भारताच्या पहिल्या महिला केंद्रीय कायदा सचिव कोण ? 

India's first Woman Law Secretary

Subject : GS - नियुक्ती, राज्यशास्त्र

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच कायदेशीर व्यवहार विभागाच्या सचिवपदी पहिल्यांदा एका महिलेची नियुक्ती करण्यात आली आहे. तर त्या महिला कोण आहेत ?

1. अंजू राठी राणा

2. सुजाता सौनिक

3. रश्मी शुक्ला

4. नीना सिंग

उत्तर : अंजू राठी राणा (Dr. Anju Rathi Rana) 

IMP नोट : 

1. अंजू राठी राणा : भारताच्या पहिल्या महिला केंद्रीय कायदा सचिव

2. सुजाता सौनिक : महाराष्ट्राच्या पहिल्या महिला मुख्य सचिव

3. रश्मी शुक्ला : महाराष्ट्राच्या पहिल्या महिला पोलीस महासंचालक

4. नीना सिंग : केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा बल (CISF) च्या पहिल्या महिला महासंचालक

बातमी काय आहे ? 

• अलिकडेच डॉ. अंजू राठी राणा यांची कायदा आणि न्याय मंत्रालयाच्या कायदेशीर व्यवहार विभागाच्या सचिवपदी नियुक्ती झाली आहे.

• याबरोबरच डॉ. अंजू राठी राणा या कायदा आणि न्याय मंत्रालयाच्या कायदेशीर व्यवहार विभागाच्या पहिल्या महिला सचिव बनल्या आहेत.

• कायदा सचिव (Law Secretary) हे पद, ज्याला अधिकृतपणे कायदेशीर व्यवहार सचिव (Secretary, Legal Affairs) म्हणून ओळखले जाते.

• कायदेशीर बाबींच्या सचिव म्हणून, डॉ. अंजू राठी राणा देशाच्या कायदेशीर चौकटीचे निरीक्षण करतील, कायदेशीर बाबींवर सरकारला सल्ला देतील आणि कायदे तयार करण्यात आणि सुधारणांमध्ये मदत करतील.

डॉ. अंजू राठी राणा यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• डॉ. अंजू राठी राणा या भारतीय कायदेशीर सेवेच्या (Indian Legal Service) अधिकारी आहेत.

• त्यांनी 18 वर्षे दिल्ली सरकारमध्ये सरकारी वकील म्हणून काम केले.

• 2017 मध्ये, त्या कायदा मंत्रालयात संयुक्त सचिव म्हणून रुजू झाल्या.

• कायदा सचिव (Law Secretary) या पदावर नियुक्त होणाऱ्या त्या भारतातील पहिल्या महिला आहेत.

कायदा सचिव (Law Secretary) म्हणजे नेमकं काय ? 

• हे भारत सरकारच्या कायदा आणि न्याय मंत्रालयाच्या (Ministry of Law and Justice) अंतर्गत एक महत्त्वाचे पद आहे.

• त्याचे काम सरकारला कायदेशीर बाबींवर सल्ला देणे आहे.

• न्यायालयीन प्रक्रियेत सहकार्य करणे.

कायदा सचिव (Law Secretary) यांच्या जबाबदाऱ्या काय असतात ? 

• विविध धोरणे आणि घटनात्मक बाबींवर केंद्र सरकारला कायदेशीर सल्ला देणे.

• नवीन कायदे आणि सुधारणांसाठी कायदे तयार करण्याचे पर्यवेक्षण करणे.

• भारत सरकारशी संबंधित प्रकरणांमध्ये खटल्यांचे व्यवस्थापन पाहणे.

• राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय करारांचे कायदेशीर पालन सुनिश्चित करणे.

• प्रभावी प्रशासनासाठी न्यायपालिका, राज्य सरकारे आणि इतर कायदेशीर संस्थांशी समन्वय साधणे.

धूम्रपान निषेध दिन

No Smoking Day

Subject : GS - दिनविशेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2025 या वर्षी धूम्रपान निषेध दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

1. 1 मार्च

2. 12 मार्च

3. 26 मार्च

4. 2 एप्रिल

उत्तर : 12 मार्च

धूम्रपान निषेध दिन केव्हा साजरा केला जातो ? 

• दरवर्षी मार्च महिन्याच्या दुसऱ्या बुधवारी धूम्रपान निषेध दिन साजरा केला जातो. 

