गांजाची शेती 

Cannabis Cultivation

Subject : GS -विज्ञान आणि तंत्रज्ञान, राज्यशास्त्र - कायदे 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, खालील पैकी कोणत्या राज्याने गांजा/भांग लागवडीसाठी एक पायलट प्रकल्प मंजूर केला आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. गुजरात

3. कर्नाटक

4. हिमाचल प्रदेश

उत्तर : हिमाचल प्रदेश

गांजा लागवड, NDPS ॲक्ट यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :  

• अलिकडेच हिमाचल प्रदेश सरकारने गांजा/भांग लागवडीसाठी एक पायलट प्रकल्प मंजूर केला आहे.

• या निर्णयामुळे, हिमाचल प्रदेश हे उत्तराखंड, उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश, जम्मू आणि काश्मीर आणि मणिपूरसह वैद्यकीय आणि औद्योगिक कारणांसाठी गांजाच्या लागवडीला नियंत्रित परवानगी देणारे राज्य बनले आहे.

गांज्याची शेती करता येते का ?

• नार्कोटिक ड्रग्ज अँड सायकोट्रॉपिक सबस्टन्सेस ॲक्ट, 1985 (NDPS ॲक्ट) नुसार भारतात गांजा बेकायदेशीर आहे. 

• NDPS कायद्यातील अलिकडच्या सुधारणांमुळे राज्यांना विशिष्ट परवाना आणि नियामक अटींनुसार औषधी आणि औद्योगिक उद्देशांसाठी गांजाच्या लागवडीसाठी कायदे करण्याची परवानगी मिळते.

• नार्कोटिक ड्रग अँड सायकोट्रोपिक सब्सटेंसेस अक्ट, 1985 नुसार, राज्य सरकारांना याप्रकरणी कायदे तयार करण्याची अनुमती देण्यात आली आहे.

गांजाचे झाडा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• गांजाचे झाड हे साधारणपणे 1.5 मी. उंच, सरळ वाढणारे, एक वर्ष जगणारे, गंधयुक्त झुडूप आहे.

• भारतातील उष्ण व समशीतोष्ण प्रदेशांत हे पीक लागवडीत असून हिमालयात व मध्य आशियात रानटी अवस्थेत सापडते.

• सध्या, गांजा पिकाला 'ट्रिलियन डॉलर्स पीक' मानले जाते. 

• गांजाचे वैज्ञानिक नाव कॅनाबिस सॅटिवा (Cannabis Sativa) असे आहे.

• गांज्याच्या झाडात दोन रसायनं आढळतात. एक आहे टेट्राहायड्रोकॅनाबिनॉल (THC) आणि दुसरं म्हणजे कॅनाबिडॉल (CBD). 

• THC मुळे गांज्यात नशा येते. 

• भांग, गांजा व चरस हे एकाच प्रजातीच्या वनस्पती पासून बनवले जातात.

• गांजाचा वापर औषधे, आरोग्य सेवांमध्ये, लोकांवर वैद्यकीय उपचार करण्यासाठी केला जातो. 

भांग, गांजा व चरस यांमध्ये नेमका फरक काय ? 

भांग : भांगाच्या झाडाच्या वाटलेल्या पानांपासून ‘भांग’ नावाचे मादक पेय पदार्थ बनवितात.

गांजा : स्त्री-फुलोरा (मादी वनस्पती पासून) वाळवून टोकाच्या भागापासून ‘गांजा’ मिळवितात व हातावर मळून तंबाखूबरोबर चिलिमीतून ओढतात; यालाच स्पॅनिश भाषेत ‘मरीव्हाना’ (मारिजुआना) म्हणतात.

चरस (हशिश) : पाने व फुलोऱ्यापासून काढलेली चिकट राळ वाळवून ‘चरस’ किंवा हशिश नावाचे द्रव्य काढतात. 

भांग, गांजा व चरस यांचा शरीरावर परिणाम : 

• भांग, गांजा व चरस ही गुंगी आणणारी द्रव्ये आहेत आणि त्यांच्या अतिसेवनाने अफू व अल्कोहॉलाप्रमाणे मेंदू आणि मज्‍जातंतूंवर वाईट परिणाम होतात.

