. A, B आणि C बरोबर

उत्तर : A, B आणि C बरोबर

( Nagar Van Yojna Kay ahe ? | Shahari ushnata bet mhanje Kay | What is an Urban Heat Island ? | Environment | MPSC paryavaran notes Marathi madhe | shahrat gavapeksha jast garmi hote )

नगर वन योजना काय आहे ?

• 2020 साली नगर वन योजना हा उपक्रम शहरी भागात नागरी वनांच्या निर्मितीसाठी सुरू करण्यात आला आहे.

• ही योजना स्थानिक समुदाय, स्वयंसेवी संस्था, शैक्षणिक संस्था, स्थानिक स्वराज्य संस्था इत्यादींना समावून घेत शहरी वनीकरणाला प्रोत्साहन देते.

• या योजनेअंतर्गत शहरी भागात वृक्ष लाऊन जंगल निर्मितीसाठी प्रति हेक्टर 4 लाख रुपयांची आर्थिक मदत केली जाते.

• नगर वन क्षेत्रे किमान १० हेक्टर ते ५० हेक्टर पर्यंत असावे.

• या योजनेत महानगरपालिका, नगरपालिका आणि नागरी स्थानिक संस्था (ULB) असलेली सर्व शहरे समाविष्ट आहेत.

• या योजनेअंतर्गत वन्यजीवांना आकर्षित करण्यासाठी आणि पर्यावरणीय समतोलाला प्रोत्साहन देण्यासाठी जैवविविधता असलेली फळे देणारी, औषधी आणि स्थानिक प्रजातींच्या वृक्षांची लागवड करण्यावर भर दिला जातो.

• प्रत्येक नगर वनामध्ये किमान दोन तृतीयांश (2/3) क्षेत्रफळ वृक्षांच्या आच्छादनाखाली असणे आवश्यक आहे आणि त्यात जैवविविधता उद्यान, स्मृती वने, बटरफ्लाय कंझर्व्हेटरीज आणि आौषधी वनस्पती असणारे हर्बल गार्डन आणि त्याचबरोबर एक पेड मा के नाम या कार्यक्रमाअंतर्गत तयार केलेली मातृ वने यांसारख्या विविध प्रकारच्या वनांचा सहभाग नगर वनामध्ये असेल.

• उद्दिष्ट : सध्या, प्रतिपूरक वनीकरण निधी व्यवस्थापन आणि नियोजन प्राधिकरण (National Fund of National Compensatory Afforestation Management and Planning Authority (National CAMPA)) च्या राष्ट्रीय निधीच्या आर्थिक सहाय्याने 2027 पर्यंत 1000 नगर वने विकसित करण्याचे नगर वन योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

नगर वन योजनेची गरज का आहे ?

• वर्ल्ड इकॉनॉमिक फोरमच्या म्हणण्यानुसार ज्या शहरांमध्ये जास्त झाडे आहेत ती कमी व्यस्त आहेत, तिथे कमी आवाजाचा दर आहे.

• एक पूर्ण वाढलेले झाड दरवर्षी 150 किलो कार्बन डाय ऑक्साईडचा वापर करू शकते जो ग्लोबल वॉर्मिंगसाठी सर्वात मोठ्या ग्रीनहाऊस गॅसेसपैकी एक आहे.

• शहरी भागातील झाडे ओझोन, सल्फर डायऑक्साइड आणि पार्टिक्युलेट मॅटर कमी करतात, पर्यावरणातून कार्बन डायऑक्साइडचे लक्षणीय प्रमाण काढून टाकतात आणि ऑक्सिजन उत्सर्जित करतात.

शहरी उष्णता बेटे म्हणजे काय ?

What is an Urban Heat Island ?

• शहरी उष्मा बेटे ही स्थानिक आणि तात्पुरती घटना म्हणून ओळखली जाते.

• यामध्ये शहरातील काही भागात त्याच्या आसपासच्या क्षेत्रापेक्षा जास्त उष्णता असते.

