सिंधू संस्कृती लिपी

Deciphering the Indus Script

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती, सिंधू संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच सिंधू संस्कृतीची लिपी उलगडण्यासाठी १० लाख डॉलर्सचे बक्षीस खालील पैकी कोणत्या राज्याने जाहीर केले आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश

3. आंध्र प्रदेश

4. तामिळनाडू

उत्तर : तामिळनाडू

बातमी काय आहे ? 

तामिळनाडूचे मुख्यमंत्री एम. के. स्टॅलिन यांनी सिंधू संस्कृतीची लिपी उलगडण्यासाठी 10 लाख डॉलर्सचे बक्षीस जाहीर केले आहे. 

सिंधू संस्कृती (हडप्पा संस्कृती) म्हणजे काय ? 

• भारतातील ताम्रपाषाणयुगीन संस्कृती. 

• सिंधू नदीचे खोरे हेच या ताम्रपाषाणयुगीन संस्कृतीचे केंद्रस्थान असल्याने हिला सिंधू संस्कृती (Indus Valley Civilization) असे नाव देण्यात आले.

• सिंधू खोरे संस्कृती ज्याला हडप्पा संस्कृती म्हणूनही ओळखले जाते, ती इसवी सन पूर्व 3000 ते इसवी सन पूर्व 1500 दरम्यान विकसित झाली. 

• जी सध्याच्या भारत, पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तानच्या काही भागांमध्ये पसरली आहे.

सिंधू संस्कृतीचा शोध कोणी लावला ?

• 1920 च्या दशकाच्या सुरुवातीस ब्रिटिश पुरातत्वशास्त्रज्ञ सर जॉन मार्शल आणि त्यांच्या टीमने सिंधू संस्कृतीचा प्रथम शोध लावला.

• भारतीय पुरातत्वशास्त्रज्ञ दया राम साहनी आणि राखालदास बॅनर्जी यांनी हडप्पा संस्कृती संदर्भात महत्त्वाची शहरे शोधून काढली .

सिंधू संस्कृती लिपी कशी आहे ? 

• सिंधूच्या खोऱ्यातील लोकांना लेखनकला अवगत होती, हे या उत्खननांवरून समजले म्हणूनच या लिपीला ‘सिंधुलिपि’ असे नाव देण्यात आले. 

• जॉन मार्शल यांच्या मते नांगरटीच्या पद्धतीप्रमाणे म्हणजे पहिली ओळ उजवीकडून डावीकडे आणि दुसरी ओळ डावीकडून उजवीकडे अशी क्रमशः ही लिपी लिहिली जात असावी.

• सिंधू लिपी लिहिण्याच्या या पद्धतीला बुस्ट्रोफेडन शैली (Boustrophedon Style) असे म्हणतात. 

• सिंधू लिपीत चित्रे आणि आकृत्या कोरलेल्या दिसतात.

• उदाहरणार्थ : संशोधकांनी सिंधु लिपीतील मनुष्याकृती, मत्स्याकृती, पक्ष्यांच्या आकृती, कुंभ, फुली, शिंगे, चक्रे, धनुष्यबाण, पाणी, डोंगर, कमानी, झाडे, भौमितिक आकृत्या इ. प्रकारे वर्गीकरण केले आहे.

टिपेश्वर वन्यजीव अभयारण्य 

Tipeshwar Wildlife Sanctuary

Subject : GS - पर्यावरण, अभयारण्य

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) टिपेश्वर वन्यजीव अभयारण्य खालील पैकी कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

1. मुंबई 

2. यवतमाळ

3. पुणे 

4. रत्नागिरी

उत्तर : यवतमाळ

बातमी काय आहे ?

• यवतमाळमधील टिपेश्वर वन्यजीव अभयारण्यात जन्मलेल्या नर वाघाने 500 किलोमीटरचा प्रवास करत सोलापूर जिल्ह्यात पोहचला .

