सरोजिनी नायडू

Sarojini Naidu

स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या महिला राज्यपाल, स्वातंत्र्यसेनानी, सुप्रसिद्ध कवयित्री, भारत कोकिळा सरोजिनी नायडू यांना जयंतीनिमित्त विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, इतिहास - आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) देशात राष्ट्रीय महिला दिन कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी करतात ?

1. सरोजिनी नायडू

2. ॲनी बेझंट

3. इंदिरा गांधी

4. विजया लक्ष्मी पंडित

उत्तर : सरोजिनी नायडू (Sarojini Naidu) 

श्रीमती सरोजिनी नायडू यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

जन्म : 

सरोजिनी नायडू यांचा जन्म 13 फेब्रुवारी 1879 रोजी हैदराबाद येथे झाला.

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत योगदान : 

असहकार चळवळ : 

• 1920 मध्ये महात्मा गांधीजींनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत सरोजिनी नायडू यांनी भाग घेतला आणि विविध स्वातंत्र्य कार्यात सहभागी झाल्यामुळे त्यांना अनेक वेळा अटक करण्यात आली.

मीठाच्या सत्याग्रहाचे नेतृत्व : 

• 1930 मध्ये, गांधींजींनी सरोजिनी नायडू यांची भारतातील मीठ उत्पादनावरील ब्रिटिश मक्तेदारीविरुद्ध अहिंसक निषेध म्हणून सुरू केलेल्या मीठ सत्याग्रहाचे नेतृत्व करण्यासाठी निवड केली.

• 21 मे रोजी, सरोजिनी नायडू यांनी मुंबईच्या उत्तरेस सुमारे 150 मैल अंतरावर असलेल्या धारासना सॉल्ट वर्क्स 2,500 मोर्चेकऱ्यांचे नेतृत्व केले.

भारत छोडो आंदोलन :

• 1942 मध्ये, सरोजिनी नायडू यांना "भारत छोडो" चळवळीदरम्यान अटक करण्यात आली त्यांना 21 महिने तुरुंगवास भोगावा लागला.

परदेशात प्रवास आणि स्वातंत्र्यलढ्याबद्दल जागरूकता : 

• भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळवण्यासाठी सरोजिनी नायडू यांनी अमेरिका आणि युनायटेड किंग्डमसह विविध देशांमध्ये प्रवास केला.

कैसर-ए -हिंद सुवर्णपदक (‘Kaisar-i-Hind’ Medal) : 

• हैदराबाद येथील प्लेगच्या साथी दरम्यान त्यांनी जनतेला सर्वतोपरी मदत केली.

• त्याबद्दल ब्रिटिश सरकारकडून सरोजिनी नायडू यांना कैसर-ए-हिंद हे सुवर्णपदक देण्यात आले.

मृत्यू : 

2 मार्च 1949 रोजी लखनऊ येथे सरोजिनी नायडू यांचे निधन झाले.

श्रीमती सरोजिनी नायडू यांबद्दल स्पर्धा परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न : 

प्रश्न) भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा कोण होत्या ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, UPSC, CISF, SSC GD 2021) 

• भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा सरोजिनी नायडू या होत्या.

• 1925 मधील कानपूर येथील अखिल भारतीय काँग्रेस अधिवेशनाच्या त्या अध्यक्षा म्हणून निवडून आल्या. 

नोट :

• पहिल्या महिला अध्यक्षा : 1917 मध्ये काँग्रेसचे अध्यक्षपद भूषवणाऱ्या अँनी बेझंट या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या महिला अध्यक्षा होत्या.

• पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा : तर पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा सरोजिनी नायडू या होत्या.

प्रश्न) भारताची कोकिळा म्हणून कोणास ओळखले जाते ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, SSC GD 2024) 

• सरोजिनी नायडू यांच्या कविता स्वरमाधुर्य, राष्ट्रीय दृष्टिकोण असणाऱ्या, प्रेमाचा पुरस्कार व क्रांतिकारक राष्ट्रवादी विचार इ. वैशिष्ट्यांनी लोकप्रिय झाल्या. 

• त्यामुळे सरोजिनी नायडू यांना भारताची कोकिळा (The Nightingale of India) म्हणून ओळखले जाते.

प्रश्न) स्वतंत्र भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल कोण होत्या ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, TET, SSC GD) 

• सरोजिनी नायडू या स्वतंत्र भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल होत्या.