• शहरी उष्णता बेट मुळात काँक्रिटपासून बनलेल्या बांधकामामध्ये अडकलेल्या उष्णतेमुळे होते.

• उष्णतेची ही वाढ काँक्रीटपासून बनलेल्या शहरांतील इमारती आणि घरांमुळे होते जेथे उष्णता अडकलेली असते आणि सहज विरघळू शकत नाही.

• अशा भागात तापमानातील फरक 3 ते 5 अंश सेल्सिअस दरम्यान असू शकतो.

शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा जास्त तापमान का असते ?

• शहरी भागापेक्षा ग्रामीण भागाला वृक्षारोपण, शेतजमिनी, जंगले आणि झाडे यांच्या रूपाने अधिक हिरवेगार आच्छादन लाभले आहे.

• शहरी भागात काँक्रिट बांधकाम जास्त असल्याने शहरी उष्णता बेट तयार होतात.

• वाहतूक, Air conditioning (Ac), फॅक्टरीमधून सोडला जाणारा धूर, कमी झाडांचे प्रमाण अशा अनेक कारणांमुळे शहरी भागात ग्रामीण भागापेक्षा जास्त तापमान असते.

थ्री गॉर्जेस धरण | Three Gorges Dam

Subject : GS- भूगोल

प्रश्न) जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत धरण "थ्री गॉर्जेस धरण" कोणत्या देशात आहे ?

1. अमेरिका

2. चीन

3. रशिया

4. ऑस्ट्रेलिया

उत्तर : चीन

( Three Gorges Dam | jagatil sarvat motha jalvidyut prakalp | Yangtze River | Yangtze Nadi | Gorges meaning in Marathi | khachdari | ghalai mhanje Kay | prakurtik bhugol | khachdari tun vahnari Nadi | hydroelectric plant | hydroelectric power plant | hydroelectric project | watertransport | jalvahtuk )

बातम्यांमध्ये : नासाच्या शास्त्रज्ञांनी वर्तवले आहे की चीनचे सर्वात मोठे जलविद्युत धरण, "थ्री गॉर्जेस डॅम" मोठ्या प्रमाणात पाणी हलवत आहे, ज्यामुळे पृथ्वीच्या फिरण्यावर परिणाम होत आहे.

थ्री गॉर्जेस धरणाबद्दल महत्त्वाची माहिती :

• चीनमधील जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत धरण "थ्री गॉर्जेस डॅम" नावाचा एक अतिशय मोठा प्रकल्प आहे.

• गॉर्जेस(Gorge) म्हणजे घळई.

• थ्री गॉर्जेस धरण हे चीनच्या हुबेई प्रांतातील यांगत्से नदीवर स्थित आहे.

• हे जगातील सर्वात मोठे जलविद्युत केंद्र (Hydroelectric Power Station) आहे.

• सुमारे दोन दशकांच्या बांधकामानंतर 2012 मध्ये हे धरण पूर्ण झाले.

• हे धरण २,३३५ मीटर (७,६६० फूट) लांब आणि १८५ मीटर (६०७ फूट) उंच आहे.

• टर्बाइन फिरवण्यासाठी आणि वीज निर्मितीसाठी हे धरण कुटांग्झिया, वुक्सिया आणि झिलिंग्झिया नावाने ओळखल्या जाणाऱ्या तीन सर्वात जवळच्या घाटांमधून (Gorges) पाण्याचा प्रवाह वापरतो.

थ्री गॉर्जेस धरण बांधण्यामागचा मुख्य हेतू कोणता ?

वीजनिर्मिती बरोबर यांगत्से नदीची जलवाहतूक क्षमता वाढवण्याचा आणि पूराचे पाणी साठवण्यासाठी जागा उपलब्ध करून पूर येण्याची शक्यता कमी करणे हे देखील थ्री गॉर्जेस धरण बांधण्यामागचा हेतू आहे.

यांगत्से (Yangtze) नदीबद्दल परीक्षेसाठी वनलाईनर पॉईंट्स :

• ही चीन आणि आशियातील सर्वात लांब नदी आहे.

