NCST 22वा स्थापना दिन

National Commission for Scheduled Tribes Foundation Day

Subject : GS - राज्यशास्त्र , घटनात्मक संस्था, घटनादुरुस्ती

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाचा 22 वा स्थापना दिन कधी साजरा करण्यात आला ? 

1. 22 फेब्रुवारी

2. 19 फेब्रुवारी

3. 12 फेब्रुवारी

4. 8 फेब्रुवारी

उत्तर : 19 फेब्रुवारी

अनुसूचित जमाती म्हणजे नेमकं काय ? 

• 'अनुसूचित जमाती' हा शब्द प्रथम भारतीय संविधानात आला.

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती म्हणजे भारतातील असा आदिवासी समुदाय, ज्यांना संविधानाने मान्यता दिली आहे. 

• अनुच्छेद 366(25) मध्ये अनुसूचित जमातींची व्याख्या "अशा जमाती किंवा आदिवासी समुदाय किंवा आदिवासी समुदायांचे भाग किंवा गट ज्यांना या संविधानाच्या उद्देशाने अनुसूचित जमाती म्हणून कलम 342 अंतर्गत अनुसूचित जमाती मानले जाते" अशी केली आहे.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग 2004 मध्ये अस्तित्वात आला. 

• पूर्वी अनुसूचित जाती आणि जमातींसाठीच्या राष्ट्रीय आयोग अशी एकच संस्था होती.

• 89 व्या घटनादुरुस्ती कायदा, 2003 नुसार खालीलप्रमाणे दोन स्वतंत्र आयोगांनी स्थापना करण्यात आली. 

1. राष्ट्रीय अनुसूचित जाती आयोग (NCSC), आणि
2. राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग (NCST) 

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये किती सदस्य असतात ? त्यांची नियुक्ती कोण करतं ? 

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगा मध्ये 5 सदस्य असतात.

• यामध्ये एक अध्यक्ष, एक उपाध्यक्ष आणि 3 इतर सदस्य असतात.

• यांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

नवी दिल्ली येथे राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाचे मुख्यालय आहे. 

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाची कार्ये कोणती ? 

• या संविधानाअंतर्गत किंवा सध्या लागू असलेल्या इतर कोणत्याही कायद्याअंतर्गत किंवा सरकारच्या कोणत्याही आदेशानुसार अनुसूचित जमातींसाठी प्रदान केलेल्या सुरक्षा उपायांशी संबंधित सर्व बाबींची चौकशी आणि देखरेख करणे आणि अशा सुरक्षा उपायांच्या कार्याचे मूल्यांकन करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या हक्कांपासून वंचित राहण्याच्या आणि त्यांच्या सुरक्षेच्या उपाययोजनांबद्दलच्या विशिष्ट तक्रारींची चौकशी करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या सामाजिक-आर्थिक विकासाच्या नियोजन प्रक्रियेत सहभागी होणे आणि सल्ला देणे आणि संघराज्य आणि कोणत्याही राज्यात त्यांच्या विकासाच्या प्रगतीचे मूल्यांकन करणे;

• दरवर्षी आणि आयोगाला योग्य वाटेल अशा इतर वेळी, त्या सुरक्षा उपायांच्या कार्यप्रणालीचे अहवाल राष्ट्रपतींना सादर करणे;

• अनुसूचित जमातींच्या संरक्षण, कल्याण आणि सामाजिक-आर्थिक विकासासाठी त्या सुरक्षा उपायांच्या आणि इतर उपाययोजनांच्या प्रभावी अंमलबजावणीसाठी संघ किंवा कोणत्याही राज्याने कोणत्या उपाययोजना कराव्यात याबद्दल अशा अहवालांमध्ये शिफारस करणे; 

• अनुसूचित जमातींचे संरक्षण, कल्याण, विकास आणि प्रगती या संदर्भात राष्ट्रपतींनी निर्देश दिल्याप्रमाणे इतर कार्ये पार पाडणे.

राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग वार्षिक अहवाल कोणाकडे सादर करतात ? 

• राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोग राष्ट्रपतींकडे वार्षिक अहवाल (Annual Report) सादर करतात.  

