डॉ. पंजाबराव देशमुख

Dr. Panjabrao Deshmukh

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, कृषी

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हिंदुस्थानच्या कृषक क्रांतीचे जनक खालील पैकी कोणास म्हणतात ? 

1. डॉ राजेंद्र प्रसाद

2. पंडित जवाहरलाल नेहरू

3. डॉ. पंजाबराव देशमुख

4. सरदार वल्लभभाई पटेल 

उत्तर : डॉ. पंजाबराव देशमुख

जन्म आणि शिक्षण : 

• डॉ. पंजाबराव देशमुख यांचा जन्म 27 डिसेंबर 1898 रोजी अमरावती जिल्ह्यातील पापळ या गावी झाला.

• प्राथमिक शिक्षण गावात घेतल्यानंतर महाविद्यालयीन शिक्षण त्यांनी पुण्याच्या 'फर्ग्युसन कॉलेज' इथून पूर्ण केलं.

• 1921 मध्ये इंग्लंडच्या केंब्रीज विद्यापीठातून 'बॅरिस्टर पदवी' उत्तीर्ण केली. 

• येथेच त्यांनी संस्कृतमध्ये MA. आणि PHD ची पदवी घेतली.

राजकीय योगदान : 

• भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात त्यांनी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.  

• 1930 मध्ये ते प्रांतीय कायदेमंडळाचे सदस्य म्हणून निवडून आले.

• स्वातंत्र्यापूर्वी ते प्रांतीय कायदेमंडळात शिक्षण मंत्री, कृषी व सहकार विभागाचे मंत्री बनले होते.

• स्वातंत्र्यानंतर 1952, 1957 व 1962 या तीनही वर्षांच्या लोकसभेच्या निवडणुकांत ते विजयी झाले.

• ते 1952 ते 1962 पर्यंत दहा वर्षे भारताचे कृषी मंत्री होते. 

शैक्षणिक आणि कृषी क्षेत्रातील योगदान : 

• महाविद्यालये, अभियांत्रिकी पदवी, तसेच पदविका तंत्रनिकेतन, कृषी महाविद्यालय, वैद्यकीय महाविद्यालय अशी अनेक महाविद्यालये सुरू करुन कृषी आणि शैक्षणिक क्षेत्रात त्यांनी मोठं योगदान दिलं.

• शेतकरी स्थिती सुधारणा करण्यासाठी त्यांनी "भारत कृषक समाज” स्थापन केले.

• त्याचबरोबर ‘ राष्ट्रीय कृषी सहकारी खरेदी विक्री संघाची ’ स्थापना केली.

• शेतकरी संघाच्या प्रचारासाठी 'महाराष्ट्र केसरी' हे वर्तमानपत्र चालविले.

• त्यांनी 1960 मध्ये दिल्ली येथे जागतिक कृषी प्रदर्शन आयोजित केले होते. 

• जपानी भातशेतीचा प्रयोग देशभर व्हावा म्हणून त्यांनी देशव्यापी मोहिम सुरू केली. 

• त्यांनी प्रसिद्ध श्री शिवाजी शिक्षण संस्थेची स्थापना केली. आज या संस्थेच्या वैद्यकीय महाविद्यालय, अभियांत्रिकी महाविद्यालय व इतर शैक्षणिक संस्था आणि वसतिगृहे यांचा समावेश आहे. 

• त्यांनी गरीब विद्यार्थ्यांसाठी श्रद्धानंद वसतिगृह सुरू केले.

मृत्यू : 

• 10 एप्रिल 1965 रोजी दिल्ली येथे डॉ. पंजाबराव देशमुख यांच निधन झालं. 

• त्यांच्या स्मरणार्थ अकोला इथं डॉ. पंजाबराव कृषी विद्यापीठ स्थापन करण्यात आलं.

हिंदुस्थानच्या कृषक क्रांतीचे जनक कोणाला म्हणतात ? 

1933 मध्ये शेतकऱ्यांची कर्जातून मुक्तता करणारा कर्ज लवाद कायदा पारित करण्यात डॉ. पंजाबराव देशमुख यांचा मोठा वाटा आहे. त्यामुळे त्यांना हिंदुस्थानच्या कृषक क्रांतीचे जनक देखील म्हणतात.

