सशस्त्र सेना माजी सैनिक दिवस

Armed Forces Veterans Day

Subject : GS - दिनविशेष, संरक्षण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पहिला सशस्त्र सेना माजी सैनिक दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

1. 2000

2. 2004

3. 2014

4. 2017

उत्तर : 2017

बातमी काय आहे ? 

• 14 जानेवारी 2025 रोजी देशभरात विविध ठिकाणी 9 वा सशस्त्र सेना माजी सैनिक दिवस साजरा करण्यात आला.

• या निमित्ताने माजी सैनिकांना त्यांच्या निःस्वार्थ सेवेबद्दल आदरांजली वाहण्यासाठी आणि या शूरवीरांच्या नातेवाईकांप्रति एकता दृढ करण्यासाठी जम्मू, मुंबई, नवी दिल्ली, पुणे, नागपूर, विशाखापट्टणम, बंगळुरू, बरेली, जयपूरआणि सिलीगुडी यासह अनेक ठिकाणी माजी सैनिक रॅली आणि पुष्पहार अर्पण समारंभाचे आयोजन करण्यात आले होते.  

सशस्त्र सेना माजी सैनिक दिन 14 जानेवारी ला का साजरी करतात ? 

1953 मध्ये या दिवशी सेवानिवृत्त झालेले सशस्त्र दलाचे पहिले कमांडर-इन-चीफ फील्ड मार्शल के एम करिअप्पा (Field Marshal KM Cariappa) यांनी केलेल्या सेवेच्या सन्मानार्थ दरवर्षी 14 जानेवारी रोजी सशस्त्र सेना माजी सैनिक दिन साजरा केला जातो. 

पहिला सशस्त्र सेना माजी सैनिक दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

• हा दिवस पहिल्यांदा 14 जानेवारी 2017 मध्ये साजरा करण्यात आला होता.

• देशासाठी सर्वोच्च बलिदान देणाऱ्या आणि निःस्वार्थ सेवा करणाऱ्या वीरांचे स्मरण आणि सन्मान करण्यासाठी 2017 पासून माजी सैनिक दिवस साजरा केला जातो.

मकर संक्रांत

MAKAR SANKRANTI

🪁🪁 सर्वांना मकरसंक्रांतीच्या हार्दिक शुभेच्छा 💐🌞🪁🪁 

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) " पोंगल " हा भारतातील कोणत्या राज्यातील सुगीचा सण आहे ? 

(सरळसेवा, महाराष्ट्र पोलीस, SSC 2019) 

1. उत्तर प्रदेश

2. राजस्थान

3. पंजाब

4. तमिळनाडू

उत्तर : तमिळनाडू (Tamil Nadu)

मकर संक्रांती का आणि केव्हा साजरी केली जाते ?

• मकर संक्रांती साधारणपणे 14 जानेवारी रोजी किंवा एक दिवस आधी किंवा एक दिवस नंतर बघावयास मिळते. 

• यंदा 14 जानेवारी रोजी मकर संक्रांति साजरी केली जात आहे.

• या दिवशी लोक पतंग उडवतात सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करतात. महाराष्ट्रात तिळगुळ वाटतात.

सूर्याचे उत्तरायण सुरू होते :

• प्रत्येक महिन्यात संक्रांत येत असते. म्हणजेच सूर्याचे एका राशीतून दुसर्‍या राशीत संक्रमण अर्थात मार्गक्रमण होत असते. 

• सूर्य जेव्हा मकर राशीत प्रवेश करतो तेव्हा जी संक्रांत येते ती मकर संक्रांत. 

• यावेळी सूर्याचे दक्षिणायन संपून उत्तरायण सुरू होते. 

• आणि दिवस हळू हळू मोठा होऊ लागतो. 

सुगीचा सण 

• सुगीचा सण म्हणजे पिक कापणीचा सण 

• मकर संक्रांती हा सण सुगीचा सण Harvesting Festival म्हणून ही ओळखला जातो.

• जसे की तमिळनाडू मध्ये पोंगल

• पंजाब, हरियाणा मध्ये लोहरी.

पौराणिक कथा 

• हिंदू पौराणिक कथांमध्ये मकर संक्रांतीच्या दिवशी सूर्यदेवता आपला पुत्र शनि देवास भेटण्यासाठी जातात.

• शनिदेव हे मकर राशीचे प्रतीक मानले जातात. 

