इंटरपोल म्हणजे काय ? 

What is INTERPOL ? 

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच भारताने गुन्ह्यांचे विश्लेषण,त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी इंटरपोल वर आधारित भारताची तपास यंत्रणा भारतपोल पोर्टल सुरू केले. 

Subject : GS - जागतिक संघटना, पोलीस प्रशासन, संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) इंटरपोलचे मुख्यालय कोठे आहे ?

1. भारत

2. संयुक्त अमेरिका

3. स्वित्झर्लंड

4. फ्रान्स

उत्तर : फ्रान्स

इंटरपोल म्हणजे काय ?

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी पोलीस संघटना (International Criminal Police Organization -INTERPOL), सामान्यत: इंटरपोल म्हणून ओळखली जाते.

• ही एक स्वतंत्र आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे.

• ही सीमापार दहशतवाद, तस्करी आणि इतर गुन्ह्यांविरुद्ध आंतरराष्ट्रीय पोलीस सहकार्याची सुविधा देणारी आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे.

• ही जगातील सर्वात मोठी आंतरराष्ट्रीय पोलीस संघटना आहे, जी 195 सदस्य देशांचे प्रतिनिधित्व करते.

• मुख्यालय : इंटरपोलचे मुख्यालय फ्रान्समधील ल्योन (Lyon) आहे.

इंटरपोल नोटीसचे किती प्रकार असतात आणि त्यांचा अर्थ काय असतो ?

• रेड नोटीस - एखाद्या व्यक्तीचे प्रत्यार्पण करण्याच्या दृष्टीकोनातून न्यायिक अधिकार क्षेत्र, खटला चालवण्यासाठी वा शिक्षा भोगण्यासाठी 'वाँटेड' असणाऱ्या व्यक्तीचा ठावठिकाणा शोधण्यासाठी.

• ब्लू नोटीस - एखाद्या गुन्ह्याच्या तपासामध्ये महत्त्वाच्या व्यक्तीबद्दलची माहिती, तिची ओळख पटवणं आणि ती कुठे आहे ते लोकेशन शोधणं यासाठी ही नोटीस काढली जाते.

• यलो नोटीस - हरवलेल्या व्यक्तींचा शोध, बहुतेकदा 18 वर्षांखालील मुलं, किंवा मग अशा व्यक्तींची ओळख पटवण्यासाठी जे स्वतःची ओळख सांगू शकत नाहीत.

• पर्पल नोटीस - गुन्हेगारांद्वारे वापरण्यात येणाऱ्या कार्यपद्धती - Modus Operandi, वस्तू,उपकरणं आणि लपण्याच्या पद्धतींबद्दलची माहिती देण्यासाठी वा मिळवण्यासाठी.

• ग्रीन नोटीस - एखादी व्यक्ती सार्वजनिक सुरक्षेसाठी धोका ठरण्याची शक्यता असल्यास तिच्या गुन्हेगारी कारवायांबद्दलचा इशारा देण्यासाठी

• ऑरेंज नोटीस - सार्वजनिक सुरक्षिततेसाठी गंभीर आणि अगदी स्पष्टपणे धोका ठरू शकेल अशा घटना, व्यक्ती, वस्तू वा प्रक्रियेबद्दलचा इशारा देण्यासाठी

• ब्लॅक नोटीस - ओळख न पटलेल्या मृतदेहांबद्दलची माहिती मिळवण्यासाठी

• इंटरपोल - युनायटेड नेशन्स सिक्युरिटी काऊन्सिल स्पेशल नोटीस - संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सुरक्षा परिषदेच्या निर्बंध समितीचं (Sanctions Committee) लक्ष्य असणाऱ्या व्यक्ती वा संघटनांबाबत ही नोटीस काढली जाते.

(नोट : सगळ पाठ करत बसू नका फक्त एकदा वाचून घ्या

जर प्रश्न आला रेड नोटीस, ब्लू नोटीस कशा संदर्भात आहे तर इंटरपोल संदर्भात.)

