जागतिक ग्राहक हक्क

World Consumer Rights Day

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक ग्राहक हक्क दिन केव्हा साजरी करतात ? 

1. 24 डिसेंबर

2. 24 फेब्रुवारी

3. 8 मार्च

4. 15 मार्च

उत्तर : 15 मार्च

जागतिक ग्राहक हक्क दिन केव्हा आणि का साजरी करतात ? 

• 15 मार्च या दिवशी जागतिक ग्राहक हक्क दिन साजरी करतात.

• सर्व ग्राहकांच्या मूलभूत हक्कांना प्रोत्साहन देणे आणि त्या हक्कांचा आदर आणि त्यांचे संरक्षण करण्यासाठी जागतिक ग्राहक हक्क दिन साजरा केला जातो. 

15 मार्च याच दिवशी जागतिक ग्राहक हक्क दिन का साजरी करतात ? 

• 15 मार्च 1962 रोजी अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष जॉन एफ केनेडी (John F. Kennedy) यांनी अमेरिकेन काँग्रेसला ग्राहक हक्कां संदर्भात संबोधित केले. 

• ग्राहक हक्कांना औपचारिकरित्या संबोधित करणारे ते जागतिक पहिले नेते होते.

• जॉन एफ केनेडी यांच्या या संबोधनास्मरणार्थ 15 मार्च हा दिवस जागतिक ग्राहक हक्क दिवस म्हणून साजरा करण्यात येतो.

जागतिक ग्राहक हक्क दिन पहिल्यांदा केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

 15 मार्च 1983 रोजी पहिल्यांदा जागतिक ग्राहक हक्क दिन साजरी करण्यात आला. 

जागतिक ग्राहक हक्क दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

What is the theme of the World Consumer Rights Day 2025 ? 

‘शाश्वत जीवनशैलीसाठी योग्य बदल.’ ही जागतिक ग्राहक हक्क दिन 2025 वर्षाची संकल्पना आहे. 

 ‘A Just Transition to Sustainable Lifestyles.’

• ही संकल्पना, शाश्वत जीवनशैली साध्य करण्यासाठी आवश्यक मार्गांवर प्रकाश टाकते आणि जगभरात ग्राहक संरक्षण मजबूत आणि सक्षम करण्याचे आवाहन करते.

• सर्व ग्राहकांना परवडणारे, सुलभ शाश्वत आणि आरोग्यदायी जीवनशैलीचे पर्याय तातडीने उपलब्ध करुन देण्याची गरज या संकल्पनेतून प्रतिबिंबित होते. 

ग्राहक संरक्षण कायद्यानुसार ग्राहकांचे हक्क कोणते ? 

ग्राहक संरक्षण कायद्यानुसार प्रत्येक भारतीय ग्राहकाला 6 हक्क मिळाले आहेत.

1. सुरक्षेचा हक्क (Right to Security) 
2. माहितीचा हक्क (Right to Information) 
3. निवड करण्याचा अधिकार (Right to Choose) 
4. म्हणणे मांडण्याचा हक्क (Right to have a say) 
5. तक्रार व निवारण करून घेण्याचा हक्क (Right to Grievance and Redressal) 
6. ग्राहक हक्कांच्या शिक्षणाचा अधिकार (Right to Education of Consumer Rights) 

IMP नोट : 

• जागतिक ग्राहक हक्क दिन : 15 मार्च या दिवशी जागतिक ग्राहक हक्क दिन असतो. तर

• राष्ट्रीय ग्राहक दिन : भारतात दरवर्षी 24 डिसेंबर रोजी राष्ट्रीय ग्राहक दिन साजरा केला जातो. 

मेनहिर म्हणजे काय ?

What is Menhirs ?

Subject : GS - प्राचीन इतिहास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच युनेस्कोच्या जागतिक वारसा स्थळांच्या तात्पुरत्या यादीत समाविष्ट करण्यात आलेले मुदुमल मेगालिथिक मेनहिर कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. आसाम 

3. तेलंगणा

4. हिमाचल प्रदेश

उत्तर : तेलंगणा

बातमी काय आहे ?