• अशी मान्यता आहे की आई-वडील-मुलगा यांच्यातील मतभेद दूर करण्यासाठी वडील आपल्या मुलास त्या दिवशी भेटतात व आनंद आणि गोडवा पसरवण्यासाठी महत्त्वाचे योगदान देतात.

• मकरसंक्रातीचा महाभारतातील सिद्धांत असे सांगतो की, भीष्म पितामह यांनी मकर संक्रांतीच्या दिवशी आपल्या शरीराचा त्याग केला.

वेगवेगळ्या राज्यात मकर संक्रांतीला वेगवेगळ्या नावाने ओळखले जाते.

( स्पर्धा परीक्षांमध्ये राज्यांची नावे आणि तिथे सणाला काय म्हणतात अशी योग्य जोडी ओळखण्यासाठी प्रश्न विचारले आहेत ते आपण शेवटी बघू )

तामिळनाडू :

• मकर संक्रांति हा सण तामिळनाडूमध्ये पोंगल म्हणून साजरा केला जातो. 

• पोंगल सण राज्यातील एक महत्त्वाचा सण आहे.

• हा सण एकूण चार दिवस चालतो. 

• या सणादरम्यान लोक कापणी केलेल्या नवीन तांदूळ, मसूर, गूळ आणि दुधापासून बनवला जाणारा पोंगल नावाचा एक खास पदार्थ तयार करतात. 

आंध्र प्रदेश :

• मकर संक्रांती आंध्र प्रदेशमध्ये पेड्डा पांडूगा म्हणून साजरा केला जातो.

• आंध्र प्रदेश राज्यात विशेषता राज्याच्या ग्रामीण भागात हा सण मोठ्या उत्साहाने साजरा केला जातो.

• या दिवशी लोक बैलगाड्याची शर्यत तसेच कोंबड्यांची झुंज अशा सांस्कृतिक कार्यक्रमाचे आयोजन करतात.

केरळ :

• केरळमध्ये मकर संक्रांति मकरविल्लक्कू म्हणून साजरी केली जाते. 

• या दिवशी साबरीमाला मंदिरात प्रकट होणाऱ्या दिव्य प्रकाशाचे दर्शन घेण्यासाठी भक्त मंदिरात मोठ्या प्रमाणात जमा होतात.

गुजरात :  

• मकर संक्रांति हा सण गुजरातमध्ये उत्तरायण म्हणून साजरा केला जातो. 

• या दिवशी 1989 पासून गुजरात सरकार द्वारे आंतरराष्ट्रीय पतंग महोत्सव (International Kite Festival) आयोजित केला जातो. 

शिशुर संक्रांत - जम्मू आणि काश्मिर

लोहरी - पंजाब, हरियाणा

माघी - हिमाचल प्रदेश

उत्तरायण - गुजरात, राजस्थान 

 खिचडी - उत्तर प्रदेश

मकर संक्रांती - महाराष्ट्र, मध्य प्रदेश, बिहार, ओडिशा, झारखंड

मकर संक्रमणा - कर्नाटक

मकर विलाक्कू - केरळ

पोंगल  - तमिळनाडू 

पेड्डा पांडुगा - आंध्र प्रदेश

पौष संक्रांती - पश्चिम बंगाल

माघबिहू - आसाम, मेघालय ( ईशान्य भारतातील राज्य)

महाकुंभ मेळा 2025 

Maha Kumbh Mela 2025

Subject : GS - इतिहास- कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालीलपैकी कोणत्या ठिकाणी महाकुंभ मेळा 2025 चे आयोजन करण्यात आले आहे ? 

1. हरिद्वार

2. उज्जैन

3. नाशिक 

4. प्रयागराज

उत्तर : प्रयागराज (उत्तर प्रदेश)

बातमी काय आहे ? 

13 जानेवारी ते 26 फेब्रुवारी 2025 दरम्यान उत्तर प्रदेशातील प्रयागराज या पवित्र शहरात महाकुंभ मेळा भरणार आहे.

कुंभमेळा बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• कुंभमेळा म्हणजे ठराविक आवर्तन काळानुसार पवित्र नद्यांच्या तीर्थक्षेत्री भरणारा हिंदू भाविकांचा मेळा आहे.

