सामाजिक विकास आयोगाचे 63 वे सत्र

63rd Session of the Commission for Social Development 

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सामाजिक विकास आयोगाचे 63 वे सत्र कोठे आयोजित करण्यात आले ?

1. भारत

2. अमेरिका

3. रशिया

4. चीन

उत्तर : अमेरिका

बातमी काय आहे ?

अमेरिकेतील न्यूयॉर्क येथे 10 ते 14 फेब्रुवारी 2025 दरम्यान आयोजित सामाजिक विकास आयोगाच्या 63 व्या सत्रात भारत सहभागी झाला.

सामाजिक विकास आयोगाच्या 63 व्या सत्रा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• महिला आणि बाल विकास मंत्रालयाच्या राज्यमंत्री डॉ. सावित्री ठाकूर यांनी यात भारतीय प्रतिनिधिमंडळाचे नेतृत्व केले. 

• राज्यमंत्री डॉ. सावित्री ठाकूर यांनी "एकजूटता आणि सामाजिक सुसंवाद मजबूत करणे" या प्राधान्य संकल्पनेला संबोधित करताना मंत्रीस्तरीय मंचावर भारताकडून निवेदन दिले.

• सर्वसमावेशक सामाजिक धोरणे राबवत जागतिक स्तरावर सामाजिक कल्याणाला चालना देण्यावर लक्ष केंद्रित करून महत्वाच्या सामाजिक विकास मुद्द्यांवर चर्चा आणि भागीदारीला प्रोत्साहन देणे हे या सत्राचे उद्दिष्ट आहे. 

सामाजिक विकास आयोग (Commission for Social Development) म्हणजे काय ? 

• सामाजिक विकास आयोग हे संयुक्त राष्ट्रांच्या आर्थिक आणि सामाजिक परिषदेचे (UN Economic and Social Council) एक प्रमुख आयोग आहे.

• सामाजिक विकास आयोग, सामाजिक विकासाशी संबंधित धोरणे आणि कार्यक्रमांवर चर्चा करते आणि त्यासंदर्भात शिफारसी करते.

सामाजिक विकास आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

1946 मध्ये संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने सामाजिक विकास आयोगाची स्थापना केली.

सामाजिक विकास आयोगाचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

सामाजिक विकास आयोग काय काम करते ? 

• सामाजिक विकास आयोगाचे मुख्य उद्दिष्ट जागतिक स्तरावर अधिक समावेशक आणि समतापूर्ण समाज निर्माण करण्यासाठी सामाजिक न्याय आणि समानतेला प्रोत्साहन देणे हे आहे. 

• सामाजिक विकास आयोग हे गरिबी निर्मूलन, बेरोजगारी, सामाजिक समावेशन आणि शाश्वत विकास यासारख्या सामाजिक विकासाच्या मुद्द्यांवर धोरणे तयार करते. 

मणिपूरमध्ये राष्ट्रपती राजवट लागू

President’s Rule imposed in Manipur

Subject : GS - राज्यशास्त्र, आणीबाणी

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मणिपूरमध्ये राष्ट्रपती राजवट भारतीय संविधानाच्या कलम ---- अंतर्गत लागू करण्यात आली.

1. कलम 350

2. कलम 352

3. कलम 356

4. कलम 360

उत्तर : कलम 356

बातमी काय आहे ? 

भारतीय संविधानाच्या कलम 356 अंतर्गत मणिपूरमध्ये राष्ट्रपती राजवट लागू करण्यात आली. 

मणिपूरमध्ये राष्ट्रपती राजवट का लागू करण्यात आली ? 

• मणिपूरमध्ये मैतेई आणि कुकी-झो या समाजामध्ये गेली पावणेदोन वर्षे वांशिक संघर्ष सुरू आहे. 

• हिंसाचारात 250 पेक्षा अधिक लोक मृत्युमुखी पडले तर लाखो लोक बेघर झाले. 

• हा हिंसाचार हाताळण्यात राज्य सरकार अपयशी ठरले आहे.

• मणिपूर मुख्यमंत्र्यांच्या राजीनाम्यानंतर भारतीय संविधानाच्या कलम 356 अंतर्गत मणिपूरमध्ये राष्ट्रपती राजवट लागू करण्यात आली. 