• जगातील तिसरी सर्वात लांब नदी आहे.

• एकाच देशाच्या हद्दीत वाहणारी ती सर्वात लांब नदी देखील मानली जाते.

• यांगत्से नदी 6,300 किमी (3,915 मैल) लांब आहे.

• यांगत्से नदी तिबेटच्या पठारावर उगम पावते आणि पूर्व चीन समुद्राला जाऊन मिळते.

घळई किंवा निदरी म्हणजे काय ?

नदीच्या किंवा प्रवाहाच्या क्षरण (झीज) कार्यामुळे खडकाळ प्रदेशांत निर्माण होणाऱ्या अरुंद व खोल दरीला घळई किंवा निदरी (Gorge) असे म्हटले जाते.

Important Affairs

23-09-2024

चालू घडामोडी 23, सप्टेंबर 2024

तिरुपती बालाजी मंदिर | Tirupati Balaji Temple

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेले तिरूपती बालाजी मंदिर हे कोणत्या राज्यात आहे ?

1. केरळ

2. तमिळनाडू

3. आंध्र प्रदेश

4. तेलंगणा

उत्तर : आंध्र प्रदेश

( Tirupati Balaji Temple | Sri Venkateswara Temple | Tirupati Balaji laddu | Tirupati Balaji Prasad | Tirupati Balaji Mandir | Tirupati Balaji laddu kasa banvtat | GI Tag | art and culture | Andhra Pradesh | Bhagwan Vishnu temple | sant Ramanujan | Tirupati devasthan | chittur district )

बातम्यांमध्ये : जुलै 2024 मध्ये, तिरूपती बालाजी येथील प्रसादाच्या लाडू तयार करण्यासाठी वापरल्या जाणाऱ्या तुपावर केलेल्या प्रयोगशाळेच्या चाचण्यांमधून बाहेरील चरबीची उपस्थिती आढळून आली.

ज्यात तुपात डुकराची चरबी, गोमांस टॅलो आणि फिश ऑइल यांचा समावेश होता. या निष्कर्षांमुळे प्रसादाच्या पावित्र्याबद्दल गंभीर चिंता निर्माण झाली.

तिरुपती बालाजी मंदिराबद्दल थोडक्यात माहिती :

• तिरुमाला व्यंकटेश्वर मंदिर, ज्याला तिरुपती बालाजी मंदिर म्हणूनही ओळखले जाते, हे आंध्र प्रदेशच्या चित्तूर जिल्ह्यातील तिरुपती येथील तिरुमला या डोंगराळ शहरामध्ये वसलेले हिंदू मंदिर आहे.

• हे मंदिर विष्णूचे अवतार भगवान श्री व्यंकटेश्वर यांना समर्पित आहे.

• हे मंदिर समुद्रसपाटीपासून 853 मीटर उंचीवर वसलेले आहे आणि तिरुमला टेकडीच्या सात टेकड्यांपैकी एक असलेल्या वेंकट टेकडीवर स्थित आहे.

• गरुड पुराण, ब्रह्म पुराण आणि इतर अनेक पवित्र ग्रंथांमध्ये याचा उल्लेख आहे.

• देणग्या आणि संपत्तीच्या बाबतीत हे जगातील सर्वात श्रीमंत मंदिरांपैकी एक आहे.

• देवाला प्रसन्न करण्यासाठी केस आणि विविध संपत्ती दान करणे ही मंदिरातील लोकप्रिय प्रथा आहे.

• मंदिराची प्राचीन मुळे पल्लव राजवंशात सापडतात, ज्याचा 9व्या शतकात या प्रदेशावर प्रभाव होता.

• त्यानंतर, चोल राजघराण्याने मंदिराचा विकास आणि संरक्षण करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

• नंतरच्या काळात, विजयनगर साम्राज्याच्या काळात, मंदिराला महत्त्वपूर्ण योगदान आणि देणगी मिळाली.

• प्रसिद्ध संत रामानुज यांनी 12 व्या शतकात मंदिर आणि त्याच्या विधींचे पुनरुज्जीवन करण्यात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली.

