चालू घडामोडी 12, मार्च 2025 | हवाई अनुभवी कल्याण केंद्र प्रकल्प म्हणजे काय ?

Important Affairs

11-03-2025

चालू घडामोडी 11, मार्च 2025 | देशातील 58 वा व्याघ्रप्रकल्प कोणता ? | Which is the 58th tiger reserve in India ?

देशातील 58 वा व्याघ्रप्रकल्प कोणता ?

Which is the 58th Tiger Reserve in India ?

Subject : GS - पर्यावरण - व्याघ्रप्रकल्प

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच माधव राष्ट्रीय उद्यानाला देशातील 58 वा व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित केले. तर हा व्याघ्रप्रकल्प खालील पैकी कोणत्या राज्यात आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. हिमाचल प्रदेश

3. मध्य प्रदेश

4. गुजरात

उत्तर : मध्य प्रदेश (Madhya Pradesh)

बातमी काय आहे ?

• केंद्र सरकारने अलीकडेच मध्य प्रदेशातील माधव राष्ट्रीय उद्यानाला देशातील 58 वा व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित केले.

माधव राष्ट्रीय उद्याना बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• माधव राष्ट्रीय उद्यान हा मध्य प्रदेशातील शिवपुरी जिल्ह्यात आहे.

• माधव राष्ट्रीय उद्यान विंध्या टेकड्यांचा एक भाग आहे.

• 1958 मध्ये याला राष्ट्रीय उद्यान म्हणून घोषित करण्यात आले.

• माधव राष्ट्रीय उद्यान हा भारतातील 58 वा व्याघ्र प्रकल्प असुन

• मध्य प्रदेशातील 9वा व्याघ्र प्रकल्प आहे.

माधव राष्ट्रीय उद्यान कशासाठी प्रसिद्ध आहे ?

• विविध वन्यजीव,निसर्गरम्य तलाव, पक्षी निरीक्षण आणि समृद्ध जैवविविधतेसाठी प्रसिद्ध आहे.

• त्याचप्रमाणे मुघल सम्राट आणि ग्वाल्हेरच्या महाराजांचे ऐतिहासिक शिकारस्थान म्हणून ही माधव राष्ट्रीय उद्यान प्रसिद्ध आहे.

माधव राष्ट्रीय उद्यानातून कोणते राष्ट्रीय महामार्ग जातात ?

• राष्ट्रीय महामार्ग-25 (जुना झाशी रोड) आणि राष्ट्रीय महामार्ग-3 (आग्रा-मुंबई रोड) हे राष्ट्रीय महामार्ग माधव राष्ट्रीय उद्यानातून जातात.

मध्य प्रदेशातील व्याघ्र प्रकल्प :

Tiger Reserve in Madhya Pradesh :

1. कान्हा व्याघ्र प्रकल्प

2. बांधवगड व्याघ्र प्रकल्प

3. पेंच व्याघ्र प्रकल्प

4. पन्ना व्याघ्र प्रकल्प

5. सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प

6. संजय डुबरी व्याघ्र प्रकल्प

7. वीरांगना दुर्गावती व्याघ्र प्रकल्प

8. रातापानी व्याघ्र प्रकल्प

9. माधव राष्ट्रीय उद्यान

व्याघ्रप्रकल्प काय असतात ?

व्याघ्र प्रकल्प घोषित करण्याची प्रक्रिया काय असते ?

• व्याघ्र प्रकल्प हे राष्ट्रीय उद्यान किंवा वन्यजीव अभयारण्य आहे जे वाघांची संख्या सतत कमी होत असल्याने त्यांचे संरक्षण आणि वाढ करण्यासाठी राखीव ठेवण्यात आले आहे.

• राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या सल्ल्यानुसार वन्यजीव (संरक्षण) अधिनियम, 1972 च्या कलम 38V च्या तरतुदींनुसार व्याघ्र प्रकल्प राज्य सरकारांद्वारे अधिसूचित केले जातात.

• कोणतेही क्षेत्र व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित करण्यासाठी राज्य सरकारला राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाची परवानगी घेणे आवश्यक आहे.

• वाघांच्या नैसर्गिक अधिवासाचे रक्षण करण्यासाठी व्याघ्र प्रकल्पात मानवी हस्तक्षेप आणि शिकार करण्यास पूर्णपणे बंदी आहे.

प्रोजेक्ट टायगर काय आहे ?

• प्रोजेक्ट टायगर हा भारतातील वन्यजीव संरक्षण उपक्रम आहे, जो 1973 मध्ये सुरू करण्यात आला होता.

• भारतामध्ये धोक्यात असलेल्या वाघाच्या संरक्षणासाठी भारत सरकारच्या पर्यावरण , वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने प्रोजेक्ट टायगर सुरू केला.

• प्रोजेक्ट टायगरचे प्राथमिक उद्दिष्ट समर्पित व्याघ्र अभयारण्य निर्माण करून वाघांची त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात देखभाल करणे आणि त्यांची संख्या वाढवणे हे आहे.

• 1973 मध्ये केवळ 9 व्याघ्रप्रकल्पापासून प्रोजेक्ट टायगरची सुरवात झाली आज (मार्च 2025) भारतात 58 व्याघ्रप्रकल्प आहे.

भारतातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प कोणता ?

भारतातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहे ?

1. देशातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प आंध्र प्रदेशातील नागार्जुनसागर-श्रीशैलम व्याघ्र प्रकल्प आहे.

2. देशातील 2 रा सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प आसाममधील मानस व्याघ्र प्रकल्प आहे.

3. तर देशातील 3 रा मोठा व्याघ्र प्रकल्प छत्तीसगडमधील गुरु घासीदास-तमोर पिंगळा व्याघ्रप्रकल्प आहे.

Important Affairs

10-03-2025

चालू घडामोडी 10, मार्च 2025 | क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले पुण्यतिथी

क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले पुण्यतिथी

Krantijyoti Savitri Bai Phule

• क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांची आज पुण्यतिथी.

• भारताच्या स्त्री शिक्षणाची गंगोत्री, क्रांतीज्योती सावित्रीमाई फुले यांना पुण्यतिथी दिनी विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास- महाराष्ट्रातील समाजसुधारक

प्रश्न) क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म कोणत्या गावी झाला ?

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, सातारा पोलीस भरती 2021, 2023)

1. कराड

2. वाई

3. अंग

4. नायगाव

उत्तर : नायगाव (सातारा जिल्हा)

• क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले यांचा जन्म 3 जानेवारी 1831 रोजी सातारा जिल्ह्याच्या खंडाळा तालुक्यातील नायगाव येथे झाला.

• 1840 मध्ये त्यांचा विवाह ज्योतिबा फुले यांच्याशी झाला.

• लग्नानंतर ज्योतिबांनी त्यांना घरीच शिक्षण द्यायला सुरुवात केली.

• 1848 रोजी जोतिराव फुले यांनी पुण्याच्या बुधवार पेठेतील भिडे वाड्यात मागासवर्गीय मुलींसाठी पहिली शाळा सुरू केली. आणि सावित्रीबाई फुले त्या शाळेच्या पहिल्या शिक्षिका व मुख्याध्यापिका झाल्या.

• क्रांतीज्योती सावित्रीबाई फुले भारताच्या पहिल्या शिक्षिका व मुख्याध्यापिका झाल्या.

• 1852 मध्ये सावित्रीमाईंनी महिलांच्या हक्कांबद्दल जागरुकता निर्माण करण्यासाठी महिला सेवा मंडळ सुरू केले.

• 1863 साली जोतीराव-सावित्रीबाईंनी गंजपेठेतील राहत्या घरात विधवा स्त्रियांच्या समस्या लक्षात घेऊन बालहत्या प्रतिबंधकगृहाची स्थापना केली

• समता, स्वातंत्र्य आणि विवेकनिष्ठा या तत्त्वांवर आधारित नवा आधुनिक समाज निर्माण करण्यासाठी 24 सप्टेंबर 1873 रोजी पुणे येथे जोतिराव फुले यांनी ‘सत्यशोधक समाजा’ ची स्थापना केली यात आणि अशा सर्वच कार्यात सावित्रीबाईंची खंबीर साथ त्यांना लाभली.

• 1890 मध्ये ज्योतिबांच्या मृत्यूनंतर सावित्रीमाईंनी सत्यशोधक समाज या संस्थेचे कार्य पुढे नेले.

• 1893 साली सासवड येथे झालेल्या सत्यशोधक परिषदेचे अध्यक्षपद सावित्रीमाईंनी भूषविले.

• 1876-1877 आणि 1896 या काळात महाराष्ट्रात भयंकर दुष्काळ पडला होता. त्या वेळी सावित्रीबाईंनी गोरगरिबांना खूप मदत केली. सत्यशोधक समाजाद्वारे ठिकठिकाणी अन्नछत्रे उघडून भोजनाची व्यवस्था करण्यात आली.

मृत्यू :

• 1897 पासून पुण्यात प्लेगची साथ आली, तेव्हा मृत्यूला न घाबरता सावित्रीबाईंनी प्लेगबाधित रुग्णांची सेवाशुश्रूषा केली.

• पण अखेर त्यांना प्लेगची बाधा होऊन 10 मार्च 1897 रोजी त्यांचे निधन झाले.

साहित्य :

सावित्रीबाई या एक प्रतिभासंपन्न कवयित्री होत्या.

• ‘ काव्यफुले’ (1854) - काव्यसंग्रह

• ‘बावनकशी सुबोध रत्नाकर’ (1892) - काव्यसंग्रह

• "जा, शिक्षण मिळवा" - कविता

महाराष्ट्रात बालिका दिन केव्हा असतो ?

• बालिका दिवस हा महाराष्ट्रामध्ये क्रांतीज्योती सावित्रीमाई फुले यांच्या जयंती निमित्त साजरा केला जातो.

• 3 जानेवारी हा सावित्रीबाईंचा जन्मदिवस संपूर्ण महाराष्ट्रात बालिका दिन व महिला मुक्तीदिन म्हणून साजरा केला जातो.

• महाराष्ट्र शासनाकडून 1955 पासून 3 जानेवारी हा दिवस बालिका दिन म्हणून साजरा करण्यास सुरुवात झाली.