राष्ट्रपती राजवट म्हणजे काय ? 

What is the President's Rule ?  

• राष्ट्रपती राजवट म्हणजे राज्य सरकार आणि त्याच्या विधानसभेचे निलंबन. 

• ज्यामुळे राष्ट्रपती राजवट लागू केलेले राज्य केंद्र सरकारच्या थेट नियंत्रणाखाली येते.

राज्यात राष्ट्रपती राजवट केव्हा लागू करण्यात येते ? 

• ज्यावेळेस राज्याचे शासन घटनात्मक तरतुदींना अनुसरून चालविणे अशक्य झाले आहे याची खात्री झाल्यास राष्ट्रपती राज्य शासन आपल्या हाती घेतात यालाच राष्ट्रपती राजवट किंवा राज्य आणीबाणी किंवा घटनात्मक आणीबाणी असे म्हटले जाते.

• भारतीय संविधानाच्या कलम 356 अंतर्गत राज्यात राष्ट्रपती राजवट लावण्यात येते.

• त्यासाठी भारतीय राज्यघटनेत दोन आधार दिलेले आहे. कलम 356 मधील आधारावर आणि कलम 365 मधील आधारावर

कलम 356 : राज्यातील घटनात्मक यंत्रणा बंद पडल्यास : 

• त्याबाबत तरतुदी जर राष्ट्रपतींना एखाद्या राज्याचे शासन घटनात्मक तरतुदींना अनुसरून चालवणे शक्य नाही अशी परिस्थिती उद्भवली आहे याची खात्री झाली तर त्या राज्यात राष्ट्रपती, राष्ट्रपती राजवट लावण्याची घोषणा करू शकतात.

कलम 365 : केंद्राच्या निर्देशांचे पालन करण्यात कसूर केल्यास : 

• केंद्राने एखाद्या राज्याला दिलेल्या निर्देशांचे पालन करण्यात किंवा त्यांची अंमलबजावणी करण्यात त्या राज्याने कसूर केली तर राष्ट्रपती अशा राज्यात कलम 356 अंतर्गत राष्ट्रपती राजवट लावण्याची घोषणा करू शकतात. 

नोट : कलम 365 फक्त राष्ट्रपती राजवट लावण्यासाठी आधार (Grounds for Proclamation) आहे,

दोन्ही परिस्थिती भारतीय संविधानाच्या कलम 356 अंतर्गत राज्यात राष्ट्रपती राजवट लावण्यात येते. 

भ्रष्टाचाराच्या यादीत भारताचा क्रमांक कितवा ?

Corruption Perceptions Index  

Subject : GS - जागतिक संघटना - निर्देशांक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच प्रकाशित झालेल्या भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (CPI) 2024 मध्ये भारताचा कितवा क्रमांक आहे ?

1. 102

2. 96

3. 74

4. 58

उत्तर : 96

बातमी काय आहे ? 

• भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (CPI) 2024 मध्ये भारताचा क्रमांक 180 पैकी 96 वा आहे. 

भारत आणि भारताच्या शेजारी देशांमध्ये भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक : 

• चीनचा क्रमांक 76 वा

• भारताचा क्रमांक 96 वा

• श्रीलंका 121 वा, 

• पाकिस्तान 135 वा, 

• बांगलादेश 149 वा 

नोट : देशाचा क्रमांक जेवढा जास्त तेवढा तो देश भ्रष्ट.

उदाहरणार्थ : भारत हा पाकिस्तान पेक्षा कमी भ्रष्ट आहे तर भारत हा चीन पेक्षा जास्त भ्रष्ट आहे.

भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (CPI) 2024 अनुसार सर्वात जास्त भ्रष्टाचार असणारे देश कोणते ? 

• या निर्देशांकात जगातील सर्वात भ्रष्टाचारी देश सूदान (180 क्रमांक) आहे.  

• सूदान देशानंतर, सोमालिया (179 क्रमांक), व्हेनेझुएला (178 क्रमांक) हे भ्रष्टाचारी देश आहेत. 

भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (CPI) 2024 अनुसार सर्वात कमी अत्यंत कमी भ्रष्टाचार असणारे देश कोणते ? 