• 2025 या वर्षी धूम्रपान निषेध दिन 12 मार्च रोजी साजरा केला. 

धूम्रपान निषेध दिन का साजरी करतात ?

धूम्रपान निषेध दिनाचा मुख्य उद्देश कोणता ?

• या दिवसाचा मुख्य उद्देश धूम्रपान करणाऱ्यांना धूम्रपान सोडण्यास प्रोत्साहित करणे आणि तंबाखूच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे हा आहे.

• हा दिवस निरोगी जीवनशैली स्वीकारण्याची आणि तंबाखूच्या व्यसनापासून मुक्त होण्याची एक महत्त्वाची संधी प्रदान करतो.

• संशोधनातून असे दिसून आले आहे की या मोहिमेमुळे दहापैकी एका धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तीला यशस्वीरित्या धूम्रपान सोडण्यास मदत झाली आहे.

धूम्रपान निषेध दिन पहिल्यांदा कोठे आणि केव्हा साजरी करण्यात आला ?

धूम्रपान निषेध दिन ही जागरूकता मोहीम म्हणून पहिल्यांदा 1984 मध्ये युनायटेड किंग्डममध्ये सुरू करण्यात आली. 

धूम्रपानाचे दुष्परिणाम कोणते ? 

(Harmful Effects of Smoking)

• कर्करोग : धूम्रपानामुळे फुफ्फुसे, तोंड, घसा, मूत्रपिंड, मूत्राशय आणि इतर अवयवांचा कर्करोग होतो.

• हृदयरोग : धूम्रपानामुळे हृदयरोग, स्ट्रोक आणि उच्च रक्तदाबाचा धोका वाढतो.

• फुफ्फुसांचे आजार : क्रॉनिक ब्राँकायटिस आणि एम्फिसीमा सारखे फुफ्फुसांचे आजार होतात.

• इतर आरोग्य समस्या : धूम्रपानामुळे मधुमेह, ऑस्टियोपोरोसिस, वंध्यत्व आणि इतर आरोग्य समस्यांचा धोका देखील वाढतो.

धूम्रपान सोडणे शक्य आहे का ? 

हो

धूम्रपान सोडणे आव्हानात्मक असू शकते, परंतु धूम्रपान सोडणे शक्य आहे. 

• शारीरिक हालचाल (Physical Activity) : नियमित व्यायाम धूम्रपान करण्याची इच्छा कमी करण्यास मदत करू शकतो.

• सल्लामसलत (Counseling) : वैयक्तिक किंवा गट समुपदेशन प्रेरणा प्रदान करू शकते.

• औषधोपचार आणि थेरपी (Medication and Therapy) : निकोटीन रिप्लेसमेंट थेरपी (Nicotine Replacement Therapy) आणि इतर औषधे सोडण्यास मदत करू शकतात.

सरकारचे पाऊल : 

• भारत सरकारने तंबाखूच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी अशा उत्पादकांवर धूम्रपानाच्या दुष्परिणामांबद्दल माहिती देणे बंधनकारक केले आहे. 

• त्याचप्रमाणे तेथे Helpline Number देणे बंधनकारक केले आहे. 

EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द ईयर इंडिया पुरस्कार

EY Entrepreneur Of The Year India Award

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द ईयर इंडिया 2024 पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ?

(SSC CHSL 2020, 2021 परीक्षेत 2019 चा पुरस्कार विचारला होता.)

1. अशनीर ग्रोवर

2. नितीन कामथ

3. रितेश अग्रवाल

4. विराट कोहली

उत्तर : नितीन कामथ (Nithin Kamath) 

बातमी काय आहे ? 

• अलिकडेच नितीन कामथ यांना "EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर 2024 इंडिया" पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• जून 2025 मध्ये मोंटे कार्लो येथे होणाऱ्या EY वर्ल्ड एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर अवॉर्ड्समध्ये नितीन कामत भारताचे प्रतिनिधित्व करतील. 

नितीन कामथ कोण आहेत ? 

• नितीन कामथ हे ऑनलाइन स्टॉक ब्रोकिंग कंपनी जिरोधा लिमिटेडचे (Zerodha Limited) संस्थापक आणि मुख्य कार्यकारी अधिकारी (Founderand CEO) आहेत. 