• GI Tag : प्रसिद्ध गोड, तिरुपती लाडू, मंदिरात प्रसाद म्हणून दिला जातो, त्याला भौगोलिक संकेतांक (GI टॅग) देण्यात आला आहे.

पाश्मिना शॉल्स एवढी महाग का आहे ? | PASHMINA SHAWL

बातम्यांमध्ये : अमेरिकेत सुरु असलेल्या क्वाड सदस्य देशांच्या शिखर परिषदेच्या पार्श्वभूमीवर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष जोसेफ बायडेन यांची भेट घेतली.

पंतप्रधानांनी अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष बायडेन यांना दिल्ली-डेलावेअर सिल्व्हर ट्रेनचे मॉडेल आणि अमेरिकेची फर्स्ट लेडी जिल बायडेन यांना पाश्मिना शाल भेट दिली.

Subject : GS - GI Tag

प्रश्न) भौगोलिक संकेतांक असलेली पाश्मिना शाल प्रामुख्याने कोणत्या प्रदेशातील आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. काश्मिर

3. उत्तर प्रदेश

4. आसाम

उत्तर : काश्मिर

( Pashmina shawl | Pm gifted Pashmina shawl | Pashmina shawl chi khasiyat Kay ahe | kashmiri shawl | GI tag | darjiling tea | bhaugolik sanketank mhanje Kay | maharashtratil bhaugolik sanketank products | changthangi bakrya | changthangi tribe | Ladakh tribe )

पाश्मिना शॉल्स बद्दल थोडक्यात माहिती :

• पाश्मिना शाल हे भौगोलिक संकेतांक (GI Tag) प्रमाणित लोकर आहे. ते भारतातील काश्मीर प्रदेशातून आहे.

• काश्मीर खोऱ्यातील स्थानिक कारागिरांनी वापरलेल्या अनोख्या पारंपारिक प्रक्रियेमुळे काश्मीरच्या पाश्मिना शॉल्स ने G.I टॅग मिळवला आहे.

• काश्मिरी लोक हिवाळ्यात स्वतःला उबदार ठेवण्यासाठी पश्मिना शॉल वापरत.

• पाश्मिना' हा शब्द पर्शियन शब्द "पश्म" वरून आला आहे, ज्याचा अर्थ विणता येण्याजोगा तंतू असा होतो.

• पाश्मिना शॉल्स त्यांच्या लोकरच्या दर्जेदार गुणवत्तेमुळे आणि एकच तुकडा बनवण्यासाठी घेतलेल्या मेहनतीमुळे खूप महाग आहेत.पश्मिना शाल विणण्यासाठी वापरली जाणारी लोकर लडाखमधील पाळीव चांगथंगी बकऱ्यांकडून (कॅपरा हिर्कस) मिळवले जाते.

भौगोलिक संकेतांक म्हणजे काय ?

GI Tag (Geographical Indication)

• एखाद्या भागातील वस्तू किंवा पदार्थ ही त्या भागाचं वैशिष्ट्य असल्यास त्यास भौगोलिक संकेतांक म्हणजेच GI टॅग देण्यात येतो.

• Geographical Indication of goods (Registration and Protection) Act, 1999 हा कायदा भारतातील वस्तूंची संबंधित भौगोलिक संकेतांची नोंदणी आणि उत्तम संरक्षण करण्यास प्रयत्न करतो.

• 2004 मध्ये दार्जिलिंग टी (दार्जिलिंग चहा) GI टॅग मिळवणारा पहिले भारतीय उत्पादन होते.

GI टॅग असणारे महाराष्ट्रातील काही उत्पादक :

• सोलापुरी चादर, पुणेरी पगडी, कोल्हापुरी चप्पल, पुरंदर अंजीर, मराठवाडा केसर आंबा, नाशिकचे द्राक्ष, नाशिक व्हॅली वाईन, वारली चित्रकला इत्यादी.

