माउंट तारानाकीला मानवी दर्जा

Mount Taranaki

Subject : GS - भूगोल

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच माउंट तारानाकी या पर्वताला कायदेशीर जिवंत मानवी अस्तित्वाचा दर्जा देण्यात आला. तर हा पर्वत खालील पैकी कोणत्या देशात आहे ?

1. भारत
2. चीन
3. ब्राझील
4. न्यूझीलंड

उत्तर : न्यूझीलंड

बातमी काय आहे ? 

• न्यूझीलंडच्या संसदेत तारानाकी माऊंगा सामूहिक निवारण मसुदा पारित करण्यात आला. 
• डोंगर आणि आसपासची जमीन सुरक्षित राहिल याची हमी या कायद्याने मिळाली.

माउंट तारानाकी बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• अलिकडेच ऐतिहासिक निर्णयात न्यूझीलंडमधील माउंट तारानाकी (तारनाकी मौंगा) ला कायदेशीर व्यक्तिमत्व म्हणजेच जिवंत मानवी अस्तित्वाचा दर्जा देण्यात आला आहे.
• न्यूझीलंडच्या पश्चिम किनाऱ्यावर असलेला तारानाकी पर्वत 2518 मीटर उंच सुप्त ज्वालामुखी आहे. 
• न्यूझीलंडमधील स्थानिक माओरी लोक बर्फाच्छादित तारानाकी मौंगाचा पवित्र पूर्वज म्हणून आदर करतात.
• डोंगर आणि त्यासारख्या नैसर्गिक गोष्टी या जिवंत आहेत आणि त्या आमच्या समाजाच्या पूर्वज आहेत या माओरी दृष्टीकोनालाही या कायद्यामुळे मान्यता मिळाली.
• ईवी या स्थानिक आदिवासी जमातीतील आणि सरकारमधील प्रतिनिधी यांची एक समिती या डोंगराच्या हक्क्कांचं आणि अधिकारांचं संरक्षण करण्यासाठी नेमली जाईल.
• न्यूझीलंडमध्ये याआधी ही 2014 मध्ये उरेवेरा या जंगलाला पहिल्यांदा जिवंत मानवी अस्तित्वाचा दर्जा असा अधिकार मिळाला होता. 
• त्यानंतर 2017 मध्ये वांगानुई नदीलाही जिवंत मानवी अस्तित्वाचा अधिकार प्राप्त झाले होते.

जिवंत मानवी अस्तित्वाच्या अधिकाराचा फायदा काय होईल ? 

• कायदेशीर मानवी दर्जामुळे जमीन विक्री, शोषण आणि पर्यावरणीय ऱ्हासापासून संरक्षण मिळते. 
• पारंपारिक माओरी संवर्धन पद्धती आणि स्थानिक वनस्पती आणि प्राण्यांचे जतन यावर लक्ष केंद्रित केले जाते.

मार्च 2017 मध्ये, भारतातील उच्च न्यायालयाने कोणत्या दोन नद्यांना जिवंत मानवी अस्तित्वाचा दर्जा दिला होता ? 

(CAPF 2017)

• गंगा आणि यमुना
• उत्तराखंड उच्च न्यायालयाने 2017 मध्ये गंगा आणि यमुना नद्या कायदेशीर किंवा कायदेशीर व्यक्ती म्हणून घोषित केल्या. 
• ज्यामुळे "जिवंत व्यक्ती" चे सर्व हक्क, कर्तव्ये आणि दायित्वे असतात ते सर्व या नद्यांना मिळाले. 

मलेरिया मुक्त देश 2025

"Malaria Free" Country 2025

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच( 2025 मध्ये) जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) खालील पैकी कोणत्या देशाला  'मलेरियामुक्त' देश म्हणून घोषित केले.

1. भारत
2. बांग्लादेश
3. ब्राझील
4. जॉर्जिया 

उत्तर : जॉर्जिया

बातमी काय आहे ?

• अलीकडेच जागतिक आरोग्य संघटनेने (World Health Organization) जॉर्जिया (Georgia) या देशाला अधिकृतपणे 'मलेरियामुक्त' घोषित केले आहे.

जागतिक आरोग्य संघटना एखाद्या देशाला मलेरियामुक्त सर्टिफिकेट केव्हा देते ?  