• 1947 मध्ये त्यांनी संयुक्त प्रांत म्हणजे आत्ताच्या उत्तर प्रदेश राज्याचे राज्यपाल म्हणून जबाबदारी स्वीकारली. 

प्रश्न) देशात राष्ट्रीय महिला दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

• भारतात 13 फेब्रुवारी हा दिवस राष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा करतात.

• महिलांच्या हक्कांसाठी आणि स्वातंत्र्यलढ्यातील सरोजिनी नायडू यांच्या योगदानाच्या सन्मानार्थ, 13 फेब्रुवारी हा त्यांचा जन्मदिवस भारतात राष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा केला जातो.

नोट : 8 मार्चला जागतिक महिला दिन साजरा करण्यात येतो. 

पहिली बिमस्टेक युवा शिखर परिषद

First BIMSTEC Youth Summit

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पहिली बिमस्टेक युवा शिखर परिषद कोठे आयोजित करण्यात आली ?  

1. नवी दिल्ली

2. जयपूर

3. गांधीनगर

4. मुंबई

उत्तर : गांधीनगर (गुजरात) 

बातमी काय आहे ? 

• गुजरातमधील गांधीनगर येथे पहिल्या बिमस्टेक (BIMSTEC) युवा शिखर परिषदेचे आयोजन करण्यात आले. 

• कौशल्य विकास, उद्योजकता आणि प्रादेशिक सहकार्यावर भर देऊन, या शिखर परिषदेचे उद्घाटन करण्यात आले.

बिमस्टेक (BIMSTEC) युवा शिखर परिषदेचे उद्दिष्ट काय ? 

बिमस्टेक सदस्य देशांमध्ये युवा नेतृत्व सक्षम करणे, उद्योजकतेला चालना देणे आणि प्रादेशिक सहकार्य मजबूत करणे हे त्याचे उद्दिष्ट होते.

बिमस्टेक युवा परिषद महत्त्वाची का आहे ? याचा फायदा कसा होईल ? 

• बिमस्टेक प्रदेशाच्या 1.8 अब्ज लोकसंख्येपैकी 60% पेक्षा जास्त तरुण आहेत, जे या प्रदेशाचे भविष्य घडवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

• तरुणांना प्रेरणा देण्यासाठी, नेतृत्व कौशल्ये विकसित करण्यासाठी आणि नवोपक्रमांना प्रोत्साहन देण्यासाठी हे एक महत्त्वाचे व्यासपीठ आहे.

• स्टार्टअप्स, डिजिटल पायाभूत सुविधा आणि कौशल्य विकासाद्वारे प्रादेशिक आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वाचे उपक्रम राबविण्यासाठी व्यासपीठ म्हणून काम करेल. 

• ही परिषद युवा नेतृत्वाला प्रोत्साहन देण्यासाठी, प्रादेशिक विकासाला बळकटी देण्यासाठी आणि नवोपक्रमाला गती देण्यासाठी एक मैलाचा दगड ठरेल.

बिमस्टेक म्हणजे काय ? 

• BIMSTEC चा फूल फॅार्म Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation

• बिमस्टेक ही बंगालच्या उपसागराच्या परिसरातील देशांची विविध क्षेत्रांतील आर्थिक व तंत्रज्ञान विषयक सहकार्य संघटना आहे. 

• दक्षिण आणि अग्नेय आशियातील बंगालच्या उपसागराच्या परिसरात असलेल्या देशांमध्ये आर्थिक व तंत्रज्ञानविषयक सहकार्य वाढविणे, हे या संघटनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. 

• आर्थिक सहकार्य या संज्ञेत व्यापार, गुंतवणूक, तंत्रज्ञान, पर्यटन, मनुष्यबळ विकास, शेती, मत्स्योद्योग, वाहतूक व दळणवळण, वस्त्रोद्योग, चर्मोद्योग आदी विषयांचा समावेश आहे.

बिमस्टेक संघटनेत किती सदस्य देश आहेत आणि कोणते ? 

How many member countries are in the BIMSTEC ? 

• बांग्लादेश, भारत, म्यानमार, श्रीलंका, थायलंड, भूतान आणि नेपाळ हे 7 देश या संघटनेचे सदस्य देश आहे.