• सर्वात कमी ज्या देशात भ्रष्टाचार होतो अशा देशांमध्ये डेनमार्कने सलग 7व्या वर्षी अव्वल स्थान पटकावले आहे. 

• दुसऱ्या क्रमांकावर फिनंलँड , तिसऱ्या कम्रांकावर सिंगापूर, चौथ्या क्रमांकावर न्युझीलंड हे सर्वात कमी भ्रष्टाचार असणारे देश आहेत. 

भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक (Corruption Perceptions Index) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• 1995 पासून ट्रान्सपरन्सी इंटरनॅशनल या गैर-सरकारी संस्थेद्वारे दरवर्षी भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांक प्रकाशित केले जाते.  

• भ्रष्टाचार धारणा निर्देशांकात जगातील सर्वात भ्रष्ट आणि सर्वात इमानदार देशांची क्रमवारी जारी करण्यात येते. 

• सार्वजनिक क्षेत्रातील भ्रष्टाचाराच्या पातळीच्या आधारे CPI 180 देशांची क्रमवारी सादर करते.

• देशांना 0 ते 100 या दरम्यान गुण दिले जातात. ज्यामध्ये सर्वाधिक गुण मिळवणारा देश हा इमानदार देश असतो तर सर्वात कमी गुण मिळवणारा देश हा भ्रष्ट देश जाहीर केला जातो. 

ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी ब्रँड अ‍ॅम्बेसेडर कोण ?

Who is brand ambassador of the ICC Champions Trophy ? 

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 2025 चा राजदूत म्हणून कोणाला नियुक्त करण्यात आले आहे ? 

1. युवराज सिंग

2. महेंद्रसिंग धोनी

3. गौतम गंभीर

4. शिखर धवन

उत्तर : शिखर धवन

बातमी काय आहे ? 

• ICC ने शिखर धवनला ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 2025 चा राजदूत (ब्रँड अ‍ॅम्बेसेडर) हे मानाचे पद दिले आहे. 

• सलग दोन चॅम्पियन्स ट्रॉफी स्पर्धांमध्ये गोल्डन बॅट जिंकणारा शिखर धवन हा एकमेव खेळाडू असल्याचा अनोखा मान त्याच्याकडे आहे.

• 2013 आणि 2017 च्या दोन्ही आवृत्त्यांमध्ये त्याने सर्वाधिक धावा करणारा फलंदाज म्हणून ही कामगिरी केली. 

• आगामी ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 19 फेब्रुवारी ते 9 मार्च 2025 दरम्यान पाकिस्तान आणि UAE येथे होणार आहे.

2025 च्या ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफीचे आयोजक कोण ? 

• पाकिस्तान आणि संयुक्त अरब अमिराती (UAE) हे 2025 च्या ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफीचे आयोजक देश आहेत. 

• सुरुवातीला, पाकिस्तान चॅम्पियन्स ट्रॉफीचे आयोजन एकट्याने करणार होता, 

• परंतु भारतीय संघाने पाकिस्तानमध्ये खेळण्यास नकार दिल्यामुळे, भारताचे सर्व सामने संयुक्त अरब अमिराती (UAE) मध्ये होणार आहे.

• यामुळे संयुक्त अरब अमिरातीला स्पर्धेचे सह-यजमानपद देण्यात आले.

• 2008 पासून, मुंबईतील दहशतवादी हल्ल्यानंतर, भारतीय क्रिकेट संघ पाकिस्तानमध्ये जाऊन खेळला नाही.

ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 2025 मध्ये किती देश सहभागी होत आहेत ? 

• ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 2025 मध्ये 8 देश सहभागी होत आहेत.

• भारत, पाकिस्तान, बांगलादेश, ऑस्ट्रेलिया, अफगाणिस्तान, इंग्लंड, दक्षिण आफ्रिका आणि न्यूझीलंड.

ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 2025 चा राजदूत (ब्रँड अ‍ॅम्बेसेडर) म्हणून कोणाला नियुक्त करण्यात आले आहे ? 

• भारताचा शिखर धवन 

• पाकिस्तानचा सरफराज अहमद 

• ऑस्ट्रेलियाचा शेन वॉटसन 

• न्यूझीलंडचा टिम साउथी

हे 4 जण ICC चॅम्पियन्स ट्रॉफी 2025 चे राजदूत म्हणून नियुक्त करण्यात आले आहे. 