स्वामित्व योजना म्हणजे काय ? 

Svamitva Scheme

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेली स्वामित्व योजना खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ?

1. मुलींच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती

2. सूक्ष्म आणि लघु उद्योगांसाठी

3. बचत गटांना कर्ज मिळविण्यासाठी

4. शेतकऱ्यांच्या जमिन मालकी प्रमाणपत्रासाठी

उत्तर : शेतकऱ्यांच्या जमिन मालकी प्रमाणपत्रासाठी

बातमी काय आहे ?

• पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी 27 डिसेंबर 2024 रोजी 58 लाखांहून अधिक प्रॉपर्टी कार्ड्सचे वितरण करतील.

• स्वामीत्व योजनेंतर्गत 2 कोटींहून अधिक प्रॉपर्टी कार्डची निर्मिती आणि वितरण आणि एकाच दिवसात 58 लाखांहून अधिक प्रॉपर्टी कार्ड्सचे वितरण ही या कार्यक्रमात मोठी उपलब्धी आहे.

स्वामित्व योजना केव्हा सुरू करण्यात आली ?

• पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी राष्ट्रीय पंचायती राज दिनानिमित्त, 24 एप्रिल 2020 रोजी स्वामित्व योजना सुरू केली होती.

• ही योजना पंचायत राज मंत्रालया मार्फत सुरू केली आहे.

• पंचायत राज मंत्रालय, राज्य पंचायती राज विभाग, राज्य महसूल विभाग आणि भारतीय सर्वेक्षण यांच्यातील सहकार्याने ही योजना राबविण्यात येत आहे. 

स्वामित्व योजनेचे उद्दिष्ट कोणते ? 

योजनेचे उद्दिष्ट ड्रोन आणि भौगोलिक माहिती प्रणाली (GIS) तंत्रज्ञानाचा वापर करून ग्रामीण भागातील मालमत्ताधारकांना त्यांच्या "मालकीहक्कांच्या नोंदी" प्रदान करणे हे आहे.

स्वामित्व योजना म्हणजे काय ?

• स्वामित्व योजने अंतर्गत देशातील सर्व ग्रामीण भागातील जमिनींचे ड्रोनद्वारे मोजमाप केले जाईल आणि गावातील प्रत्येक मालमत्तेचा डिजिटल नकाशा तयार केला जाईल. 

• उपलब्ध पुराव्यानुसार संबंधित मालकाला किंवा शेतकऱ्याला त्याच्या जमीन मालकीचे प्रमाणपत्र (प्रॉपर्टी कार्ड) दिले जाईल.

प्रॉपर्टी कार्ड म्हणजे काय ? 

• सरकारकडून ग्रामीण भागातील शेती, जमिनींचे सर्वेक्षण ड्रोन द्वारे केले जाईल. 

• सर्वेक्षण केल्यानंतर त्यांना त्यांच्या मालकीच्या संपत्तीचे ओळखपत्र देण्यात येईल. 

• जेणेकरून कागदपत्रे नसलेल्या लोकांनाही निवासी जमिनीच्या संपत्तीचे अधिकार मिळतील. 

• त्या ओळखपत्राला ' संपत्ती कार्ड ', किंवा " प्रॉपर्टी कार्ड " म्हणून ओळखले जाते. 

स्वामित्व योजनेचे फायदे कोणते ? 

• मालकी हक्क असणाऱ्या जमिनीच्या मालकाच्या नावे अचूक जमिनीची नोंद होण्यास तत्परता येईल.

• ग्रामीण भागातील जामिनीमुळे होणारे वाद विवाद कमी होतील.

• सरकारला शेतीविषयक नव-नवीन योजना तयार करण्यास आणि योजना राबवण्यास सोयीस्कर होईल.

• ग्रामपंचायत स्तरावर जमिनीची कर आकारणी सोपी होईल.

• या योजनेचा सर्वात जास्त फायदा त्या लोकांना होईल ज्यांची मालमत्ता आहे परंतु काही कारणास्तव त्यांची कागदपत्रे नाहीत. अशा परिस्थितीत ते प्रमाणपत्र ("प्रॉपर्टी कार्ड ") मिळवून जमिनीवर मालकी हक्क सांगण्यास सक्षम असतील.