बिमस्टेक संघटनेचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

Where is the Headquarters of BIMSTEC?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, SSC, CGL 2022)

• बिमस्टेक संघटनेचे मुख्यालय बांग्लादेशातील ढाका येथे आहे. 

"डाळींमधील आत्मनिर्भरतेसाठी अभियान" म्हणजे काय ? 

Mission for Atma Nirbharta in Pulses

Subject : GS - अर्थशास्त्र - अर्थसंकल्प, कृषी, सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

1. केंद्रीय बजेट 2025-26 मध्ये डाळींचे उत्पादन वाढवण्यासाठी "डाळींमधील आत्मनिर्भरतेसाठी अभियान" या मोहिमेची घोषणा केली गेली.

2. तूर, उडीद आणि मसूरवर या तीन डाळीवर विशेष लक्ष केंद्रित करण्यात येणार आहे. 

3. भारत हा जगातील डाळींचा सर्वात मोठा उत्पादक, ग्राहक आणि आयातदार देश आहे. 

4. वरील सर्व बरोबर 

उत्तर : वरील सर्व बरोबर 

बातमी काय आहे ?

केंद्रीय बजेट 2025-26 मध्ये अर्थमंत्री निर्मला सीतारमन यांनी डाळींचे उत्पादन वाढवण्यासाठी "डाळींमधील आत्मनिर्भरतेसाठी अभियान" (Mission for Atma Nirbharta in Pulses) या मोहिमेची घोषणा केली. 

"डाळींमधील आत्मनिर्भरतेसाठी अभियान" म्हणजे काय ? 

• 2029 पर्यंत देशाची डाळींची मागणी पूर्ण करण्यासाठी आयातीवरील अवलंबित्व संपवण्याचे लक्ष्य भारताने ठेवले आहे.

• यासाठी 1000 करोड रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे. 

• केंद्रीय अर्थमंत्र्यांनी घोषणा केली की सरकार तूर, उडीद आणि मसूरवर विशेष लक्ष केंद्रित करून 6 वर्षांचे "डाळींमधील आत्मनिर्भरतेसाठी अभियान" सुरू करेल. 

• केंद्रीय संस्था (NAFED आणि NCCF) पुढील 4 वर्षात शेतकऱ्यांकडून या तीन डाळी खरेदी करण्यास तयार असतील.

"डाळींमधील आत्मनिर्भरतेसाठी अभियान" कसे असेल ? 

• या अभियानात हवामान अनुकूल बियाण्यांच्या विकास आणि व्यावसायिक उपलब्धतेवर भर दिला जाईल; 

• प्रथिने सामग्री वाढवणे; 

• उत्पादकता वाढवणे; 

• कापणीनंतर साठवणूक आणि व्यवस्थापन सुधारणे 

• शेतकऱ्यांना किफायतशीर किंमत सुनिश्चित करणे यावर भर दिला जाईल. 

तुम्हाला माहिती आहे का ? 

• भारत हा जगातील डाळींचा सर्वात मोठा उत्पादक (जागतिक उत्पादनाच्या 25%), ग्राहक (जागतिक वापराच्या 27%) आणि आयातदार देश (14%) आहे. 

• भारत मोठ्या प्रमाणात कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया, म्यानमार, मोझांबिक, टांझानिया, सुदान आणि मलावी येथून डाळींची आयात करतो.

भारतात सर्वाधिक डाळी उत्पादक राज्य कोणती ? 

मध्य प्रदेश, महाराष्ट्र आणि राजस्थान हे देशातील तीन आघाडीचे डाळी उत्पादक राज्य आहेत.

पॅंडोरा मिशन म्हणजे नेमकं काय ? 

What is Pandora Mission ? 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बाह्य ग्रहांचा अभ्यास करण्यासाठीचे पॅंडोरा मिशन खालील पैकी कोणात्या संस्थेचे महत्त्वाकांक्षी मिशन आहे ? 

1. NASA
2. ISRO
3. European Space Agency
4. China National Space Administration

उत्तर : NASA

NASA : National Aeronautics and Space Administration 

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच, अमेरिकन अंतराळ संस्था नासाने बाह्य ग्रहांचा अभ्यास करण्यासाठी पॅंडोरा मोहिमेच्या प्रक्षेपणाची घोषणा केली.

पॅंडोरा मिशन काय आहे ? 