जागतिक नदी दिवस | World River Day

बातम्यांमध्ये : जागतिक नदी दिनानिमित्त नदी पुनर्वसन आणि शाश्वतता यावर लक्ष केंद्रित करून, महाराष्ट्र सरकारने रविवारी संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यानात 'नदी पाठशाळा' आणि 'नदी शपथ' समारंभाचे आयोजन केले होते.

पर्यावरणीय संतुलन आणि शाश्वत भविष्यासाठी नद्यांच्या संरक्षणाच्या महत्त्वाबाबत जनजागृती करण्याच्या उद्देशाने राज्य सरकारच्या पर्यटन आणि संस्कृती विभागाने ‘चला जानुया नदीला’ या मोहिमेअंतर्गत संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यानात हा कार्यक्रम आयोजित केला होता.

Subject : GS - पर्यावरण, दिनविशेष

प्रश्न) जागतिक नदी दिवस केव्हा साजरी करतात ?

1. सप्टेंबर महिन्याच्या पहिल्या रविवारी

2. सप्टेंबर महिन्याच्या दुसऱ्या रविवारी

3. सप्टेंबर महिन्याच्या तिसऱ्या रविवारी

4. सप्टेंबर महिन्याच्या चौथ्या रविवारी

उत्तर : सप्टेंबर महिन्याच्या चौथ्या रविवारी

( World river day | jagtik Nadi Diwas | vishv Nadi din | jagatil sarvat mothi Nadi konti | jagatil sarvat lamb Nadi konti | Amazon river | Nile river | yangatze river | majuli island | mark anjalo | river in India | waterways for sustainable future | World largest river | World largest riverine island )

जागतिक नदी दिनाबद्दल महत्त्वाची माहिती :

• जागतिक नदी दिन 2005 मध्ये पहिल्यांदा साजरा करण्यात आला आणि तेव्हापासून दरवर्षी सप्टेंबरच्या चौथ्या रविवारी साजरा केला जातो.

• 2024 मध्ये जागतिक नदी दिन 22 सप्टेंबर रोजी साजरी करण्यात येत आहे.

जागतिक नदी दिनाची सुरुवात कोणी केली ?

मार्क अँजेलो हे आंतरराष्ट्रीय ख्यातीचे कॅनेडियन नदी संवर्धनवादी आणि जागतिक नद्या दिनाचे संस्थापक आहेत. जगभरातील नद्यांच्या संवर्धनासाठी त्यांनी आपले जीवन समर्पित केले आहे.

जागतिक नदी दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

2024 सालासाठी जागतिक नदी दिनाची संकल्पना (थीम) ‘शाश्वत भविष्यासाठी जलमार्ग’ (Waterways for a Sustainable Future) अशी ठेवण्यात आली आहे.

आपण जागतिक नद्या दिन का साजरा करतो ?

• नद्या पर्यावरणाचा समतोल राखण्यासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

• नद्या मानवी जीवनासाठी अत्यंत उपयुक्त आहेत. ते गोड्या पाण्याचे सर्वात मोठे स्त्रोत आहेत. नद्या आपल्याला फक्त ताजे पिण्याचे पाणीच पुरवत नाहीत तर घरगुती गरजा (उदा. अन्न, ऊर्जा, स्वच्छता) आणि शेतीसाठी (उदा. सिंचन) पाणी देखील पुरवतात.

• ते लोक आणि वस्तूंना एका ठिकाणाहून दुसरीकडे नेण्यासाठी किंवा वाहतूक करण्यासाठी मार्ग देखील प्रदान करतात.

• भारतीय संस्कृतीत नद्यांना अनन्यसाधारण महत्त्व प्राप्त आहे.

• अलिकडच्या दशकांमध्ये, औद्योगिकीकरण आणि लोकसंख्या वाढीमुळे चालणाऱ्या मानवी हस्तहस्तक्षेपामुळे जगभरातील असंख्य नद्यांचे प्रदूषण आणि नुकसान झाले आहे.

• प्रत्येक देशातील नद्यांना अनेक धोक्यांचा सामना करावा लागत आहे आणि त्यामुळे नद्यांचे शाश्वत व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे.