• अलिकडेच युनेस्कोने त्यांच्या जागतिक वारसा स्थळांच्या तात्पुरत्या यादीत 6 भारतीय स्थळांचा समावेश केला आहे,

• ज्यामध्ये तेलंगणातील मुदुमल मेगालिथिक मेनहिर याचा देखील समावेश आहे. 

मेनहिर म्हणजे काय ?

What is Menhirs ?

• मेनहिर हे मानवांनी उभारलेले असतात.

• मेनहिर हे मोठे, उभे दगड असतात, जे सहसा वरच्या दिशेने निमुळते होतात.

• मेनहिर हे एकटे मोनोलिथ म्हणून किंवा समान दगडांच्या गटाचा भाग म्हणून आढळू शकतात.

• ते युरोप, आफ्रिका आणि आशियामध्ये मोठ्या प्रमाणात आढळून आले आहे. 

• बऱ्याचदा मेनहिर एकत्र ठेवले जात असत, ज्यामुळे वर्तुळ, अर्धवर्तुळ किंवा विशाल लंबवर्तुळ तयार होत असत.

मेनहिर एवढी महत्त्वाची का आहे ? 

• मेनहिर आपल्याला सुरुवातीच्या मानवांच्या जीवनाची माहिती देतात.

• हे मेगालिथ आपल्याला प्राचीन संस्कृती बद्दल माहिती देते. 

• त्यांच्या स्थानाची अचूकता आपल्याला खगोलशास्त्र आणि संस्कृती बद्दल आपल्या पूर्वजांना किती माहिती होती हे देखील सांगते. 

तेलंगणाच्या मेगालिथिक मेनहिर बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• तेलंगणाच्या नारायणपेट जिल्ह्यातील मुदुमल गावापासून सुमारे 4 किलोमीटर नैऋत्येस कृष्णा नदीच्या काठाजवळ हे मेगालिथिक मेनहिर आहे.

• 89 एकरमध्ये पसरलेले हे मेनहिर 3,500 वर्षांहून अधिक जुने मेगालिथिक मेनहिर स्थळ आहे. 

• यात प्रत्येकी 10 ते 15 फूट उंच जवळजवळ 80 उंच मेनहिर आहेत.

• त्यासोबत एका प्राचीन समुदायाच्या अंत्यसंस्काराशी संबंधित अंदाजे 3,000 संरेखन दगड आहेत. 

• हे दगड त्यांच्यामध्ये 20-25 फूट अंतर ठेवून ओळी किंवा ओळींमध्ये व्यवस्थित केले आहेत.

• हे स्थळ दक्षिण आशियातील मेगालिथिक परंपरेचे एक महत्त्वाचे अवशेष आहे.

• मेनहिर त्यांच्या अद्वितीय मांडणीसाठी प्रसिद्ध आहे जे खगोलीय घटनांशी सुसंगतपणे काळजीपूर्वक स्थित आहेत. 

• मेनहिर हे एका विस्तृत मेगालिथिक लँडस्केपचा भाग आहेत ज्यामध्ये दफन स्थळे, दगडी वर्तुळे आणि कोरलेले खडक समाविष्ट आहेत.

• एका विशिष्ट मेनहिरची पूजा देवी येल्लम्मा म्हणून केली जाते, जी या स्थळाचे शाश्वत सांस्कृतिक आणि आध्यात्मिक महत्त्व अधोरेखित करते.

कॅनडाचे नवे पंतप्रधान कोण ? 

Who is the new Prime Minister of Canada ? 

Subject : GS - जगाचा भूगोल

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच मार्च 2025 मध्ये कॅनडाचे नवे पंतप्रधान कोण बनले ? 