• योजनेद्वारे मिळविलेले मालकी प्रमाणपत्र (" प्रॉपर्टी कार्ड ") असल्याने बँकाकडून कर्ज घेणे शेतकऱ्यांना सोयीस्कर होईल.

माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग

Former prime minister Manmohan Singh 

माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांना भावपूर्ण श्रद्धांजली 💐💐

• अर्थतज्ञ, माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांचे गुरुवारी, 26 डिसेंबर, रात्री 9 वाजून 51 मिनिटांनी, नवी दिल्लीतील एम्स रुग्णालयात निधन झाले.

• भारत सरकारने त्यांच्या मृत्यूनंतर सात दिवसांचा राष्ट्रीय दुखवटा जाहीर केला आहे.

Subject : GS - भारताचे पंतप्रधान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांबद्दल योग्य विधान असलेला पर्याय निवडा.

अ) ते भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर होते.

ब) त्यांनी 10 वर्षे भारताचे पंतप्रधान म्हणून कार्यभार सांभाळला. 

पर्याय :

1. फक्त अ बरोबर

2. फक्त ब बरोबर

3. अ आणि ब दोन्ही बरोबर आहे.

4. अ आणि ब दोन्ही चूक आहे

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही बरोबर आहे.

जन्म आणि शिक्षण : 

• 26 सप्टेंबर 1932 रोजी आजच्या पाकिस्तानच्या पंजाब प्रांतातील गाह या गावात त्यांचा जन्म झाला.

• 1947 च्या फाळणीनंतर डॉ. मनमोहन सिंग कुटुंबियांसोबत पाकिस्तानमधून भारतात पोहोचले.

• घरची आर्थिक परिस्थिती हालाखीची असतानाही त्यांनी पंजाब विद्यापीठातून शिक्षण पूर्ण केले.

• स्कॉलरशिप मिळवून डॉ. मनमोहन सिंग यांनी केंब्रिज विद्यापीठ आणि ऑक्सफर्ड विद्यापीठात जाऊन अर्थशास्त्र विषयात उच्च शिक्षण घेतलं. 

देशाच्या आर्थिक आणि राजकीय क्षेत्रातील प्रवास : 

• 1971 मध्ये डॉ. मनमोहन सिंग हे भारत सरकारच्या वाणिज्य मंत्रालयात आर्थिक सल्लागार म्हणून रुजू झाले.

• 1972 मध्ये अर्थ मंत्रालयाचे मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून नियुक्त

• 1976 अर्थ मंत्रालयाचे सचिव 

• 1982 ते 1985 भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर 

• 1985 ते 87 नियोजन आयोगाचे उपाध्यक्ष

• 1991 मध्ये नरसिंहराव सरकारमध्ये अर्थमंत्री 

• 1991 पासून राज्यसभेचे सदस्य

• 1998 ते 2004 दरम्यान राज्यसभेत विरोधी पक्षनेते

• 2004 ते 2009 पहिल्यांदा भारताचे पंतप्रधान

• 2009 ते 2014 दुसऱ्यांदा भारताचे पंतप्रधान म्हणून कार्यभार सांभाळला.

भारताची अर्थव्यवस्था बदलणारे अर्थसरदार डॉ. मनमोहन सिंग

• 1990-91 मध्ये भारतीय अर्थव्यवस्थेची गाडी रुळावरून पूर्णपणे घसरली होती.

• इराकनं कुवेतवर केलेल्या हल्ल्यामुळे आखाती युद्धाला सुरुवात झाली होती. त्यामुळे तेलाचे दरही गगनाला भिडले होते.

• भारताने अल्पमुदतीची कर्जं भरपूर घेतल्यामुळेही अर्थव्यवस्थेवर ताण आला होता. 

• आता देशासमोर असलेला आर्थिक पेच सोडवण्यासाठी एखाद्या विशेष अर्थतज्ञांची नेमणूक करण्याची गरज असल्याचं तत्कालीन पंतप्रधान नरसिंह राव यांच्या लक्षात आलं.

• अशा वेळी नाव समोर आलं ते अर्थतज्ज्ञ डॉ. मनमोहन सिंग यांच.