नद्यांबद्दल वनलाईनर पॉईंट्स :

• दक्षिण अमेरिकेतील ॲमेझॉन नदी ही जगातील सर्वात मोठी नदी आहे. ॲमेझॉन नदीचे पाण्याचे प्रमाण सर्वात जास्त आहे.

• आफ्रिकेतील नाईल नदी ही जगातील सर्वात लांब नदी आहे. नाईल नदी सुमारे 6650 किलोमीटर पसरलेली आहे.

• (नोट : मोठी नदी आणि लांब नदी यात फरक आहे.)

• चीनमधील यांगत्झे (Yangatze) नदी ही जगातील तिसरी सर्वात लांब नदी आहे. ती आशियातील सर्वात लांब नदी देखील आहे.

• आसाम येथिल मजुली हे जगातील सर्वात मोठे नदीवरील बेट आहे. हे बेट ब्रम्हपुत्रा नदीवर आहे.

आंतरराष्ट्रीय गेंडा दिवस | World Rhino Day

बातम्यांमध्ये : जागतिक गेंडा दिनानिमित्त, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी X (ट्विटरवर) वर एका पोस्टमध्ये, पृथ्वीवरील सर्वात प्रतिष्ठित प्रजातींपैकी एक असलेल्या गेंड्याच्या संरक्षणासाठी आपली वचनबद्धता व्यक्त केली.

Subject : GS - पर्यावरण, दिनविशेष

प्रश्न) खालील पैकी कोणता गेंडा भारतात आढळतो ?

1. पांढरा गेंडा

2. काळा गेंडा

3. एक शिंगी गेंडा

4. सुमात्रन गेंडा

उत्तर : एक शिंगी गेंडा

( Jagtik genda diwas | Jagtik genda diwas kevha sajri kartat | Bhartiya ek shingi Genda | Kaziranga National park | one horned rhino | Indian rhino | project rhino | manas rashtriya udyan )( tcs chalu ghadamodi | ibps chalu ghadamodi | current Affair | chalu Ghadamodi Marathi | current Affair marathi madhe | 2024 cha chalu Ghadamodi | police Bharti chalu Ghadamodi | police Bharti prashnasanch | police Bharti GK prashna | Mpsc chalu Ghadamodi | sarkari Naukri | sarkari job | sarkari yojna | Maharashtra cha chalu Ghadamodi | Maharashtra government yojna | PSI syllabus | PSI cutoff | police Bharti syllabus | police Bharti cutoff | police Bharti merit | MPSC Sathi book | MPSC Sathi pustak | police Bharti Sathi pustak | police Bharti magil prashnapatrika | MPSC previous years question papers | Mumbai police Bharti | Mumbai police Bharti Lekhi kadhi ahe | government GR | police Bharti result | MPSC result | SSC GD merit | sscgd syllabus | army Bharti merit | army Bharti result | UPSC Marathi | combine pariksha | talathi | talathi syllabus | talathi cutoff | talathi book list | talathi result | talathi merit | talathi jaga kiti ahe | saralseva exam | saralseva pariksha | saralseva result | zilha parishad Bharti | zilha parishad prashnapstrika )

• दरवर्षी गेंड्याच्या संरक्षणासाठी 22 सप्टेंबर रोजी आंतरराष्ट्रीय गेंडा दिवस साजरा केला जातो.

• गेंड्यांबाबत जनजागृती निर्माण करणे, गेंड्याची शिकार थांबवण्यासाठी आणि त्यांच्या अधिवासाचे संरक्षण करण्यासाठी जागतिक गेंडा दिवस (world Rhino Day)साजरा केला जातो.

• वर्ल्ड वाइल्डलाइफ फंड (WWF) - दक्षिण आफ्रिका द्वारे 2010 मध्ये पहिल्यांदा आंतरराष्ट्रीय गेंडा दिवस जाहीर केला गेला.

• पाच लुप्तप्राय गेंड्यांच्या प्रजातींबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी दरवर्षी 22 सप्टेंबर रोजी हा दिवस साजरा केला जातो.

