माओरी समुदाय आणि हाका नृत्य काय आहे ?

What is the Maori Community and the Haka Dance?

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेल्या कोणत्या देशाच्या खासदारांनी विधेयकाला विरोध नोंदवण्यासाठी संसदेत माओरी समुदायाचे पारंपरिक 'हाका' नृत्य ' सादर केले.

1. भारत

2. अमेरिका

3. न्यूझीलंड

4. जपान 

उत्तर : न्यूझीलंड (New Zealand)

बातमी काय आहे ? 

• न्यूझीलंडच्या माओरी समुदायाच्या खासदार हाना-रावती मापेई-क्लार्क यांनी संसदेत करार तत्त्वे विधेयकाला आपला विरोध नोंदवण्यासाठी माओरी समुदायाचे पारंपरिक 'हाका' नृत्य ' सादर करत या विधेयकाची प्रत भर संसदेत फाडली.

• या विधेयकाचा उद्देश वेटांगी कराराची पुनर्व्याख्या करणे हा आहे.

• त्याला विरोध म्हणून न्यूझीलंडच्या संसदेत 'हाका' नृत्य ' करण्यात आले.

• त्याचबरोबर न्यूझीलंड देशातील नागरिक या विधेयकाचा निषेध करण्यासाठी रस्त्यावर उतरले.

माओरी समुदाय कोण आहेत ? 

• माओरी ही न्यूझीलंडची एक स्थानिक जमात आहे जी न्यूझीलंडमध्ये शतकानुशतके वास्तव्य करत आहेत, त्यांची मुळे देशाच्या इतिहासात खोलवर रुजलेली आहेत.

• माओरी हे पॉलिनेशियन समुदाय आहेत.

• 2013 च्या जनगणनेच्या आकडेवारीनुसार, न्यूझीलंडमध्ये 5,98,605 माओरी लोक आहेत, जे न्यूझीलंडच्या एकूण लोकसंख्येच्या 14.9% टक्के आहेत. 

• सुमारे एक तृतीयांश माओरी लोक अजूनही त्यांची पूर्वजांची भाषा बोलतात, त्याचबरोबर माओरी समुदायातील बहुसंख्य लोक इंग्रजी देखील बोलतात.

• माओरी लोकांचे विशिष्ट पोशाख आहेत जे त्यांच्या भूमीशी आणि पूर्वजांच्या आत्म्यांशी त्यांच्या मजबूत संबंधाचे प्रतीक आहेत.

हाका नृत्य काय आहे ? 

• माओरी संस्कृतीच्या सर्वात प्रसिद्ध पैलूंपैकी एक म्हणजे हाका नृत्य.

• हे एक युद्ध नृत्य (War Dance) आहे.

• चेहऱ्यावरील तीव्र भाव, ताल आणि हालचाली द्वारे विशिष्ट प्रकारचे एक शक्तिशाली आणि अर्थपूर्ण असे युद्ध नृत्य.

टा मोको (Ta Moko) म्हणजे नेमकं काय ? 

• माओरी लोकांची आणखी एक प्रमुख ओळख म्हणजे त्यांचे टॅटू, जे त्यांच्या चेहऱ्यावर दिसू शकतात.

• या टॅटूंना ‘टा मोको’ असे म्हणतात.

• ‘टा मोको’ एक पारंपारिक माओरी कला प्रकार आहे.

• ‘टा मोको’ डिझाईन्स प्रत्येक व्यक्तीसाठी एक वेगळी ओळख आहे. 

• एखाद्या व्यक्तीची सामाजिक स्थिती, त्यांची वंशावली, त्यांनी समाजासाठी काय केले आहे आणि बरेच काही यांचे चित्रण म्हणजे ‘टा मोको’ टॅटू. 

वेटांगी करार काय आहे ? 

What is the Treaty of Waitangi ? 

• हा करार १८४० मध्ये ब्रिटीश क्राउन (न्यूझीलंड सरकारद्वारे प्रतिनिधित्व) आणि न्यूझीलंडमधील स्थानिक लोकांचे प्रतिनिधी, माओरी जमाती आणि उप-जमाती यांच्यात झाला होता.

• दोन्ही पक्षांमधील शांतता आणि भागीदारी सुनिश्चित करताना न्यूझीलंडचा विकास करणे हा या कराराचा उद्देश होता.

• या कराराने माओरी लोकांच्या हिताचे रक्षण करण्याचे आणि नागरी समानतेची पुष्टी करण्याचे वचन दिले आहे. 