• गांजामुळे बाधा झालेल्या रुग्णास श्वसन थांबून मृत्यू येऊ शकतो. 

• भांग, गांजा व चरस हे नशेचे पदार्थ आहे, यांपासून दूर रहा. 

अंमली पदार्थ आणि सायकोट्रॉपिक पदार्थ (NPDS) कायदा, 1985 काय आहे ?

Narcotic Drugs and Psychotropic Substances Act, 1985

NDPS कायदा एखाद्या व्यक्तीला योग्य अधिकाऱ्यांच्या परवानगीशिवाय कोणतेही अंमली पदार्थ किंवा सायकोट्रॉपिक पदार्थांचे उत्पादन/शेती/ताबा/विक्री/खरेदी/वाहतूक/स्टोअर/उपभोग करण्यास मनाई करतो. 

सर्वोत्कृष्ट चित्ररथ कोणत्या राज्याचा ? 

Which State Won best Tableaux of Republic Day Parade 2025

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) यंदाचा (2025 चा) प्रजासत्ताक दिन संचलनातील सर्वोत्कृष्ट चित्ररथाचा किताब खालील पैकी कोणत्या राज्याने जिंकला ?

1. महाराष्ट्र

2. उत्तर प्रदेश 

3. आंध्र प्रदेश

4. उत्तराखंड

उत्तर : उत्तर प्रदेश 

बातमी काय आहे ? 

• प्रजासत्ताक दिन संचलन 2025 मधील सर्वोत्कृष्ट संचलन पथकांना आणि चित्ररथांना 30 जानेवारी 2025 रोजी दिल्लीमधील राष्ट्रीय रंगशाळा कॅम्पमध्ये आयोजित कार्यक्रमात पुरस्कार प्रदान करण्यात आले.

• सैन्यदले आणि केंद्रीय सशस्त्र पोलीस दलांच्या (सीएपीएफ-CAPF)/इतर निमलष्करी दलांच्या संचलन तुकड्या, आणि विविध राज्ये / केंद्रशासित प्रदेश आणि केंद्र सरकारची मंत्रालये / विभागांचे चित्ररथ, यांच्या सादरीकरणाचे मूल्यमापन करण्यासाठी परीक्षकांची तीन पॅनेल गठीत करण्यात आली होती. 

प्रजासत्ताक दिन संचलन 2025 मधील सैन्यदलांमधील सर्वोत्कृष्ट संचलन पथक कोणते ? 

जम्मू-काश्मीर रायफल्स तुकडी (Jammu & Kashmir Rifles Contingent) 

CAPFs / इतर निमलष्करी दलांमध्ये सर्वोत्तम संचलन तुकडी कोणती ? 

दिल्ली पोलिस संचलन तुकडी (Delhi Police Marching Contingent) 

प्रजासत्ताक दिन संचलनातील प्रथम तीन सर्वोत्कृष्ट चित्ररथ (राज्ये/केंद्रशासित प्रदेश) कोणते ? 

(Top three tableaux - States/UTs)

1. प्रथम - उत्तर प्रदेश (महाकुंभ 2025 - स्वर्णिम भारत : वारसा आणि विकास)

2. द्वितीय - त्रिपुरा (शाश्वत श्रद्धा: त्रिपुरामधील 14 देवतांची पूजा - खर्ची पूजा)

3. तृतीय - आंध्र प्रदेश (एटिकोप्पका बोम्मलू – पर्यावरण स्नेही लाकडी खेळणी)

केंद्रीय मंत्रालये/ विभागांचे सर्वोत्कृष्ट चित्ररथ पुरस्कार कोणी जिंकला ? 

आदिवासी कल्याण मंत्रालय (जनजाती गौरव वर्ष)

समान नागरी कायदा लागू करणारे देशातील पहिले राज्य कोणते ? 

Which was the first state in the country to implement UCC ?

Subject : GS - राज्यशास्त्र - राज्य धोरणाची मार्गदर्शक तत्वे (DPSP) 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) स्वातंत्र्यानंतर समान नागरी कायदा लागू करणारे देशातील पहिले राज्य कोणते ? 