• ज्यामध्ये करोडो भाविक कुंभोत्सवात जमतात आणि पवित्र नदीत स्नान करतात. 

• खगोलशास्त्रीय गणनेनुसार, मकर संक्रांतीच्या दिवशी जेव्हा सूर्य आणि चंद्र वृश्चिक राशीत आणि गुरु मेष राशीत प्रवेश करतात तेव्हा हा पवित्र उत्सव सुरू होतो.

• हा काळ आध्यात्मिक शुद्धी आणि आत्म-ज्ञानासाठी शुभ काळ मानला जातो.

कुंभमेळा ची पौराणिक कथा : 

• देव आणि दैत्यांनी अमृत मिळवण्यासाठी समुद्र मंथन केले होते.

• त्यावेळी अमृत कलश बाहेर आला पण तो दैत्यांपासून वाचविण्यासाठी देव तो अमृतकलश घेऊन पळू लागले. 

• तेव्हा हरिद्वार, प्रयागराज, उज्जैन आणि नाशिक या चार ठिकाणी अमृताचे थेंब पडले म्हणून या ठिकाणी कुंभमेळा आयोजीत केला जातो.

कुंभमेळ्याचे धार्मिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व काय आहे ? 

• कुंभमेळा भक्तगण किंवा श्रद्धाळूंना आत्मशुद्धीची एक संधी देतो.

• अशी मान्यता आहे की, कुंभमेळ्यात शाही स्नान केल्यामुळे आत्मशुद्धी होते, पापांचा नाश होवून मोक्ष प्राप्ती होते. 

• कुंभमेळा म्हणजे साधू-संत, गुरु, भक्तगण आणि श्रद्धाळू यांच्यातील ज्ञान, भक्ती आणि सेवा यांची देवाणघेवाण करणारे एक महत्त्वाचे केंद्र आहे.

कुंभ आणि महाकुंभ मेळाव्यात फरक काय ?  

किती प्रकारचे कुंभ मेळे असतात ?

कुंभमेळ्याचे कुंभमेळा, अर्ध कुंभ, पूर्ण कुंभ आणि महाकुंभमेळा असे 4 प्रकार आहेत. 

1. कुंभमेळा : दर 3 वर्षांनंतर एकदा अश्या पद्धतीने बारा वर्षांत प्रयागराज, उज्जैन, नाशिक (त्र्यंबकेश्वर), हरिद्वार या चार वेगवेगळ्या तीर्थक्षेत्री कुंभमेळे भरत असतात. 

2. अर्धकुंभ मेळा : दर 6 वर्षांनी हरिद्वार व प्रयाग येथे अर्धकुंभमेळा भरतो.

3. पूर्णकुंभ मेळा : प्रत्येक 12 वर्षांनी पूर्णकुंभ मेळ्याचे आयोजन केले जाते.

4. महाकुंभमेळा : बारा पूर्ण कुंभमेळ्यांनंतर म्हणजे तब्बल 144 वर्षांनंतर प्रयागराज येथे महाकुंभमेळा भरतो.

कुंभमेळा तीर्थक्षेत्र आणि पवित्र नद्या : 

1. उत्तराखंडमध्ये, हरिद्वार येथे गंगा नदीच्या काठावर

2. उत्तर प्रदेशमध्ये, प्रयागराज येथे गंगा, यमुना आणि पौराणिक अदृश्य सरस्वती यां नद्यांच्या संगमावर

3. मध्य प्रदेशातील, उज्जैन येथे शिप्रा नदीच्या काठावर  

4. महाराष्ट्रातील त्र्यंबकेश्वर/नाशिक येथे, गोदावरी नदीच्या काठावर 

कुंभमेळा ची युनेस्कोच्या मानवतेचा अमूर्त सांस्कृतिक वारसा यादीत केव्हा नोंद करण्यात आली ? 

• UNESCO द्वारे 2017 मध्ये मानवतेचा अमूर्त सांस्कृतिक वारसा म्हणून कुंभमेळा ची नोंद करण्यात आली.

• कुंभमेळा आधुनिकीकरणाच्या युगात प्राचीन परंपरांचे अस्तित्व आणि उत्क्रांतीचा पुरावा म्हणून ओळखला गेला.