• दूरच्या बाह्य ग्रहांच्या वातावरणाचा अभ्यास करण्यासाठी नासा 2025 मध्ये पॅन्डोरा मिशन सुरू करेल.

• पॅंडोरा हा एक छोटा उपग्रह आहे. 

• या मोहिमेचा उद्देश दूरच्या बाह्य ग्रहांच्या वातावरणाचा अभ्यास करणे आहे.

• मिशन ग्रहांची निर्मिती, उत्क्रांतीचा शोध घेईल.

• ते राहण्यासाठी योग्य असलेले महत्त्वाचे घटक जसे की ढग, धुके आणि पाण्यावर लक्ष केंद्रित करेल. 

• वातावरणातील कणांशी प्रकाशाच्या परस्परसंवादाचा अभ्यास करण्यासाठी, ग्रहांच्या हवामान आणि रसायनशास्त्राचे ज्ञान वाढविण्यासाठी, पॅन्डोरा मिशन एका विशेष दुर्बिणीचा वापर करेल.

नवीन रेल्वे झोन कोणता ? 

New Railway Zone

Subject : GS 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच केंद्रीय मंत्रिमंडळाने भारतीय रेल्वे अंतर्गत कोणत्या नवीन रेल्वे झोनच्या निर्मितीला मान्यता दिली ? 

1. दक्षिण तटीय रेल्वे झोन
2. पूर्व तटीय रेल्वे झोन
3. पश्चिम तटीय रेल्वे झोन
4. उत्तर तटीय रेल्वे झोन

उत्तर : दक्षिण तटीय रेल्वे झोन (South Coast Railway Zone)

बातमी काय आहे ?

• केंद्रीय मंत्रिमंडळाने भारतीय रेल्वे अंतर्गत दक्षिण तटीय रेल्वे झोन (South Coast Railway Zone) या नवीन रेल्वे क्षेत्राच्या निर्मितीला मान्यता दिली.

• आंध्र प्रदेश पुनर्रचना कायद्यानुसार हे नवीन रेल्वे झोन स्थापन केले जात आहे, ज्यामुळे रेल्वे कामकाजात कार्यक्षमता वाढण्याची अपेक्षा आहे.

भारताचा 18वा रेल्वे झोन कोणता ? 

• भारताचा 18वा रेल्वे झोन, दक्षिण तटीय रेल्वे झोन आहे. 

• 7 फेब्रुवारी 2025 रोजी केंद्रीय मंत्रिमंडळाने हा रेल्वे झोन मंजूर केला. 

• दक्षिण तटीय रेल्वे झोन, आंध्र प्रदेश पुनर्रचना कायदा, 2014 अंतर्गत तयार करण्यात आला. 

दक्षिण तटीय रेल्वे झोनचे मुख्यालय कोणते ? 

आंध्र प्रदेश राज्यातील विशाखापट्टणम हे दक्षिण तटीय रेल्वे झोनचे मुख्यालय असेल. 

भारतात किती रेल्वे झोन आहे ?

• भारतीय रेल्वेचे जाळे 18 झोनमध्ये विभागलेले आहे.

• झोन पुढे विभागांमध्ये विभागलेले आहेत.

• प्रत्येक झोनचे स्वतःचे मुख्यालय आहे.

• याव्यतिरिक्त, मेट्रो रेल्वे हा 19 वा झोन आहे, जो स्वतंत्रपणे कार्यरत आहे.

List of Indian Railways Zones and their Headquarters : 

नोट : याव्यतिरिक्त मेट्रो रेल्वे चे स्वतंत्र मुख्यालय असून ते कोलकाता येथे आहे. 

भारतीय रेल्वे क्षेत्रांची आणि त्यांच्या मुख्यालयांची यादी : 

नोट : याव्यतिरिक्त मेट्रो रेल्वे चे स्वतंत्र मुख्यालय असून ते कोलकाता येथे आहे. 

मुंबई ओपन 2025 टेनिस स्पर्धा कोणी जिंकली ? 

WTA Mumbai Open 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मुंबई ओपन 2025 टेनिस स्पर्धा कोणी जिंकली ? 

1. जिल टीचमैन

2. माया राजेश्वरन रेवथी

3. सानिया मिर्झा

4. साइना नेहवाल

उत्तर : जिल टीचमैन (Jil Teichmann)

बातमी काय आहे ? 