• त्यानंतर हा अहवाल राष्ट्रपती संसदेसमोर ठेवतात.

• राष्ट्रपती राज्य सरकारशी संबंधित राष्ट्रीय अनुसूचित जमाती आयोगाचा अहवाल संबंधित राज्यपालांना देखील पाठवतात.

• राज्यपाल ते राज्य विधिमंडळासमोर सादर करतात.

मत्स्य 6000 म्हणजे काय ? 

What is Matsya 6000 ? 

Subject : GS - सरकारी योजना 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 'मत्स्य 6000' कोणत्या संस्थेद्वारे विकसित केले जात आहे ? 

1. भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO)

2. राष्ट्रीय सागरी तंत्रज्ञान संस्था (NIOT) 

3. संरक्षण संशोधन आणि विकास संघटना (DRDO)

4. लार्सन अँड टुब्रो (Larsen & Toubro)

उत्तर : राष्ट्रीय सागरी तंत्रज्ञान संस्था (NIOT) 

बातमी काय आहे ? 

अलिकडेच, भारताच्या चौथ्या जनरेशनमधील गहन समुद्रात काम करू शकणाऱ्या मत्स्य-6000 या पाणबुडीने पाण्यामधली चाचणी यशस्वीरित्या पूर्ण केली.

मत्स्य 6000 काय आहे ? 

• मत्स्य 6000 ही भारताची खोल समुद्रातील पाणबुडी आहे जी महासागराच्या शोधासाठी, विशेषतः खोल समुद्रातील खाणकाम आणि जैवविविधता अभ्यासासाठी डिझाइन केलेली आहे. 

• मत्स्य 6000 ही समुद्रयान प्रकल्पाचा भाग आहे.

• मत्स्य-6000 ही पाणबुडी राष्ट्रीय सागरी तंत्रज्ञान संस्थेने (National Institute of Ocean Technology) तयार केली आहे. 

मत्स्य 6000 पाणबुडी बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• मत्स्य-6000 ही चौथ्या पिढीतील खोल -सागरात काम संशोधन करण्यासाठी तयार केलेली पाणबुडी आहे.

• मत्स्य-6000 या पाणबुडी गोलाकार असून तीचा व्यास 2.1 मीटरचा आहे.

• या पाणबुडीमध्ये तीन व्यक्ती सामावू शकतील.

• या पाणबुडी अंतर्गत, सागरी शोध आणि निरीक्षणासाठी वैज्ञानिक सेन्सर्सच्या संचासह तीन लोकांना समुद्रात 6000 मीटर खोलीवर नेले जाणार आहे.

मत्स्य 6000 पाणबुडी नेमकं काय काम करेल ? 

मत्स्य 6000 मुळे काय फायदा होईल ? 

• याद्वारे खोल समुद्रात विविध प्रकारचे वैज्ञानिक संशोधन आणि शोध घेतले जातील.

• याअंतर्गत, खोल समुद्रात असलेल्या सजीव आणि निर्जीव संसाधनांचा शोध घेतला जाईल.

• यामध्ये जैवविविधतेचा अभ्यास, खनिज संसाधनांचे सर्वेक्षण आणि सागरी पर्यावरणाचा अभ्यास यांचा समावेश आहे.

• या माहितीच्या आधारे खोल समुद्रात काम करण्यासाठी आवश्यक असलेल्या विविध प्रकारच्या तंत्रज्ञानाचा विकास केला जाईल.

समुद्रयान मिशन काय आहे ? 

• खोल महासागरात शोध घेण्यासाठी ही भारतातील पहिली मानवयुक्त मोहीम आहे.

• हा प्रकल्प केंद्र सरकारच्या ब्लू इकॉनॉमी धोरणाला पाठिंबा देणाऱ्या मोठ्या डीप ओशन मिशनचा एक भाग आहे.

• भूविज्ञान मंत्रालय (Ministry of Earth Sciences) अंतर्गत हे मिशन आहे. 

स्वामी रामकृष्ण परमहंस जयंती 

Birth Anniversary of Swami Ramakrishna Paramhansa

स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांना जयंती दिनी आदरांजली 🙏💐💐

Subject : GS - दिनविशेष, इतिहास 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांचे मूळ नाव काय आहे ? 