स्वामी विवेकानंद जयंती 

स्वामी विवेकानंद यांना जयंती दिनी विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय युवा दिवस केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 20 डिसेंबर

2. 2 जानेवारी

3. 12 जानेवारी

4. 20 जानेवारी

उत्तर : 12 जानेवारी

स्वामी विवेकानंद यांचा जन्म कोठे झाला ? 

12 जानेवारी 1863 रोजी कलकत्ता येथिल सिमलापल्ली या ठिकाणी स्वामी विवेकानंद यांचा जन्म झाला. 

स्वामी विवेकानंद यांचे मूळ नाव काय ? 

नरेंद्रनाथ दत्त हे स्वामी विवेकानंद यांचे मूळ नाव आहे. 

स्वामी विवेकानंद यांच्या गुरू कोण होते ? 

स्वामी रामकृष्ण परमहंस हे स्वामी विवेकानंदांचे गुरू होते. 

शिकागो येथील सर्वधर्म परिषद : 

• 1893 मध्ये शिकागो येथील जागतिक सर्वधर्म परिषदेमध्ये हिंदू धर्माची श्रेष्ठता व उदारता सर्वांना पटवून देण्यासाठी प्रयत्न केले.

• शिकागो येथील आपल्या भाषणाची सुरुवातच स्वामी विवेकानंदांनी बंधू आणि भगिनींनो या शब्दांपासून केली आणि सभागृहात टाळ्यांचा पाऊस पडला. 

• तीन वर्षे त्यांनी अमेरिका आणि इंग्लंडमध्ये वेदांत तत्त्वज्ञान आणि धर्माचा प्रसार केला.

रामकृष्ण मिशनची स्थापना कोणी केली ? 

• स्वामी विवेकानंदांनी आपले गुरु स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांची शिकवण समाजापर्यंत पोहोचवण्यासाठी 1 मे 1897 रोजी रामकृष्ण मठ व रामकृष्ण मिशनची स्थापना केली.

• कलकत्त्यातील बेलूर मठ हे मुख्यालय आहे. 

स्वामी विवेकानंद यांची शिकवण : 

• स्वामी विवेकानंदांनी पाश्चात्य शिक्षण आणि हिंदू धर्म यांची योग्य सांगड घालून आत्मसिद्धीचा मार्ग म्हणजे इतरांना मदत करणे हा संदेश जगाला दिला.

• त्यांनी लोकांना नि: स्वार्थ सेवेतून समाजाच्या भल्यासाठी कार्य करण्यास प्रेरित केले.

• जगातील सर्वच धर्म सत्य असून ते एकाच ध्येयाप्रत जाण्याचे वेगवेगळे मार्ग आहेत अशी रामकृष्ण मिशनची शिकवण होती.

• याचे फलित म्हणून अनेक देश- विदेशी अनुयायी त्यांस लाभले. 

• उदाहरणार्थ कु. मार्गारिट नोबल या पुढे भगिनी निवेदिता म्हणून प्रसिद्धीस आल्या.

समाजसेवेचे कार्य :

• धार्मिक सुधारणांबरोबर सामाजिक सुधारण्याचीही कार्ये रामकृष्ण मिशननी केली.

• ठिकठिकाणी अनाथाश्रमे, रुग्णालये, विश्रामगृहे यांची स्थापना केली गेली.

• नैसर्गिक आपत्तीच्या काळात संकटग्रस्तांना मदतीचा हात देऊन माणुसकी हाच खरा धर्म आहे ही शिकवण जगाला दिली.

महासमाधी : 

4 जुलै 1902 या दिवशी रात्री त्यांनी बेलूर मठात महासमाधी घेतली.

राष्ट्रीय युवा दिन केव्हा असतो ? 

पहिला राष्ट्रीय युवा दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

• भारत सरकारने 1984 मध्ये स्वामी विवेकानंद यांच्या जयंतीनिमित्त 12 जानेवारी हा दिवस राष्ट्रीय युवा दिन म्हणून घोषित केला.

• 12 जानेवारी 1985 मध्ये पहिल्यांदा राष्ट्रीय युवा दिन साजरा करण्यात आला.

• राष्ट्रीय युवा दिवस दरवर्षी स्वामी विवेकानंद यांच्या जीवनाला, कार्यांना आणि भारतातील तरुणांसाठीच्या त्यांच्या चिरस्थायी दृष्टीला श्रद्धांजली म्हणून साजरा केला जातो.