• पहिल्या दिवसापासून अर्थव्यवस्थेचं रुतलेलं चाक बाहेर काढून त्याला गती देण्यासाठी युद्धपातळीवर प्रयत्न करायचे होते.

• डॉ.मनमोहन सिंह यांनी 1991 मध्ये केंद्रीय अर्थमंत्री असताना उदारीकरणाचा घेतलेला निर्णय ऐतिहासिक ठरला. 

• त्यांच्या या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्था एका वेगळ्या उंचीवर गेली. 

• मनमोहन सिंह यांच्या उदारीकरणाच्या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्थेला बळकटी मिळाली.

पुरस्कार आणि सन्मान : 

डॉ. मनमोहन सिंग यांना अनेक देश विदेशातील पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• 1987 मध्ये भारतातील दुसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार पद्मविभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• 1993 वित्तमंत्री म्हणून यूरो मनी पुरस्कार

• 1993 आणि 1994 वित्तमंत्री म्हणून आशिया मनी पुरस्कार 

• जवाहरलाल नेहरू जन्मशताब्दी सन्मान

• केम्ब्रिज विद्यापीठाचा अ‍ॅडम स्मिथ पुरस्कार



भारतीय माजी न्यायाधीश संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदेचे अध्यक्ष

Chairperson of the United Nations Internal Justice Council

Subject : GS- नियुक्ती, जागतिक संघटना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच खालील पैकी कोणाची संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदेच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे ? 

1. न्यायमूर्ती मदन लोकूर

2. न्यायमूर्ती विक्रम नाथ

3. न्यायमूर्ती संजीव खन्ना

4. न्यायमूर्ती भूषण गवई

उत्तर : न्यायमूर्ती मदन लोकूर (Justice Madan Bhimarao Lokur) 

बातमी काय आहे ?

• सर्वोच्च न्यायालयाचे माजी न्यायाधीश, न्यायमूर्ती मदन भीमराव लोकूर यांची संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदेच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे.

• अध्यक्ष म्हणून न्यायमूर्ती मदन लोकूर यांचा कार्यकाळ 12 नोव्हेंबर 2028 पर्यंत असेल.

न्यायमूर्ती मदन बी. लोकूर यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• न्यायमूर्ती लोकूर यांचा जन्म 1953 मध्ये झाला.

• जून 2012 मध्ये ते सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश झाले आणि डिसेंबर 2018 मध्ये ते निवृत्त झाले.

• 2019 मध्ये, न्यायमूर्ती लोकूर यांची फिजी या देशाच्या सर्वोच्च न्यायालयात नियुक्ती करण्यात आली. 

• दुसऱ्या देशाच्या सर्वोच्च न्यायालयात सेवा देणारे ते पहिले भारतीय न्यायाधीश ठरले.

संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदे बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

(United Nations Internal Justice Council) 

• न्याय व्यवस्थेचा भाग म्हणून संयुक्त राष्ट्र महासभेने अंतर्गत न्याय परिषदेची (Internal Justice Council) स्थापना केली. 

• संयुक्त राष्ट्रांच्या न्याय व्यवस्थेच्या प्रशासनामध्ये स्वातंत्र्य, व्यावसायिकता आणि उत्तरदायित्व सुनिश्चित करणे हे या परिषदेचे ध्येय आहे.

• या परिषदेत 5 सदस्य असतात. 

वीर बाल दिवस

Veer Baal Diwas

Subject : GS- दिनविशेष, पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) देशात वीर बाल दिवस केव्हा पाळला जातो ?

1. 26 जानेवारी

2. 15 ॲागस्ट

3. 14 नोव्हेंबर

4. 26 डिसेंबर

उत्तर : 26 डिसेंबर

वीर बाल दिना बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारताच्या भविष्याचे आधारस्तंभ म्हणून बालकांचा गौरव करण्यासाठी देशात वीर बाल दिवस पाळला जातो.

• परिस्थिती कितीही कठीण आली तरी राष्ट्र आणि राष्ट्रहितापेक्षा काहीही मोठे नसते, याची शिकवण वीर बाल दिवस आपल्याला देतो.

2024 चा वीर बाल दिवस कोठे आयोजित करण्यात आला ? 

• 26 डिसेंबर 2024 रोजी महिला आणि बाल मंत्रालयाद्वारे भारत मंडपम, नवी दिल्ली येथे वीर बाल दिवस आयोजित करण्यात आला. 