पॉलिनेशिया म्हणजे काय ?

• पॉलिनेशिया हा ओशनिया खंडातील एक भौगोलिक प्रदेश आहे.

• पॉलिनेशिया हा पॅसिफिक महासागराच्या विस्तृत प्रदेशात पसरलेल्या 1,000 पेक्षा जास्त बेटांचा समूह आहे.

• याला पॉलिनेशियन त्रिकोण म्हणूनही ओळखले जाते. 

• उत्तरेला हवाई, आग्नेयेला इस्टर आयलंड आणि नैऋत्येस न्यूझीलंडने वेढलेला आहे.

18 वा प्रवासी भारतीय दिवस | Pravasi Bharatiya Divas

Subject : GS - दिनविशेष, पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन खालील पैकी कोणत्या राज्यात करण्यात आले आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. ओडिशा

3. राजस्थान

4. आंध्र प्रदेश

उत्तर : ओडिशा

बातमी काय आहे ?

पुढील वर्षी प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन ओडिशा करणार आहे.

8 ते 10 जानेवारी 2025 दरम्यान ओडिशाची राजधानी भुवनेश्वर येथे 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन करण्यात आले आहे.

प्रवासी भारतीय दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? आणि का ?

देशाच्या विकासात परदेशी भारतीय समुदायाच्या योगदानाचे महत्त्व ओळखून त्यांचा सन्मान करण्यासाठी प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी रोजी साजरी करण्यात येतो.

प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीलाच का साजरी करतात ? 

• 9 जानेवारी 1915 रोजी राष्ट्रपिता महात्मा गांधी दक्षिण आफ्रिकेतून भारतात परत आले.

• त्यांच्या आगमनाच्या स्मरणार्थ प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीला साजरी करतात.

पहिला प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन केव्हा करण्यात आले ? 

• पहिल्या प्रवासी भारतीय दिवसाच्या आयोजन 9 जानेवारी 2003 मध्ये करण्यात आले.

• 2003 पासून 2015 पर्यंत या दिवसाचे आयोजन दरवर्षी करण्यात येत होते.

• परंतु 2015 पासून, सुधारित स्वरूपात, प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन दर 2 वर्षांनी एकदा केले जाते.

• 17 वा प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2023 मध्ये मध्य प्रदेशातील इंदोर येथे पार पडला.

• 18 वा प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2025 मध्ये ओडिशाच्या भुवनेश्वर येथे आयोजित करण्यात आला आहे. 

प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार म्हणजे काय ? 

प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार कोणाला दिला जातो ? 

Pravasi Bharatiya Samman Award 

• अनिवासी भारतीय (Non-Resident Indian) किंवा भारतीय वंशाची व्यक्ती (Person of Indian Origin) 

• त्याचप्रमाणे अनिवासी भारतीय किंवा भारतीय वंशाच्या व्यक्तींनी स्थापन केलेल्या आणि चालवलेल्या संस्थांना प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार देण्यात येतो.

• प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार भारताच्या राष्ट्रपतींद्वारे देण्यात येतो.

गुरू नानक जयंती | Guru Nanak Jayanti

Subject : GS - इतिहास- कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) शीख धर्माचे संस्थापक कोण आहेत ? 

1. गुरु अर्जन देव

2. गुरु गोविंद सिंग साहिब

3. गुरु तेग बहादूर साहिब

4. गुरु नानक देव जी 

उत्तर : गुरु नानक देव जी 

गुरू नानक जयंती कधी आहे ?

• गुरू नानक जयंती हा शीख धर्माचा प्रमुख सण आहे. 

• गुरू नानक जयंती दरवर्षी कार्तिक महिन्याच्या पौर्णिमेला साजरी केली जाते. 

• यंदाची गुरु नानक जयंती 15 नोव्हेंबर 2024 रोजी साजरी करण्यात आली.

• यावर्षी गुरु नानक यांची 555 वी जयंती आहे. 

• गुरु नानक जयंतीला प्रकाश पर्व असेही म्हणतात.

गुरु नानक देव जी यांच्या बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• गुरु नानक देव यांचा जन्म 1469 साली पाकिस्तानच्या तलवंडी येथे झाला.

• पाकिस्तानच्या तलवंडी या ठिकाणाचे नाव बदलून आता नानकाना साहिब (Nankana Sahib) असे ठेवण्यात आले आहे.

• गुरू नानक हे शीख धर्माचे संस्थापक आणि शीखांचे पहिले गुरू आहेत.