(SSC CHSL 2023) 

1. नरेंद्र नाथ दत्त

2. मुकुंद लाल घोष

3. गदाधर चट्टोपाध्याय 

4. वेंकटरमण अय्यर

उत्तर : गदाधर चट्टोपाध्याय 

स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांचा जन्म 18 फेब्रुवारी 1836 रोजी बंगालमधील कामारपुकुर या खेड्यात झाला. 

• त्यांचे मूळ नाव गदाधर चट्टोपाध्याय (Gadadhar Chattopadhyaya) होते. 

• त्यांनी तांत्रिक, भक्ती, वैष्णव आणि अद्वैत वेदांत यासारख्या विविध आध्यात्मिक परंपरांचे पालन केले. 

• स्वामी रामकृष्ण परमहंस हे माँ कालीचे भक्त होते.

• स्वामी रामकृष्ण परमहंस दक्षिणेश्वर कालीमातेच्या मंदिरात पुजारी म्हणून काम करत असे आणि माँ कालीची पुजा करत असे.

• स्वामी रामकृष्ण परमहंस " दक्षिणेश्वराचे संत " म्हणून प्रसिद्ध आहे. 

• स्वामी रामकृष्ण परमहंसांच्या शिकवणी प्रेम, भक्ती आणि आत्म-साक्षात्कारावर केंद्रित होत्या. 

• त्यांच्यासाठी धर्म हा एक साधन होता जो अंतिम सत्याकडे नेणारा होता आणि लोकांना वेगवेगळ्या धार्मिक परंपरांचा आदर करण्यास आणि त्याबद्दल शिकण्यास शिकवत असे.

• स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांचा असा विश्वास होता की मानवतेची सेवा करणे हे देवाची उपासना करण्यासारखे आहे.

स्वामी विवेकानंद यांचे गुरू कोण होते ? 

• स्वामी रामकृष्ण परमहंस हे स्वामी विवेकानंदांचे गुरू होते. 

रामकृष्ण मिशनची स्थापना कोणी केली ? 

• स्वामी विवेकानंदांनी आपले गुरु स्वामी रामकृष्ण परमहंस यांची शिकवण समाजापर्यंत पोहोचवण्यासाठी 1 मे 1897 रोजी रामकृष्ण मठ व रामकृष्ण मिशनची स्थापना केली.

F-35 लढाऊ विमान

F-35 Fighter Jet

Subject : GS - संरक्षण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी खालील पैकी कोणते लढाऊ विमान भारताला देण्याची ऑफर दिली आहे ? 

1. राफेल

2. एफ 35

3. सुखोई

4. मिग

उत्तर : एफ 35 (F-35) 

• राफेल हे फ्रान्स चे लढाऊ विमान आहे.

• सुखोई आणि मिग हे रशियाचे लढाऊ विमान आहे.

बातमी काय आहे ? 

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदींच्या अमेरिका दौऱ्यादरम्यान भारत - अमेरिकेदरम्यानच्या धोरणात्मक करारांची, नवीन प्रकल्पांची घोषणा करण्यात आली.

• भारत आणि अमेरिकेने एकमेकांमधला लष्करी समन्वय वाढवण्याचं ठरवलं आहे. 

• यादरम्यानच अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष डोनाल्ड ट्रम्प यांनी F-35 ही अमेरिकन फायटर जेट्स भारताला देण्याची ऑफर दिली.

F-35 ही अमेरिकन फायटर जेट्स बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• F- 35 लढाऊ विमान 'लॉकहीड मार्टिन' (Lockheed Martin) या अमेरिकन कंपनीने तयार केली आहे.

• ही अत्याधुनिक विमानं जगातली सर्वात भेदक, कोणत्याही परिस्थितीत टिकू शकणारी आणि सर्वाधिक कनेक्टेड असणारी जगातली फायटर जेट्स असल्याचं या कंपनीचे म्हणणे आहे. 

• F- 35 लढाऊ विमान हे " पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमान " (5th Generation Fighter Jets) आहेत.

पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमान म्हणजे काय ? 

5th Generation Fighter Jets?

• आजपर्यंत हे सर्वात प्रगत लढाऊ विमान आहेत. 