1. डोनाल्ड ट्रम्प

2. मार्क कार्नी

3. एलॉन मस्क

4. जॉर्जिया मेलोनी

उत्तर : मार्क कार्नी (Mark Carney)

• विद्यामान पंतप्रधान जस्टिन ट्रुडो यांनी 7 जानेवारीला राजीनामा दिल्यानंतर त्यांचा वारसदार निवडण्यासाठी पक्षाने अधिवेशन आयोजित केले होते.

• टोरांटोमध्ये झालेल्या कॅनडाच्या सत्ताधारी लिबरल पार्टीच्या अधिवेशनात मार्क कार्नी यांना 85.9 टक्के मते मिळाली.

• आता मार्क कार्नी किमान सध्यासाठी कॅनडाचे नवे पंतप्रधान असणार आहे. 

कोण आहेत मार्क कार्नी ? 

• मार्क कार्नी हे एक अर्थशास्त्रज्ञ आणि माजी केंद्रीय बँकर आहेत.

• 2008 मध्ये कार्नी यांची बँक ऑफ कॅनडाचे गव्हर्नर म्हणून निवड झाली. 

• कॅनडाला मंदीतून बाहेर काढण्यासाठी त्यांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली.

• ते बँक ऑफ इंग्लंडने गव्हर्नर ही होते. 

कॅनडा देशा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• कॅनडा हा उत्तर अमेरिका खंडाच्या उत्तरेस असलेला देश आहे.

• कॅनडा हा क्षेत्रफळाने जगातील दुसरा सर्वात मोठा देश आहे. 

• ओटावा (Ottawa) ही कॅनडाची राजधानी आहे.

• कॅनडियन डॉलर (CAD) हे कॅनडाचे अधिकृत चलन आहे. 

• कॅनडा देश 3 बाजूंनी समुद्राने वेढलेला आहे. 

• कॅनडा देशाच्या पूर्वेस अटलांटिक महासागर, पश्चिमेस प्रशांत महासागर तर उत्तरेस आर्क्टिक महासागर आहे.

• कॅनडाची दक्षिणेस अमेरिका हा देश आहे. 

वेटलँड वाईज यूज' रामसर पुरस्कार पहिली भारतीय व्यक्ती | First Indian to Receive Ramsar Award for Wetland Wise Use

Subject : GS - पुरस्कार, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ' वेटलँड वाईज यूज ' या रामसर पुरस्काराने सन्मानित होणारी पहिली भारतीय व्यक्ती कोण ?

1. जयश्री वेंकटेशन

2. मेधा पाटकर

3. सुधा मूर्ती

4. नीता अंबानी

उत्तर : जयश्री वेंकटेशन (Jayshree Vencatesan) 

' वेटलँड वाईज यूज ' या रामसर पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• डॉ. जयश्री वेंकटेशन यांना 'वेटलँड वाईज युज' (Wetland Wise Use) श्रेणीमध्ये प्रतिष्ठित रामसर पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे

• हा पुरस्कार जिंकणाऱ्या डॉ. जयश्री वेंकटेशन पहिल्या भारतीय ठरल्या आहेत.

• 'वेटलँड वाईज युज' (Wetland Wise Use) रामसर पुरस्कार हा पाणथळ जागांच्या शाश्वत व्यवस्थापनात योगदान दिल्याबद्दल जागतिक स्तरावर मान्यताप्राप्त पुरस्कार आहे.

'वेटलँड वाईज युज' (Wetland Wise Use) म्हणजे नेमकं काय ? 

Wetland Wise Use म्हणजे त्या परिसरातील नैसर्गिक वैशिष्ट्ये जपून, शाश्वत विकासासाठी त्यांचा उपयोग करणे, जेणेकरून ते परिसंस्थेसाठी आणि मानवासाठी फायद्याचे राहतील. 

डॉ. जयश्री वेंकटेशन यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• डॉ. जयश्री वेंकटेशन या चेन्नई येथील केअर अर्थ ट्रस्टच्या सह-संस्थापक आहे.