• त्यांच्या शिकवणी गुरू ग्रंथ साहिब (शीख धर्माचा पवित्र ग्रंथ) मध्ये समाविष्ट आहेत.

गुरु नानक देव जी यांनी समाजाला कोणती शिकवण दिली ?

• “नाम जपो, किरत करो, वंद छको” म्हणजेच देवाचे नामस्मरण करा, प्रामाणिकपणे काम करा आणि इतरांसोबत वाटून खा, असा संदेश गुरू नानक देव जी यांनी दिला.

• एक ओंकार : देव एकच आहे. ईश्वर माणसाच्या हृदयात राहतो.

• समानता : जातिव्यवस्था नाकारून सर्व लोकांना समानतेने पाहण्याचा संदेश त्यांनी दिला. 

• निःस्वार्थ सेवा : समुदाय सेवेवर भर दिला. जसे की लंगर (सामुदायिक स्वयंपाकघर) हे निःस्वार्थ सेवेचे प्रतीक आहे.

जगातील पहिल्या कार्बन डायऑक्साइड ते मिथेनॉल रूपांतरण संयंत्र

World’s First CO₂ to Methanol Plant 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतेच जगातील पहिल्या कार्बन डायऑक्साइड ते मिथेनॉल रूपांतरण संयंत्राचे उद्घाटन करण्यात आले. ते खालीलपैकी कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. आंध्र प्रदेश

3. उत्तर प्रदेश

4. मध्य प्रदेश

उत्तर : मध्य प्रदेश

बातमी काय आहे ?

NTPC, या भारतातील सर्वात मोठी ऊर्जा उत्पादक कंपनीने, तिच्या 50 व्या स्थापना दिनानिमित्त मध्य प्रदेश येथील त्यांच्या विंध्याचल फॅसिलिटी येथे जगातील पहिल्या कार्बन डायऑक्साइड ते मिथेनॉल रूपांतरण संयंत्राचे उद्घाटन केले. 

कार्बन डायऑक्साइड ते मिथेनॉल रूपांतरण म्हणजे नेमकं काय ?

CO2 to (CH₃OH) Conversion 

• या प्रक्रियेत कार्बन डायऑक्साइड आणि हायड्रोजनचा वापर करून मिथेनॉल (CH₃OH) इंधन बनवले जाते.

• हा कार्बन व्यवस्थापन आणि शाश्वत इंधन उत्पादनातील ऐतिहासिक टप्पा आहे.

कार्बन डायऑक्साइड ते मिथेनॉल रूपांतरण कसं करतात ? 

How is Carbon dioxide converted to Methanol ?

• CO₂ कॅप्चर : वीज प्रकल्प यांसारख्या पॉवर प्लांटमधून सोडले जाणारे फ्ल्यू गॅसमधून किंवा थेट वातावरणातून कार्बन डायऑक्साइड (CO₂) घेतला (कॅप्चर) केला जातो.

• हायड्रोजन उत्पादन : सौर किंवा पवन उर्जा सारख्या अक्षय ऊर्जा स्त्रोतांचा वापर करून पाण्याच्या इलेक्ट्रोलिसिसद्वारे हायड्रोजन तयार केला जातो.

• मिथेनॉल संश्लेषण : कॅप्चर केलेले कार्बन डायऑक्साइड आणि हायड्रोजनपासून उत्प्रेरकाच्या उपस्थितीत मिथेनॉल तयार केला जातो.

• ही प्रक्रिया सामान्यत: उच्च दाब आणि तापमानात होते.

कार्बन डायऑक्साइड-ते-मिथेनॉल रूपांतरणाचे फायदे काय आहेत ? 

What are the benefits of Carbon dioxide to Methanol conversion ? 

नूतनीकरणयोग्य इंधन स्त्रोत (Renewable Fuel Source) : 

मिथेनॉलचा वापर वाहतूक, वीज निर्मिती किंवा रसायनांसाठी कच्चा माल किंवा इंधन म्हणून केला जाऊ शकतो.

ऊर्जा साठवणूक आणि वाहतूक (Efficient Energy Storage and Transport) : 

मिथेनॉल हे कमी ज्वलनशील असल्यामुळे हायड्रोजनपेक्षा मिथेनॉल साठवणे आणि मिथेनॉलची वाहतूक करणे सोपे आहे.

मिथेनॉलचा वापर इंधन म्हणून करता येईल.