1. महाराष्ट्र

2. उत्तराखंड

3. गुजरात

4. उत्तर प्रदेश

उत्तर : उत्तराखंड

समान नागरी कायदा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• उत्तराखंड राज्यात 27 जानेवारी 2025 पासून समान नागरी कायदा लागू करण्यात आला आहे. 

• स्वातंत्र्यानंतर समान नागरी कायदा लागू करणारे उत्तराखंड हे देशातील पहिले राज्य बनले.

उत्तराखंड राज्यातील समान नागरी कायद्यामधील काही IMP तरतुदी : 

लग्न आणि घटस्फोट :

• समान नागरी कायद्यानुसार पुरूष आणि स्त्रियांचे कायदेशीर लग्न करण्याचे वय अनुक्रमे 21 आणि 18 वर्ष निश्चित करण्यात आले आहे. 

• यासह सर्व धर्मांमध्ये घटस्फोटासाठी समान आधार आणि प्रक्रिया असेल.

पॉलिगॅमी (Polygamy) प्रथे वर बंदी : 

समान नागरी कायद्याअंतर्गत पॉलिगॅमी(एकाच वेळी अनेक लग्नाच्या बायका किंवा पती असण्याची प्रथा) प्रथेला सर्व समुदायांमध्ये बंदी घालण्यात आली आहे.

विवाह नोंदणी : 

कायद्याच्या अंमलबजावणीनंतर झालेल्या विवाहांची नोंदणी 60 दिवसांच्या आत करणे आवश्यक आहे. 

लिव्ह-इन संबंधांची नोंदणी : 

उत्तराखंडमध्ये समान नागरी कायदा लागू झाल्यानंतर आता लिव्ह-इनसाठी कायदेशीर मान्यता आणि संरक्षण हवे असल्यास संबंधांची नोंदणी करणे बंधनकारक करण्यात आले आहे.

उत्तर अधिकारी आणि वारसा कायद्यांमध्ये बदल :  

पारदर्शकता सुनिश्चित करण्यासाठी आणि वाद कमी करण्यासाठी कायदेशीर वारसांची स्पष्टपणे ओळख पटवणे आवश्यक करण्यात आले असून त्यासाठी तरतूदी करण्यात आल्या आहेत. 

समान नागरी कायदा म्हणजे काय ? 

What is Uniform Civil Code ?  

लग्न, घटस्फोट, वारसा, दत्तक घेणे इत्यादी वैयक्तिक बाबींवर देशभरातील सर्व धार्मिक समुदायांसाठी एकसमान कायदेशीर चौकट प्रस्तावित करणे.

समान नागरी कायद्यासाठी संविधानातील कोणत्या भागात तरतुदी करण्यात आल्या आहेत ?  

संविधानाच्या भाग IV मधील राज्य धोरणाच्या निर्देशक तत्त्वांच्या (Directive Principle of State Policy) कलम 44 मध्ये असे नमूद केले आहे की, भारताच्या संपूर्ण प्रदेशात समान नागरी संहिता लाभावी यासाठी राज्याकडून प्रयत्न केले जातील. 

गोवा नागरी संहिता काय आहे ? 

What is Goa Civil Code ? 

• 1867 चा पोर्तुगीज नागरी कायदा गोव्यात राहणाऱ्या सर्व लोकांना लागू आहे. 

• 1867 च्या पोर्तुगीज नागरी संहिता आता गोवा नागरी संहिता म्हणून ओळखली जाते.

• हे कलम 44 अंतर्गत हाताळले जात नाही परंतु त्याचे कार्य समान आहे.

• गोव्यात विवाह, वारसा आणि घटस्फोटाचे प्रकरण एकाच संहितेअंतर्गत हाताळले जातात.

पद्म पुरस्कार 2025

Padma Awards 2025

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ज्येष्ठ अभिनेते अशोक सराफ यांना खालील पैकी कोणता नागरी पुरस्कार नुकताच जाहीर झाला ? 

1. भारतरत्न पुरस्कार

2. पद्मभूषण पुरस्कार

3. पद्मश्री पुरस्कार

4. पद्मविभूषण पुरस्कार

उत्तर : पद्मश्री पुरस्कार

पद्म पुरस्काराच्या तीन श्रेणीं कोणत्या ? 