इंडियन स्नूकर चॅम्पियनशिप कोणी जिंकली ? 

91st Billiards and Snooker National Championships

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 91 वी बिलियर्ड्स आणि स्नूकर राष्ट्रीय अजिंक्यपद स्पर्धा 2024 कोणी जिंकली ? 

1. पंकज अडवाणी

2. ब्रिजेश दमाणी 

3. आदित्य मेहता

4. सौरव कोठारी 

उत्तर : पंकज अडवाणी

बातमी काय आहे ? 

श्री पंकज अडवाणी यांनी 91 वी बिलियर्ड्स आणि स्नूकर राष्ट्रीय अजिंक्यपद स्पर्धा 2024 जिंकली. 

91 वी बिलियर्ड्स आणि स्नूकर राष्ट्रीय अजिंक्यपद स्पर्धा 2024 बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

(91st Billiards and Snooker National Championships 2024)

• 2025 मध्ये मध्य प्रदेशातील इंदूर येथे वरिष्ठ, ज्युनियर आणि सब ज्युनियरसाठी 91 वी बिलियर्ड्स आणि स्नूकर राष्ट्रीय अजिंक्यपद स्पर्धा 2024 आयोजित करण्यात आली होती.

• पंकज अडवाणीने त्याचे 36 वे राष्ट्रीय बिलियर्ड्स आणि 10 वे स्नूकर विजेतेपद जिंकले.

• पंकज अडवाणीने अंतिम सामन्यात ब्रिजेश दमाणी यांना हरवले. 

• ही स्पर्धा बिलियर्ड्स अँड स्नूकर फेडरेशन ऑफ इंडियाने आयोजित केली होती.

बिलियर्ड्स अँड स्नूकर फेडरेशन ऑफ इंडिया :

Billiards and Snooker Federation of India : 

• बिलियर्ड्स अँड स्नूकर फेडरेशन ऑफ इंडिया ही भारतातील बिलियर्ड्स, स्नूकर आणि पूल या क्युइस्ट खेळांची प्रशासकीय संस्था आहे.

• बिलियर्ड्स आणि स्नूकर राष्ट्रीय अजिंक्यपद स्पर्धा ही आशियाई आणि जागतिक अजिंक्यपद स्पर्धेसाठी भारताची एकमेव पात्रता स्पर्धा आहे. 

• मुख्यालय- बेंगळुरू, कर्नाटक 

श्री पंकज अडवाणी बद्दल : 

• पंकज अडवाणी हा एक आघाडीचा भारतीय स्नूकर आणि बिलियर्ड्स खेळाडू आहे.

• 2003 मध्ये श्री पंकज अडवाणी यांनी सिनियर स्नूकर चॅम्पियनशिप जिंकली.

• केवळ १७ व्या वर्षी ही चॅम्पियनशिप जिंकून श्री पंकज अडवाणी सर्वात तरुण राष्ट्रीय स्नूकर चॅम्पियन बनले.

• श्री पंकज अडवाणीने जागतिक बिलियर्ड्स स्पर्धेत 17 सुवर्णपदके जिंकली आहेत.

पुरस्कार : 

श्री पंकज अडवाणी यांना

• 2004 मध्ये अर्जुन पुरस्कार, 

• 2006 मध्ये राजीव गांधी क्रीडारत्न पुरस्कार,

• 2009 मध्ये पद्मश्री पुरस्कार

• 2018 मध्ये पद्मभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

तीस्ता नदी

Teesta River

Subject : GS - भूगोल - नदी प्रणाली, आपत्ती व्यवस्थापन

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान/ विधाने असलेला पर्याय निवडा.

1. तीस्ता नदी ही गंगा नदीची उपनदी आहे. 
2. तीस्ता नदीला "सिक्कीमची जीवनरेखा" म्हणून ओळखले जाते.
3. दोन्ही बरोबर
4. दोन्ही चूक

उत्तर : तीस्ता नदीला "सिक्कीमची जीवनरेखा" म्हणून ओळखले जाते. हा पर्याय बरोबर आहे. 

• तीस्ता नदी ही ब्रह्मपुत्रा नदीची उपनदी आहे. 