हरितगृह वायू उत्सर्जनात घट (Reduction in Greenhouse Gas Emissions) :  

• पॉवर प्लांटमधून सोडलेला कार्बन डायऑक्साइड वापरल्यामुळे वातावरणावरील तापमान वाढ ( Global warming) कमी करण्यासाठी मदत होईल.

• इंधनामध्ये मिथेनॉल मिश्रणामुळे पारंपारिक इंधनाच्या तुलनेत हरितगृह वायूचे उत्सर्जन कमी होते.

मिथेनॉल म्हणजे काय ? 

• मिथेनॉल (CH₃OH), ज्याला अनेकदा मिथाइल अल्कोहोल किंवा वुड अल्कोहोल असेही म्हणतात.

• हे सर्वात सरळ अल्कोहोल आहे.

• मिथेनॉलचे रासायनिक सूत्र CH₃OH हे आहे.

मिथेनॉल चे मुख्य गुणधर्म कोणते ? 

• मिथेनॉल हे रंगहीन आहे.

• मिथेनॉल पाण्यात पूर्णपणे विरघळते.

• मिथेनॉल हे अत्यंत ज्वलनशील आहे, त्याची काळजीपूर्वक हाताळणी आणि साठवण आवश्यक आहे.

• मिथेनॉलचे सेवन केल्यास मानव आणि प्राण्यांसाठी ते विषारी आहे.

( नोट : परीक्षेत रासायनिक सूत्र विचारतात )

NTPC बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• NTPC म्हणजे National Thermal Power Corporation Limited 

• NTPC ही भारत सरकारच्या मालकीची कंपनी आहे.

• भारतातील सर्वात मोठी ऊर्जा उत्पादक कंपनी आहे.

• NTPC ही ऊर्जा मंत्रालयाच्या अंतर्गत महारत्न श्रेणीचे केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (Central Public Sector Undertaking ) आहे.

• भारतीय राज्य विद्युत मंडळांसाठी वीज निर्मिती आणि वितरण करणे हे NTPC चे मुख्य कार्य आहे.

• NTPC चे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे.

• NTPC कंपनीची स्थापना 1975 मध्ये करण्यात आली.

राष्ट्रीय पत्रकार दिन

National Press Day

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय पत्रकारिता दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 2 नोव्हेंबर

2. 5 नोव्हेंबर

3. 10 नोव्हेंबर

4. 16 नोव्हेंबर

उत्तर : 16 नोव्हेंबर

• राष्ट्रीय पत्रकार दिन (राष्ट्रीय पत्रकारिता दिन) दरवर्षी 16 नोव्हेंबर रोजी साजरा करतात.

• स्वतंत्र आणि नि:ष्पक्ष पत्रकारितेचे महत्त्व अधोरेखित करण्यासाठी दरवर्षी 16 नोव्हेंबर रोजी राष्ट्रीय पत्रकार दिन साजरा केला जातो.

भारतीय प्रेस परिषद (Press Council of India) काय आहे ?

भारतीय प्रेस परिषद काय काम करते ? 

• भारतीय प्रेस कौन्सिलच्या स्थापनेच्या स्मरणार्थ दरवर्षी राष्ट्रीय पत्रकार दिन साजरा केला जातो.

• 16 नोव्हेंबर 1966 मध्ये भारतीय प्रेस परिषदेने (Press Council of India) काम करण्यास सुरुवात केली.

• भारतीय प्रेस परिषद ही एक स्वायत्त, वैधानिक, अर्ध-न्यायिक प्राधिकरण आहे.

• ही संस्था भारतातील माध्यमांसाठी नैतिक निरीक्षक ( वॅाचडॅाग ) म्हणून काम बघते.

• जेणेकरून माध्यमांचा दर्जा उच्च राहील तसेच माध्यमे कोणत्याही प्रभावांना किंवा धमकावन्यांना बाधित होणार नाही.

• भारतीय प्रेस परिषदेची स्थापना भारतातील वृत्तपत्रांचे स्वातंत्र्य राखणे तसेच वृत्तपत्रे आणि वृत्तसंस्थांचे दर्जा राखणे आणि सुधारणे या दुहेरी उद्देशाने संसदेने केली आहे.

राष्ट्रीय पत्रकार दिनाचे महत्त्व काय आहे ? 

राष्ट्रीय पत्रकार दिन का साजरी करतात ? 

‣ देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात आणि लोकशाही राष्ट्र म्हणून त्यानंतरच्या प्रवासात माध्यमाने महत्त्वाची भूमिका बजावली आहे.