भारतपोल पोर्टल म्हणजे काय ? 

What is BHARATPOL Portal ? 

Subject : GS - संरक्षण, पोलीस प्रशासन

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतंच भारतपोल पोर्टलचे उद्घाटन करण्यात आले. हे पोर्टल खालील पैकी कशाच्या संदर्भात आहे ? 

1. शेतकऱ्यांसाठी पीक विमा मिळविण्यासाठी

2. महिला बचत गटांसाठी कर्ज मिळविण्यासाठी

3. गुन्ह्यांचे विश्लेषण, त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी

4. पर्यावरण संरक्षणासाठी

उत्तर : गुन्ह्यांचे विश्लेषण, त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी

बातमी काय आहे ? 

केंद्रीय गृह आणि सहकार मंत्री अमित शाह यांनी 7 जानेवारी 2025 रोजी नवी दिल्लीतील भारत मंडपम येथे केंद्रीय अन्वेषण विभागाने (CBI) विकसित केलेल्या भारतपोल पोर्टलचे उद्घाटन केले.

भारतपोल पोर्टल म्हणजे काय ?

• भारतपोल' पोर्टल ही आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी पोलीस संघटना म्हणजेच इंटरपोल वर आधारित भारताची तपास यंत्रणा आहे.

• भारतपोल' पोर्टल ही तपास संस्था आणि सर्व राज्यांच्या पोलिसांना 195 देशांच्या इंटरपोल नेटवर्कशी जोडून गुन्हेगारी नियंत्रणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल. 

भारतपोल पोर्टल कोणी विकसित केले ? 

केंद्रीय अन्वेषण विभागाने (CBI - Central Bureau of Investigation) भारतपोल पोर्टल विकसित केले. 

भारतपोल पोर्टल कसा फायदेशीर ठरेल ? 

• 'भारतपोल' वर इंटरपोलचे 19 प्रकारचे डेटाबेस उपलब्ध असतील, जे गुन्ह्यांचे विश्लेषण,त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी उपयुक्त ठरतील.

• भारतपोल पोर्टल रेड नोटिस आणि इतर इंटरपोल नोटिसांच्या प्रक्रियेत वाढ करेल, ज्यामुळे क्षेत्र-स्तरीय पोलिस अधिकाऱ्यांना गुन्ह्यांचे निराकरण करणे सोपे होईल.

• भारतपोलचे पाच प्रमुख मॉड्यूल म्हणजे कनेक्ट, इंटरपोल सूचना, संदर्भ, प्रसारण आणि संसाधने ही कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या आपल्या सर्व संस्थांना सहाय्य करण्यासाठी एक तांत्रिक मंच प्रदान करतात.

• त्यामुळे भारतपोल' पोर्टल ही तपास संस्था आणि सर्व राज्यांच्या पोलिसांना 195 देशांच्या इंटरपोल नेटवर्कशी जोडून गुन्हेगारी नियंत्रणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल.

• भारतपोल' नेटवर्क अंमली पदार्थ , शस्त्रे, मानव तस्करी आणि सीमेपलीकडून होणाऱ्या इतर गुन्ह्यांचा सामना करण्यासाठी 195 देशांबरोबर सहकार्य करण्यास सक्षम करेल.

18 वा प्रवासी भारतीय दिवस कोठे आयोजित करण्यात आला ? 

18 th Pravasi Bharatiya Divas

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) प्रवासी भारतीय दिवसा बद्दल योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

1. प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीला साजरी करतात.

2. ओडिशाची राजधानी भुवनेश्वर येथे 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन करण्यात आले आहे.

3. या वर्षाची संकल्पना “विकसित भारतासाठी समुदायाचे योगदान” अशी आहे.

4. वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत. 

उत्तर : वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत. 

बातमी काय आहे ?

पुढील वर्षी प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन ओडिशा करणार आहे.