बातमी काय आहे ? 

सिक्कीममधील मंगन जिल्ह्यातील संगकलांग येथे तीस्ता नदीवरील एक बेली पूल (Bailey Bridge) नुकताच कोसळला.

तीस्ता नदी (Teesta River) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• तिस्ता नदीचा उगम सिक्कीममधील त्सो ल्हामो सरोवरातून (Tso Lhamo Lake) होतो.

• तीस्ता नदी ही ब्रह्मपुत्रा नदीची उपनदी आहे. 

• तीस्ता नदी ही भारत आणि बांग्लादेशमधून वाहते.

• तीस्ता नदी भारतातील सिक्कीम आणि पश्चिम बंगाल या राज्यांतून वाहते. 

• तीस्ता नदीला "सिक्कीमची जीवनरेखा" म्हणून ओळखले जाते.

• तिस्ता नदी या प्रदेशात सिंचन आणि जलविद्युत निर्मितीसाठी पाण्याचा एक महत्त्वाचा स्त्रोत आहे, तिच्या मार्गावर अनेक धरणे आणि जलविद्युत प्रकल्प आहेत.

• तीस्ता नदीच्या पाणीवाटपाचा प्रश्न हा भारत आणि बांग्लादेशमधील सर्वात वादग्रस्त मुद्द्यांपैकी एक आहे.

बेली ब्रिज म्हणजे काय ?

• बेली ब्रिज हा एक मॉड्युलर पुल आहे. या प्रकारच्या पुलाचे भाग आधीच तयार केलेले असतात जेणेकरून त्यांना कमीत कमी बांधकामाची आवश्यकता असते आणि आवश्यकतेनुसार ते पटकन एकत्र केले जाऊ शकतात.

बेली ब्रिजची निर्मिती कोणी केली ?

• डोनाल्ड कोलमन बेली या स्थापत्य अभियंत्याने या नव्या प्रकारच्या पुलाची सर्वात पहिल्यांदा निर्मिती केली.

• 1941 मध्ये त्यांनी आपल्या या रचनेचा पहिला आराखडा ब्रिटिश वॅार ऑफिस कडे सादर केला.

• दुसऱ्या जागतिक महायुद्धाच्या काळात बेली ब्रिजच्या उपयोग मोलाचा ठरला.

• अवघ्या काही तासात पुल तयार करणे, युद्धादरम्यान पुल मोडून पुन्हा दुसऱ्या जागी उभा देखील करता येणे हे या पुलाचे वैशिष्ट्य आहे.

• या पुलाचे भाग वजनाने हलके असल्यामुळे त्यांना हवे तिथे हलवता येतात आणि त्यासाठी कोणत्याही अवजड वाहनाची गरज भासत नाही.

• हा पुल फक्त युद्धातच नाही तर अचानक आलेल्या आपत्तीमध्ये मदतकार्यासाठीही या पुलाचा वापर मोठ्या प्रमाणात होतो.

• 1971 साली झालेले भारत-पाकिस्तान युद्ध तसेच 2021 मध्ये अरूणाचल प्रदेश आणि उत्तराखंडमध्ये अचानक आलेल्या पुरामध्ये अडकलेल्या गावांमधील लोकांना वाचवण्यासाठी या पुलाचा वापर केला गेला.

सरोजिनी नायडू

Sarojini Naidu

स्वतंत्र भारताच्या पहिल्या महिला राज्यपाल, स्वातंत्र्यसेनानी, सुप्रसिद्ध कवयित्री, भारत कोकिळा सरोजिनी नायडू यांना जयंतीनिमित्त विनम्र अभिवादन 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, इतिहास - आधुनिक भारताचा इतिहास

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) देशात राष्ट्रीय महिला दिन कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी करतात ?

1. सरोजिनी नायडू

2. ॲनी बेझंट

3. इंदिरा गांधी

4. विजया लक्ष्मी पंडित

उत्तर : सरोजिनी नायडू (Sarojini Naidu) 

श्रीमती सरोजिनी नायडू यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

जन्म : 

सरोजिनी नायडू यांचा जन्म 13 फेब्रुवारी 1879 रोजी हैदराबाद येथे झाला.

भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत योगदान : 

असहकार चळवळ : 

• 1920 मध्ये महात्मा गांधीजींनी सुरू केलेल्या असहकार चळवळीत सरोजिनी नायडू यांनी भाग घेतला आणि विविध स्वातंत्र्य कार्यात सहभागी झाल्यामुळे त्यांना अनेक वेळा अटक करण्यात आली.

मीठाच्या सत्याग्रहाचे नेतृत्व : 

• 1930 मध्ये, गांधींजींनी सरोजिनी नायडू यांची भारतातील मीठ उत्पादनावरील ब्रिटिश मक्तेदारीविरुद्ध अहिंसक निषेध म्हणून सुरू केलेल्या मीठ सत्याग्रहाचे नेतृत्व करण्यासाठी निवड केली.

• 21 मे रोजी, सरोजिनी नायडू यांनी मुंबईच्या उत्तरेस सुमारे 150 मैल अंतरावर असलेल्या धारासना सॉल्ट वर्क्स 2,500 मोर्चेकऱ्यांचे नेतृत्व केले.

भारत छोडो आंदोलन :

• 1942 मध्ये, सरोजिनी नायडू यांना "भारत छोडो" चळवळीदरम्यान अटक करण्यात आली त्यांना 21 महिने तुरुंगवास भोगावा लागला.

परदेशात प्रवास आणि स्वातंत्र्यलढ्याबद्दल जागरूकता : 

• भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्याबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि आंतरराष्ट्रीय पाठिंबा मिळवण्यासाठी सरोजिनी नायडू यांनी अमेरिका आणि युनायटेड किंग्डमसह विविध देशांमध्ये प्रवास केला.

कैसर-ए -हिंद सुवर्णपदक (‘Kaisar-i-Hind’ Medal) : 

• हैदराबाद येथील प्लेगच्या साथी दरम्यान त्यांनी जनतेला सर्वतोपरी मदत केली.

• त्याबद्दल ब्रिटिश सरकारकडून सरोजिनी नायडू यांना कैसर-ए-हिंद हे सुवर्णपदक देण्यात आले.

मृत्यू : 

2 मार्च 1949 रोजी लखनऊ येथे सरोजिनी नायडू यांचे निधन झाले.

श्रीमती सरोजिनी नायडू यांबद्दल स्पर्धा परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न : 

प्रश्न) भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा कोण होत्या ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, UPSC, CISF, SSC GD 2021) 

• भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा सरोजिनी नायडू या होत्या.

• 1925 मधील कानपूर येथील अखिल भारतीय काँग्रेस अधिवेशनाच्या त्या अध्यक्षा म्हणून निवडून आल्या. 

नोट :

• पहिल्या महिला अध्यक्षा : 1917 मध्ये काँग्रेसचे अध्यक्षपद भूषवणाऱ्या अँनी बेझंट या भारतीय राष्ट्रीय काँग्रेसच्या पहिल्या महिला अध्यक्षा होत्या.

• पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा : तर पहिल्या भारतीय महिला अध्यक्षा सरोजिनी नायडू या होत्या.

प्रश्न) भारताची कोकिळा म्हणून कोणास ओळखले जाते ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, SSC GD 2024) 

• सरोजिनी नायडू यांच्या कविता स्वरमाधुर्य, राष्ट्रीय दृष्टिकोण असणाऱ्या, प्रेमाचा पुरस्कार व क्रांतिकारक राष्ट्रवादी विचार इ. वैशिष्ट्यांनी लोकप्रिय झाल्या. 

• त्यामुळे सरोजिनी नायडू यांना भारताची कोकिळा (The Nightingale of India) म्हणून ओळखले जाते.

प्रश्न) स्वतंत्र भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल कोण होत्या ? 

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC, TET, SSC GD) 

• सरोजिनी नायडू या स्वतंत्र भारतातील पहिल्या महिला राज्यपाल होत्या.

• 1947 मध्ये त्यांनी संयुक्त प्रांत म्हणजे आत्ताच्या उत्तर प्रदेश राज्याचे राज्यपाल म्हणून जबाबदारी स्वीकारली. 

प्रश्न) देशात राष्ट्रीय महिला दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

• भारतात 13 फेब्रुवारी हा दिवस राष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा करतात.