• फिफ्थ जनरेशन' म्हणजे आजवरच्या फायटर जेट्सपेक्षा अत्याधुनिक,अचूक हल्ला करणारी, भेदक,वेगवान आणि आव्हानात्मक परिस्थितीतसुद्धा पायलटला टेक्नॉलॉजीच्या मदतीने फायदा मिळवून देणारी.

पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमानात कोणती वैशिष्ट्ये असतात ? 

• गुप्त तंत्रज्ञान (Stealth Technology) :

विमाने रडारवर कमीत कमी दिसते, ज्यामुळे ते शत्रूपासून वाचण्यास मदत करते.

• आधुनिक एव्हिओनिक्स (Advanced Avionics) :

यात अत्याधुनिक सेंसर आणि देखरेख प्रणाली आहेत, ज्यामुळे पायलट युद्धात चांगले निर्णय घेऊ शकतो.

• अत्याधुनिक शस्त्रास्त्र प्रणाली (Advanced Weapon Systems) :

विविध प्रकारचे बॉम्ब आणि क्षेपणास्त्रे लोड करण्याची आणि लक्ष्य करण्याची क्षमता आहे.

• कनेक्टिव्हिटी (Connectivity) :

हे विमान नेटवर्क-आधारित लढाऊ रणनीतींना प्रोत्साहन देण्यास सक्षम आहे, ज्यामुळे वैमानिकांना इतर विमाने आणि जमिनीवरील नियंत्रणासह माहितीची त्वरित देवाणघेवाण करता येते.

पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमान कोण कोणत्या देशांकडे आहे ? 

• फिफ्थ जनरेशन फाइटर जेट्स फक्त अमेरिका, रशिया आणि चीन या तीन देशांकडेच आहे. 

भारताकडे स्वतः चे पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमान आहे का ? 

नाही 

• परंतु भारत स्वतः 'फिफ्थ जनरेशन फायटर जेट' विकसित करत आहे.

• एप्रिल 2024 मध्ये, कॅबिनेट कमिटी ऑन सिक्युरिटी (CCS) ने स्वदेशी पाचव्या पिढीतील लढाऊ विमानांच्या डिझाइन आणि विकासासाठीच्या प्रकल्पाला मंजुरी दिली. 

• या प्रकल्पाचे नाव आहे AMCA म्हणजेच 'ॲडव्हान्स्ड मिडियम कॉम्बॅट एअरक्राफ्ट' असं आहे.

• बंगळुरूमध्ये नुकत्याच पार पडलेल्या 'एरो इंडिया' (AERO India) शोमध्ये या विमानांची झलक दाखवण्यात आली.

न्यूट्रिनो म्हणजे काय ? 

शास्त्रज्ञांना न्यूट्रिनो कण कोठे सापडले ? 

High-Energy ‘Neutrino’ Detected

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रसायनशास्त्र, अणूंची रचना 

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान विधाने असलेला पर्याय निवडा.

1. अलिकडेच भूमध्य समुद्राखाली शास्त्रज्ञांना न्यूट्रिनो कण सापडले.

2. या कणांना "भूत कण" (Ghost Particles) या नावाने देखील ओळखले जाते.

3. विश्वात दुसरी सर्वात मोठी संख्या न्यूट्रिनो कणांची आहे. 

4. वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत. 

उत्तर : वरील सर्व पर्याय योग्य आहेत. 

बातमी काय आहे ? 

• सिसिली (इटली) जवळ भूमध्य समुद्राखाली शास्त्रज्ञांना न्यूट्रिनो कण सापडले आहेत.

न्यूट्रिनो बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• KM3NeT (क्यूबिक किलोमीटर न्यूट्रिनो टेलिस्कोप) प्रकल्पांतर्गत शास्त्रज्ञांनी भूमध्य समुद्रात न्यूट्रिनो कण शोधले आहेत. 

• यासाठी सिसिलीजवळील भूमध्य समुद्राच्या खाली खोलवर बांधल्या जाणाऱ्या वेधशाळेचा वापर करून शास्त्रज्ञांना उच्च-ऊर्जा असलेला न्यूट्रिनो आढळला आहे.