देशाच्या नागरी पुरस्कारांपैकी एक पद्म पुरस्कार हे पद्मविभूषण, पद्मभूषण आणि पद्मश्री या तीन श्रेणींमध्ये प्रदान केले जातात. 

पद्म पुरस्कार कोणाला देण्यात येतात ? 

• कला, सामाजिक कार्य, विज्ञान आणि अभियांत्रिकी, व्यापार आणि उद्योग, वैद्यक, साहित्य आणि शिक्षण, क्रीडा, नागरी सेवा इत्यादी विविध शाखा/उपक्रमांमध्ये हे पुरस्कार दिले जातात. 

1. पद्मविभूषण पुरस्कार : असामान्य आणि विशिष्ट सेवेसाठी ‘पद्मविभूषण’ पुरस्कार दिला जातो.
2. पद्मभूषण पुरस्कार : उच्च श्रेणीतील विशिष्ट सेवेसाठी ‘पद्मभूषण’ पुरस्कार दिला जातो.
3. पद्मश्री पुरस्कार : कोणत्याही क्षेत्रातील विशिष्ट सेवेसाठी ‘पद्मश्री’ पुरस्कार देऊन गौरविण्यात येते. 

पद्म पुरस्कार कोणाच्या हस्ते देण्यात येतात ? 

• दरवर्षी प्रजासत्ताक दिनाच्या निमित्ताने पद्म पुरस्कारांची घोषणा केली जाते.
• हे पुरस्कार राष्ट्रपतींच्या हस्ते दरवर्षी साधारणपणे मार्च/एप्रिलच्या सुमारास राष्ट्रपती भवनात आयोजित समारंभात प्रदान केले जातात.

2025 साठी किती पद्म पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत ? 

• वर्ष 2025 साठी एकूण 139 पद्म पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत. 
• यात 7 पद्मविभूषण, 19 पद्मभूषण आणि 113 पद्मश्री पुरस्कारांचा समावेश आहे. 
• पुरस्कार विजेत्यांमध्ये 23 महिला आहेत.
• या यादीत परदेशी/NRI/PIO/OCI या श्रेणीतील 10 व्यक्ती आणि 13 मरणोत्तर पुरस्कारप्राप्त व्यक्तींचाही समावेश आहे.

2025 साठी किती व्यक्तींना पद्मविभूषण पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत ? 

7 व्यक्तींना 2025 साठी पद्मविभूषण पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत. 

2025 साठी किती व्यक्तींना पद्मभूषण पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत ? 

• 19 व्यक्तींना 2025 साठी पद्मभूषण पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत. 
• पद्मभूषण पुरस्कार विजेत्यांमध्ये महाराष्ट्रातील 3 मान्यवरांचा समावेश आहे. 

1. सार्वजनिक सेवेतील मनोहर जोशी (मरणोत्तर) 
2. प्रख्यात गायक पंकज उधास (मरणोत्तर) 
3. दिग्दर्शक शेखर कपूर यांचा समावेश आहे.

2025 साठी किती व्यक्तींना पद्मश्री पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत ? 

113 व्यक्तींना 2025 साठी पद्मश्री पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत. 

महाराष्ट्रातील किती व्यक्तींना पद्मश्री पुरस्कार प्रदान करण्यात येणार आहेत ? 

2025 साठी महाराष्ट्रातील कोणास पद्मश्री पुरस्कार मिळाला ? 

पद्मश्री पुरस्कार विजेत्यांमध्ये महाराष्ट्रातील 11 मान्यवरांचा समावेश आहे. 

1. चित्रकार वासुदेव कामत
2. अभिनेते अशोक सराफ 
3. सुलेखनकार अच्युत पालव 
4. वन्यजीव अभ्यासक मारुती चित्तमपल्ली
5. डॉ. विलास डांगरे
6. पर्यावरण कार्यकर्ते चैत्राम पवार
7. व्यापार आणि उद्योग क्षेत्रातील अरुंधती भट्टाचार्य
8. गायिका जसपिंदर नरूला
9. बासरी वादक राणेंद्र (रोनू )भानू मुजुमदार
10. कृषी क्षेत्रातील सुभाष शर्मा
11. गायिका अश्विनी भिडे देशपांडे

यांना पद्मश्री पुरस्कार जाहीर झाला आहे. 