• शौर्य, नवोन्मेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, खेळ आणि कला यासारख्या क्षेत्रात उत्तम कामगिरी केलेल्या देशातल्या १७ मुलांचा सन्मान करण्यात आला.

वीर बाल दिवस का आणि केव्हा पाळला जातो ? 

• शिखांचे दहावे गुरु, गुरु गोविंद सिंग जी यांच्या पुत्रांच्या, वीर जोरावर सिंग जी आणि वीर फतेह सिंग जी यांच्या बलिदानाचे स्मरण करण्यासाठी वीर बाल दिवस पाळला जातो. 

• या दोन साहिबजादांनी मुघल शासक औरंगजेबाच्या अत्याचारांना तोंड देताना धर्मासाठी बलिदान दिले होते.

• वीर जोरावर सिंग जी आणि वीर फतेह सिंग जी यांना 26 डिसेंबर 1705 रोजी जिवंत भिॅतीत गाडले. 

• त्यांच्या अद्वितीय बलिदानाच्या स्मरणार्थ साजरा 26 डिसेंबर हा दिवस वीर बाल दिवस म्हणून पाळला जातो. 

पहिला वीर बाल दिवस केव्हा पाळण्यात आला ? 

• गुरु गोविंद सिंग यांच्या पुत्रांच्या या बलिदानाचे स्मरण करण्यासाठी 2022 मध्ये भारत सरकारने दरवर्षी 26 डिसेंबर हा दिवस वीर बाल दिवस म्हणून पाळला जाईल अशी घोषणा केली होती.

• पहिला वीर बाल दिवस 26 डिसेंबर 2022 रोजी पाळण्यात आला.

पंतप्रधान राष्ट्रीय बाल पुरस्कार काय आहे ? 

• पंतप्रधान राष्ट्रीय बाल पुरस्कार हा भारत सरकारकडून मुलांना विविध क्षेत्रात उल्लेखनीय योगदान दिल्याबद्दल दिला जाणारा एक प्रतिष्ठित पुरस्कार आहे. 

• मुलांना प्रेरणा मिळावी आणि त्यांच्या उत्कृष्ट कार्याची दखल घ्यावी यासाठी हा पुरस्कार दिला जातो.

• पंतप्रधान राष्ट्रीय बाल पुरस्कार भारत सरकारकडून उल्लेखनीय कामगिरीसाठी दिला जातो.

• कला आणि संस्कृती, शौर्य, नवोपक्रम, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, समाजसेवा, क्रीडा आणि पर्यावरण या 7 श्रेणींमध्ये हा पुरस्कार देण्यात येतो.

कोणत्या राज्यांना मिळाले नविन राज्यपाल ?

President Droupadi Murmu has appointed new governors

बातमी काय आहे ? 

अलीकडेच, राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी दोन राज्यांमध्ये नवीन राज्यपालांची नियुक्ती केली आहे. तर तीन राज्यांच्या विद्यमान राज्यपालांच्या बदल्या करण्यात आल्या आहेत. 

Subject : GS- राज्यशास्त्र : राज्यपाल, नियुक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी मणिपूरचे नवीन राज्यपाल म्हणून खालील पैकी कोणाची नियुक्ती केली आहे ?

1. श्री अजय कुमार भल्ला

2. श्री हरिभाऊ बागडे

3. श्री सी.पी. राधाकृष्णन

4. श्री राजेंद्र विश्वनाथ आर्लेकर

उत्तर : श्री अजय कुमार भल्ला (Shri Ajay Kumar Bhalla)

राष्ट्रपतींना खालील राज्यपालांच्या नियुक्त्या केल्या आहेत :   

• मणिपूर : माजी केंद्रीय गृहसचिव श्री अजय कुमार भल्ला (Shri Ajay Kumar Bhalla) यांची मणिपूरच्या राज्यपालपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे.

• मिझोराम : माजी लष्करप्रमुख जनरल व्ही.के सिंग (General Vijay Kumar Singh) यांना मिझोरामचे राज्यपाल म्हणून नियुक्त करण्यात आले आहे.

• बिहार : श्री आरिफ मोहम्मद खान (Shri Arif Mohammed Khan) यांची बिहारचे नविन राज्यपाल असतील. 