टिपेश्वर वन्यजीव अभयारण्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• टिपेश्वर वन्यजीव अभयारण्य महाराष्ट्र राज्यामधील यवतमाळ जिल्ह्यात आहे.

• हे अभयारण्य 148.63 चौरस किलोमीटरमध्ये पसरलेले आहे.

• या जंगलात असलेल्या टिपाई देवीच्या मंदिरावरून या अभयारण्यास टिपेश्वर नाव पडले आहे.

• अभयारण्य अनेक गावांचे घर आहे ज्यांचे रहिवासी त्यांच्या दैनंदिन उपजीविकेसाठी जंगलावर अवलंबून असतात.

• पूर्णा, कृष्णा, भीमा आणि तापी यांसारख्या नद्यांच्या मुबलक पाण्यामुळे याला दक्षिण महाराष्ट्रातील "ग्रीन ओएसिस" म्हणून ओळखले जाते.

• वन्यजीव आणि जैवविविधता संवर्धनाच्या दृष्टीने याला खूप महत्त्व आहे. 

टिपेश्वरला वन्यजीव अभयारण्य म्हणून केव्हा घोषित करण्यात आले ?

• टिपेश्वरला अधिकृतपणे वन्यजीव अभयारण्य म्हणून 30 एप्रिल 1997 रोजी अधिसूचित करण्यात आले. 

• येथिल पर्यावरणीय महत्त्व आणि संवर्धनाच्या प्रयत्नांची आवश्यकता म्हणून हे पाऊल महत्त्वाचे होते. 

अभयारण्य म्हणजे काय ?

• जैविक जातींसाठी राखीव असणाऱ्या क्षेत्रास अभयारण्य म्हणतात.

• अभयारण्य म्हणजे असे क्षेत्र जे केवळ प्राण्यांच्या संवर्धनासाठी राखीव आहे मात्र येथे प्राण्यांवर प्रतिकूल परिणाम होणार नाही इतक्या स्तरापर्यंत लाकूडतोड, मध गोळा करणे यांसारख्या कामांना संमती दिली जाते.

• उदाहरणार्थ : पक्षी, वाघ , सिंह इत्यादींसाठी अभयारण्य राखीव असतात.

रस्ते अपघातग्रस्तांसाठी कॅशलेस उपचार

Cashless Treatment For Road Accident Victims

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच केंद्र सरकारने रस्ते अपघातग्रस्तांसाठी कॅशलेस उपचार योजनेची घोषणा केली. त्यासंदर्भात योग्य विधान/विधाने असलेला पर्याय निवडा.

अ) या योजनेद्वारे पीडिताच्या उपचारांवर जास्तीत जास्त 1.5 लाख रुपये खर्च करण्यात येणार आहे. 

ब) या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अपघाताची माहिती पोलिसांना देणे बंधनकारक आहे. 

पर्याय : 

1. फक्त अ बरोबर

2. फक्त ब बरोबर

3. अ आणि ब दोन्ही बरोबर

4. अ आणि ब दोन्ही चूक

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही बरोबर

बातमी काय आहे ?

• नुकतीच केंद्रीय रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्री श्री नितीन गडकरी यांनी रस्ते अपघातग्रस्तांसाठी कॅशलेस उपचार योजनेची घोषणा केली.

• रस्ते वाहतूक आणि महामार्ग मंत्रालयाने नुकतेच एक देशव्यापी कॅशलेस उपचार उपक्रम सुरू केला आहे. ज्याचा उद्देश रस्ते अपघातातील पीडितांना आवश्यक सहाय्य प्रदान करणे आहे.

काय आहे कॅशलेस ट्रीटमेंट ? 

• या योजनेद्वारे अपघात झाल्यानंतर 24 तासांच्या आत रुग्णालयात दाखल होणाऱ्या रुग्णाच्या सात दिवसांच्या उपचाराचा खर्च सरकार उचलणार आहे.

• या योजनेद्वारे पीडिताच्या उपचारांवर जास्तीत जास्त 1.5 लाख रुपये खर्च करण्यात येणार आहे. 