• Care Earth Trust ही ट्रस्ट एक गैर-सरकारी संस्था (NGO) आहे जी संशोधन, वकिली आणि क्षमता बांधणीद्वारे जैवविविधतेचे संवर्धन करण्यासाठी काम करते.

• डॉ. जयश्री वेंकटेसन यांनी त्यांच्या आयुष्यातील अनेक दशके भारतातील पाणथळ जागांच्या संवर्धनासाठी समर्पित केली आहेत, ज्यामध्ये चेन्नईतील पल्लिकरणई दलदलीवर विशेष लक्ष केंद्रित केले आहे.

• त्यांच्या संस्थेला 2009 मध्ये पल्लीकरणाई दलदल आणि नानमंगलम जंगलाच्या संवर्धनासाठी केलेल्या अग्रगण्य कार्यासाठी केंद्रीय पर्यावरण, वन आणि हवामान बदल मंत्रालयाने इंदिरा गांधी पर्यावरण पुरस्काराने सन्मानित केले.

पाणथळ क्षेत्र (जागा) म्हणजे काय ?

• पाणथळ जमीन ही अशी क्षेत्रे आहेत जिथे पाणी हे पर्यावरण आणि संबंधित वनस्पती आणि प्राणी जीवन नियंत्रित करणारे प्राथमिक घटक आहे. 

• पाणथळ जमीन हे एक भूभाग आहे जेथे परिसंस्थेचा एक मोठा भाग कायमस्वरूपी किंवा वार्षिक पाण्याने भरलेला असतो किंवा काही हंगामासाठी त्यात बुडलेला असतो. अशा भागात जलीय वनस्पतीं मोठ्या प्रमाणात असतात.

SBI अस्मिता म्हणजे काय ? 

SBI Asmita

Subject : GS - अर्थशास्त्र - बॅंकिंग

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच स्टेट बँक ऑफ इंडियाने ' SBI Asmita’ उपक्रम सुरू केला आहे. तर SBI Asmita चे उद्दिष्ट खालील पैकी कोणते ?  

1. मुलींसाठी शैक्षणिक शिष्यवृत्ती

2. ग्रामीण भागात बँकिंग सेवांचा विस्तार करणे

3. ज्येष्ठ नागरिकांना कर्ज देणे

4. महिला उद्योजकांना त्यांचा व्यवसाय वाढविण्यास मदत करणे

उत्तर : महिला उद्योजकांना त्यांचा व्यवसाय वाढविण्यास मदत करणे

SBI अस्मिता काय आहे ? 

• महिला उद्योजकांना त्यांचा व्यवसाय वाढविण्यास मदत करण्यासाठी स्टेट बँक ऑफ इंडियाने 'SBI अस्मिता' सुरू केली आहे.

• ही योजना महिला उद्योजकांना प्रोत्साहन देण्यास आणि त्यांच्या व्यवसायांना चालना देण्यास मदत करते.

• महिला उद्योजकांना त्यांचे व्यवसाय वाढविण्यास आणि आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र होण्यास मदत करणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे.

SBI अस्मिता योजनेचे वैशिष्ट्ये कोणते ? 

• हमीशिवाय (तारणमुक्त) कर्ज उपलब्ध (Collateral-free SME Loan) 

• सामान्य कर्जांपेक्षा कमी व्याजदर

• व्यवसायांच्या आर्थिक गरजा आणि व्यवसाय मूल्यांकनावर आधारित कर्ज मंजुरी.

• डिजिटल कर्ज आणि स्वयंचलित डेटा पडताळणीसाठी एक मजबूत API इकोसिस्टम वापरते.

• यंत्रणा डिजिटल आणि ऑनलाईन असल्यामुळे महिलांना कर्ज घेणं अधिक सोईस्कर होईल. 