गेंड्याच्या पाच प्रजाती पुढीलप्रमाणे :

1. काळा गेंडा ( Black Rhino )

2. पांढरा गेंडा ( White Rhino )

3. एक शिंगी गेंडा ( Greater One-Horned Rhino )

4. जावन गेंडा ( Javan Rhino )

5. सुमात्रन गेंडा ( Sumatran Rhino )

( Kaala Genda | Black Rhino | Pandhra Genda | White Rhino | Ek Shingi Genda | Greater One Horned Rhino | Javan Genda | Javan Rhino | Sumatran Genda | Sumatran Rhino )

जागतिक गेंडा दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

"पाच जिवंत ठेवा." ही थीम सर्व पाच गेंड्यांच्या प्रजातींचे संरक्षण करण्याच्या महत्त्वावर जोर देते.

Keep the Five Alive, emphasising the importance of protecting all five rhino species.

एक शिंगी गेंडा Greater One-Horned Rhino :

• एक शिंगी गेंडा याला भारतीय गेंडा (Indian Rhino) म्हणूनही ओळखला जातो.

• भारत हा जगातील सर्वाधिक एक शिंगी गेंड्याची लोकसंख्या असलेला देश आहे

• हा गेंड्याच्या प्रजातींपैकी सर्वात मोठा आहे. हा गेंडा त्याच्यावर असलेल्या एका काळ्या शिंगाने आणि त्वचेच्या पटींसह तपकिरी रंगाने ओळखला जातो. .

• ते प्रामुख्याने गवत, पाने, झुडुपे आणि झाडे, फळे आणि जलचरांच्या फांद्या चरतात.

• गेंड्याची शिकार रोखण्यासाठी आणि गेंड्यांच्या संख्येचे संवर्धन करण्यासाठी प्रोजेक्ट राइनो हा भारतात सुरू करण्यात आलेला एक उपक्रम आहे

• संवर्धनाच्या चालू असलेल्या प्रयत्नांमुळे भारतातील गेंड्यांची संख्या सातत्याने वाढत आहे.

• देशात एक-शिंगे गेंडे प्रामुख्याने आसाम राज्यात आढळतात.

• काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान (आसाम), मानस राष्ट्रीय उद्यान (आसाम) आणि पोबिटोरा वन्यजीव अभयारण्य (आसाम) या ठिकाणी एक-शिंगी गेंड्यांचे संवर्धन केले जात आहे.

• संवर्धन स्थिती : IUCN Red list : असुरक्षित (Vulnerable)

चालू घडामोडी 30, सप्टेंबर 2024

माझी वसुंधरा अभियान

MAJHI VASUNDHARA

माझी वसुंधरा अभियान काय आहे ?

माझी वसुंधरा अभियानाचे उद्दिष्टे काय आहे ?

माझी वसुंधरा अभियान कृती क्षेत्रे काय आहेत ?

1) पृथ्वी/ भूमी (Earth) :

2) वायू (Air) :

3) जल (Water) :

4) अग्नी (Energy) :

5) आकाश (Enchanement) :

किल्लारी भूकंप

Killari Earthquake

प्रश्न) लातूर जिल्ह्यातील किल्लारी येथे भूकंप केव्हा झाला ?

किल्लारी भूकंपाच्या वेळेस महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री कोण होते ?

पुनर्वसन :

SASTRA रामानुजन पुरस्कार

SASTRA Ramanujan Prize

प्रश्न) SASTRA रामानुजन पुरस्कार खालीलपैकी कोणत्या क्षेत्रातील व्यक्तींना देण्यात येतो ?

SASTRA रामानुजन पुरस्काराबद्दल थोडक्यात माहिती :

पात्रता:

श्रीनिवास रामानुजनत्यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

रामानुजन संख्या काय आहे ?

राष्ट्रीय गणित दिवस केव्हा साजरी करतात ?

ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट

ABHED Bulletproof Jacket

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेले ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट बद्दल बरोबर विधान निवडा.