• जेव्हा सलग किमान 3 वर्षे स्थानिक मलेरियाचा प्रसार होत नाही तेव्हा WHO एखाद्या देशाला मलेरियामुक्त म्हणून प्रमाणित करते. 
• तसेच संक्रमण पुन्हा स्थापित होऊ नये म्हणून देशात प्रभावी देखरेख प्रणाली असणे आवश्यक आहे. 

भारत मलेरियामुक्त देश आहे का ? 

• भारताला मलेरियामुक्त देश नाही. 
• आग्नेय आशियाई प्रदेशात, मालदीव (2015) आणि श्रीलंका (2016) हे मलेरियामुक्त प्रमाणित देश आहेत. 

मलेरिया आजार कसा होतो ? मलेरियाची प्रसार कसा होतो ?

• मलेरिया हा प्लाज्मोडियम परजीवीमुळे (Plasmodium Parasites) होणारा तीव्र तापाचा आजार आहे.
• हा आजार संक्रमित मादी ॲनोफिलीस डासांच्या (Female Anopheles Mosquitoes) चाव्याव्दारे लोकांमध्ये पसरतो.
• हा एक जीवघेणा रोग आहे जो प्रामुख्याने उष्णकटिबंधीय देशांमध्ये आढळतो.

मलेरिया संसर्गजन्य आजार आहे का ?

• मलेरिया हा संसर्गजन्य आजार नाही.
• मलेरिया एका व्यक्तीपासून दुसऱ्या व्यक्तीमध्ये पसरू शकत नाही.
• हा आजार मादी ॲनोफिलीस डासांच्या चाव्याव्दारे पसरतो.

मलेरिया आजाराची लक्षणे काय असतात ?

• मानवी शरीरात प्लाज्मोडियम परजीवी लाल रक्त पेशींना संक्रमित करतात, ज्यामुळे ताप, थंडी वाजून येणे, डोकेदुखी, स्नायू दुखणे आणि थकवा यांसारखी लक्षणे दिसतात.
• गंभीर प्रकरणांमध्ये, मलेरियामुळे अवयव निकामी होणे, कोमा आणि व्यक्तींचा मृत्यू देखील होऊ शकतो.

उपचार : मलेरियाचे लवकर निदान आणि उपचार केल्याने मलेरिया आजार बरा होतो. 

जागतिक मलेरिया दिवस केव्हा असतो ?

• दरवर्षी 25 एप्रिल रोजी जागतिक मलेरिया दिवस साजरा केला जातो.
• जागतिक आरोग्य संघटनेने (World Health Organization) 2007 मध्ये मलेरियाबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी याची स्थापना केली होती.

पुरूष हॉकी इंडिया लीग कोणी जिंकली ? 

Hockey India League 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 6 वी पुरूष हॉकी इंडिया लीग (2024-25) खालील पैकी कोणी जिंकली ?  

1. तमिलनाडु ड्रैगंस
2. हैदराबाद तूफांस
3. श्राची राढ़ बंगाल टाइगर्स 
4. दिल्ली एसजी पाइपर्स

उत्तर : श्राची राढ़ बंगाल टाइगर्स (Shrachi Rarh Bengal Tigers)

बातमी काय आहे ? 

• अलिकडेच श्राची राढ़ बंगाल टायगर्सने हॉकी इंडिया लीग 2024-25 जिंकली.
• अंतिम सामन्यात हैदराबाद तूफांसचा 4-3 असा पराभव करून त्यांनी विजेतेपद पटकावले.

पुरूष हॉकी इंडिया लीग बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• विजेता संघ : श्राची राढ़ बंगाल टाइगर्स (Shrachi Rarh Bengal Tigers)
• उपविजेता संघ : हैदराबाद तूफांस (Hyderabad Toofans) 

• अंतिम सामना बिरसा मुंडा आंतरराष्ट्रीय हॉकी स्टेडियम, राउरकेला (ओडिशा) येथे खेळवण्यात आला.
• विजेता संघ श्राची राढ़ बंगाल टाइगर्सला 3 कोटी रुपये बक्षीस म्हणून मिळाले. 
• तर उपविजेत्या हैदराबाद तूफांसला 2 कोटी रुपये बक्षीस म्हणून मिळाले. 
• श्राची राढ़ बंगाल टाइगर्सने पहिल्यांदाच विजेतेपद पटकावले. 