राजमाता जिजाऊ जयंती

Rajmata Jijau Birth Anniversary

राजमाता जिजाऊ यांना जयंती दिनी त्रिवार मानाचा मुजरा 🙏💐💐

Subject : GS - इतिहास- मराठ्यांचा इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राजमाता जिजाऊ यांचा जन्म खालील पैकी कोणत्या ठिकाणी झाला ? 

1. रायगड जिल्हा

2. नाशिक जिल्हा

3. बुलढाणा जिल्हा

4. सातारा जिल्हा

उत्तर : बुलढाणा जिल्हा

जन्म आणि शिक्षण : 

• जिजामाता हयांचा जन्म 12 जानेवारी 1598 रोजी बुलढाणा जिल्ह्यातील सिंदखेडराजा येथे झाला.

• त्यांचे वडील लखूजी जाधव हे निजामशाहीतील मातब्बर सरदार होते.

• जिजाऊंना उत्तम शिक्षण मिळाले होते त्यांना राजनीती, युद्धनीती, इतिहास, धर्म आणि तत्वज्ञान यांसारख्या विषयांचे सखोल ज्ञान होते.

• त्याचबरोबर राजमाता शस्त्रविद्या आणि प्रशासनातही निपुन होत्या. 

विवाह आणि छत्रपतींचे संगोपन :  

• मालोजी भोसले यांचे चिरंजीव शहाजीराजे भोसले यांच्याशी दौलताबाद येथे जिजामातांचा विवाह झाला.

• राजमाता जिजाऊ ह्या हिंदवी साम्राज्याचे संस्थापक छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मातोश्री.

• त्यांनी बाल शिवबांना लष्करी शिक्षणाबरोबर रामायण, महाभारत, भगवद्गीता, ज्ञानेश्वरीतील कथा सांगितल्या.

• शांतिपर्वातील राजकीय विचार आणि महाभारत युद्ध यांतील कथा सांगितल्या.

• राजमाता जिजाऊ यांनी स्वराज्याचे धाकले धनी छत्रपती संभाजी महाराजांचे ही संगोपन केले. 

स्वराज्याचे प्रेरणास्थान : 

• राजमाता जिजाऊ यांनी छत्रपती शिवाजी महाराजांचे संगोपन करताना त्यांना तत्कालीन राजकीय परिस्थितीची जाणीव करून दिली.

• राजमातांनी छत्रपतींना परकीय राजवटीच्या जुलमी राजवटी विरुद्ध लढण्याची प्रेरणा दिली.

• त्यांच्या मार्गदर्शनामुळे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी लहान वयातच स्वराज्य स्थापनेचा संकल्प केला.

प्रशासकीय कौशल्य : 

• राजमाता जिजाऊ महाराजांच्या राज्यकारभारात जातीने लक्ष घालीत.

• राजमातांचा अनुभवाचा आणि ज्ञानाचा उपयोग छत्रपती शिवाजी महाराजांना स्वराज्य स्थापनेत झाला.

• राज्यकारभारात छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या अनुपस्थितीत त्या राज्याची सर्व जबाबदारी सांभाळत असत. 

• महाराज आग्राभेटीवर गेले असता त्यांनी स्वराज्याचा कारभार राजमाता जिजाऊंच्या हाती सुपुर्द केला होता. 

निधन : 

• रायगडावर शिवराज्याभिषेक झाल्यानंतर बारा दिवसांनी 17 जून 1674 रोजी त्यांनी स्वतंत्र हिंदवी स्वराज्यात अखेरचा श्वास घेतला. 

• रायगडाच्या पायथ्याशी पाचाड या गावी राजमाता जिजाऊंची समाधी आहे. 

लाल बहादूर शास्त्री पुण्यतिथी

Death Anniversary of Lal Bahadur Shastri

भारताचे दुसरे पंतप्रधान श्री लाल बहादूर शास्त्री यांना पुण्यतिथी निमित्त मानवंदना 💐💐🙏

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ताश्कंद शांतता करारावर स्वाक्षरी खालील पैकी कोणत्या भारतीय पंतप्रधानांनी केली होती ? 

1. पंडित जवाहरलाल नेहरू

2. लाल बहादूर शास्त्री

3. राजीव गांधी

4. अटलबिहारी वाजपेयी

उत्तर : लाल बहादूर शास्त्री

श्री लाल बहादूर शास्त्री 

• जन्म : जन्म 2 ऑक्टोबर 1904 रोजी उत्तर प्रदेशातील मुघलसराय येथे झाला.