• केरळ : श्री राजेंद्र विश्वनाथ आर्लेकर (Shri Rajendra Vishwanath Arlekar) यांची केरळचे नविन राज्यपाल असतील. 

• ओडिशा : डॉ. हरी बाबू कंभामपती ( Dr Hari Babu Kambhampati) हे ओडिशाचे नविन राज्यपाल असतील. 

राज्याच्या राज्यपालांशी संबंधित घटनात्मक तरतुदी : 

• राज्यपाल हे घटक राज्याच्या कार्यकारी मंडळाचे प्रमुख व राज्य विधिमंडळाचे अंग असतात.

• राज्यपाल हे राज्यस्तरावर नामधारी प्रमुख आहेत तर मुख्यमंत्री हे वास्तव कार्यकारी प्रमुख आहेत.

• कलम 153 : नुसार प्रत्येक राज्याला एक राज्यपाल असेल.

‣  7 वी घटना दुरुस्ती कायदा, 1956 ने एकाच व्यक्तीची दोन किंवा अधिक राज्यांकरीता राज्यपाल म्हणून नेमणूक करण्यास संमती प्रदान करण्यात आली आहे.

• कलम 154 : नुसार राज्याचा कार्यकारी अधिकार राज्यपालाच्या हाती असेल.

• कलम 155 : राज्यपालांची नेमणूक राष्ट्रपतीं मार्फत केली जाईल.

• कलम 156 : राज्यपालाचा पदावधी

‣ राष्ट्रपतींची मर्जी असेपर्यंत राज्यपाल पद धारण करतात.

‣ साधारणता राज्यपालांचा कार्यकाळ 5 वर्षांचा असतो.

कलम 157 : राज्यपाल पदासाठी पात्रता 

‣ राज्यपाल हे भारतीय नागरिक असावे, 

‣  त्यांचे वय 35 वर्षे पूर्ण असावे.

कलम 158 : राज्यपाल पदाच्या शर्ती 

‣ राज्यपाल संसद किंवा राज्य विधिमंडळाचे सदस्य असणार नाही.

‣ राज्यपाल कोणतेही लाभाचे पद धारण करणार नाही.

कलम 159 : शपथ व प्रतिज्ञा

‣ उच्च न्यायालयाचे (हायकोर्टचे) मुख्य न्यायाधीश किंवा त्यांच्या गैरहजेरीत ज्येष्ठतम न्यायाधीश राज्यपालांना शपथ देतात.

कलम 161 : न्याय विषयक ( क्षमादान करण्याचा) अधिकार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतीय संविधानाच्या कलम 154 प्रमाणे राज्याची कार्यकारी सत्ता----- यांच्याकडे देण्यात आली आहे.

(MPSC गट 2022, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC GD)

1. मुख्यमंत्री

2. मंत्रिमंडळ

3. राज्यपाल 

4. यापैकी नाही

उत्तर : राज्यपाल

प्रश्न) राज्यपाल खालील पैकी कोणाच्या समक्ष राज्यपाल पदाची शपथ घेतात ?

1. राष्ट्रपती

2. मुख्यमंत्री

3. उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश

4. निवडणूक आयोग

उत्तर : उच्च न्यायालयाचे मुख्य न्यायाधीश

पंडित मदन मोहन मालवीय

Pandit Madan Mohan Malaviya Birth Anniversary

पंडित मदन मोहन मालवीय यांना जयंती निमित्त विनम्र अभिवादन🙏💐💐

Subject : GS - आधुनिक भारताचा इतिहास, दिनविशेष, व्यक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 1932 मध्ये डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महात्मा गांधी यांच्यात पुणे करार झाला. काँग्रेसच्या वतीने या करारावर खालील पैकी कोणी सही केली ?

1. पंडित जवाहरलाल नेहरू

2. सरदार वल्लभभाई पटेल

3. डॉ राजेंद्र प्रसाद

4. पंडित मदन मोहन मालवीय

उत्तर : पंडित मदन मोहन मालवीय

• पंडित मदन मोहन मालवीय यांचा जन्म 25 डिसेंबर 1861 रोजी उत्तर प्रदेशातील अलाहाबाद येथे झाला. 