• याचबरोबर हिट अँड-रन प्रकरणांमध्ये, मृतांच्या नातेवाईकांना 2 लाख रुपयांची भरपाई दिली जाईल.

• दरम्यान या योजनेचा लाभ घेण्यासाठी अपघाताची माहिती पोलिसांना देणे बंधनकारक आहे. 

भारतातील रस्ते अपघात आकडेवारी : 

(Road Accident Statistics in India)

• 2024 मध्ये भारतात रस्ते अपघातात सुमारे 1.80 लाख लोकांनी आपला जीव गमावला.  

• त्यापैकी 30,000 मृत्यू हेल्मेट न घातल्यामुळे झाले. 

• वर्षभरात झालेल्या अपघातांमध्ये 18 ते 34 वयोगटातील तरुणांची संख्या मोठी होती. 

• 2024 मध्ये शाळा आणि महाविद्यालयांजवळील पायाभूत सुविधांच्या कमतरतेमुळे अंदाजे 10,000 मुलांना आपला जीव गमवावा लागला.

जागतिक हिंदी दिवस

World Hindi Day

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक हिंदी दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ?

1. 1 जानेवारी

2. 6 जानेवारी

3. 10 जानेवारी

4. 12 जानेवारी

उत्तर : 10 जानेवारी

जागतिक हिंदी दिवस/ विश्व हिंदी दिवस का साजरी करतो ? 

• हिंदीला आंतरराष्ट्रीय भाषा म्हणून प्रोत्साहन देण्यासाठी.  

• जगभरातील शैक्षणिक संस्थांना हिंदी विषय म्हणून स्वीकारण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.  

• भारतीय भाषेबद्दल जागरुकता निर्माण करणे आणि जगभरात तिला जागतिक भाषा म्हणून प्रोत्साहन देणे हा या दिवसाचा उद्देश आहे. 

• हिंदी भाषेचा वापर आणि संवर्धनाशी संबंधित जागरूकता पसरवण्यासाठी देखील हा दिवस साजरा करतात. 

जागतिक हिंदी दिवस 10 जानेवारीलाच का साजरी करतात ? 

• 10 जानेवारी 1975 रोजी नागपुरात पहिली जागतिक हिंदी परिषद पार पडली. 

• या दिनाच्या सन्मानार्थ दरवर्षी 10 जानेवारी रोजी जागतिक हिंदी दिवस साजरी करण्यात येतो. 

पहिला जागतिक हिंदी दिवस केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

10 जानेवारी 2006 मध्ये पहिल्यांदा जागतिक हिंदी दिवस साजरी करण्यात आला. 

जागतिक हिंदी दिवस 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

“वैश्विक एकता और सांस्कृतिक गर्व की आवाज़ हिंदी” ही जागतिक हिंदी दिवस 2025 ची संकल्पना (थीम) आहे.

या वर्षीची थीम जागतिक ऐक्य आणि सांस्कृतिक देवाणघेवाणीचे माध्यम म्हणून हिंदीचा प्रचार करण्यावर भर देते.

नोट :

जागतिक हिंदी दिवस : 10 जानेवारी

राष्ट्रीय हिंदी दिवस : 14 सप्टेंबर

राष्ट्रीय हिंदी दिवस केव्हा असतो ? 

14 सप्टेंबर 1949 रोजी संविधान सभेने हिंदी भाषा देशाची अधिकृत भाषा म्हणून स्वीकारली त्यामुळे 14 सप्टेंबर हा दिवस राष्ट्रीय हिंदी दिवस म्हणून साजरा करतात. 

इंटरपोल म्हणजे काय ? 

What is INTERPOL ? 

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच भारताने गुन्ह्यांचे विश्लेषण,त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी इंटरपोल वर आधारित भारताची तपास यंत्रणा भारतपोल पोर्टल सुरू केले. 

Subject : GS - जागतिक संघटना, पोलीस प्रशासन, संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) इंटरपोलचे मुख्यालय कोठे आहे ?