• Zerodha कंपनी 2010 मध्ये स्थापन झाली. 

• Zerodha Limited ने उच्च वॉल्यूम, कमी मार्जिन मॉडेलद्वारे देशात डिस्काउंट ब्रोकरेज मॉडेलचा पाया रचला.

2024 च्या EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर 2024 इंडिया" जीवनगौरव पुरस्कार कोणाला देण्यात आला ?

• के.व्ही. कामथ, यांना जीवनगौरव पुरस्कार (Lifetime Achievement Award) देण्यात आला. 

• के.व्ही. कामथ हे जिओ फायनान्शियल सर्व्हिस लिमिटेडचे (Jio Financial Service Limited) स्वतंत्र संचालक आणि गैर-कार्यकारी अध्यक्ष (Independent Director and Non-executive Chairman ) 

2024 च्या EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर 2024 इंडिया" विशेष ज्युरी पुरस्कार (Special Jury Award)कोणाला देण्यात आला ?

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (ISRO) माजी अध्यक्ष डॉ. एस. सोमनाथ यांना Special Jury Award ने सन्मानित करण्यात आले. 

EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर इंडिया पुरस्काराबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• EY एंटरप्रेन्योर ऑफ द इयर इंडिया पुरस्कार हा भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित व्यवसाय पुरस्कारांपैकी एक आहे.

• हा पुरस्कार लंडनमधील जागतिक ब्रिटिश सल्लागार कंपनी अर्न्स्ट अँड यंग ग्लोबल लिमिटेडच्या (Ernst & Young Global Limited) भारतीय उपकंपनीकडून दिला जातो.

• सल्लागार (consulting), हमी, कायदा, धोरण, कर आणि व्यवहार यांसारख्या सेवा (Services) ही कंपनी देते.

हवाई अनुभवी कल्याण केंद्र प्रकल्प म्हणजे काय ? 

Project HAKK

Subject : GS 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतीय हवाई दलातील माजी सैनिकांना पाठिंबा देण्यासाठी कोणत्या बँकेने हवाई अनुभवी कल्याण केंद्र प्रकल्प सुरू केला आहे ?

1. SBI Bank

2. ICICI Bank

3. HDFC Bank

4. Punjab National Bank

उत्तर : HDFC Bank

बातमी काय आहे ? 

HDFC बँकेने त्यांच्या परिवर्तन उपक्रमांतर्गत, हवाई अनुभवी कल्याण केंद्र प्रकल्प सुरू करण्यासाठी भारतीय हवाई दल (Indian Air Force) आणि CSC Academy सोबत सामंजस्य करार (Memorandum of Understanding) केला आहे.

हवाई अनुभवी कल्याण केंद्र प्रकल्प यासंदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• हा उपक्रम संरक्षण क्षेत्रातील निवृत्तीवेतनधारक, माजी सैनिक आणि त्यांच्या कुटुंबियांना आर्थिक सेवा, कौशल्य विकास आणि आर्थिक समावेशकता प्रदान करून पाठिंबा देण्यासाठी डिझाइन केला आहे.

• HDFC बँक, भारतीय हवाई दल आणि CSC ई-गव्हर्नन्स लिमिटेडच्या वरिष्ठ अधिकाऱ्यांच्या उपस्थितीत हा सामंजस्य करार करण्यात आला.

• HDFC बँक त्यांच्या परिवर्तन कार्यक्रमांतर्गत संरक्षण क्षेत्रातील माजी सैनिक आणि त्यांच्या जवळच्या नातेवाईकांसाठी आर्थिक समावेशकतेमध्ये सहभागी होईल.

• CSC ॲकडमी आर्थिक उत्पादने आणि सेवांमध्ये प्रशिक्षण आणि कौशल्य विकास प्रदान करेल.

• सुरुवातीला, नवी दिल्ली, बेंगळुरू, गुडगाव, पुणे, सिकंदराबाद, गुवाहाटी, जोधपूर, चंदीगड आणि इतर ठिकाणी हवाई दलाच्या तुकड्यांमध्ये 25 केंद्रे स्थापन केली जातील.

• या प्रकल्पा अंतर्गत 500 हून अधिक सरकार ते नागरिक (G2C : Government-to-Citizen) आणि व्यवसाय ते ग्राहक (B2C : Business-to-Customer) सेवांचा लाभ देण्यात येणार आहे. 