• भारताच्या शिक्षण व्यवस्थेतील योगदान आणि भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीतील त्यांच्या भूमिकेसाठी ते ओळखले जातात.

भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यातील योगदान : 

• पंडित मदन मोहन मालवीय यांनी सविनय कायदेभंग आणि असहकार आंदोलनात महत्त्वाची भूमिका बजावली होती.

• पंडित मदन मोहन मालवीय हे भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे 4 वेळा अध्यक्ष होते. 

• 1909, 1918, 1932 आणि 1933 (अध्यक्षपदी निवडून आलेल्या मदन मोहन मालवीय यांना अटक केल्यानंतर 1933 मध्ये सेनगुप्ता यांची काँग्रेस प्रमुख म्हणून निवड झाली.) 

• 'सत्यमेव जयते ': भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसचे अध्यक्ष असताना पंडित मालवीय यांनी 1918 च्या अधिवेशनात 'सत्यमेव जयते' ही सर्वात प्रसिद्ध घोषणा दिली होती.

पुणे करार काय होता ?

पुणे करारावर कोणी सही केली ? 

• ब्रिटीश सरकारच्या जातीय निवाडा द्वारे (Communal Award) दलितांसाठी स्वतंत्र मतदारसंघाची तरतूद होती.

• परंतु महात्मा गांधींनी हिंदू समाजात फूट पडेल या भीतीने याला विरोध केला आणि प्राणांतिक उपोषण सुरू केले.

• तीव्र वाटाघाटीनंतर, डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महात्मा गांधी यांच्यात करार झाला ज्याला पुणे करार म्हणून ओळखले जाते.

• या करारानुसार दलितांना स्वतंत्र मतदारसंघाऐवजी राखीव मतदार संघ देण्यात आला.

• 24 सप्टेंबर 1932 रोजी पुणे करार झाला त्यावर डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि काँग्रेसच्या वतीने काँग्रेसचे तत्कालिन अध्यक्ष मदन मोहन मालवीय यांनी सही केली. 

पंडित मदन मोहन मालवीय यांना ‘महामना’ ही पदवी कोणी दिली ? 

• पंडित मदन मोहन मालवीय यांना महात्मा गांधींनी 'महामना' ही पदवी दिली होती.

• भारताचे दुसरे राष्ट्रपती डॉ. एस. राधाकृष्णन यांनी त्यांना 'कर्मयोगी' ही पदवी दिली होती.

संस्था : 

• हिंदू महासभा : मालवीय हे हिंदू महासभेच्या सुरुवातीच्या नेत्यांपैकी एक होते, आणि त्यांनी 1915 मध्ये हिंदू महासभेच्या स्थापनेसाठी मदत केली.

• बनारस हिंदू विद्यापीठ : 1916 मध्ये पंडित मदन मोहन मालवीय यांनी बनारस हिंदू विद्यापीठाची स्थापना केली. 

• 1919 ते 1938 पर्यंत त्यांनी बनारस हिंदू विद्यापीठाचे कुलगुरू म्हणून काम पाहिले.

• स्काउट आणि गाईड : पंडित मदन मोहन मालवीय भारतातील स्काउट आणि गाईडच्या संस्थापकांपैकी एक होते.

मृत्यू :

12 नोव्हेंबर 1946 रोजी त्यांचे निधन झाले.

पुरस्कार आणि सन्मान : 

• 2014 मध्ये त्यांना मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार हा देशाचा सर्वोच्च नागरी पुरस्काराने पंडित मदन मोहन मालवीय यांनागौरविण्यात आले. 

• 2016 मध्ये, भारतीय रेल्वेने त्यांच्या सन्मानार्थ वाराणसी-नवी दिल्ली महामना एक्सप्रेस सुरू केली.

सुशासन दिन

Good Governance Day

Subject : GS - दिनविशेष, भारताचे पंतप्रधान, व्यक्ती 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी 25 डिसेंबर हा दिवस सुशासन दिन म्हणून खालील पैकी कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी करतात ? 

1. पंडीत जवाहरलाल नेहरू

2. श्री राजीव गांधी

3. श्री अटलबिहारी वाजपेयी

4. श्री नरेंद्र मोदी

उत्तर : श्री अटलबिहारी वाजपेयी

माजी पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या जयंतीनिमित्त दरवर्षी 25 डिसेंबर हा दिवस सुशासन दिन (Good Governance Day) म्हणून साजरा करण्यात येतो.