नारी शक्ती प्लॅटिनम डेबिट कार्ड : 

‘Nari Shakti’ Platinum Debit Card : 

• याचबरोबर SBI ने नारी शक्ती प्लॅटिनम डेबिट कार्ड ही लॅान्च केले. 

• नारी शक्ती प्लॅटिनम डेबिट कार्ड हे पर्यावरणपूरक असून हे कार्ड 100% रिसायकल प्लास्टिकपासून बनवलेले आहे.

• महिलांसाठी आर्थिक समावेश वाढवणे आणि ग्रीन बँकिंग उपक्रमांना प्रोत्साहन देणे हे याचे उद्दिष्ट्य आहे.

राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे नविन नाव काय ? 

What is the new name of the Commonwealth Games Federation ? 

Subject : GS - खेळ, जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघाचे (Commonwealth Games Federation) ब्रँडिंगसाठीचे नवीन नाव काय आहे ? 

1. कॉमनवेल्थ यूनियन

2. कॉमनवेल्थ टीम

3. कॉमनवेल्थ स्पोर्ट

4. कॉमनवेल्थ ॲथलेटिक्स

उत्तर : कॉमनवेल्थ स्पोर्ट (Commonwealth Sport) 

राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

(Commonwealth Games Federation)

• कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन (CGF) ने घोषणा केली आहे की ते आता कॉमनवेल्थ स्पोर्ट (Commonwealth Sport) म्हणून ओळखले जाईल. 

• हा निर्णय 10 मार्च 2025 रोजी कॉमनवेल्थ दिनाच्या निमित्ताने अधिकृतपणे जाहीर करण्यात आला.

• या फेडरेशनचे कायदेशीर अस्तित्वाचे नाव कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन राहील, परंतु सार्वजनिक ओळख आणि ब्रँडिंग आता कॉमनवेल्थ स्पोर्टच्या नावाने असेल.

• संघटनेने निवेदनात असे म्हटले आहे की हे पाऊल केवळ क्रीडा स्पर्धांचे व्यवस्थापन करण्यापलीकडे संस्थेची ओळख मजबूत करण्याच्या व्यापक दृष्टिकोनाशी सुसंगत आहे.

• ब्रँडिंगमधील बदलाचा उद्देश क्रीडा महासंघापासून जागतिक क्रीडा चळवळीमध्ये संघटनेचे रूपांतर प्रतिबिंबित करणे आहे.

• नवीन नाव संघटनेनच्या खेळांद्वारे एकता, विकास आणि समावेशनाला चालना देण्याच्या भूमिकेवर भर देणारे आहे. 

कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन (Commonwealth Games Federation) म्हणजे काय ? 

कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशनची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन म्हणजे च राष्ट्रकुल क्रीडा महासंघ ही एक आंतरराष्ट्रीय क्रीडा संस्था आहे जी राष्ट्रकुल देशांमधील खेळाडूंसाठी दर 4 वर्षांनी राष्ट्रकुल क्रीडा (Commonwealth Games) आयोजित करते. 

कॉमनवेल्थ गेम्स फेडरेशन मुख्यालय कोठे आहे ? 

या संस्थेचे मुख्यालय इंग्लंड देशातील लंडन या शहरात आहे. 

पहिल्यांदा राष्ट्रकुल खेळ (कॉमनवेल्थ गेम्स) कधी आयोजित करण्यात आले होते ?  

(सरळसेवा भरती, महाराष्ट्र पोलीस भरती, SSC GD 2024) 

• पहिल्यांदा राष्ट्रकुल खेळ 1930 मध्ये झाले. 

• पहिली राष्ट्रकुल स्पर्धा कॅनडातील हॅमिल्टन येथे झाली.

• सुरुवातीला राष्ट्रकुल खेळ हे ब्रिटिश एम्पायर गेम्स म्हणून ओळखले जात असे.

प्रश्न) खालीलपैकी कोणत्या वर्षी भारताने राष्ट्रकुल क्रीडा स्पर्धांचे आयोजन केले होते ? 