6 व्या(2024-25) पुरुष हॉकी इंडिया लीग स्पर्धेतील सर्वोत्तम खेळाडू (Player of the Tournament) कोण ?

उत्तर : श्राची राढ़ बंगाल टाइगर्सचा सुखजीत सिंग (Sukhjeet Singh).

पुरुष हॉकी इंडिया लीग बद्दल परीक्षेसाठी महत्त्वाची माहिती : 

• हॉकी इंडिया लीग ही भारतातील हॉकीसाठीची प्रमुख क्लब-आधारित स्पर्धा आहे ज्यामध्ये परदेशी खेळाडू देखील सहभागी होतात. 
• पुरूष हॉकी इंडिया लीगची पहिली आवृत्ती 2013 मध्ये आयोजित करण्यात आली होती आणि 2017 पर्यंत दरवर्षी आयोजित केली जात होती.
• 2017 नंतर तब्बल सात वर्षांच्या अंतरानंतर, पुरुष हॉकी इंडिया लीगची सहावी आवृत्ती 2024-25 मध्ये ओडिशातील राउरकेला येथे आयोजित करण्यात आली होती.

हॉकी इंडियाने आयोजित करण्याचे उद्दिष्ट कोणते ? 

• हॉकी इंडियाने आयोजित केलेल्या या लीगचे उद्दिष्ट भारतीय हॉकी खेळाडूंना उच्च दर्जाचे व्यासपीठ देणे. 
• आंतरराष्ट्रीय हॉकी स्तरावरील काही सर्वोत्तम परदेशी खेळाडूंसोबत भारतीय खेळाडूंना खांद्याला खांदा लावून खेळण्याची संधी देऊन त्यांचा दर्जा सुधारणे आहे.
• हॉकी इंडिया लीगद्वारे भारतातील अनेक हॉकी खेळाडूंना ओळख आणि अनुभव मिळाला.

जागतिक कर्करोग दिन 

World Cancer Day

Subject : GS - दिनविशेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक कर्करोग दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 30 जानेवारी

2. 4 फेब्रुवारी

3. 8 मार्च

4. 7 एप्रिल

उत्तर : 4 फेब्रुवारी

जागतिक कर्करोग दिवस आणि कर्करोगा बद्दल परीक्षेसाठी IMP नोट्स : 

• दरवर्षी 4 फेब्रुवारी रोजी जागतिक कर्करोग दिन साजरा केला जातो.
• कर्करोग हा सार्वजनिक आरोग्याचा प्रश्न आहे याबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आहे. हा या दिनाचा उद्देश आहे. 

2025 च्या जागतिक कर्करोग दिनाची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

• 2025 च्या जागतिक कर्करोग दिनाची थीम 'युनायटेड बाय युनिक' (United by Unique) आहे.
• ही संकल्पना प्रत्येक व्यक्तीच्या विशिष्ट गरजा पूर्ण करण्यासाठी वैयक्तिक काळजी आणि उपचारांचे महत्त्व अधोरेखित करते.

जागतिक कर्करोग दिन 4 फेब्रुवारी रोजी का साजरा केला जातो ?

• 2000 मध्ये पॅरिसमध्ये कर्करोगाविरुद्ध एक शिखर परिषद आयोजित करण्यात आली होती.
• 4 फेब्रुवारी 2000 रोजी पॅरिसच्या कर्करोगाविरुद्धच्या चार्टरवर स्वाक्षरी करण्यात आली.
• तेव्हापासून जागतिक कर्करोग जागरूकता दिन 4 फेब्रुवारी रोजी साजरा करण्यात सुरूवात झाली.  
• या कार्यक्रमात अनेक देश आणि आंतरराष्ट्रीय नेते सहभागी झाले होते.

कर्करोग दिवस साजरी का करण्यात येतो ? 

• कर्करोगामुळे दरवर्षी लाखो लोक मृत्युमुखी पडतात.
• कर्करोग हे जगभरातील मृत्यूचे दुसरे प्रमुख कारण आहे.
• जगभरात, 6 पैकी 1 मृत्यू कर्करोगामुळे होतो.
• कर्करोगाची लक्षणे, कारणे आणि उपचारांबद्दल लोकांमध्ये जागरूक निर्माण करण्यासाठी
• लोकांना वेळेवर तपासणी करण्यासाठी प्रवृत्त करण्यासाठी
• कर्करोगाची भीती कमी करण्यासाठी

कर्करोग (कॅन्सर) म्हणजे काय ? 