• महिलांच्या हक्कांसाठी आणि स्वातंत्र्यलढ्यातील सरोजिनी नायडू यांच्या योगदानाच्या सन्मानार्थ, 13 फेब्रुवारी हा त्यांचा जन्मदिवस भारतात राष्ट्रीय महिला दिन म्हणून साजरा केला जातो.

नोट : 8 मार्चला जागतिक महिला दिन साजरा करण्यात येतो. 

पहिली बिमस्टेक युवा शिखर परिषद

First BIMSTEC Youth Summit

Subject : GS - जागतिक संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पहिली बिमस्टेक युवा शिखर परिषद कोठे आयोजित करण्यात आली ?  

1. नवी दिल्ली

2. जयपूर

3. गांधीनगर

4. मुंबई

उत्तर : गांधीनगर (गुजरात) 

बातमी काय आहे ? 

• गुजरातमधील गांधीनगर येथे पहिल्या बिमस्टेक (BIMSTEC) युवा शिखर परिषदेचे आयोजन करण्यात आले. 

• कौशल्य विकास, उद्योजकता आणि प्रादेशिक सहकार्यावर भर देऊन, या शिखर परिषदेचे उद्घाटन करण्यात आले.

बिमस्टेक (BIMSTEC) युवा शिखर परिषदेचे उद्दिष्ट काय ? 

बिमस्टेक सदस्य देशांमध्ये युवा नेतृत्व सक्षम करणे, उद्योजकतेला चालना देणे आणि प्रादेशिक सहकार्य मजबूत करणे हे त्याचे उद्दिष्ट होते.

बिमस्टेक युवा परिषद महत्त्वाची का आहे ? याचा फायदा कसा होईल ? 

• बिमस्टेक प्रदेशाच्या 1.8 अब्ज लोकसंख्येपैकी 60% पेक्षा जास्त तरुण आहेत, जे या प्रदेशाचे भविष्य घडवण्यात महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

• तरुणांना प्रेरणा देण्यासाठी, नेतृत्व कौशल्ये विकसित करण्यासाठी आणि नवोपक्रमांना प्रोत्साहन देण्यासाठी हे एक महत्त्वाचे व्यासपीठ आहे.

• स्टार्टअप्स, डिजिटल पायाभूत सुविधा आणि कौशल्य विकासाद्वारे प्रादेशिक आर्थिक सक्षमीकरणासाठी महत्त्वाचे उपक्रम राबविण्यासाठी व्यासपीठ म्हणून काम करेल. 

• ही परिषद युवा नेतृत्वाला प्रोत्साहन देण्यासाठी, प्रादेशिक विकासाला बळकटी देण्यासाठी आणि नवोपक्रमाला गती देण्यासाठी एक मैलाचा दगड ठरेल.

बिमस्टेक म्हणजे काय ? 

• BIMSTEC चा फूल फॅार्म Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation

• बिमस्टेक ही बंगालच्या उपसागराच्या परिसरातील देशांची विविध क्षेत्रांतील आर्थिक व तंत्रज्ञान विषयक सहकार्य संघटना आहे. 

• दक्षिण आणि अग्नेय आशियातील बंगालच्या उपसागराच्या परिसरात असलेल्या देशांमध्ये आर्थिक व तंत्रज्ञानविषयक सहकार्य वाढविणे, हे या संघटनेचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. 

• आर्थिक सहकार्य या संज्ञेत व्यापार, गुंतवणूक, तंत्रज्ञान, पर्यटन, मनुष्यबळ विकास, शेती, मत्स्योद्योग, वाहतूक व दळणवळण, वस्त्रोद्योग, चर्मोद्योग आदी विषयांचा समावेश आहे.

बिमस्टेक संघटनेत किती सदस्य देश आहेत आणि कोणते ? 

How many member countries are in the BIMSTEC ? 

• बांग्लादेश, भारत, म्यानमार, श्रीलंका, थायलंड, भूतान आणि नेपाळ हे 7 देश या संघटनेचे सदस्य देश आहे.

बिमस्टेक संघटनेचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

Where is the Headquarters of BIMSTEC?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, SSC, CGL 2022)

• बिमस्टेक संघटनेचे मुख्यालय बांग्लादेशातील ढाका येथे आहे.