8 ते 10 जानेवारी 2025 दरम्यान ओडिशाची राजधानी भुवनेश्वर येथे 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन करण्यात आले आहे.

18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

“विकसित भारतासाठी समुदायाचे योगदान” ही 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाची संकल्पना आहे.

“Diaspora's Contribution to a Viksit Bharat”

प्रवासी भारतीय दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? आणि का ?

देशाच्या विकासात परदेशी भारतीय समुदायाच्या योगदानाचे महत्त्व ओळखून त्यांचा सन्मान करण्यासाठी प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी रोजी साजरी करण्यात येतो.

प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीलाच का साजरी करतात ? 

• 9 जानेवारी 1915 रोजी राष्ट्रपिता महात्मा गांधी दक्षिण आफ्रिकेतून भारतात परत आले.

• त्यांच्या आगमनाच्या स्मरणार्थ प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीला साजरी करतात.

पहिला प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन केव्हा करण्यात आले ? 

• पहिल्या प्रवासी भारतीय दिवसाच्या आयोजन 9 जानेवारी 2003 मध्ये करण्यात आले.

• 2003 पासून 2015 पर्यंत या दिवसाचे आयोजन दरवर्षी करण्यात येत होते.

• परंतु 2015 पासून, सुधारित स्वरूपात, प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन दर 2 वर्षांनी एकदा केले जाते.

• 17 वा प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2023 मध्ये मध्य प्रदेशातील इंदोर येथे पार पडला.

• 18 वा प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2025 मध्ये ओडिशाच्या भुवनेश्वर येथे आयोजित करण्यात आला आहे. 

प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार म्हणजे काय ? 

प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार कोणाला दिला जातो ? 

Pravasi Bharatiya Samman Award 

• अनिवासी भारतीय (Non-Resident Indian) किंवा भारतीय वंशाची व्यक्ती (Person of Indian Origin) 

• त्याचप्रमाणे अनिवासी भारतीय किंवा भारतीय वंशाच्या व्यक्तींनी स्थापन केलेल्या आणि चालवलेल्या संस्थांना प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार देण्यात येतो.

• प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार भारताच्या राष्ट्रपतींद्वारे देण्यात येतो.

गरुडाक्षी म्हणजे काय ?

‘Garudakshi’ online FIR system 

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) वन्यजीव आणि वन गुन्ह्यांवर अंकुश ठेवण्यासाठी खालील पैकी कोणत्या राज्याने गरुडाक्षी’ ऑनलाइन FIR प्रणाली सुरू केली आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. झारखंड

3. पश्चिम बंगाल

4. कर्नाटक

उत्तर : कर्नाटक

बातमी काय आहे ? 

अलीकडेच, कर्नाटक वनविभागाने जंगलातील अतिक्रमण, अवैध वृक्षतोड, अवैध शिकार आणि वनक्षेत्रात अनधिकृत प्रवेश रोखण्यासाठी ‘गरुडाक्षी’ ऑनलाइन FIR प्रणाली सुरू केली आहे.

‘गरुडाक्षी’ प्रणाली बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• ‘गरुडाक्षी’ हे वन आणि वन्यजीव संरक्षण कायद्यांतर्गत वन गुन्ह्यांची ऑनलाइन हाताळणी सक्षम करेल.

• वन्यजीव आणि वन गुन्ह्यांवर अंकुश ठेवण्यासाठी हे सॉफ्टवेअर ऑनलाइन FIR प्रणालीवर आधारित आहे.

• सॉफ्टवेअरमध्ये लेगसी केस रजिस्ट्रेशन मॉड्युल, ऑनलाइन फॉरेस्ट ऑफेन्स रजिस्ट्रेशन, इन्व्हेस्टिगेशन मॉड्युल आणि रिपोर्टिंग आणि ॲनालिटिक्स मॉड्यूल यांचा समावेश आहे.