‣ लोकांवर होणारा कोणताही अन्याय उघड करणे तसेच व्यवस्थेतील त्रुटी उघड करण्यासाठी.

‣ एक मुक्त आणि निष्पक्षपाती माध्यमे कोणत्याही लोकशाही व्यवस्थेचा एक महत्त्वाचा आधारस्तंभ म्हणून काम करते त्यामुळे नागरिकांना योग्य माहितीपर्यंत पोहोचता येते.

भारतीय प्रेस परिषदेचे अध्यक्ष कोण असतात ? 

Who is the Chairperson of Press Council of India ? 

सर्वोच्च न्यायालयाचे निवृत्त न्यायाधीश हे भारतीय प्रेस परिषदचे अध्यक्ष असतात.

सध्याचे भारतीय प्रेस परिषदेचे अध्यक्ष कोण आहे ?

माननीय श्रीमती रंजना प्रकाश देसाई या भारतीय प्रेस परिषदचे वर्तमान अध्यक्ष आहे.

भारतीय प्रेस परिषदेच्या पहिल्या महिला अध्यक्ष कोण आहेत ?

माननीय श्रीमती रंजना प्रकाश देसाई या भारतीय प्रेस परिषदेच्या पहिल्या महिला अध्यक्ष आहेत.

CISF ची पहिली महिला बटालियन 

First All-Women Battalion of CISF

बातमी काय आहे ?

• गृह मंत्रालयाने CISF च्या पहिल्या सर्व महिला बटालियनच्या स्थापनेला मान्यता दिली आहे.

• ही पहिली बटालियन असेल, ज्यामध्ये फक्त महिला असतील.

Subject : GS - संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा बल स्थापना दिन केव्हा साजरी केला जातो ? (SSC GD)

1) 12 जुलै

2) 10 जून

3) 10 मार्च

4) 12 एप्रिल

उत्तर: 10 मार्च

प्रथम महिला CISF बटालियन बद्दल IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• फक्त महिला कर्मचाऱ्यांनी स्थापन केलेली ही पहिली CISF बटालियन असेल.

• क्षमता : यामध्ये 1,000 पेक्षा जास्त महिला कर्मचारींचा समावेश असेल.

• VIP सुरक्षा, विमानतळांची सुरक्षा आणि इतर महत्त्वाच्या आस्थापनांवरील वाढत्या मागण्यांना प्रतिसाद म्हणून हा उपक्रम सुरू करण्यात आला आहे.

• या बटालियनच्या स्थापनेमुळे अधिकाधिक तरुणींना CISF मध्ये सामील होण्यासाठी आणि देशाच्या सुरक्षेसाठी योगदान देण्याची प्रेरणा मिळेल.

• महिलांचे सक्षमीकरण आणि राष्ट्रीय सुरक्षेमध्ये महिलांची भूमिका वाढवण्याच्या उद्देशाने हा महत्त्वाचा निर्णय आहे.

• सध्या एकूण CISF मनुष्यबळाच्या 7% पेक्षा जास्त महिला आहेत.

CISF ची स्थापना केव्हा करण्यात आली ?

• केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दल कायदा,1968 अंतर्गत 10 मार्च 1969 रोजी CISF ची स्थापना करण्यात आली.

• CISF अंतर्गत, 12 रिझर्व बटालियन आणि 8 प्रशिक्षण संस्था आहे.

CISF च काम काय असतं ?

• विमानतळ, दिल्ली मेट्रो, अंतराळ विभाग, अणुऊर्जा प्रकल्प, बंदरे, ऐतिहासिक वास्तू, वीज, कोळसा, हॉस्पिटल आणि खाणकाम क्षेत्र तसेच भारतीय अर्थव्यवस्थेच्या दृष्टीने महत्त्वपूर्ण अशा क्षेत्रांना सुरक्षा पुरविणे.

• CISF देशाच्या राजधानीतील महत्त्वाच्या सरकारी इमारती त्याचबरोबर खाजगी विभागातील क्षेत्रांनाही सुरक्षा पुरवितात.

• CISF विशेष व्यक्तींना देण्यात येणारी झेड प्लस, झेड, एक्स, वाय ( Z Plus, Z, X, Y) श्रेणीतील सुरक्षा व्यवस्था प्रदान करते.

• CISF हे एकमेव असे दल आहे की ज्याकडे स्वतःचे समर्पित अग्निशमन शाखा (फायर विंग ) आहे.

केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा दलाचे सध्याचे महासंचालक कोण आहेत ? 