महात्मा गांधी पुण्यतिथी

Mahatma Gandhi Death Anniversary

महात्मा गांधीजींना पुण्यतिथी दिनी आदरांजली 💐💐🙏

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महात्मा गांधीजीनी खालील पैकी कोणत्या आंदोलनसाठी भारतीयांना 'करो या मरो' (करा किंवा मरा) हा मूलमंत्र दिला ?

1. चंपारण सत्याग्रह

2. खेडा सत्याग्रह

3. असहकार चळवळ

4. भारत छोडो आंदोलन

उत्तर : भारत छोडो आंदोलन

पूर्ण नाव : मोहनदास करमचंद गांधी

जन्म : 2 ऑक्टोबर 1869 रोजी गुजरात मधील पोरबंदर या ठिकाणी झाला.

 महात्मा गांधी हे वकील, राजकारणी, सामाजिक कार्यकर्ते आणि लेखक होते.

 दक्षिण आफ्रिकेतील लढा : 

• दादा अब्दुल्ला या गुजराती व्यापाऱ्याने दक्षिण आफ्रिकेतील खटल्यासाठी गांधीजींची भेट घेतली त्यामुळे गांधीजी दक्षिण आफ्रिकेला गेले.

• 1893 ते 1915 या काळात दक्षिण आफ्रिकेत असताना गांधीजींनी वर्णद्वेष आणि तिथला अपमान पाहून भारतीय व्यापारी, कामगार यांच्या हक्कांसाठी लढा दिला.

• त्यांनी दक्षिण आफ्रिकेत इंडियन नाताळ काँग्रेसची स्थापना केली.

• इंडियन ओपिनियन या वृत्तपत्राची सुरुवात केली.

• डर्बन शहराजवळ फिनिक्स आश्रम स्थापन केले.

भारताच्या स्वातंत्र्य संग्रामातील भूमिका :

• 9 जानेवारी 1915 रोजी गांधीजी भारतात परतले.

• 1917 मध्ये चंपारण सत्याग्रह - पहिली सविनय कायदेभंग चळवळ

• 1918 अहमदाबाद गिरणी कामगार संप (Ahmedabad Mill Strike) - पहिले उपोषण

• 1918 - खेडा सत्याग्रह - पहिलं असहकार आंदोलन

• वरील स्थानिक आंदोलनांनी देशव्यापी लढाई चा पाया मजबूत केला.

• 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीला महात्मा गांधी हे भारतीय राष्ट्रीय कॉंग्रेस चे प्रमुख नेते बनले, त्यांनी ब्रिटीश राजवटीला आव्हान देण्यासाठी अहिंसक मार्गाने आंदोलनचा पुरस्कार केला.

असहकार चळवळ (1920-1922) :

• गांधींनी जालियनवाला बाग हत्याकांड आणि दडपशाही रौलेट कायद्याला विरोध करण्यासाठी असहकार चळवळ सुरू केली.

• बोअर युद्धात बजावलेल्या कामगिरीबद्दल इंग्रजांनी गांधीजींना कैसर-ए-हिंद पदवी 1915 मध्ये बहाल केली होती.

• परंतु जालियनवाला बाग हत्याकांडाचा निषेध करण्यासाठी 1920 मध्ये गांधीजींनी कैसर-ए-हिंद पदवी परत केली.

सविनय कायदेभंग चळवळ (1930) : 

• सविनय कायदेभंग चळवळीची सुरुवात गांधीजींनी दांडी या मिठाच्या सत्याग्रहापासून केली.

• मिठाचा सत्याग्रह किंवा दांडी यात्रा (1930): ब्रिटीश मिठावरील कराचा निषेध करण्यासाठी गांधीजीनी 12 मार्च 1930 ते 6 एप्रिल 1930 पर्यंत साबरमती आश्रम ते दांडी असा मोर्चा काढला.

भारत छोडो आंदोलन (1942) :

• या आंदोलनाला चले जाव आंदोलन म्हणूनही ओळखले जाते.

• भारत छोडो आंदोलन, भारतातील ब्रिटिश राजवट संपवण्याची मागणी केली.

• गांधीजीनी या आंदोलनसाठी भारतीयांना 'करो या मरो' (करा किंवा मरा) हा मूलमंत्र दिला. 