उदाहरणार्थ : 

• आधार सेवा

• राष्ट्रीय पेन्शन योजना

• पॅन कार्ड

• पासपोर्ट

• स्पर्श पेन्शन सेवांद्वारे पेन्शन सेटलमेंट आणि समर्थन

• बिल पेमेंट कलेक्शन इत्यादी. 

लोकनेते यशवंतराव चव्हाण जयंती 

Yashwantrao Chavan Birth Anniversary

आधुनिक महाराष्ट्राचे शिल्पकार यशवंतराव चव्हाण यांना जयंती दिनी विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, महाराष्ट्राचा इतिहास  

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) यशवंतराव चव्हाण यांनी खालीलपैकी कोणते पुस्तक लिहिले आहे ? 

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, मुंबई पोलीस भरती 2017)

1. सह्याद्रीचे वारे

2. ऋणानुबंध 

3. कृष्णाकाठ

4. वरील पैकी सर्व

उत्तर : वरील पैकी सर्व

महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री यशवंतराव चव्हाण यांबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• यशवंतराव चव्हाण हे स्वातंत्र्यसैनिक, सहकारी नेते आणि समाजसेवक होते.

• 'सामान्य माणसाचा नेता' (लोकनेते) म्हणून ते लोकांमध्ये लोकप्रिय होते.

जन्म आणि शिक्षण : 

• यशवंतराव चव्हाण यांचा जन्म 12 मार्च 1914 रोजी सातारा जिल्ह्यातील देवराष्ट्रे गावी एका सामान्य शेतकरी कुटुंबात झाला. 

• त्यांचे प्राथमिक शिक्षण कराड येथे झाले,

• तर उच्च शिक्षण त्यांनी कोल्हापूर व पुणे येथे घेतले.

• त्यांनी पुणे येथून कायद्याची पदवी घेतली. 

भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यातील योगदान : 

• 1932 च्या सविनय कायदेभंगाच्या आंदोलनादरम्यान ब्रिटीश पोलिसांनी त्यांना अटक केली. 

• 1942 च्या भारत छोडो आंदोलनात यशवंतराव चव्हाण सामील झाले. 

• सातारा जिल्ह्यातील भूमिगत चळवळीत त्यांनी महत्त्वाची कामगिरी बजावली.

• भूमिगत राहून सातारा चळवळीला मदत करताना ब्रिटीश पोलिसांनी त्यांना पुन्हा पकडले.

यशवंतराव चव्हाण यांची राजकीय कारकीर्द : 

• यशवंतराव चव्हाण हे महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री होते.

• यशवंतराव चव्हाण हे 28 जुलै 1979 ते 14 जानेवारी 1980 या काळात भारताचे उपपंतप्रधान ही होते.

• त्याचबरोबर त्यांनी केंद्र सरकारमध्ये अनेक महत्त्वाचे पदे भूषविली.

मृत्यू :

• 25 नोव्हेंबर 1984 रोजी यशवंतराव चव्हाण यांचे दिल्लीत निधन झाले.

• यशवंतराव चव्हाण यांचे समाधीस्थळ कराड येथे, कृष्णा-कोयना नदीच्या प्रीतीसंगम या ठिकाणी आहे. 

यशवंतराव चव्हाण यांनी लिहिलेली पुस्तके :  

• सह्याद्रीचे वारे

• ऋणानुबंध 

• कृष्णाकाठ

• भूमिका

आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप 2025 कोणी जिंकली ? 

Asian Women's Kabaddi Championship 2025

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सहावी आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप 2025 कोणी जिंकली ? 

1. भारत

2. बांगलादेश

3. मलेशिया

4. इराण

उत्तर : भारत

बातमी काय आहे ? 

• भारताच्या संघाने आशियाई महिला कबड्डी अजिंक्यपद 2025 स्पर्धेचे विजेतेपद जिंकले.

सहावी आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप 2025 कोणी जिंकली ? 

• भारतीय महिला कबड्डी संघाने इराणला हरवून पाचव्यांदा आशियाई महिला कबड्डी अजिंक्यपदाचे विजेतेपद पटकावले.

विजेता संघ : भारत (कर्णधार : सोनाली शिंगटे) 

उपविजेता संघ : इराण

सहाव्या आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप 2025 चे आयोजन कोणत्या देशाने केले होते ? 