मुंबई ओपन 2025 टेनिस स्पर्धेत स्वित्झर्लंडच्या जिल टीचमैनने अंतिम फेरीत थायलंडच्या मननचाया सवांगकावचा पराभव करून एकेरीचे विजेतेपद जिंकले. 

मुंबई ओपन 2025 टेनिस विजेत्यांची यादी : 

• एकेरी (Singles) : जिल टीचमैन (स्वित्झर्लंड)

• दुहेरी (Doubles) : एलेना प्रिडांकिना आणि अमीना अंशबा

मुंबई ओपन टेनिस स्पर्धेबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• मुंबई ओपन टेनिस स्पर्धा ही भारतात होणारी एकमेव महिला टेनिस संघटनेची स्पर्धा आहे.

• ही पहिल्यांदा 2017 मध्ये आयोजित करण्यात आली होती. 

• त्याची दुसरी आवृत्ती 2018 मध्ये आणि तिसरी आवृत्ती 2024 मध्ये आयोजित करण्यात आली होती.

• 2025 हे वर्ष मुंबई ओपनचे चौथे वर्ष आहे. 

महिला टेनिस संघटना बद्दल वनलाईनर पॉईंट्स : 

Women's Tennis Association (WTA) 

• WTA ही महिला व्यावसायिक टेनिसची जागतिक प्रशासकीय संस्था आहे. 

• WTA ची स्थापना प्रसिद्ध अमेरिकन महिला टेनिस खेळाडू बिली जीन किंग यांनी 1973 मध्ये केली होती. 

• WTA चे मुख्यालय अमेरिकेतील फ्लोरिडा येथे आहे. 

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग

National Commission for Scheduled Tribes

Subject : GS - राज्यशास्त्र , घटनात्मक संस्था, घटनादुरुस्ती

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाबाबत खालीलपैकी कोणते विधान/ विधाने बरोबर आहे/आहेत ? 

(अ) ही एक घटनात्म संस्था आहे जी २००४ मध्ये अस्तित्वात आली आहे.

(ब) अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि संरक्षणाच्या बाबतीत विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे आहे.

(क) आदिवासी समुदायात साक्षरता दर सुधारण्यासाठी हा आयोग कार्य करतो.

(ड) आदिवासी महिलांचे सक्षमीकरण सुलभ करणे हे आयोगाचे कार्य आहे.

( MPSC राज्यसेवा 2022) 

पर्याय : 

1. फक्त अ

2. फक्त अ आणि ब

3. फक्त अ, ब आणि क 

4. अ, ब, क आणि ड 

उत्तर : अ, ब, क आणि ड 

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच, राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाने तेलंगणा, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि ओडिशा सरकारांना माओवादी हिंसाचारामुळे छत्तीसगडमधून विस्थापित झालेल्या आदिवासी लोकांची नेमकी संख्या निश्चित करण्यासाठी सर्वेक्षण करण्यास सांगितले आहे.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा साठी घटनादुरुस्ती कोणती ? 

(सरळसेवा, MPSC 2022, , SSC MTS 2020)  

• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 द्वारे संविधानात नवीन कलम 338A समाविष्ट करून राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना करण्यात आली. म्हणून ती एक घटनात्मक (संवैधानिक) संस्था आहे.

• यासाठी कलम 338 मध्ये सुधारणा करण्यात आली. 

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग 2004 मध्ये अस्तित्वात आला. 

• पूर्वी अनुसूचित जाती आणि जमातींसाठीच्या राष्ट्रीय आयोग अशी एकच संस्था होती.

• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 नुसार खालीलप्रमाणे दोन स्वतंत्र आयोगांनी स्थापना करण्यात आली. 

1. राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग (NCSC)
2. राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग (NCST) 

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये किती सदस्य असतात ? त्यांची नियुक्ती कोण करतं ? 

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये 5 सदस्य असतात.

• यामध्ये एक अध्यक्ष, एक उपाध्यक्ष आणि 3 इतर सदस्य असतात.

• यांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात.

 राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची कार्ये कोणती ? 