• त्यांच्या घोषणेने लाखो लोकांना निषेध, संप आणि सविनय कायदेभंगाच्या कृत्यांमध्ये सहभागी होण्यासाठी प्रेरणा दिली.

मृत्यू : 

30 जानेवारी 1948 रोजी नथुराम गोडसे यांनी गांधीजींची गोळ्या झाडून हत्या केली.

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिवस केव्हा असतो ?

2 ऑक्टोबर हा महात्मा गांधींचा जन्मदिवस जगभरात आंतरराष्ट्रीय अहिंसा दिवस म्हणून साजरा केला जातो

प्रश्न) महात्मा गांधींना ‘राष्ट्रपिता’ म्हणून सर्व प्रथम कोणी म्हटले ?

नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी इ.स. १९४४ मध्ये पहिल्यांदा त्यांना ‘राष्ट्रपिता’ असे संबोधले, असे म्हणतात.

प्रश्न) महात्मा गांधी काँग्रेस अधिवेशनाचे अध्यक्ष कोणत्या वर्षी होते ?

1924 मधील बेळगाव अधिवेशन हे एकमेव काँग्रेस अधिवेशन होते ज्याचे अध्यक्ष गांधीजी होते.

इस्रोचे ऐतिहासिक 100 वे प्रक्षेपण

ISRO's Historic 100th Launch 🚀🎉

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, इस्रोने ऐतिहासिक 100 वे प्रक्षेपण केले. तर NVS-02 उपग्रह खालील पैकी कोणत्या उद्देशाने प्रक्षेपित करण्यात आला आहे ? 

1. हवामान अंदाज

2. उपग्रह नेव्हिगेशन प्रणाली

3. अंतराळ विज्ञान

4. यापैकी नाही

उत्तर : उपग्रह नेव्हिगेशन प्रणाली

बातमी काय आहे ?

अलीकडेच, पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (इस्रो) 100 व्या ऐतिहासिक प्रक्षेपणाबद्दल अभिनंदन केले.

इस्रोने ऐतिहासिक 100 वे प्रक्षेपण केव्हा आणि कोठून लॅान्च केले ? 

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ने 29 जानेवारी 2025 च्या सकाळी 6.23 वाजता आंध्र प्रदेशातील श्रीहरिकोटा येथील सतीश धवन स्पेस सेंटर येथून NVS-02 उपग्रह वाहून नेणारे GSLV-F15 रॅाकेट यशस्वीरित्या प्रक्षेपित ( लॅान्च) केले. 

• NVS-02 उपग्रह जिओसिंक्रोनस ट्रान्सफर ऑर्बिट (GTO) मध्ये स्थापित केला.

NVS-02 उपग्रह काय काम करेल ?  

NVS-02 हा भारताच्या उपग्रह नेव्हिगेशन प्रणालीचा एक भाग आहे.

हे भारतातील GPS सारख्या नेव्हिगेशन वैशिष्ट्यांना अधिक सक्षम करण्यासाठी डिझाइन केले आहे.

NavIC - भारताची स्वतंत्र नेव्हिगेशन प्रणाली म्हणजे नेमकं काय ? 

• NavIC (Navigation with Indian Constellation) ही भारताची स्वतंत्र प्रादेशिक नेव्हिगेशन उपग्रह प्रणाली आहे.

• NavIC ही भारतीय उपखंडातील आणि 1,500 किमी पलीकडे असलेल्या प्रदेशांमधील वापरकर्त्यांना अचूक स्थिती, वेग आणि वेळ (PVT) सेवा देण्यासाठी ही प्रणाली तयार करण्यात आली आहे.

• NVS-02 हा या मालिकेतील दुसरा उपग्रह आहे.

इस्रो ची स्थापना केव्हा करण्यात आली ?

• 15 ऑगस्ट 1969 रोजी इस्रोची स्थापना करण्यात आली. 

• भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था म्हणजेच इस्रो ही देशाची राष्ट्रीय अवकाश संस्था आहे

इस्रोचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

ISRO मुख्यालय बेंगळुरू (कर्नाटक) येथील अंतरीक्ष भवन येथे आहे.

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) चे अध्यक्ष कोण आहेत ? 

