चालू घडामोडी 14, फेब्रुवारी 2025 | इंडियन स्नूकर चॅम्पियनशिप कोणी जिंकली ? | 91st Billiards and Snooker National Championships

Important Affairs

13-02-2025

चालू घडामोडी 13, फेब्रुवारी 2025 | सरोजिनी नायडू | Sarojini Naidu

सरोजिनी नायडू

Sarojini Naidu

स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या महिला राज्यपाल, स्वातंत्र्यसेनानी, सुप्रसिद्ध कवयित्री, भारत कोकिळा सरोजिनी नायडू यांना जयंतीनिमित्त विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, इतिहास - आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) देशात राष्ट्रीय महिला दिन कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी करतात ?

1. सरोजिनी नायडू

2. ॲनी बेझंट

3. इंदिरा गांधी

4. विजया लक्ष्मी पंडित

उत्तर : सरोजिनी नायडू (Sarojini Naidu)

श्रीमती सरोजिनी नायडू यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

जन्म :

सरोजिनी नायडू यांचा जन्म 13 फेब्रुवारी 1879 रोजी हैदराबाद येथे झाला.

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत योगदान :

असहकार चळवळ :

• 1920 मध्ये महात्मा गांधीजींनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत सरोजिनी नायडू यांनी भाग घेतला आणि विविध स्वातंत्र्य कार्यात सहभागी झाल्यामुळे त्यांना अनेक वेळा अटक करण्यात आली.

मीठाच्या सत्याग्रहाचे नेतृत्व :

• 1930 मध्ये, गांधींजींनी सरोजिनी नायडू यांची भारतातील मीठ उत्पादनावरील ब्रिटिश मक्तेदारीविरुद्ध अहिंसक निषेध म्हणून सुरू केलेल्या मीठ सत्याग्रहाचे नेतृत्व करण्यासाठी निवड केली.

• 21 मे रोजी, सरोजिनी नायडू यांनी मुंबईच्या उत्तरेस सुमारे 150 मैल अंतरावर असलेल्या धारासना सॉल्ट वर्क्स 2,500 मोर्चेकऱ्यांचे नेतृत्व केले.

भारत छोडो आंदोलन :

• 1942 मध्ये, सरोजिनी नायडू यांना "भारत छोडो" चळवळीदरम्यान अटक करण्यात आली त्यांना 21 महिने तुरुंगवास भोगावा लागला.

परदेशात प्रवास आणि स्वातंत्र्यलढ्याबद्दल जागरूकता :

• भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळवण्यासाठी सरोजिनी नायडू यांनी अमेरिका आणि युनायटेड किंग्डमसह विविध देशांमध्ये प्रवास केला.

कैसर-ए -हिंद सुवर्णपदक (‘Kaisar-i-Hind’ Medal) :

• हैदराबाद येथील प्लेगच्या साथी दरम्यान त्यांनी जनतेला सर्वतोपरी मदत केली.

• त्याबद्दल ब्रिटिश सरकारकडून सरोजिनी नायडू यांना कैसर-ए-हिंद हे सुवर्णपदक देण्यात आले.

मृत्यू :

2 मार्च 1949 रोजी लखनऊ येथे सरोजिनी नायडू यांचे निधन झाले.

श्रीमती सरोजिनी नायडू यांबद्दल स्पर्धा परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न :

प्रश्न) भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा कोण होत्या ?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, UPSC, CISF, SSC GD 2021)

• भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा सरोजिनी नायडू या होत्या.

• 1925 मधील कानपूर येथील अखिल भारतीय काँग्रेस अधिवेशनाच्या त्या अध्यक्षा म्हणून निवडून आल्या.

नोट :

• पहिल्या महिला अध्यक्षा : 1917 मध्ये काँग्रेसचे अध्यक्षपद भूषवणाऱ्या अँनी बेझंट या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या महिला अध्यक्षा होत्या.

• पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा : तर पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा सरोजिनी नायडू या होत्या.

प्रश्न) भारताची कोकिळा म्हणून कोणास ओळखले जाते ?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, SSC GD 2024)

• सरोजिनी नायडू यांच्या कविता स्वरमाधुर्य, राष्ट्रीय दृष्टिकोण असणाऱ्या, प्रेमाचा पुरस्कार व क्रांतिकारक राष्ट्रवादी विचार इ. वैशिष्ट्यांनी लोकप्रिय झाल्या.

• त्यामुळे सरोजिनी नायडू यांना भारताची कोकिळा (The Nightingale of India) म्हणून ओळखले जाते.

प्रश्न) स्वतंत्र भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल कोण होत्या ?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, TET, SSC GD)

• सरोजिनी नायडू या स्वतंत्र भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल होत्या.