• या संविधानाअंतर्गत किंवा सध्या लागू असलेल्या इतर कोणत्याही कायद्याअंतर्गत किंवा सरकारच्या कोणत्याही आदेशानुसार अनुसूचित जमातींसाठी प्रदान केलेल्या सुरक्षा उपायांशी संबंधित सर्व बाबींची चौकशी आणि देखरेख करणे आणि अशा सुरक्षा उपायांच्या कार्याचे मूल्यांकन करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि त्यांच्या सुरक्षेच्या उपाययोजनांबद्दलच्या विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाच्या नियोजन प्रक्रियेत सहभागी होणे आणि सल्ला देणे आणि संघराज्य आणि कोणत्याही राज्यात त्यांच्या विकासाच्या प्रगतीचे मूल्यांकन करणे;

• दरवर्षी आणि आयोगाला योग्य वाटेल अशा इतर वेळी, त्या सुरक्षा उपायांच्या कार्यप्रणालीचे अहवाल राष्ट्रपतींना सादर करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या संरक्षण, कल्याण आणि सामाजिक-आर्थिक विकासासाठी त्या सुरक्षा उपायांच्या आणि इतर उपाययोजनांच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी संघ किंवा कोणत्याही राज्याने कोणत्या उपाययोजना कराव्यात याबद्दल अशा अहवालांमध्ये शिफारस करणे; 

• अनुसूचित जमातींचे संरक्षण, कल्याण, विकास आणि प्रगती या संदर्भात राष्ट्रपतींनी निर्देश दिल्याप्रमाणे इतर कार्ये पार पाडणे.

3 रा सायक्लोन युद्ध सराव 

EXERCISE CYCLONE-III

Subject : GS - संरक्षण, युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सायक्लोन (CYCLONE) सराव खालील पैकी कोणत्या देशांमधील विशेष दलांचा संयुक्त सराव आहे ?

1. भारत आणि अमेरिका 
2. भारत आणि नेपाळ
3. भारत आणि इजिप्त
4. भारत आणि श्रीलंका

उत्तर : भारत आणि इजिप्त

सायक्लोन (CYCLONE) सरावा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

सायक्लोन (CYCLONE) हा भारत आणि इजिप्त या देशांच्या विशेष दलांचा (SPECIAL FORCES) संयुक्त सराव आहे. 

सायक्लोन (CYCLONE) सरावाचे आयोजन कोठे करण्यात आले होते ? 

• 2025 मध्ये सायक्लोन (CYCLONE) या आयोजन राजस्थान येथे करण्यात आले. 

• सायक्लोन (CYCLONE) या सरावाची यंदाची तिसरी आवृत्ती आहे.  

• हा सराव 10 ते 23 फेब्रुवारी 2025 या कालावधीत आयोजित केला आहे. 

• सायक्लोन सराव हा भारत आणि इजिप्तमध्ये दर वर्षी पाळीपाळीने आयोजित होणारा वार्षिक सराव उपक्रम आहे.

• या सरावाची मागची आवृत्ती इजिप्तमध्ये जानेवारी 2024 मध्ये आयोजित करण्यात आली होती.

सायक्लोन (CYCLONE) सरावात सहभागी युनिट्स :

• 25 जवानांचा समावेश असलेल्या भारतीय तुकडीचे प्रतिनिधित्व दोन स्पेशल फोर्स बटालियन मधील सैनिक करतील. 

• 25 कर्मचाऱ्यांचा समावेश असलेल्या इजिप्तच्या तुकडीचे प्रतिनिधीत्व विशेष दल आणि इजिप्शियन विशेष दलाचा टास्क फोर्स हे मिळून करतील.

सायक्लोन (CYCLONE) सरावाचे उद्दीष्ट काय ? 

• संयुक्त कारवाई क्षमता विकास आणि विशेष कारवाईसाठी रणनीतींची परस्पर देवाणघेवाण करून दोन्ही देशांमधील लष्करी संबंधांना प्रोत्साहन आणि बळकटी देणे हे सायक्लोन सरावाचे उद्दिष्ट आहे. 

सायक्लोन (CYCLONE) सरावाचा फायदा काय होईल ? 

• सायक्लोन हा सराव दोन्ही देशांना आपापल्या रणनीतीतील सर्वोत्तम डावपेच आणि कारवाया आयोजित करण्याच्या कार्यपद्धतींद्वारे त्यांच्या सर्वोत्तम पद्धती सामायिक करण्यास सक्षम करेल.

• या सरावामुळे दोन्ही बाजूंच्या सैनिकांमध्ये सौहार्द भावना वाढवण्यास मदत होईल.