• डॉ. व्ही. नारायणन हे इस्रोचे विद्यमान अध्यक्ष आहेत. 

• 14 जानेवारी 2025 पासून दोन वर्षांच्या कार्यकाळासाठी डॉ. व्ही. नारायणन इस्रोचे अध्यक्ष म्हणून काम बघतील.

गुइलेन बॅरे सिंड्रोम म्हणजे काय ? 

What is Guillain-Barre Syndrome (GBS) ? 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेला गुइलेन बॅरे सिंड्रोम खालील पैकी कोणत्या घटकावर प्रामुख्याने हल्ला करतो ? 

1. डोळे

2. यकृत

3. हृदय 

4. मज्जासंस्था

उत्तर : मज्जासंस्था (Nervous System)

बातमी काय आहे ?

• पुण्यातील गुइलेन बॅरे सिंड्रोमच्या रुग्णांमध्ये वाढ झाल्यामुळे केंद्रीय आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालयाने एक उच्चस्तरीय पथक पाठवण्याचा निर्णय घेतला आहे.

• गुइलेन बॅरे सिंड्रोमच्या रुग्णांची संख्या कमी करण्यासाठी आणि आरोग्यविषयक व्यवस्थापन करण्यासाठी ही समिती महाराष्ट्र राज्य सरकारला मदत करेल. 

Guillain-Barre Syndrome (GBS) गुइलेन बॅरे सिंड्रोमचा शोध कोणी आणि केव्हा लावला ? 

या सिंड्रोमचे नाव फ्रेंच न्यूरोलॉजिस्ट जॉर्जेस गुइलेन (Georges Guillain) आणि जीन बॅरे (Jean Barré) यांच्या नावावरून ठेवण्यात आले आहे, ज्यांनी 1916 मध्ये प्रथम या रोगाचे वर्णन केले. 

Guillain-Barre Syndrome (GBS) गुइलेन बॅरे सिंड्रोम कशामुळे होतो ?

• हा रोग अतिशय दुर्मिळ आहे. साधारण 80 हजार लोकांपैकी एकाला हा सिंड्रोम होतो आणि तो का होतो, याची सगळी कारणं अजून पूर्णपणे समजलेली नाहीत. 

• तज्ञांच्या मते हा आजार अमेरिकेत आला होता तेव्हा दूषित पाणी हे त्याचं कारण समोर आलं होतं. 

• सहसा अस्वच्छता, पाणी दूषित असणे हे या आजाराला कारणीभूत ठरू शकतं.

• बहुतेक प्रकरणांमध्ये एखाद्या विषाणू किंवा बॅक्टेरिया इन्फेक्शननंतर गुइलेन बॅरे सिंड्रोम होऊ शकतो. 

Guillain-Barre Syndrome (GBS) गुइलेन बॅरे सिंड्रोम काय आहे ? 

• हा एक दुर्मिळ न्यूरोलॉजिकल डिसऑर्डर (Neurological Disorder) आहे. 

• एरवी परकीय विषाणू किंवा बॅक्टेरियांवर हल्ला करणारी तुमच्या शरीरातली रोगप्रतिकारक शक्तीच आजूबाजूच्या मज्जासंस्थेवर हल्ला करते. 

• परिणामी नसांना प्रभावीपणे सिग्नल्स पाठवता येत नाहीत.

• त्यामुळे मेंदूच्या सूचनांचं पालन करणं स्नायूंना शक्य होत नाही, मेंदूला इतर शरीराकडून मिळणारे संकेत कमी होतात.

• गुइलेन बॅरे सिंड्रोम झालेल्या व्यक्तीच्या स्नायूंच्या हालचालींवर नियंत्रण राखणाऱ्या, वेदना, तापमान, स्पर्श या सगळ्याची जाणीव करून देणाऱ्या नसांवर (मज्जासंस्थेवर) आणि त्यांच्या कामावर परिणाम होतो.

Guillain-Barre Syndrome (GBS) गुइलेन बॅरे सिंड्रोमची लक्षणे कोणती ? 

• अशक्तपणा, हातपायांना मुंग्या येणे, बोलण्यास किंवा अन्न गिळण्यास त्रास होणे, जुलाब उलट्या, धाप लागणे, श्वास घेण्यास त्रास होणे गुइलेन बॅरे सिंड्रोम ची प्राथमिक लक्षणे आहेत.