1. भारत

2. संयुक्त अमेरिका

3. स्वित्झर्लंड

4. फ्रान्स

उत्तर : फ्रान्स

इंटरपोल म्हणजे काय ?

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी पोलीस संघटना (International Criminal Police Organization -INTERPOL), सामान्यत: इंटरपोल म्हणून ओळखली जाते.

• ही एक स्वतंत्र आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे.

• ही सीमापार दहशतवाद, तस्करी आणि इतर गुन्ह्यांविरुद्ध आंतरराष्ट्रीय पोलीस सहकार्याची सुविधा देणारी आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे.

• ही जगातील सर्वात मोठी आंतरराष्ट्रीय पोलीस संघटना आहे, जी 195 सदस्य देशांचे प्रतिनिधित्व करते.

• मुख्यालय : इंटरपोलचे मुख्यालय फ्रान्समधील ल्योन (Lyon) आहे.

इंटरपोल नोटीसचे किती प्रकार असतात आणि त्यांचा अर्थ काय असतो ?

• रेड नोटीस - एखाद्या व्यक्तीचे प्रत्यार्पण करण्याच्या दृष्टीकोनातून न्यायिक अधिकार क्षेत्र, खटला चालवण्यासाठी वा शिक्षा भोगण्यासाठी 'वाँटेड' असणाऱ्या व्यक्तीचा ठावठिकाणा शोधण्यासाठी.

• ब्लू नोटीस - एखाद्या गुन्ह्याच्या तपासामध्ये महत्त्वाच्या व्यक्तीबद्दलची माहिती, तिची ओळख पटवणं आणि ती कुठे आहे ते लोकेशन शोधणं यासाठी ही नोटीस काढली जाते.

• यलो नोटीस - हरवलेल्या व्यक्तींचा शोध, बहुतेकदा 18 वर्षांखालील मुलं, किंवा मग अशा व्यक्तींची ओळख पटवण्यासाठी जे स्वतःची ओळख सांगू शकत नाहीत.

• पर्पल नोटीस - गुन्हेगारांद्वारे वापरण्यात येणाऱ्या कार्यपद्धती - Modus Operandi, वस्तू,उपकरणं आणि लपण्याच्या पद्धतींबद्दलची माहिती देण्यासाठी वा मिळवण्यासाठी.

• ग्रीन नोटीस - एखादी व्यक्ती सार्वजनिक सुरक्षेसाठी धोका ठरण्याची शक्यता असल्यास तिच्या गुन्हेगारी कारवायांबद्दलचा इशारा देण्यासाठी

• ऑरेंज नोटीस - सार्वजनिक सुरक्षिततेसाठी गंभीर आणि अगदी स्पष्टपणे धोका ठरू शकेल अशा घटना, व्यक्ती, वस्तू वा प्रक्रियेबद्दलचा इशारा देण्यासाठी

• ब्लॅक नोटीस - ओळख न पटलेल्या मृतदेहांबद्दलची माहिती मिळवण्यासाठी

• इंटरपोल - युनायटेड नेशन्स सिक्युरिटी काऊन्सिल स्पेशल नोटीस - संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सुरक्षा परिषदेच्या निर्बंध समितीचं (Sanctions Committee) लक्ष्य असणाऱ्या व्यक्ती वा संघटनांबाबत ही नोटीस काढली जाते.

(नोट : सगळ पाठ करत बसू नका फक्त एकदा वाचून घ्या

जर प्रश्न आला रेड नोटीस, ब्लू नोटीस कशा संदर्भात आहे तर इंटरपोल संदर्भात.)

भारतपोल पोर्टल म्हणजे काय ? 

What is BHARATPOL Portal ? 

Subject : GS - संरक्षण, पोलीस प्रशासन

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतंच भारतपोल पोर्टलचे उद्घाटन करण्यात आले. हे पोर्टल खालील पैकी कशाच्या संदर्भात आहे ? 