• गरुडाक्षी प्रणालीद्वारे नागरिकांना मोबाइल किंवा ईमेलच्या माध्यमातून वन गुन्ह्यांच्या तक्रारी नोंदवता येतील. 

• भारतीय वन्यजीव ट्रस्टच्या (Wildlife Trust of India) सहकार्याने ही प्रणाली विकसित करण्यात आली आहे.

ISRO चे नवीन अध्यक्ष कोण ? 

Who is the new chairman of ISRO ? 

Subject : GS - नियुक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) चे नवीन अध्यक्ष म्हणून खालील पैकी कोणाची नियुक्ती करण्यात आली ? 

1. श्री व्ही. रामसुब्रमण्यम

2. श्री भुवनेश कुमार

3. श्री व्ही. नारायणन

4. श्री अनुराग गर्ग

उत्तर : श्री व्ही. नारायणन (Dr. V. Narayanan) 

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (इस्रो) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• डॉ. व्ही. नारायणन यांची भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) चे नवीन अध्यक्ष म्हणून नियुक्त करण्यात आले आहे.

• त्याचबरोबर डॉ. व्ही. नारायणन हे अवकाश विभागाचे (DoS) सचिव देखील असतील

• 14 जानेवारी 2025 पासून दोन वर्षांच्या कार्यकाळासाठी डॉ. व्ही. नारायणन काम करतील.

• ज्येष्ठ शास्त्रज्ञ व्ही. नारायणन यांना 40 वर्षांचा अनुभव असून ते रॉकेट आणि स्पेसक्राफ्ट ऑपरेशनमध्ये तज्ज्ञ आहेत.

नोट : इस्रोचे विद्यमान अध्यक्ष एस. सोमनाथ हे आहे. डॉ. व्ही. नारायणन 14 जानेवारी 2025 पासून इस्रोचे अध्यक्ष म्हणून त्यांची जागा घेतील. 

इस्रो ची स्थापना केव्हा करण्यात आली ?

• 15 ऑगस्ट 1969 रोजी इस्रोची स्थापना करण्यात आली. 

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था म्हणजेच इस्रो ही देशाची राष्ट्रीय अवकाश संस्था आहे

इस्रोचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

ISRO मुख्यालय बेंगळुरू (कर्नाटक) येथील अंतरीक्ष भवन येथे आहे.

पहिला खो-खो वर्ल्ड कप 2025

Kho Kho World Cup 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पहिल्या खो-खो विश्वचषक स्पर्धेचे (2025) आयोजन खालील पैकी कोणत्या देशाने केले आहे ? 

1. भारत

2. पाकिस्तान

3. श्रीलंका

4. मलेशिया

उत्तर : भारत

बातमी काय आहे ? 

नवी दिल्ली येथील इंदिरा गांधी इनडोअर स्टेडियममध्ये १३ ते १९ जानेवारी 2025 दरम्यान पहिल्या खो-खो विश्वचषक स्पर्धेचे आयोजन करण्यात आले आहे.

खो-खो वर्ल्ड कप 2025 बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• पहिल्या खो-खो विश्वचषक स्पर्धेत पुरुषांचे 20 संघ तर महिलांचे 19 संघ स्पर्धेत सहभागी होतील. 

• या स्पर्धेत सहा खंडांतील 24 देश सहभागी होणार आहेत.

• महासंघाने या स्पर्धेसाठी अधिकृत शुभंकर (Mascot Symbols) म्हणून काम करणाऱ्या हरिणांची गतिशील जोडी ‘तेजस’ आणि ‘तारा’ देखील अभिमानाने सादर केली.

• तेजस हा तेज आणि उर्जेचे प्रतीक आहे

• तारा हे मार्गदर्शन आणि आकांक्षेचे प्रतिनिधीत्व करते.

• पुरुषांच्या विजेत्या संघाला निळ्या रंगाचा चषक (Trophy)

• महिलांच्या विजेत्या संघाला हिरव्या रंगाचा चषक दिला जाईल. 