• सहावी आशियाई महिला कबड्डी अजिंक्यपद स्पर्धा 2025 इराण देशाच्या तेहरान या ठिकाणी आयोजित करण्यात आली होती.

• सहाव्या आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप 2025 मध्ये आशियातील 7 संघांनी भाग घेतला. 

गट अ : भारत, बांगलादेश, थायलंड आणि मलेशिया.

गट ब : नेपाळ, इराण आणि इराक.

आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिपचे आयोजन आशियाई कबड्डी फेडरेशन (Asian Kabaddi Federation) करते. 

• ही स्पर्धा सदस्य देशांपैकी एकाद्वारे आयोजित केली जाते.

• आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप पहिल्यांदा 2005 मध्ये आयोजित करण्यात आली होती. 

• आतापर्यंत 6 आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप स्पर्धा झाल्या.

• यांपैकी भारताने 5 वेळा आशियाई महिला कबड्डी चॅम्पियनशिप जिंकली आहे.

• तर दक्षिण कोरियाच्या संघाने एकदा चॅम्पियनशिप जिंकली आहे.

देशातील 58 वा व्याघ्रप्रकल्प कोणता ? 

Which is the 58th Tiger Reserve in India ?

Subject : GS - पर्यावरण - व्याघ्रप्रकल्प

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच माधव राष्ट्रीय उद्यानाला देशातील 58 वा व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित केले. तर हा व्याघ्रप्रकल्प खालील पैकी कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. हिमाचल प्रदेश

3. मध्य प्रदेश

4. गुजरात

उत्तर : मध्य प्रदेश (Madhya Pradesh)

बातमी काय आहे ?

• केंद्र सरकारने अलीकडेच मध्य प्रदेशातील माधव राष्ट्रीय उद्यानाला देशातील 58 वा व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित केले.

माधव राष्ट्रीय उद्याना बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• माधव राष्ट्रीय उद्यान हा मध्य प्रदेशातील शिवपुरी जिल्ह्यात आहे.

• माधव राष्ट्रीय उद्यान विंध्या टेकड्यांचा एक भाग आहे.

• 1958 मध्ये याला राष्ट्रीय उद्यान म्हणून घोषित करण्यात आले. 

• माधव राष्ट्रीय उद्यान हा भारतातील 58 वा व्याघ्र प्रकल्प असुन 

• मध्य प्रदेशातील 9वा व्याघ्र प्रकल्प आहे. 

माधव राष्ट्रीय उद्यान कशासाठी प्रसिद्ध आहे ? 

• विविध वन्यजीव,निसर्गरम्य तलाव, पक्षी निरीक्षण आणि समृद्ध जैवविविधतेसाठी प्रसिद्ध आहे.

• त्याचप्रमाणे मुघल सम्राट आणि ग्वाल्हेरच्या महाराजांचे ऐतिहासिक शिकारस्थान म्हणून ही माधव राष्ट्रीय उद्यान प्रसिद्ध आहे.

माधव राष्ट्रीय उद्यानातून कोणते राष्ट्रीय महामार्ग जातात ? 

• राष्ट्रीय महामार्ग-25 (जुना झाशी रोड) आणि राष्ट्रीय महामार्ग-3 (आग्रा-मुंबई रोड) हे राष्ट्रीय महामार्ग माधव राष्ट्रीय उद्यानातून जातात.

मध्य प्रदेशातील व्याघ्र प्रकल्प : 

Tiger Reserve in Madhya Pradesh : 

1. कान्हा व्याघ्र प्रकल्प

2. बांधवगड व्याघ्र प्रकल्प

3. पेंच व्याघ्र प्रकल्प

4. पन्ना व्याघ्र प्रकल्प

5. सातपुडा व्याघ्र प्रकल्प

6. संजय डुबरी व्याघ्र प्रकल्प

7. वीरांगना दुर्गावती व्याघ्र प्रकल्प

8. रातापानी व्याघ्र प्रकल्प 

9. माधव राष्ट्रीय उद्यान

व्याघ्रप्रकल्प काय असतात ?

व्याघ्र प्रकल्प घोषित करण्याची प्रक्रिया काय असते ?