1. शेतकऱ्यांसाठी पीक विमा मिळविण्यासाठी

2. महिला बचत गटांसाठी कर्ज मिळविण्यासाठी

3. गुन्ह्यांचे विश्लेषण, त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी

4. पर्यावरण संरक्षणासाठी

उत्तर : गुन्ह्यांचे विश्लेषण, त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी

बातमी काय आहे ? 

केंद्रीय गृह आणि सहकार मंत्री अमित शाह यांनी 7 जानेवारी 2025 रोजी नवी दिल्लीतील भारत मंडपम येथे केंद्रीय अन्वेषण विभागाने (CBI) विकसित केलेल्या भारतपोल पोर्टलचे उद्घाटन केले.

भारतपोल पोर्टल म्हणजे काय ?

• भारतपोल' पोर्टल ही आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी पोलीस संघटना म्हणजेच इंटरपोल वर आधारित भारताची तपास यंत्रणा आहे.

• भारतपोल' पोर्टल ही तपास संस्था आणि सर्व राज्यांच्या पोलिसांना 195 देशांच्या इंटरपोल नेटवर्कशी जोडून गुन्हेगारी नियंत्रणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल. 

भारतपोल पोर्टल कोणी विकसित केले ? 

केंद्रीय अन्वेषण विभागाने (CBI - Central Bureau of Investigation) भारतपोल पोर्टल विकसित केले. 

भारतपोल पोर्टल कसा फायदेशीर ठरेल ? 

• 'भारतपोल' वर इंटरपोलचे 19 प्रकारचे डेटाबेस उपलब्ध असतील, जे गुन्ह्यांचे विश्लेषण,त्यांना प्रतिबंध आणि गुन्हेगारांना पकडण्यासाठी उपयुक्त ठरतील.

• भारतपोल पोर्टल रेड नोटिस आणि इतर इंटरपोल नोटिसांच्या प्रक्रियेत वाढ करेल, ज्यामुळे क्षेत्र-स्तरीय पोलिस अधिकाऱ्यांना गुन्ह्यांचे निराकरण करणे सोपे होईल.

• भारतपोलचे पाच प्रमुख मॉड्यूल म्हणजे कनेक्ट, इंटरपोल सूचना, संदर्भ, प्रसारण आणि संसाधने ही कायद्याची अंमलबजावणी करणाऱ्या आपल्या सर्व संस्थांना सहाय्य करण्यासाठी एक तांत्रिक मंच प्रदान करतात.

• त्यामुळे भारतपोल' पोर्टल ही तपास संस्था आणि सर्व राज्यांच्या पोलिसांना 195 देशांच्या इंटरपोल नेटवर्कशी जोडून गुन्हेगारी नियंत्रणात महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल.

• भारतपोल' नेटवर्क अंमली पदार्थ , शस्त्रे, मानव तस्करी आणि सीमेपलीकडून होणाऱ्या इतर गुन्ह्यांचा सामना करण्यासाठी 195 देशांबरोबर सहकार्य करण्यास सक्षम करेल.

18 वा प्रवासी भारतीय दिवस कोठे आयोजित करण्यात आला ? 

18 th Pravasi Bharatiya Divas

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) प्रवासी भारतीय दिवसा बद्दल योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

1. प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीला साजरी करतात.

2. ओडिशाची राजधानी भुवनेश्वर येथे 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन करण्यात आले आहे.

3. या वर्षाची संकल्पना “विकसित भारतासाठी समुदायाचे योगदान” अशी आहे.

4. वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत. 

उत्तर : वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत. 

बातमी काय आहे ?

पुढील वर्षी प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन ओडिशा करणार आहे.

8 ते 10 जानेवारी 2025 दरम्यान ओडिशाची राजधानी भुवनेश्वर येथे 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन करण्यात आले आहे.

18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

“विकसित भारतासाठी समुदायाचे योगदान” ही 18 व्या प्रवासी भारतीय दिवसाची संकल्पना आहे.

“Diaspora's Contribution to a Viksit Bharat”

प्रवासी भारतीय दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? आणि का ?