ABHED बुलेट प्रूफ जॅकेट कोणी तयार केले ?

ABHED (Advanced Ballistics for High Energy Defeat) बद्दल थोडक्यात माहिती :

More Current Affairs

चालू घडामोडी 28, सप्टेंबर 2024

शहीद भगत सिंग

Bhagat Singh

भगतसिंग यांबद्दल माहिती :

भगतसिंग यांची विचारसरणी :

भगतसिंग यांनी लिहिलेली काही प्रमुख पुस्तके :

भगतसिंग यांची घोषणा काय होती ?

इन्कलाब झिंदाबाद

परम रुद्र महासंगणक

PARAM Rudra Supercomputers

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असणारे 'अर्का' आणि 'अरुणिका' कशाशी संबंधित आहे ?

परम रुद्र महासंगणक काय आहे ?

उच्च कार्यक्षमतेच्या कॉम्प्यूटिंग प्रणाली म्हणजे काय ?

What is High-Performance Computing (HPC) system ?

नॅशनल सुपरकॉम्प्युटिंग मिशन काय आहे ?

लता मंगेशकर

Lata Mangeshkar

प्रश्न) नुकताच मध्य प्रदेश सरकारकडून लता मंगेशकर पुरस्कार खालीलपैकी कोणाला देण्यात आला ?

पुरस्कार आणि सन्मान :

लता मंगेशकर यांच्या नावाने दिले जाणारे पुरस्कार :

लता दीनानाथ मंगेशकर पुरस्कार :

लता मंगेशकर पुरस्कार :

GlobE Network

प्रश्न) नुकतीच भारताची GlobE Network समिती वर निवड करण्यात आली ही समिती खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ?

GloBE Network म्हणजे काय ?

चालू घडामोडी 27, सप्टेंबर 2024

जागतिक पर्यटन दिन 2024

World Tourism Day 2024

प्रश्न) जागतिक पर्यटन दिनाबद्दल योग्य पर्याय निवडा.

जागतिक पर्यटन दिनाबद्दल महत्त्वाची माहिती :

जागतिक पर्यटन दिन सर्व प्रथम केव्हा साजरी करण्यात आला ?

जागतिक पर्यटन दिन का साजरी करतात ?

संयुक्त राष्ट्र जागतिक पर्यटन संघटना ( United Nations World Tourism Organization ) बद्दल थोडक्यात माहिती :

प्रश्न) जागतिक पर्यटन दिन 2024 चा यजमान देश कोणता ?

प्रश्न) जागतिक पर्यटन दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

पर्यटनाला प्रोत्साहन आणि चालना देण्यासाठी सरकारने काही योजना सुरू केल्या आहेत त्या पुढील प्रमाणे :

जीवितपुत्रिका उत्सव म्हणजे काय ?

What is the Jivitputrika Festival ?

प्रश्न) जीवितपुत्रिका उत्सव प्रामुख्याने खालील पैकी कोठे साजरा केला जातो ?

जीवितपुत्रिका उत्सव काय आहे ?

जीवितपुत्रिका उत्सव कोठे साजरा केला जातो ?

जीवितपुत्रिका उत्सवाची पौराणिक कथा काय आहे ?

Llama 3.2 काय आहे ?

What is Llama 3.2 ?

प्रश्न) नुकतीच Llama 3.2 नावाचे नवीन मोफत आणि मुक्त-स्रोत लार्ज लँग्वेज मॉडेल कोणत्या कंपनीने लॉन्च केले ?

Llama 3.2 काय आहे ?

Llama 3.2 चा उपयोग कसा होऊ शकतो ?

प्रश्न) मेटा (META) या सोशल मीडिया प्लॅटफॉर्म चे सीईओ कोण आहेत ?

﻿४५ वे बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड मध्ये भारताची ऐतिहासिक विजय

45th Chess Olympiad

४५ वे बुद्धिबळ ऑलिम्पियाड मध्ये भारताची ऐतिहासिक विजय

नार्कोटिक्स कंट्रोल ब्युरो (NCB) बद्दल महत्त्वाची माहिती :