सुशासन म्हणजे काय ?

• शासन ही निर्णय घेण्याची आणि त्यांची अंमलबजावणी करण्याची प्रक्रिया आहे.

• तर सुशासन म्हणजे देशाच्या आर्थिक आणि सामाजिक संसाधनांचे व्यवस्थापन करण्यासाठी सत्तेचा योग्य आणि प्रभावी वापर. 

• स्वतंत्र न्यायपालिका, माहिती व पारदर्शकता, निपक्षपातीपणा, समानतेवर आधरित कायदे आणि कायद्याचे राज्य म्हणजे सुशासन.

• देशातील नागरिकांसाठी प्रशासन हे सुशासनाच्या पायावर आधारित असले पाहिजे.

• कौटिल्यांच्या अर्थशास्त्रात सुद्धा, राजाच्या भूमिकेत लोकांचे कल्याण हे सर्वोत्कृष्ट मानले गेले.

सुशासन दिन केव्हा पासून साजरी करण्यात येतो ?

2014 मध्ये केंद्र सरकारने जाहीर केले की 25 डिसेंबर हा दिवस “सुशासन दिन” म्हणून साजरा केला जाईल.

माजी पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• अटल बिहारी वाजपेयी हे एक स्वातंत्र्य सेनानी, ज्येष्ठ भारतीय नेते, निष्णात राजकारणी, सामाजिक कार्यकर्ते, कवी, साहित्यिक, पत्रकार होते ते खऱ्या अर्थाने बहुआयामी व्यक्तिमत्त्व होते.

• त्यांचा जन्म 25 डिसेंबर 1924 रोजी तत्कालीन ग्वालियर संस्थान (आताच्या मध्यप्रदेश राज्यात) झाला.

• 1942 मधील भारत छोडो चळवळीमध्ये विद्यार्थीदशेतच त्यांनी सहभागी होऊन स्वातंत्र्य चळवळीतील आपले योगदान दिले. 

• श्री. अटल बिहारी वाजपेयी 9 वेळा लोकसभेवर तर 2 वेळा राज्यसभेवर निवडून आले होते.

भारताचे पंतप्रधान : 

श्री. अटल बिहारी वाजपेयी 3 वेळा भारताचे पंतप्रधान होते.

1996 : ते भारताचे पहिले भाजपचे पंतप्रधान बनले परंतु त्यांनी केवळ 13 दिवस काम केले, बहुमत मिळवण्यात अपयशी ठरल्याने त्यांनी राजीनामा दिला.

1998-1999 : श्री. अटल बिहारी वाजपेयी दुसऱ्यांदा पंतप्रधान बनले. या वेळी त्यांनी 13 महिने चाललेल्या आघाडी सरकारचे नेतृत्व केले.

श्री. अटल बिहारी वाजपेयी पंतप्रधान असताना भारताने ऐतिहासिक

पोखरण-II अणुचाचण्या घेतल्या आणि अणुशक्ती म्हणून भारताची जगाला 

पुन्हा एकदा ओळख करून दिली.

1999-2004 : श्री. अटल बिहारी वाजपेयी तिसऱ्यांदा भारताचे पंतप्रधान बनले.

राष्ट्रीय महामार्ग विकास प्रकल्प, प्रधानमंत्री ग्राम सडक योजना यांसारख्या अनेक योजनांच्या माध्यमातून त्यांनी देशाच्या विकासासाठी महत्त्वाचे योगदान दिले.

पुरस्कार आणि सन्मान : 

• 1994 साली श्री. अटल बिहारी वाजपेयी यांना उत्कृष्ट संसदपटूचा पुरस्कार देण्यात आला.

• 1992 मध्ये पद्मविभूषण पुरस्कार

• 2014 मध्ये भारतरत्‍न, या सर्वोच्च भारतीय नागरी पुरस्काराने त्यांना गौरविण्यात आले. 

निधन : 

भारतरत्न अटलबिहारी वाजपेयी यांचे 16 ऑगस्ट 2018 रोजी वयाच्या 93 व्या वर्षी नवी दिल्ली येथे निधन झाले.