देशाच्या विकासात परदेशी भारतीय समुदायाच्या योगदानाचे महत्त्व ओळखून त्यांचा सन्मान करण्यासाठी प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी रोजी साजरी करण्यात येतो.

प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीलाच का साजरी करतात ? 

• 9 जानेवारी 1915 रोजी राष्ट्रपिता महात्मा गांधी दक्षिण आफ्रिकेतून भारतात परत आले.

• त्यांच्या आगमनाच्या स्मरणार्थ प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारीला साजरी करतात.

पहिला प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन केव्हा करण्यात आले ? 

• पहिल्या प्रवासी भारतीय दिवसाच्या आयोजन 9 जानेवारी 2003 मध्ये करण्यात आले.

• 2003 पासून 2015 पर्यंत या दिवसाचे आयोजन दरवर्षी करण्यात येत होते.

• परंतु 2015 पासून, सुधारित स्वरूपात, प्रवासी भारतीय दिवसाचे आयोजन दर 2 वर्षांनी एकदा केले जाते.

• 17 वा प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2023 मध्ये मध्य प्रदेशातील इंदोर येथे पार पडला.

• 18 वा प्रवासी भारतीय दिवस 9 जानेवारी 2025 मध्ये ओडिशाच्या भुवनेश्वर येथे आयोजित करण्यात आला आहे. 

प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार म्हणजे काय ? 

प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार कोणाला दिला जातो ? 

Pravasi Bharatiya Samman Award 

• अनिवासी भारतीय (Non-Resident Indian) किंवा भारतीय वंशाची व्यक्ती (Person of Indian Origin) 

• त्याचप्रमाणे अनिवासी भारतीय किंवा भारतीय वंशाच्या व्यक्तींनी स्थापन केलेल्या आणि चालवलेल्या संस्थांना प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार देण्यात येतो.

• प्रवासी भारतीय सन्मान पुरस्कार भारताच्या राष्ट्रपतींद्वारे देण्यात येतो.

गरुडाक्षी म्हणजे काय ?

‘Garudakshi’ online FIR system 

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) वन्यजीव आणि वन गुन्ह्यांवर अंकुश ठेवण्यासाठी खालील पैकी कोणत्या राज्याने गरुडाक्षी’ ऑनलाइन FIR प्रणाली सुरू केली आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. झारखंड

3. पश्चिम बंगाल

4. कर्नाटक

उत्तर : कर्नाटक

बातमी काय आहे ? 

अलीकडेच, कर्नाटक वनविभागाने जंगलातील अतिक्रमण, अवैध वृक्षतोड, अवैध शिकार आणि वनक्षेत्रात अनधिकृत प्रवेश रोखण्यासाठी ‘गरुडाक्षी’ ऑनलाइन FIR प्रणाली सुरू केली आहे.

‘गरुडाक्षी’ प्रणाली बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• ‘गरुडाक्षी’ हे वन आणि वन्यजीव संरक्षण कायद्यांतर्गत वन गुन्ह्यांची ऑनलाइन हाताळणी सक्षम करेल.

• वन्यजीव आणि वन गुन्ह्यांवर अंकुश ठेवण्यासाठी हे सॉफ्टवेअर ऑनलाइन FIR प्रणालीवर आधारित आहे.

• सॉफ्टवेअरमध्ये लेगसी केस रजिस्ट्रेशन मॉड्युल, ऑनलाइन फॉरेस्ट ऑफेन्स रजिस्ट्रेशन, इन्व्हेस्टिगेशन मॉड्युल आणि रिपोर्टिंग आणि ॲनालिटिक्स मॉड्यूल यांचा समावेश आहे.

• गरुडाक्षी प्रणालीद्वारे नागरिकांना मोबाइल किंवा ईमेलच्या माध्यमातून वन गुन्ह्यांच्या तक्रारी नोंदवता येतील. 

• भारतीय वन्यजीव ट्रस्टच्या (Wildlife Trust of India) सहकार्याने ही प्रणाली विकसित करण्यात आली आहे.