• लाल बहादूर शास्त्री यांनी वाराणसीतील काशी विद्यापीठात शिक्षण घेतले. येथे त्यांना विद्या पीठाने " शास्त्री " ही पदवी बहाल केली.

• लाल बहादूर शास्त्री हे गांधीजींच्या राजकीय विचारसरणी ने प्रभावित होते.

• भारताच्या स्वातंत्र्यसंग्रामातील ते एक महत्वपूर्ण सेनानी होते.

• असहकार आंदोलनात, सविनय कायदेभंग चळवळ, भारत छोडो आंदोलनात सहभागी झाल्याने त्यांना तुरुंगवासही भोगावा लागला.

भारताचे पंतप्रधान 

• श्री लाल बहादूर शास्त्री पंडित जवाहरलाल नेहरू नंतर भारताचे दुसरे पंतप्रधान बनले.

• 9 जून 1964 ते 11 जानेवारी 1966 पर्यंत त्यांनी भारताचे पंतप्रधान म्हणून काम केले.

• पंतप्रधान म्हणून काम करत असताना दोन महत्त्वपूर्ण घटना घडल्या.

• 1965 चे भारत - पाकिस्तान युद्ध. या युद्धा दरम्यान त्यांनी जय जवान जय किसान ही घोषणा दिली.

• कृषीप्रधान देश असूनही त्याकाळात देशात अन्नधान्याचा खूप तुटवडा होता.

• PL ४८० करारानुसार भारताला अमेरिकेकडून गहू आयात करावा लागत.

• 1965 च्या भारत - पाकिस्तान युद्धामुळे अन्नधान्याच तुटवडा अजूनच वाढला.

• लाल बहादूर शास्त्री यांनी याच काळात हरितक्रांती ची सुरुवात केली.

• त्यांनी 1965 मध्ये भारतीय अन्न महामंडळ (Food Corporation of India -FCI) ची स्थापना केली.

• भारताला दूध उत्पादनात स्वावलंबी बनवण्यासाठी त्यांनी श्वेतक्रांतीतही मोलाची भूमिका बजावली.

मृत्यू :

• लाल बहादूर शास्त्री यांचे 10 जानेवारी 1966 रोजी ताश्कंद शहरात शांतता करारावर स्वाक्षरी केल्यानंतर काही तासांत त्यांचे निधन झाले.

• हे भारताचे पहिले असे पंतप्रधान होते की त्यांचे निधन भारताच्या बाहेर झाले.

समाधीस्थळ

नवी दिल्ली येथे विजयघाट नावाने लाल बहादूर शास्त्री यांचे समाधीस्थळ आहे.

भारतरत्न पुरस्कार

• त्यांना 1966 मध्ये मरणोत्तर भारतरत्न हा सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने गौरविण्यात आले.

• मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार मिळवणारे ते पहिले व्यक्ती होते. 

कोणत्या राज्याने सुरू केली पार्थ योजना ?

Which State Launch PARTH Yojana ? 

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) तरुणांना भारतीय लष्कर, पोलिस आणि निमलष्करी दलात भरतीसाठी पूर्व प्रशिक्षण देण्यासाठी खालील पैकी कोणत्या राज्याने पार्थ योजना सुरू केली ?

1. महाराष्ट्र

2. मध्य प्रदेश

3. गुजरात

4. राजस्थान

उत्तर : मध्य प्रदेश

पार्थ योजना काय आहे ? 

पार्थ योजना कोणी सुरू केली ? 

PARTH चा फूल फॅार्म Police Army Recruitment Training and Hunar असा आहे. 

मध्य प्रदेश सरकारने पार्थ योजना सुरू केली आहे. 

पार्थ योजना का सुरू करण्यात आली ? 

पार्थ योजनेचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

• मध्य प्रदेश राज्यातील तरुणांना भारतीय लष्कर, पोलिस आणि निमलष्करी दलात भरतीसाठी पूर्व प्रशिक्षण देणे.

• राज्यातील तरुणांमध्ये देशभक्ती आणि शारीरिक तंदुरुस्ती वाढवणे.

• तरुणांमध्ये मानसिक चपळता आणि व्यक्तिमत्व विकास वाढवणे. 