• 1947 मध्ये त्यांनी संयुक्त प्रांत म्हणजे आत्ताच्या उत्तर प्रदेश राज्याचे राज्यपाल म्हणून जबाबदारी स्वीकारली.

प्रश्न) देशात राष्ट्रीय महिला दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ?

• भारतात 13 फेब्रुवारी हा दिवस राष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा करतात.

• महिलांच्या हक्कांसाठी आणि स्वातंत्र्यलढ्यातील सरोजिनी नायडू यांच्या योगदानाच्या सन्मानार्थ, 13 फेब्रुवारी हा त्यांचा जन्मदिवस भारतात राष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा केला जातो.

नोट : 8 मार्चला जागतिक महिला दिन साजरा करण्यात येतो.

Important Affairs

11-02-2025

चालू घडामोडी 11, फेब्रुवारी 2025 | राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग | National Commission for Scheduled Tribes

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग

National Commission for Scheduled Tribes

Subject : GS - राज्यशास्त्र , घटनात्मक संस्था, घटनादुरुस्ती

प्रश्न) राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाबाबत खालीलपैकी कोणते विधान/ विधाने बरोबर आहे/आहेत ?

(अ) ही एक घटनात्म संस्था आहे जी २००४ मध्ये अस्तित्वात आली आहे.

(ब) अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि संरक्षणाच्या बाबतीत विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे आहे.

(क) आदिवासी समुदायात साक्षरता दर सुधारण्यासाठी हा आयोग कार्य करतो.

(ड) आदिवासी महिलांचे सक्षमीकरण सुलभ करणे हे आयोगाचे कार्य आहे.

( MPSC राज्यसेवा 2022)

पर्याय :

1. फक्त अ

2. फक्त अ आणि ब

3. फक्त अ, ब आणि क

4. अ, ब, क आणि ड

उत्तर : अ, ब, क आणि ड

बातमी काय आहे ?

अलिकडेच, राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाने तेलंगणा, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि ओडिशा सरकारांना माओवादी हिंसाचारामुळे छत्तीसगडमधून विस्थापित झालेल्या आदिवासी लोकांची नेमकी संख्या निश्चित करण्यासाठी सर्वेक्षण करण्यास सांगितले आहे.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा साठी घटनादुरुस्ती कोणती ?

(सरळसेवा, MPSC 2022, , SSC MTS 2020)

• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 द्वारे संविधानात नवीन कलम 338A समाविष्ट करून राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना करण्यात आली. म्हणून ती एक घटनात्मक (संवैधानिक) संस्था आहे.

• यासाठी कलम 338 मध्ये सुधारणा करण्यात आली.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ?

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग 2004 मध्ये अस्तित्वात आला.

• पूर्वी अनुसूचित जाती आणि जमातींसाठीच्या राष्ट्रीय आयोग अशी एकच संस्था होती.

• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 नुसार खालीलप्रमाणे दोन स्वतंत्र आयोगांनी स्थापना करण्यात आली.

राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग (NCSC)
राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग (NCST)

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये किती सदस्य असतात ? त्यांची नियुक्ती कोण करतं ?

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये 5 सदस्य असतात.

• यामध्ये एक अध्यक्ष, एक उपाध्यक्ष आणि 3 इतर सदस्य असतात.

• यांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची कार्ये कोणती ?

• या संविधानाअंतर्गत किंवा सध्या लागू असलेल्या इतर कोणत्याही कायद्याअंतर्गत किंवा सरकारच्या कोणत्याही आदेशानुसार अनुसूचित जमातींसाठी प्रदान केलेल्या सुरक्षा उपायांशी संबंधित सर्व बाबींची चौकशी आणि देखरेख करणे आणि अशा सुरक्षा उपायांच्या कार्याचे मूल्यांकन करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि त्यांच्या सुरक्षेच्या उपाययोजनांबद्दलच्या विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाच्या नियोजन प्रक्रियेत सहभागी होणे आणि सल्ला देणे आणि संघराज्य आणि कोणत्याही राज्यात त्यांच्या विकासाच्या प्रगतीचे मूल्यांकन करणे;

• दरवर्षी आणि आयोगाला योग्य वाटेल अशा इतर वेळी, त्या सुरक्षा उपायांच्या कार्यप्रणालीचे अहवाल राष्ट्रपतींना सादर करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या संरक्षण, कल्याण आणि सामाजिक-आर्थिक विकासासाठी त्या सुरक्षा उपायांच्या आणि इतर उपाययोजनांच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी संघ किंवा कोणत्याही राज्याने कोणत्या उपाययोजना कराव्यात याबद्दल अशा अहवालांमध्ये शिफारस करणे;

• अनुसूचित जमातींचे संरक्षण, कल्याण, विकास आणि प्रगती या संदर्भात राष्ट्रपतींनी निर्देश दिल्याप्रमाणे इतर कार्ये पार पाडणे.