खो-खो खेळात प्रत्येक संघाकडून किती खेळाडू मैदानावर खेळतात ? 

प्रत्येक संघातील फक्त 9 खेळाडू एकावेळी मैदानावर खेळतात.

ब्रिक्स चा 10 वा सदस्य देश कोणता ?

Who Join BRICS ?

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच, जानेवारी 2025 मध्ये ब्रिक्स ( BRICS) संघटनेचा 10 वा पूर्ण सदस्य म्हणून खालील पैकी कोणता देश सामिल झाला ?

1. इंडोनेशिया

2. श्रीलंका

3. अमेरिका

4. सिंगापूर

उत्तर : इंडोनेशिया (Indonesia) 

बातमी काय आहे ? 

अलीकडेच, इंडोनेशिया अधिकृतपणे BRICS गटात 10वा सदस्य देश म्हणून सामील झाला आहे. 

ब्रिक्स म्हणजे काय ?

What is BRICS ?

• BRICS - Brazil, Russia, India, China, and South Africa

• ब्राझील, रशिया, भारत, चीन आणि दक्षिण आफ्रिका या पाच प्रमुख उदयोन्मुख राष्ट्रीय अर्थव्यवस्थांच्या समूहाचा संदर्भ देणारा हा शब्द वापरला जातो.

• ब्रिटिश अर्थशास्त्रज्ञ जिम ओ' नील यांनी 2001 मध्ये प्रथमच 'BRIC' हे संक्षिप्त रूप तयार केले. 

• 2006 मध्ये ब्राझील, रशिया, भारत, चीन या देशातील परराष्ट्र मंत्र्यांच्या पहिल्या बैठकीत BRIC या गटाला औपचारिकता देण्यात आली होती. 

• 2010 मध्ये दक्षिण आफ्रिकेच्या 5 वा देश म्हणून या गटात समावेश झाला आणि BRIC चे नाव बदलून BRICS - (Brazil, Russia, India, China, and South Africa) असे करण्यात आले.

ब्रिक्स संघटना स्थापन करण्याचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

आर्थिक विकासाला चालना देण्यासाठी, व्यापार, गुंतवणूक आणि पायाभूत सुविधा यासारख्या क्षेत्रात सहकार्य मजबूत करणे. हे ब्रिक्स संघटनेचे उद्दिष्ट आहे. 

BRICS संघटनेमध्ये कोण- कोणते सदस्य देश आहे ? 

• 2006 मध्ये ब्राझील, रशिया, भारत, चीन हे सदस्य देश होते.

• 2010 मध्ये दक्षिण आफ्रिका 5 वा देश म्हणून या संघटनेमध्ये सामील झाली.

• 2024 पर्यंत इजिप्त, इथिओपिया, इराण आणि संयुक्त अरब अमिराती (UAE) या गटात सामील झाले.

• 2025 मध्ये इंडोनेशिया अधिकृतपणे BRICS गटात 10 वा सदस्य देश म्हणून सामील झाला. 

न्यू डेव्हलपमेंट बँक (New Development Bank) कोणत्या संघटनेने स्थापन केली ?

• 2014 मध्ये BRICS संघटनेने न्यू डेव्हलपमेंट बँक (NDB) ची स्थापना केली.

• या बँकचे भांडवल $100 अब्ज आहे.

• BRICS आणि इतर विकसनशील राष्ट्रांमध्ये पायाभूत सुविधा आणि शाश्वत विकास प्रकल्पांसाठी न्यू डेव्हलपमेंट बँक, निधी (funding) पुरवते.

• मुख्यालय : शांघाय, चीन.

BRICS ची 2025 ची वार्षिक शिखर परिषद (समिट) कोठे होणार आहे ? 

• जुलै 2025 मध्ये BRICS ची वार्षिक समिट ब्राझीलच्या अध्यक्षतेखाली रिओ डी जानेरियो (ब्राझील) येथे होणार आहे. 