• राजविंदर सिंग भाटी (Rajwinder Singh Bhatti) हे CISF चे वर्तमान महासंचालक आहेत.

• त्यांनी सप्टेंबर 2024 मध्ये CISF चे महासंचालक म्हणून पदभार स्वीकारला.

केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा बलाच्या पहिल्या महिला महासंचालक कोण होत्या ?

नीना सिंह (Nina Singh) या केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा बलाच्या पहिल्या महिला महासंचालक होत्या.

जनजातीय गौरव दिवस 

Janjatiya Gaurav Divas

Subject : GS - दिनविशेष, आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जनजातीय गौरव दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 5 नोव्हेंबर

2. 10 नोव्हेंबर

3. 15 नोव्हेंबर

4. 20 नोव्हेंबर

उत्तर : 15 नोव्हेंबर

जनजातीय गौरव दिवस का साजरी करतात ? 

जनजातीय गौरव दिवस साजरा करण्याचा उद्देश काय आहे ? 

• महान आदिवासी नायक आणि स्वातंत्र्य सैनिक भगवान बिरसा मुंडा यांचा जन्मदिवस देशभरात जनजातीय गौरव दिवस म्हणून उत्साहात साजरा केला जातो.

• संथाल, तामार, कोल, भील, खासी आणि मिझो यांसारख्या अनेक आदिवासी समुदायांनी विविध चळवळींद्वारे भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याला बळ दिले.

• भगवान बिरसा मुंडा आणि इतर आदिवासी स्वातंत्र्यसैनिकांच्या योगदानाचा गौरव करणे हा या दिवसाचा उद्देश आहे. 

पहिला जनजातीय गौरव दिवस केव्हा साजरी करण्यात आला ?

सन 2021 पासून, भारत सरकारने भगवान बिरसा मुंडा यांच्या जयंतीनिमित्त दरवर्षी 15 नोव्हेंबर रोजी 'आदिवासी गौरव दिन' साजरा करण्याची परंपरा सुरू केली आहे.

कोण होते भगवान बिरसा मुंडा ?

• भगवान बिरसा मुंडा यांचा जन्म 15 नोव्हेंबर 1875 रोजी झारखंडच्या उलिहातु गावात झाला.

• त्यांचे शिक्षण मिशनरी स्कूलमध्ये झाले

• आदिवासी समाजातील लोकांचे बळजबरीने धर्मांतर केल्याबद्दल ख्रिस्ती मिशनरी व इंग्रजांवर जननायक बिरसा मुंडा यांचा प्रचंड राग होता, त्यांनी मिशनरी स्कूल सोडून दिली.

• ब्रिटिश व्यवस्थेत जमीनदार, जहागीरदार, सावकार इत्यादींनी आदिवासींचे प्रचंड शोषण केले होते.

उलगुलान क्रांती काय आहे ?  

• बिरसा मुंडा यांनी 1899 रोजी जल , जंगल आणि जमिनीवर आदिवासींचा हक्क सांगून उलगुलान क्रांती सुरू केली.

• बिरसा मुंडा आणि त्यांचे अनुयायांनी इंग्रजांविरुद्ध बंड पुकारले. त्यांनी अनेक ठिकाणी ब्रिटिशांवर हल्ले केले आणि सरंजामशाही व्यवस्थेला विरोध केला.

• त्यांनी लोकांना स्वतःच्या जमिनीसाठी लढण्यास प्रेरित केले. याचे फलित म्हणून 1908 मध्ये छोटा नागपूर भाडेकरू कायदा मंजूर झाला. या कायद्याअंतर्गत आदिवासी लोकांकडून बिगर आदिवासी लोकांना जमीन हस्तांतरित करण्यास बंदी घातली गेली.

 बिरसैत धर्माची स्थापना कोणी केली ? 

• भगवान बिरसा मुंडा यांनी 1895 मध्ये एक नवीन धर्म - बिरसैत धर्म सुरू केला.

• आपल्या आदिवासी लोकांना जुन्या धार्मिक विश्वासांकडे परत जाण्याचे आवाहन तसेच मूळ आदिवासी संस्कृती जोपासण्यासाठी त्यांनी प्रयत्न केले.

• पवित्रता, साधेपणा आणि सत्याचे पालन करण्यासाठी त्यांनी बिरसैत चळवळ सुरू केली.

• लोक त्यांना धरती अब्बा म्हणू लागली.

 निधन : 9 जून 1900 रोजी जननायक बिरसा मुंडा यांचा रांची कारागृहात मृत्यू झाला.