• लवकर उपचार न केल्यास पॅरालिसीस होऊ शकतो. 

Guillain-Barre Syndrome (GBS) गुइलेन बॅरे सिंड्रोम उपचार : 

• लवकर लक्षणं ओळखून लवकर उपचार घेणं सर्वोत्तम ठरतं आणि रुग्ण पूर्णपणे बरे होतात.

• वैद्यकीय क्षेत्रातील तंत्रज्ञानाचा वापर करून शरीराला इजा करणाऱ्या अँटीबॉडींचा शोध घेता येतो. तसेच त्यांच्यावरील औषधे देता येतात. 

• प्लाझ्मा एक्स्चेंज (Plasma Exchange) म्हणून एक उपचाराचा प्रकार आहे. यात रक्त फिल्टर केलं जातं आणि रक्तातील शरीराला इजा करणाऱ्या अँटीबॉडीज रक्तातून काढून टाकल्या जातात. 

वीरता पुरस्कार 2025

Gallantry Awards 2025

Subject : GS - पुरस्कार, संरक्षण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात शांततेच्या काळात दिला जाणारा सर्वोच्च शौर्य पुरस्कार कोणता ? 

(सरळसेवा, पोलीस भरती, वनरक्षक भरती, रेल्वे भरती, SSC GD 2019)  

1. परमवीर चक्र 

2. महावीर चक्र

3. अशोक चक्र

4. कीर्ती चक्र

उत्तर : अशोक चक्र

बातमी काय आहे ? 

• राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी प्रजासत्ताक दिनाच्या पूर्वसंध्येला लष्करातील अधिकारी व कर्मचारी मिळून ९३ जणांना शौर्य पदके जाहीर केली. 

• 'वीरता पुरस्कार' वर्षातून दोनदा जाहीर केले जातात - प्रजासत्ताक दिन आणि स्वातंत्र्य दिनानिमित्त.

2025 मध्ये कीर्ती चक्र पुरस्काराने कोणाला गौरविण्यात आले ? 

• मेजर मनजित (22 राष्ट्रीय रायफल्स) आणि

• नायक दिलवर खान (मरणोत्तर, 28 राष्ट्रीय रायफल्स) यांना कीर्ती चक्र पुरस्काराने गौरविण्यात आले. 

युद्धकाळातील सर्वोच्च शौर्य पुरस्कार (वीरता पुरस्कार) : 

परमवीर चक्र (Param Vir Chakra) : 

युद्धादरम्यान (जमिनीवर, समुद्रात किंवा हवेत) उल्लेखनीय शौर्य दाखविल्याबद्दल हा भारतातील सर्वोच्च लष्करी सन्मान आहे.

महावीर चक्र (Maha Vir Chakra) : 

जमिनीवर, समुद्रात किंवा हवेत शत्रूच्या उपस्थितीत उल्लेखनीय शौर्याच्या कृत्यांसाठी हा दुसरा सर्वोच्च वीरता पुरस्कार आहे.

वीर चक्र (Vir Chakra) : 

परमवीर चक्र आणि महावीर चक्रानंतर हा देशातील तिसरा सर्वोच्च युद्धकालीन वीरता पुरस्कार आहे.

सर्वोच्च शांतता काळातील शौर्य पुरस्कार (वीरता पुरस्कार) : 

अशोक चक्र (Ashoka Chakra) : 

शांततेच्या काळात शौर्य, धाडसी कृती किंवा बलिदानासाठी हा सर्वोच्च लष्करी पुरस्कार आहे.

कीर्ती चक्र (Kirti Chakra) : 

हा शांतताकाळातील दुसऱ्या क्रमांकाचा सर्वोच्च शौर्य पुरस्कार आहे आणि शांतताकाळात धाडसी कृती किंवा आत्मत्यागासाठी दिला जातो.

शौर्य चक्र (Shaurya Chakra) :

हा शांतताकाळातील तिसऱ्या क्रमांकाचा शौर्य पुरस्कार

आहे. हा पुरस्कार सशस्त्र दलाच्या कर्मचाऱ्यांना अपवादात्मक शौर्यासाठी दिला जातो.