• व्याघ्र प्रकल्प हे राष्ट्रीय उद्यान किंवा वन्यजीव अभयारण्य आहे जे वाघांची संख्या सतत कमी होत असल्याने त्यांचे संरक्षण आणि वाढ करण्यासाठी राखीव ठेवण्यात आले आहे.

• राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाच्या सल्ल्यानुसार वन्यजीव (संरक्षण) अधिनियम, 1972 च्या कलम 38V च्या तरतुदींनुसार व्याघ्र प्रकल्प राज्य सरकारांद्वारे अधिसूचित केले जातात.

• कोणतेही क्षेत्र व्याघ्र प्रकल्प म्हणून घोषित करण्यासाठी राज्य सरकारला राष्ट्रीय व्याघ्र संवर्धन प्राधिकरणाची परवानगी घेणे आवश्यक आहे.

• वाघांच्या नैसर्गिक अधिवासाचे रक्षण करण्यासाठी व्याघ्र प्रकल्पात मानवी हस्तक्षेप आणि शिकार करण्यास पूर्णपणे बंदी आहे.

प्रोजेक्ट टायगर काय आहे ? 

• प्रोजेक्ट टायगर हा भारतातील वन्यजीव संरक्षण उपक्रम आहे, जो 1973 मध्ये सुरू करण्यात आला होता.

• भारतामध्ये धोक्यात असलेल्या वाघाच्या संरक्षणासाठी भारत सरकारच्या पर्यावरण , वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने प्रोजेक्ट टायगर सुरू केला.

• प्रोजेक्ट टायगरचे प्राथमिक उद्दिष्ट समर्पित व्याघ्र अभयारण्य निर्माण करून वाघांची त्यांच्या नैसर्गिक अधिवासात देखभाल करणे आणि त्यांची संख्या वाढवणे हे आहे.

• 1973 मध्ये केवळ 9 व्याघ्रप्रकल्पापासून प्रोजेक्ट टायगरची सुरवात झाली आज (मार्च 2025) भारतात 58 व्याघ्रप्रकल्प आहे.

भारतातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प कोणता ? 

भारतातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. देशातील सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प आंध्र प्रदेशातील नागार्जुनसागर-श्रीशैलम व्याघ्र प्रकल्प आहे.

2. देशातील 2 रा सर्वात मोठा व्याघ्र प्रकल्प आसाममधील मानस व्याघ्र प्रकल्प आहे.

3. तर देशातील 3 रा मोठा व्याघ्र प्रकल्प छत्तीसगडमधील गुरु घासीदास-तमोर पिंगळा व्याघ्रप्रकल्प आहे. 

प्रोजेक्ट हिफाजत

Project Hifazat

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) महिला आणि मुलांना हिंसाचारापासून वाचवण्यासाठी अलीकडेच कोणत्या राज्य सरकारने प्रोजेक्ट हिफाजत सुरू केला ?

1. आंध्र प्रदेश

2. उत्तराखंड 

3. मध्य प्रदेश 

4. पंजाब 

उत्तर : पंजाब

प्रोजेक्ट हिफाजत बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• जागतिक महिला दिनाचे औचित्य साधून पंजाब सरकारने प्रोजेक्ट हिफाजत सुरू केला आहे. 

• सरकारी विभागांकडून तात्काळ मदत देऊन महिला आणि मुलांना हिंसाचारापासून संरक्षण देणे हा या प्रकल्पाचा उद्देश आहे.

• यामध्ये '181' हा एक समर्पित हेल्पलाइन क्रमांक उपलब्ध आहे, ज्यावर पीडित व्यक्ती मदतीसाठी कॉल करू शकते.

• या उपक्रमाद्वारे सरकारी विभागांच्या महिलांवरील हिंसाचाराच्या तक्रारींची प्रतिक्रिया यंत्रणा सुधारणे हा आहे, ज्यामुळे अंतर-विभागीय समन्वय सुधारला जाईल.

• घरी, कामाच्या ठिकाणी किंवा इतर कोणत्याही ठिकाणी हिंसाचार आणि छळाच्या घटनांची तक्रार करण्यापासून महिलांना असलेली भीती दूर करणे हा देखील यामागील उद्देश आहे.

• पंजाब सरकारचा प्रकल्प हिफाजत केंद्र सरकारच्या मिशन शक्ती आणि मिशन वात्सल्यशी एकत्रित करण्यात आला आहे.