What is Cancer ? 

• जागतिक आरोग्य संघटने नुसार, कर्करोग हा रोगांचा एक मोठा समूह आहे, जो शरीराच्या जवळजवळ कोणत्याही अवयव किंवा ऊतींमध्ये सुरू होऊ शकतो.
• यामध्ये, पेशी अनियंत्रितपणे वाढतात आणि सामान्य मर्यादेपलीकडे जातात आणि शरीराच्या आसपासच्या भागांवर आक्रमण करतात.

कर्करोगाची (कॅन्सर ची) प्रमुख लक्षणे कोणती ? 

• वेगाने वजन कमी होणे
• सातत्याने येणारा खोकला
• रक्तस्त्राव
• रक्ताच्या गाठी येणे
• कायम थकवा जाणवने
• पोटात दुखणे इत्यादी.

भारतातील कर्करोगाचे सर्वात सामान्य प्रकार कोणते ? 

• स्तनाचा कर्करोग
• तोंडाचा कर्करोग
• फुफ्फुसाचा कर्करोग
• घशाचा कर्करोग इत्यादी.

कर्करोगाचा उपचार कसा शक्य आहे ? 

• कर्करोग व्यक्तीच्या शरीरात किती पसरला आहे आणि तो कोणत्या टप्प्यावर आहे, कर्करोगाचा विकार कोणता यावर कर्करोगाचा उपचार अवलंबून असतो.
• रसायनोपचार (Chemotherapy), इम्युनोथेरपी, किरणोत्सर्गी उपचार (Radiotherapy), शल्य चिकित्सा (Surgery) इत्यादी उपचाराचे पर्याय कर्करोगाच्या उपचारात वापरले जातात.
• कर्करोगावरील उपचार पद्धती ही रुग्णाच्या आरोग्यावरही अवलंबून असते.
• कर्करोगाचे सुरुवातीलाच निदान केले तर तो सहज बरा होऊ शकतो.

कर्करोगाची कारणे कोणती ? 

• तंबाखू सेवन : तंबाखूचे सेवन, धूम्रपान हे भारतातील कर्करोगासाठी जबाबदार सर्वात मोठे कारण आहे.
• सरकारी आकडेवारी नुसार, पुरुषांमध्ये अंदाजे 40 ते 50 टक्के आणि महिलांमध्ये 20 टक्के कर्करोग हा तंबाखूमुळे होतो.
• अल्कोहोल
• आवश्यक पोषण आहाराची कमतरता
• निष्क्रिय राहणीमान 
• किरणोत्सर्गी संपर्क - आयनीभवन करू शकणाऱ्या विकिरणामुळे उदाहरणार्थ, क्ष किरणांच्या समवेत सतत काम करणे,
• विषारी रसायनांच्या संपर्कात काम करणे.  

कर्करोग प्रतिबंधात्मक (टाळण्यासाठीचे) उपाय कोणते ? 

• सकस आहार घेणे
• नियमित व्यायाम करणे
• तंबाखू-दारू टाळावे
• वेळोवेळी नियमित तपासणी करणे ; इत्यादी

नोट :  

• दरवर्षी 4 फेब्रुवारी रोजी जागतिक कर्करोग दिन साजरा केला जातो.
• दरवर्षी 7 नोव्हेंबर हा दिवस राष्ट्रीय कर्करोग जागरूकता दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

BCCI जीवनगौरव पुरस्कार कोणाला मिळाला ? 

BCCI Lifetime Achievement Award

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच कोणत्या खेळाडूला कर्नल सी.के. नायडू जीवनगौरव पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे ? 

1. सचिन तेंडुलकर

2. महेंद्रसिंग धोनी

3. रोहित शर्मा

4. विराट कोहली 

उत्तर : सचिन तेंडुलकर

बातमी काय आहे ? 

• BCCI च्या नमन पुरस्कार सोहळ्यात श्री सचिन तेंडुलकर यांचा कर्नल सी.के. नायडू जीवनगौरव पुरस्काराने सन्मान करण्यात आला.
• मुंबईच्या BCCI च्या मुख्यालयात हा सोहळा पार पडला.
• रविचंद्रन अश्विनला विशेष पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.