(सरळसेवा भरती, SSC GD 2022) 

1. 2008

2. 2010

3. 2012

4. 2014

उत्तर : 2010

भारताच्या पहिल्या महिला केंद्रीय कायदा सचिव कोण ? 

India's first Woman Law Secretary

Subject : GS - नियुक्ती, राज्यशास्त्र

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच कायदेशीर व्यवहार विभागाच्या सचिवपदी पहिल्यांदा एका महिलेची नियुक्ती करण्यात आली आहे. तर त्या महिला कोण आहेत ?

1. अंजू राठी राणा

2. सुजाता सौनिक

3. रश्मी शुक्ला

4. नीना सिंग

उत्तर : अंजू राठी राणा (Dr. Anju Rathi Rana) 

IMP नोट : 

1. अंजू राठी राणा : भारताच्या पहिल्या महिला केंद्रीय कायदा सचिव

2. सुजाता सौनिक : महाराष्ट्राच्या पहिल्या महिला मुख्य सचिव

3. रश्मी शुक्ला : महाराष्ट्राच्या पहिल्या महिला पोलीस महासंचालक

4. नीना सिंग : केंद्रीय औद्योगिक सुरक्षा बल (CISF) च्या पहिल्या महिला महासंचालक

बातमी काय आहे ? 

• अलिकडेच डॉ. अंजू राठी राणा यांची कायदा आणि न्याय मंत्रालयाच्या कायदेशीर व्यवहार विभागाच्या सचिवपदी नियुक्ती झाली आहे.

• याबरोबरच डॉ. अंजू राठी राणा या कायदा आणि न्याय मंत्रालयाच्या कायदेशीर व्यवहार विभागाच्या पहिल्या महिला सचिव बनल्या आहेत.

• कायदा सचिव (Law Secretary) हे पद, ज्याला अधिकृतपणे कायदेशीर व्यवहार सचिव (Secretary, Legal Affairs) म्हणून ओळखले जाते.

• कायदेशीर बाबींच्या सचिव म्हणून, डॉ. अंजू राठी राणा देशाच्या कायदेशीर चौकटीचे निरीक्षण करतील, कायदेशीर बाबींवर सरकारला सल्ला देतील आणि कायदे तयार करण्यात आणि सुधारणांमध्ये मदत करतील.

डॉ. अंजू राठी राणा यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• डॉ. अंजू राठी राणा या भारतीय कायदेशीर सेवेच्या (Indian Legal Service) अधिकारी आहेत.

• त्यांनी 18 वर्षे दिल्ली सरकारमध्ये सरकारी वकील म्हणून काम केले.

• 2017 मध्ये, त्या कायदा मंत्रालयात संयुक्त सचिव म्हणून रुजू झाल्या.

• कायदा सचिव (Law Secretary) या पदावर नियुक्त होणाऱ्या त्या भारतातील पहिल्या महिला आहेत.

कायदा सचिव (Law Secretary) म्हणजे नेमकं काय ? 

• हे भारत सरकारच्या कायदा आणि न्याय मंत्रालयाच्या (Ministry of Law and Justice) अंतर्गत एक महत्त्वाचे पद आहे.

• त्याचे काम सरकारला कायदेशीर बाबींवर सल्ला देणे आहे.

• न्यायालयीन प्रक्रियेत सहकार्य करणे.

कायदा सचिव (Law Secretary) यांच्या जबाबदाऱ्या काय असतात ? 

• विविध धोरणे आणि घटनात्मक बाबींवर केंद्र सरकारला कायदेशीर सल्ला देणे.

• नवीन कायदे आणि सुधारणांसाठी कायदे तयार करण्याचे पर्यवेक्षण करणे.

• भारत सरकारशी संबंधित प्रकरणांमध्ये खटल्यांचे व्यवस्थापन पाहणे.

• राष्ट्रीय आणि आंतरराष्ट्रीय करारांचे कायदेशीर पालन सुनिश्चित करणे.