• आतापर्यंत सापडलेल्या इतर कोणत्याही न्यूट्रिनो कणांपेक्षा नवीनतम न्यूट्रिनो कण 30 पट जास्त ऊर्जावान आहे.

• हे न्यूट्रिनो जिनिव्हा येथील जगातील सर्वात मोठ्या आणि सर्वात शक्तिशाली कण प्रवेगक लार्ज हॅड्रॉन कोलायडरने तयार केलेल्या कणांपेक्षा १०,००० पट जास्त ऊर्जावान आहेत.

न्यूट्रिनो म्हणजे काय ? 

• न्यूट्रिनो हे लहान कण आहेत, जे इलेक्ट्रॉन्ससारखेच आहेत, परंतु त्यात कोणताही विद्युत भार नसतो. 

• ब्रह्मांड ज्या मूलभूत कणांपासून तयार झाले आहे त्यापैकी न्यूट्रिनो एक आहेत. 

• फोटॉननंतरचे विश्वात दुसरी सर्वात मोठी संख्या न्यूट्रिनो कणांची आहे. 

न्यूट्रिनोचा अभ्यास करणे इतके महत्त्वाचे का आहे ? 

• हे वैश्विक किरणांचे स्रोत शोधण्यात मदत करतात.

• हे कण कोणत्याही अडथळ्याशिवाय अवकाशातील तारे, ग्रह इत्यादी कोणत्याही पदार्थातून जाऊ शकतात.

• या कणांना "भूत कण" (Ghost Particles) या नावाने देखील ओळखले जाते.

• उच्च ऊर्जा न्यूट्रिनोचा अभ्यास केल्याने खगोल भौतिकशास्त्रज्ञांना त्या अंतराळ यंत्रणा आणि आपल्या आकाशगंगेच्या केंद्रासारख्या प्रदेशांचा शोध घेण्यास मदत होऊ शकते. 

• न्यूट्रिनोचा अभ्यास अद्याप सुरुवातीच्या टप्प्यात आहे आणि विश्वातील काही सर्वात ऊर्जावान घटनांचा उलगडा करण्यासाठी विश्वातील त्यांची भूमिका समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.

आद्य क्रांतिकारक वासुदेव बळवंत फडके 

Freedom Fighter Vasudev Balwant Phadke

आद्य क्रांतिकारक वासुदेव बळवंत फडके यांना पुण्यतिथी दिनी मानवंदना 🙏💐💐

Subject : GS - महाराष्ट्राचा इतिहास, दिनविशेष, व्यक्ती

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) आद्य क्रांतिकारक म्हणून कोणाला ओळखले जाते ?

(सरळसेवा भरती, पोलीस भरती, MPSC गट क 2021)

1. वि.दा. सावरकर 

2. राजा राममोहन रॉय

3. वासुदेव बळवंत फडके

4. श्यामजी कृष्ण वर्मा 

उत्तर : वासुदेव बळवंत फडके

जन्म , शिक्षण आणि नोकरी : 

• वासुदेव बळवंत फडके यांचा जन्म 4 नोव्हेंबर 1845 रोजी महाराष्ट्राच्या रायगड जिल्ह्यातील शिरढोण या गावी झाला. 

• त्यांचे प्राथमिक शिक्षण शिरढोण येथे झाले. 

• त्यांचे माध्यमिक शिक्षण कल्याण, मुंबई, पुणे या ठिकाणी झाले. 

• कौटुंबिक आर्थिक परिस्थितीमुळे त्यंनी पुढील शिक्षण सोडले आणि नोकरीला सुरुवात केली.

वासुदेव बळवंत फडके हे कोणत्या खात्यात लिपिक होते ? 

(MPSC combine 2018)

• वासुदेव बळवंत फडके हे सुरुवातीला रेल्वे खात्यात लिपिक होते.

• त्यानंतर त्यांनी लष्करी खात्यात लेखा विभागात कार्य केले. 

• वेळेवर रजा मंजूर न झाल्यामुळे आजारी आईची भेट झाली नाही, त्यामुळे त्यांनी नोकरी सोडून दिली. 