स्पर्धा परीक्षेसाठी BCCI पुरस्कार 2025 विजेत्यां संदर्भात काही IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

BCCI Awards 2025 Winners : 

• सर्वोत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू (पुरुष) : जसप्रीत बुमराह
• सर्वोत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय क्रिकेटपटू (महिला) : स्मृती मंधाना
• सर्वोत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय पदार्पण (Best International Debut) (पुरुष) : सरफराज खान
• सर्वोत्कृष्ट आंतरराष्ट्रीय पदार्पण (Best International Debut) (महिला) : आशा शोभना
• देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये सर्वोत्कृष्ट व्हाईट बॉल अष्टपैलू खेळाडू : शशांक सिंग
• देशांतर्गत क्रिकेटमध्ये सर्वोत्कृष्ट रेड बॉल अष्टपैलू खेळाडू : तनुष कोटियन

कर्नल सी. के. नायडू जीवनगौरव पुरस्कार कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ? 

• कर्नल सी. के. नायडू जीवनगौरव पुरस्कार क्रिकेट या खेळाशी संबंधित आहे. 
• भारताचे पहिले कसोटी क्रिकेट कर्णधार कर्नल सी.के. नायडू यांच्या सन्मानार्थ BCCI द्वारे हा पुरस्कार देण्यात येतो.
• पहिला, कर्नल सी. के. नायडू जीवनगौरव पुरस्कार 1994 मध्ये भारताचे पहिले कसोटी शतकवीर श्री लाला अमरनाथ यांना देण्यात आला. 
• कर्नल सी. के. नायडू जीवनगौरव पुरस्कार मिळालेले श्री सचिन तेंडुलकर हे 31वे प्राप्तकर्ते आहे.

19 वर्षांखालील महिला टी 20 विश्वचषक कोणी जिंकला ? 

Who won the U19 T20 World Cup women ? 

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 19 वर्षांखालील महिला टी २० विश्वचषक कोणी जिंकला ? 

1. भारत

2. पाकिस्तान

3. दक्षिण आफ्रिका

4. श्रीलंका

उत्तर : भारत

बातमी काय आहे ? 

• भारताने अंतिम सामन्यात दक्षिण आफ्रिकेचा नऊ विकेट्सनी पराभव ICC अंडर-19 महिला टी-20 वर्ल्ड कप जिंकला. 
• भारताने सलग दुसऱ्यांदा ICC अंडर-19 महिला टी-20 विश्वचषक जिंकला.
• टी20 विश्वचषक 2025 चा अंतिम सामना 2 फेब्रुवारी 2025 मलेशियातील क्वालालंपूर येथील बायुमास ओव्हल येथे खेळवण्यात आला. 

ICC 19 वर्षांखालील महिला टी 20 विश्वचषकाबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

विजेता संघ : भारत

भारताचा कर्णधार : निकी प्रसाद (Niki Prasad) 

उपविजेता संघ : दक्षिण आफ्रिका

दक्षिण आफ्रिकेचा कर्णधार : कायल रेयनेके (Kayla Reyneke)

ICC 19 वर्षांखालील महिला T-20 वर्ल्ड कप बद्दल : 

• आयोजक : आंतरराष्ट्रीय क्रिकेट समिती (International Cricket Council)
• पहिला ICC अंडर-19 महिला टी20 विश्वचषक 2023 मध्ये आयोजित करण्यात आला होता.
• भारताने इंग्लंडला हरवून 2023 मध्ये पहिले विजेतेपद जिंकले.

रामसर स्थळांच्या यादीत आणखी 4 पाणथळ जागा

4 more wetland to the list of ramsar sites

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच भारतातील 4 स्थळांना रामसर स्थळे म्हणून घोषित करण्यात आले आहे. दिलेली रामसर स्थळे आणि संबंधित राज्यांची अयोग्य जोडी कोणती ? 

1. उधवा तलाव = झारखंड

2. खेचेओपालरी पाणथळ प्रदेश = सिक्कीम

3. सक्काराकोट्टई पक्षी अभयारण्य = तामिळनाडू

4. थेरथंगल पक्षी अभयारण्य = कर्नाटक

उत्तर : थेरथंगल पक्षी अभयारण्य = कर्नाटक ही चुकीची जोडी आहे.

     थेरथंगल पक्षी अभयारण्य हे तामिळनाडू राज्यात आहे. 

