चालू घडामोडी 11, फेब्रुवारी 2025 | राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग | National Commission for Scheduled Tribes
राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग
National Commission for Scheduled Tribes
Subject : GS - राज्यशास्त्र , घटनात्मक संस्था, घटनादुरुस्ती
सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न
प्रश्न) राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाबाबत खालीलपैकी कोणते विधान/ विधाने बरोबर आहे/आहेत ?
(अ) ही एक घटनात्म संस्था आहे जी २००४ मध्ये अस्तित्वात आली आहे.
(ब) अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि संरक्षणाच्या बाबतीत विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे आहे.
(क) आदिवासी समुदायात साक्षरता दर सुधारण्यासाठी हा आयोग कार्य करतो.
(ड) आदिवासी महिलांचे सक्षमीकरण सुलभ करणे हे आयोगाचे कार्य आहे.
( MPSC राज्यसेवा 2022)
पर्याय :
1. फक्त अ
2. फक्त अ आणि ब
3. फक्त अ, ब आणि क
4. अ, ब, क आणि ड
उत्तर : अ, ब, क आणि ड
बातमी काय आहे ?
अलिकडेच, राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाने तेलंगणा, महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि ओडिशा सरकारांना माओवादी हिंसाचारामुळे छत्तीसगडमधून विस्थापित झालेल्या आदिवासी लोकांची नेमकी संख्या निश्चित करण्यासाठी सर्वेक्षण करण्यास सांगितले आहे.
राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा साठी घटनादुरुस्ती कोणती ?
(सरळसेवा, MPSC 2022, , SSC MTS 2020)
• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 द्वारे संविधानात नवीन कलम 338A समाविष्ट करून राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना करण्यात आली. म्हणून ती एक घटनात्मक (संवैधानिक) संस्था आहे.
• यासाठी कलम 338 मध्ये सुधारणा करण्यात आली.
राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ?
• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग 2004 मध्ये अस्तित्वात आला.
• पूर्वी अनुसूचित जाती आणि जमातींसाठीच्या राष्ट्रीय आयोग अशी एकच संस्था होती.
• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 नुसार खालीलप्रमाणे दोन स्वतंत्र आयोगांनी स्थापना करण्यात आली.
- राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग (NCSC)
- राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग (NCST)
राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये किती सदस्य असतात ? त्यांची नियुक्ती कोण करतं ?
• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये 5 सदस्य असतात.
• यामध्ये एक अध्यक्ष, एक उपाध्यक्ष आणि 3 इतर सदस्य असतात.
• यांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात.
राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची कार्ये कोणती ?
• या संविधानाअंतर्गत किंवा सध्या लागू असलेल्या इतर कोणत्याही कायद्याअंतर्गत किंवा सरकारच्या कोणत्याही आदेशानुसार अनुसूचित जमातींसाठी प्रदान केलेल्या सुरक्षा उपायांशी संबंधित सर्व बाबींची चौकशी आणि देखरेख करणे आणि अशा सुरक्षा उपायांच्या कार्याचे मूल्यांकन करणे;
• अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि त्यांच्या सुरक्षेच्या उपाययोजनांबद्दलच्या विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे;
• अनुसूचित जमातींच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाच्या नियोजन प्रक्रियेत सहभागी होणे आणि सल्ला देणे आणि संघराज्य आणि कोणत्याही राज्यात त्यांच्या विकासाच्या प्रगतीचे मूल्यांकन करणे;
• दरवर्षी आणि आयोगाला योग्य वाटेल अशा इतर वेळी, त्या सुरक्षा उपायांच्या कार्यप्रणालीचे अहवाल राष्ट्रपतींना सादर करणे;
• अनुसूचित जमातींच्या संरक्षण, कल्याण आणि सामाजिक-आर्थिक विकासासाठी त्या सुरक्षा उपायांच्या आणि इतर उपाययोजनांच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी संघ किंवा कोणत्याही राज्याने कोणत्या उपाययोजना कराव्यात याबद्दल अशा अहवालांमध्ये शिफारस करणे;
• अनुसूचित जमातींचे संरक्षण, कल्याण, विकास आणि प्रगती या संदर्भात राष्ट्रपतींनी निर्देश दिल्याप्रमाणे इतर कार्ये पार पाडणे.