स्वातंत्र्यासाठी सशस्त्र लढा उभारला :

• पुढे पुण्यात क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके यांची भेट क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे यांच्यासोबत झाल्यानंतर स्वातंत्र्यासाठी सशस्त्र सेना उभी करण्याची इच्छा त्यांच्या मनात प्रबळ झाली. 

• रामोशी, कोळी, मांग, मुसलमान यांच्या मदतीने त्यांनी आदिवासींची फौज संघटित केली. 

• स्वातंत्र्यासाठी, ब्रिटिश सरकारी खजिना लुटून पैसा उभारावयाचा आणि नव्या टोळ्या उभारून सरकारला हैराण करून सोडायचे, असा क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके यांचा विचार होता. 

• 20 फेब्रुवारी 1879 ला क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके आणि त्यांच्या फौजेने दरोडे टाकले. 

• दौलतराव नाईक यांच्या मदतीने लोणी जवळ धामारी गावाजवळ पहिला दरोडा घातला त्यात 3000 रुपये मिळविले. 

 ‘लढाऊ राष्ट्रवादाचे जनक’ कोणाला म्हणतात ? आणि का ? 

• क्रांतीवीर वासुदेव बळवंत फडके यांनी ब्रिटिश सरकारविरुद्ध स्वातंत्र्यासाठी जो सशस्त्र लढा पुकारला, तो एकाकी होता. 

• त्यांना पुरेसे अनुयायी लाभले नाहीत व शस्त्रसामग्रीही मिळाली नाही; 

• तरीसुद्धा भारतात त्यांनी सशस्त्र लढ्याची मुहूर्तमेढ रोवली. 

• ही सशस्त्र उठावाची चळवळ पुढे विसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धात देशभर पसरली. 

• म्हणून क्रांतीवीर वासुदेव बळवंत फडके यांना ‘लढाऊ राष्ट्रवादाचे जनक’ म्हणतात.

• त्यांना भारतीय सशस्त्र बंडाचे जनक ('Father of the Indian Armed Rebellion') म्हणूनही ओळखले जाते. 

फितुरीमुळे क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके पकडले गेले : 

• सरकारने त्यांना पकडण्यासाठी बक्षीस जाहीर केले आणि त्यांना पकडण्यासाठी मेजर डॅनियल ला मोहिमेवर धाडले.

• फितुरीमुळे ब्रिटिशांना क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके यांचा ठावठिकाणा मिळाला.

• 23 जुलै 1879 ला विजापूर जवळील देवर नावडगी या गावच्या बाहेर बौद्ध विहार मध्ये गाढ झोपेत असताना त्यांना अटक करण्यात आली.

• पुणे येथे त्यांच्यावर खटला चालविण्यात आला. 

• ग. वा. जोशी (सार्वजनिक काका) यांनी त्यांचे वकीलपत्र घेतले.

• उच्च न्यायालयात त्यांच्या बचावाचे काम महादेव चिमाजी आपटे यांनी केले.

ब्रिटिशांनी वासुदेव बळवंत फडके यांना कोणत्या कारागृहात ठेवले होते ?

(MPSC STI 2013) 

• क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके यांना जन्मठेपेची – काळ्या पाण्याची शिक्षा फर्मावली.

• 3 जानेवारी 1880 रोजी तेहरान बोटीने त्यांना यमन देशातील एडन या ठिकाणी पाठवण्यात आले.

• ब्रिटिशांनी वासुदेव बळवंत फडके यांना एडनच्या कारागृहात ठेवले होते.

मृत्यू : 

• तुरुंगातील हाल, एडनची उष्ण हवा यांमुळे क्रांतिवीर वासुदेव बळवंत फडके यांची प्रकृती बिघडली.

• 17 फेब्रुवारी 1883 रोजी एडनच्या कारागृहात त्यांचे निधन झाले. 

क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे 

Krantiguru Lahuji Salve

आद्यक्रांतीगुरु लहुजी वस्ताद साळवे यांना पुण्यतिथी दिनी मानवंदना 🙏💐💐

Subject : GS - महाराष्ट्राचा इतिहास, दिनविशेष, व्यक्ती

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे यांचा जन्म खालीलपैकी कोणत्या जिल्ह्यात झाला ?