• प्रभावी प्रशासनासाठी न्यायपालिका, राज्य सरकारे आणि इतर कायदेशीर संस्थांशी समन्वय साधणे.

धूम्रपान निषेध दिन

No Smoking Day

Subject : GS - दिनविशेष, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2025 या वर्षी धूम्रपान निषेध दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

1. 1 मार्च

2. 12 मार्च

3. 26 मार्च

4. 2 एप्रिल

उत्तर : 12 मार्च

धूम्रपान निषेध दिन केव्हा साजरा केला जातो ? 

• दरवर्षी मार्च महिन्याच्या दुसऱ्या बुधवारी धूम्रपान निषेध दिन साजरा केला जातो. 

• 2025 या वर्षी धूम्रपान निषेध दिन 12 मार्च रोजी साजरा केला. 

धूम्रपान निषेध दिन का साजरी करतात ?

धूम्रपान निषेध दिनाचा मुख्य उद्देश कोणता ?

• या दिवसाचा मुख्य उद्देश धूम्रपान करणाऱ्यांना धूम्रपान सोडण्यास प्रोत्साहित करणे आणि तंबाखूच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करणे हा आहे.

• हा दिवस निरोगी जीवनशैली स्वीकारण्याची आणि तंबाखूच्या व्यसनापासून मुक्त होण्याची एक महत्त्वाची संधी प्रदान करतो.

• संशोधनातून असे दिसून आले आहे की या मोहिमेमुळे दहापैकी एका धूम्रपान करणाऱ्या व्यक्तीला यशस्वीरित्या धूम्रपान सोडण्यास मदत झाली आहे.

धूम्रपान निषेध दिन पहिल्यांदा कोठे आणि केव्हा साजरी करण्यात आला ?

धूम्रपान निषेध दिन ही जागरूकता मोहीम म्हणून पहिल्यांदा 1984 मध्ये युनायटेड किंग्डममध्ये सुरू करण्यात आली. 

धूम्रपानाचे दुष्परिणाम कोणते ? 

(Harmful Effects of Smoking)

• कर्करोग : धूम्रपानामुळे फुफ्फुसे, तोंड, घसा, मूत्रपिंड, मूत्राशय आणि इतर अवयवांचा कर्करोग होतो.

• हृदयरोग : धूम्रपानामुळे हृदयरोग, स्ट्रोक आणि उच्च रक्तदाबाचा धोका वाढतो.

• फुफ्फुसांचे आजार : क्रॉनिक ब्राँकायटिस आणि एम्फिसीमा सारखे फुफ्फुसांचे आजार होतात.

• इतर आरोग्य समस्या : धूम्रपानामुळे मधुमेह, ऑस्टियोपोरोसिस, वंध्यत्व आणि इतर आरोग्य समस्यांचा धोका देखील वाढतो.

धूम्रपान सोडणे शक्य आहे का ? 

हो

धूम्रपान सोडणे आव्हानात्मक असू शकते, परंतु धूम्रपान सोडणे शक्य आहे. 

• शारीरिक हालचाल (Physical Activity) : नियमित व्यायाम धूम्रपान करण्याची इच्छा कमी करण्यास मदत करू शकतो.

• सल्लामसलत (Counseling) : वैयक्तिक किंवा गट समुपदेशन प्रेरणा प्रदान करू शकते.

• औषधोपचार आणि थेरपी (Medication and Therapy) : निकोटीन रिप्लेसमेंट थेरपी (Nicotine Replacement Therapy) आणि इतर औषधे सोडण्यास मदत करू शकतात.

सरकारचे पाऊल : 

• भारत सरकारने तंबाखूच्या हानिकारक परिणामांबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी अशा उत्पादकांवर धूम्रपानाच्या दुष्परिणामांबद्दल माहिती देणे बंधनकारक केले आहे. 

• त्याचप्रमाणे तेथे Helpline Number देणे बंधनकारक केले आहे.