• यंदाची संकल्पना थीम “ग्लोबल साउथ” अशी आहे.  

भारतीय मानक संस्था

Bureau of Indian Standards

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र, अर्थशास्त्र

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतीय मानक संस्था (ब्युरो ऑफ इंडियन स्टँडर्ड्स ) ही एक वैधानिक संस्था आहे जी खालील पैकी कोणत्या केंद्रीय मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते ? 

(SSC 2022) 

1. वाणिज्य आणि उद्योग मंत्रालय

2. सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग मंत्रालय

3. कॉर्पोरेट व्यवहार मंत्रालय

4. ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक वितरण मंत्रालय

उत्तर : ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक वितरण मंत्रालय 

(MINISTRY OF CONSUMER AFFAIRS, FOOD & PUBLIC DISTRIBUTION) 

भारतीय मानक ब्युरो बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

भारतीय मानक संस्थेचा (BIS) स्थापना दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

• अलीकडेच भारतीय मानक संस्था (BIS) ने 6 जानेवारी 2025 रोजी आपला 78 वा स्थापना दिवस साजरा केला.

• भारतीय मानक संस्था म्हणजे Bureau of Indian Standards (BIS) 

भारतीय मानक संस्था (BIS) म्हणजे काय ?

जनतेला व्यावहारात लागणाऱ्या विविध वस्तू आणि उत्पादकांना लागणारा विविध कच्चा माल यथायोग्य गुणवत्तेचा ठरावा म्हणून आणि उत्पादित पदार्थ वापरण्यास समाधानकारक व्हावेत या दृष्टीने त्यांमध्ये कोणते गुणधर्म आवश्यक आहेत व ते किती प्रमाणात असले पाहिजेत ते ठरविणारी आणि या गुणधर्माचे मूल्यमापन करण्याच्या कसोट्या निश्चित करणारी केंद्रशासित भारतीय संस्था म्हणजे भारतीय मानक संस्था 

भारतीय मानक संस्था (BIS) काय काम करते ? 

• हे उत्पादन प्रमाणन - ISI मार्क

• सोन्या-चांदीच्या दागिन्यांचे हॉलमार्किंग

• पर्यावरण-अनुकूल उत्पादनांच्या लेबलिंगच्या संदर्भात ECO मार्क योजना यांसारख्या विविध कार्यांसाठी जबाबदार आहे. 

• 94% भारतीय मानके आंतरराष्ट्रीय मानकीकरण संस्था (ISO) आणि आंतरराष्ट्रीय इलेक्ट्रोटेक्निकल कमिशन (IEC) मानकांशी सुसंगत आहेत.

• यामुळे भारताला आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत व्यापार करणे अधिक सोपे आणि सोईस्कर झाले आहे. 

भारतीय मानक संस्थेची (BIS) स्थापना केव्हा करण्यात आली ?

• 6 जानेवारी 1947 रोजी भारतीय मानक संस्थेची स्थापना केव्हा करण्यात आली.

• BIS ही एक वैधानिक संस्था (Statutory Body) आहे.

भारतीय मानक संस्था (BIS) कोणत्या मंत्रालया अंतर्गत काम करते ?

(MINISTRY OF CONSUMER AFFAIRS, FOOD & PUBLIC DISTRIBUTION) 

ग्राहक व्यवहार, अन्न आणि सार्वजनिक वितरण मंत्रालयाच्या अंतर्गत काम करते. 

भारतीय मानक संस्थेचे (BIS) मुख्यालय कोठे आहे ? 

नवी दिल्ली येथे भारतीय मानक संस्थेचे मुख्यालय आहे. 

वैधानिक संस्था म्हणजे काय ? 

वैधानिक संस्था म्हणजे संसदेच्या किंवा राज्य विधानमंडळाच्या कायद्याद्वारे स्थापन केलेल्या संस्था आहेत, ज्यांचे अधिकार थेट संविधानातून न मिळता कायद्याद्वारे प्राप्त होतात.