बातमी काय आहे ? 

• भारतातील आणखी 4 स्थळांना रामसर स्थळे म्हणून घोषित करण्यात आले आहे.

रामसर स्थळांबाबत परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारताने 4 नवीन रामसर स्थळे जोडली आहेत, त्यामुळे देशातील रामसर स्थळांची एकूण संख्या 89 झाली आहे.
• आशियामध्ये पहिला : भारत आशियामध्ये सर्वाधिक रामसर स्थळे असलेला देश आहे.
• जगात तिसरा : युनायटेड किंग्डम (176) आणि मेक्सिको (144) नंतर भारत (89) रामसर स्थळे असलेला जगात तिसऱ्या क्रमांकावर आहे.
• पहिल्यांदाच, झारखंड आणि सिक्कीममधील पाणथळ स्थळांचा रामसर स्थळांच्या यादीत समावेश करण्यात आला आहे.

नवीन 4 रामसर स्थळे कोणती ? ती कोणत्या राज्यात आहे ?

1. सक्काराकोट्टई पक्षी अभयारण्य (Sakkarakottai Bird Sanctuary) : तामिळनाडू
2. थेरथंगल पक्षी अभयारण्य (Therthangal Bird Sanctuary) : तामिळनाडू
3. खेचेओपालरी पाणथळ प्रदेश (Khecheopalri Wetland) : सिक्कीम
4. उधुवा किंवा उधवा तलाव (Udhuwa or Udhwa Lake) : झारखंड

पाणथळ क्षेत्र (जागा) म्हणजे काय ?

• पाणथळ जमीन ही अशी क्षेत्रे आहेत जिथे पाणी हे पर्यावरण आणि संबंधित वनस्पती आणि प्राणी जीवन नियंत्रित करणारे प्राथमिक घटक आहे. 
• पाणथळ जमीन हे एक भूभाग आहे जेथे परिसंस्थेचा एक मोठा भाग कायमस्वरूपी किंवा वार्षिक पाण्याने भरलेला असतो किंवा काही हंगामासाठी त्यात बुडलेला असतो. अशा भागात जलीय वनस्पतीं मोठ्या प्रमाणात असतात.

पाणथळ क्षेत्र इतकी महत्त्वाची का असतात ?

• जलशुद्धीकरण, परिसंस्थांचे पुरापासून संरक्षण, जमिनीची धूप आटोक्यात ठेवणे, भूजल पुनर्भरण, पावसाच्या पाण्याबरोबर वाहून येणारा कचरा सामावून घेणे, त्यातील खनिजे विघटनाद्वारे मुक्त करून जीव-जंतूस उपलब्ध करून देणे, कार्बन डायऑक्साइड स्टोरी करणे अशी अतिमहत्त्वाचे कार्य करून पर्यावरणाचा समतोल पाणथळ क्षेत्रामुळे राखला जातो. 
• त्याचबरोबर सृष्टि-वातावरण सौंदर्यात भर घालणे, पर्यटन स्थळे म्हणून आणि सामाजिक कार्यक्रमातही पाणथळ जागा महत्त्वाच्या ठरतात.

रामसर ठराव म्हणजे काय ? 

रामसर स्थळ म्हणजे काय ?

• इराण मधील रामसर या शहरात 2 फेब्रुवारी 1971 रोजी जगभरातील पाणथळ जागांच्या संरक्षणासाठीच्या उपाययोजनांवर चर्चा करण्यासाठी एक परिषद भरवण्यात आली. या परिषदेतील ठरावाला रामसर ठराव म्हणून ओळखले जाते.
• या ठरावा अंतर्गत पाणथळ जागांचे संरक्षण करण्यासाठी एखादे क्षेत्र रामसर स्थळ म्हणून घोषित करण्यात येते.
• हा ठराव 1975 सालापासून अंमलात आला. 
• भारताने हा करार 1 फेब्रुवारी 1982 रोजी स्वीकारला. 
• स्थानिक आणि राष्ट्रीय कृतीच्या माध्यमातून तसेच आंतरराष्ट्रीय सहकार्याने सर्व पाणथळ जागांचे संवर्धन आणि विवेकी वापर करणे आणि त्यायोगे जगाचा शाश्वत विकास साधणे हे रामसर परिषदेचे मिशन आहे.