पार्थ योजनेत कोणते प्रशिक्षण मिळेल ? 

• पार्थ योजनेद्वारे तरुणांना शारीरिक कार्यक्षमता (शारीरिक चाचणी), लेखी परीक्षा आणि व्यक्तिमत्व विकासाचे प्रशिक्षण देण्यात येईल.

• तरूणांना विभागीय स्तरावर प्रशिक्षण दिले जाईल. 

• जिल्हा क्रीडा व युवक कल्याण अधिकारी हे प्रशिक्षण केंद्र ग्रामीण युवा समन्वयक आणि विभागीय कर्मचाऱ्यांच्या मदतीने चालवतील.

पार्थ योजना फ्री आहे का ? 

नाही, 

• पार्थ योजने अंतर्गत प्रशिक्षण घेणाऱ्या युवकांना मासिक फी भरावी लागणार आहे.

• ही मासिक फी क्रीडा प्रशिक्षक कल्याण समितीच्या वतीने ठरविली जाईल.

सिंधू संस्कृती लिपी

Deciphering the Indus Script

Subject : GS - इतिहास - कला आणि संस्कृती, सिंधू संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच सिंधू संस्कृतीची लिपी उलगडण्यासाठी १० लाख डॉलर्सचे बक्षीस खालील पैकी कोणत्या राज्याने जाहीर केले आहे ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश

3. आंध्र प्रदेश

4. तामिळनाडू

उत्तर : तामिळनाडू

बातमी काय आहे ? 

तामिळनाडूचे मुख्यमंत्री एम. के. स्टॅलिन यांनी सिंधू संस्कृतीची लिपी उलगडण्यासाठी 10 लाख डॉलर्सचे बक्षीस जाहीर केले आहे. 

सिंधू संस्कृती (हडप्पा संस्कृती) म्हणजे काय ? 

• भारतातील ताम्रपाषाणयुगीन संस्कृती. 

• सिंधू नदीचे खोरे हेच या ताम्रपाषाणयुगीन संस्कृतीचे केंद्रस्थान असल्याने हिला सिंधू संस्कृती (Indus Valley Civilization) असे नाव देण्यात आले.

• सिंधू खोरे संस्कृती ज्याला हडप्पा संस्कृती म्हणूनही ओळखले जाते, ती इसवी सन पूर्व 3000 ते इसवी सन पूर्व 1500 दरम्यान विकसित झाली. 

• जी सध्याच्या भारत, पाकिस्तान आणि अफगाणिस्तानच्या काही भागांमध्ये पसरली आहे.

सिंधू संस्कृतीचा शोध कोणी लावला ?

• 1920 च्या दशकाच्या सुरुवातीस ब्रिटिश पुरातत्वशास्त्रज्ञ सर जॉन मार्शल आणि त्यांच्या टीमने सिंधू संस्कृतीचा प्रथम शोध लावला.

• भारतीय पुरातत्वशास्त्रज्ञ दया राम साहनी आणि राखालदास बॅनर्जी यांनी हडप्पा संस्कृती संदर्भात महत्त्वाची शहरे शोधून काढली .

सिंधू संस्कृती लिपी कशी आहे ? 

• सिंधूच्या खोऱ्यातील लोकांना लेखनकला अवगत होती, हे या उत्खननांवरून समजले म्हणूनच या लिपीला ‘सिंधुलिपि’ असे नाव देण्यात आले. 

• जॉन मार्शल यांच्या मते नांगरटीच्या पद्धतीप्रमाणे म्हणजे पहिली ओळ उजवीकडून डावीकडे आणि दुसरी ओळ डावीकडून उजवीकडे अशी क्रमशः ही लिपी लिहिली जात असावी.

• सिंधू लिपी लिहिण्याच्या या पद्धतीला बुस्ट्रोफेडन शैली (Boustrophedon Style) असे म्हणतात. 

• सिंधू लिपीत चित्रे आणि आकृत्या कोरलेल्या दिसतात.

• उदाहरणार्थ : संशोधकांनी सिंधु लिपीतील मनुष्याकृती, मत्स्याकृती, पक्ष्यांच्या आकृती, कुंभ, फुली, शिंगे, चक्रे, धनुष्यबाण, पाणी, डोंगर, कमानी, झाडे, भौमितिक आकृत्या इ. प्रकारे वर्गीकरण केले आहे.