1. मुंबई

2. पुणे

3. रत्नागिरी

4. नाशिक

उत्तर : पुणे

क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे यांबद्दल IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे यांचा जन्म 14 नोव्हेंबर 1794 रोजी पुण्यातील पुरंदर किल्ल्याच्या पायथ्याशी असलेल्या पेठ या गावी झाला.

• लहुजी हे राघोजी साळवे आणि विठाबाई साळवे यांचे पुत्र होते.

• छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या सैन्यात लहुजींचे पूर्वज काम करत; त्यांच्या कामगिरीमुळे छत्रपतींनी लहुजींच्या पूर्वजांना राऊत ही पदवी बहाल केली.

• पूर्वजांप्रमाने लहुजीही युद्धकलेत निपुण होते.

• दांड पट्टा चालवणे, तलवारबाजी, घोडेस्वारी, बंदूक चालवणे व निशाणेबाजी या सर्व युद्धकलेमध्ये क्रांतिगुरू लहुजी साळवे निपुण होते.

• देशाच्या स्वातंत्र्यासाठी क्रांतिकारकांची सेना त्यांनी निर्माण केली.

• त्यांच्या प्रशिक्षण केंद्रात सर्वच समाजाचे युवक तालीम घेत होते.

• लोकमान्य टिळक, वासुदेव बळवंत फडके, महात्मा फुले, गोपाळ गणेश आगरकर, चाफेकर बंधू यांसारखे अनेक स्वातंत्र्य सैनिक त्यांच्या तालमीत तयार झाले.

• राष्ट्रभक्तीचे ज्वलंत प्रतीक क्रांतीगुरू लहुजी साळवे यांनी तरुणांना संघटन कसे करावे, समाजकार्यात व राष्ट्रकार्यात स्वतःला वाहून कसे घ्यावे याची बोध दिले.

• त्यांच्या या शिकवणीतून अनेक क्रांतिकारकांनी तसेच समाजकारकांनी देशाच्या स्वातंत्र्यलढ्यात आपले मोलाचे योगदान दिले.

इंग्रज - मराठा शेवटचे युद्ध (Third Anglo-Maratha War) : 

• इंग्रज-मराठा युद्धांमध्ये तिसरे इंग्रज-मराठा युद्ध हे शेवटचे युद्ध होते. 

• हे युद्ध इ.स. 1817-18 मध्ये झाले होते. 

• या युद्धात इंग्रजांनी मराठ्यांना हरवून जवळपास संपूर्ण भारतावर नियंत्रण मिळवले.

• 1817-18 रोजी इंग्रजांबरोबर खडकी येथील युद्धात वयाच्या 23 व्या वर्षी क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे यांनी वडिलांसोबत पराक्रम गाजवला. 

• राघोजींनी मावळ्यांसोबत इंग्रज सैन्याशी कडवी झुंज दिली. 

• खडकी पासून आजच्या वाकडेवाडी पर्यंत इंग्रज सैन्याशी बापलेक व मावळे शर्थीने लढले. 

• याच युद्धात लहुजींचे वडील राघोजी धारातीर्थी पडले.

• " जगेल तर देशासाठी आणि मरेन तर देशासाठी " ही भीष्मप्रतिज्ञा क्रांतिगुरू लहुजी वस्ताद साळवे यांनी आपल्या वडिलांना श्रद्धांजली वाहताना घेतली. 

आद्यक्रांतीगुरु : 

• 1818 ते 1881 या प्रदीर्घ कालावधीत ब्रिटिशांविरुद्ध सशस्त्र क्रांती कारक /देशभक्त तयार करण्याचे अत्यंत मोलाचे कार्य त्यांनी केले.

• त्यामुळे क्रांतीवीर लहुजी वस्ताद साळवे यांना यांना आद्यक्रांतीगुरु या पदवीने सन्मानित केले जाते.

आद्यक्रांतीगुरु लहुजी वस्ताद साळवे यांची समाधी कोठे आहे ? 

• 17 फेब्रुवारी 1881 रोजी पुण्याच्या संगमवाडी या ठिकाणी आद्यक्रांतीगुरु लहुजी वस्ताद साळवे यांची प्राणज्योत मावळली.

• आद्यक्रांतीगुरु लहुजी वस्ताद साळवे यांची समाधी संगमवाडी, पुणे येथे आहे.