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात किती रामसर स्थळे आहेत ?

उत्तर : 89 (फेब्रुवारी 2025 पर्यंत)

प्रश्न) भारतात सर्वात जास्त रामसर स्थळे कोणत्या राज्यात आहे ?

उत्तर : तामिळनाडू 

 तामिळनाडूमध्ये 20 रामसर स्थळे आहेत. (फेब्रुवारी 2025 पर्यंत)

प्रश्न) जागतिक पाणथळ क्षेत्र दिवस ( World Wetland Day) केव्हा असतो ?

उत्तर : 2 फेब्रुवारी  

• इराण मधील रामसर या शहरात 2 फेब्रुवारी 1971 रोजी जगभरातील पाणथळ जागांच्या संरक्षणासाठीच्या उपाययोजनांवर चर्चा करण्यासाठी एक परिषद भरवण्यात आली. या परिषदेतील ठरावाला रामसर ठराव म्हणून ओळखले जाते.

प्रश्न) महाराष्ट्रात किती रामसर स्थळे आहेत ?

1. 3

2. 5

3. 7

4. 9

उत्तर : 3

1. लोणार सरोवर

2. नांदूर मध्यमेश्वर

3. ठाणे खाडी

जागतिक पाणथळ दिवस 2025

World Wetlands Day 2025 

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक पाणथळ दिवस (World Wetland Day) केव्हा साजरी करण्यात येतो ?

1. 30 जानेवारी

2. 2 फेब्रुवारी

3. 10 फेब्रुवारी

4. 8 मार्च

उत्तर : 2 फेब्रुवारी

बातमी काय आहे ? 

केंद्रीय पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने (MoEFCC) 2 फेब्रुवारी 2025 रोजी उत्तर प्रदेश येथील गोंडा येथील पार्वती अर्गा रामसर साइट येथे जागतिक पाणथळ भूमी दिन 2025 साजरा करण्याचे आयोजन केले. 

जागतिक पाणथळ क्षेत्र दिवस ( World Wetland Day) केव्हा असतो ?

उत्तर : 2 फेब्रुवारी  

• इराण मधील रामसर या शहरात 2 फेब्रुवारी 1971 रोजी जगभरातील पाणथळ जागांच्या संरक्षणासाठीच्या उपाययोजनांवर चर्चा करण्यासाठी एक परिषद भरवण्यात आली. या परिषदेतील ठरावाला रामसर ठराव म्हणून ओळखले जाते.

जागतिक पाणथळ दिवस 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

" आपल्या एकत्रित भविष्यासाठी पाणथळ जागांचे संरक्षण करणे " ही 2025 साठी जागतिक पाणथळ दिवसाची संकल्पना आहे. 

" Protecting Wetlands for our Common Future "

पाणथळ क्षेत्र (जागा) म्हणजे काय ?

• पाणथळ जमीन ही अशी क्षेत्रे आहेत जिथे पाणी हे पर्यावरण आणि संबंधित वनस्पती आणि प्राणी जीवन नियंत्रित करणारे प्राथमिक घटक आहे. 
• पाणथळ जमीन हे एक भूभाग आहे जेथे परिसंस्थेचा एक मोठा भाग कायमस्वरूपी किंवा वार्षिक पाण्याने भरलेला असतो किंवा काही हंगामासाठी त्यात बुडलेला असतो. अशा भागात जलीय वनस्पतीं मोठ्या प्रमाणात असतात.

अमृत धरोहर उपक्रम काय आहे ? 

• अमृत ​​हेरिटेज उपक्रम हा २०२३-२४ च्या अर्थसंकल्पीय घोषणेचा एक भाग आहे. 
• देशातील रामसर स्थळांच्या अद्वितीय संवर्धन मूल्यांना प्रोत्साहन देण्यासाठी आणि रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्यासाठी आणि स्थानिक उपजीविकेला आधार देण्यासाठी जून 2023 मध्ये पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने अमृत धरोहर उपक्रम सुरू केला आहे. 
• हा उपक्रम पुढील 4 प्रमुख घटकांवर लक्ष केंद्रित करतो, 

1. प्रजाती आणि अधिवास संवर्धन 
2. निसर्ग पर्यटन 
3. पाणथळ जागांचे जीवनमान 
4. पाणथळ जागांमध्ये कार्बन साठा.