15 वा राष्ट्रीय मतदार दिन 2025 

15th National Voters' Day 2025

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र - निवडणूक

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय मतदार दिन केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1) 25 जानेवारी

2) 26 जानेवारी

3) 15 ऑगस्ट 

4) 26 नोव्हेंबर

उत्तर : 25 जानेवारी

बातमी काय आहे ? 

• 15 व्या राष्ट्रीय मतदार दिनानिमीत्त आज, 25 जानेवारी 2025 रोजी नवी दिल्ली इथे राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या प्रमुख उपस्थितीत कार्यक्रम पार पडला. 

• भारतीय निवडणूक आयोग यंदा आपल्या समर्पित राष्ट्रसेवेची 75 वर्षे साजरी करत आहे.

• निवडणूक आयोगाच्या "इंडिया व्होट्स 2024: सागा ऑफ डेमॉक्रसी" या कॉफी टेबल पुस्तकाची पहिली प्रत मुख्य निवडणूक आयुक्त श्री राजीव कुमार यांच्या हस्ते माननीय राष्ट्रपतींना देण्यात आली.

राष्ट्रीय मतदार दिन 25 जानेवारीलाच का साजरी केला जातो ?

• 25 जानेवारी 1950 रोजी भारतीय निवडणूक आयोगाची ( Election Commission of India ) स्थापना करण्यात आली.

• भारतीय निवडणूक आयोगाच्या स्थापना दिनाचे महत्त्व लक्षात घेता 25 जानेवारी हा दिवस राष्ट्रीय मतदाता दिन म्हणून साजरा केला जातो.

पहिला राष्ट्रीय मतदार दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

• 25 जानेवारी 2011 रोजी सर्वप्रथम राष्ट्रीय मतदार दिन साजरा केला गेला. 

• तत्कालीन राष्ट्रपती प्रतिभाताई पाटील यांनी पहिल्यांदा राष्ट्रीय मतदार दिन साजरा केला.

राष्ट्रीय मतदार दिन का साजरा केला जातो ?

राष्ट्रीय मतदार दिन साजरी करण्याचा उद्देश काय आहे ? 

• लोकशाही मतदानाचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे. याबाबत नागरिकांमध्ये जागरूकता निर्माण करण्यासाठी राष्ट्रीय मतदार दिन साजरा केला जातो.

• नवीन मतदारांना मतदान यादीत नोंदणी करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे, त्यासाठी सुविधा देणे तसेच जास्तीत जास्त नाव नोंदणी करून लोकांना त्यांच्या अधिकाराबाबत जागृत करणे हा राष्ट्रीय मतदार दिनाचा मुख्य उद्देश आहे.

• भारतात 18 वर्षानंतर प्रत्येक व्यक्तीला मतदानाचा अधिकार आहे.

• धर्म,जात, लिंग, वर्ण, संप्रदाय या निकषांवर भेदभाव न करता कोणताही व्यक्ती मतदानाचा अधिकार बजावू शकतो. 

• भारताचे धर्मनिरपेक्ष राष्ट्र म्हणून ही बाब महत्त्वपूर्ण आहे.

राष्ट्रीय मतदार दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

• या वर्षीची संकल्पना, "मतदानाइतके महत्वाचे काहीही नाही, मी मतदान करतोच" (Nothing Like Voting, I Vote for Sure) ही आहे. 

• ही संकल्पना निवडणूक प्रक्रियेतील मतदारांच्या सहभागाच्या महत्त्वावर जोर देते आणि मतदारांना त्यांच्या मताधिकाराचा वापर करण्यात अभिमान बाळगण्यास प्रोत्साहित करते.

भारतीय निवडणूक आयोगा संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

Election Commission of India (ECI)

भारतीय निवडणूक आयोगाची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

• भारतीय संविधानाच्या तरतुदीनुसार 25 जानेवारी 1950 रोजी भारतीय निवडणूक आयोगाची स्थापना करण्यात आली.     

• 25 जानेवारी हा दिवस राष्ट्रीय मतदार दिवस म्हणून साजरा केला जातो.

• सचिवालय : भारतीय निवडणूक आयोगाचे सचिवालय नवी दिल्ली येथे आहे. 

राज्यघटनेत कलम 324 ते 329 कशाशी संबंधित आहे ? 

• भारतीय संविधानाचा भाग XV निवडणुकांची संबंधित आहे.

• राज्यघटनेतील कलम 324 ते 329 भारतीय निवडणूक आयोग आणि सदस्य यांची पात्रता, अधिकार, कार्यकाळ, कार्य इत्यादींशी संबंधित आहे.

भारतीय निवडणूक आयोगाची रचना, शपथ, कार्यकाळ : 

‣ भारतीय निवडणूक आयोगामध्ये एक प्रमुख निवडणूक आयुक्त आणि दोन निवडणूक आयुक्त असतात.

‣ नियुक्ती : त्यांची नियुक्ती भारताचे राष्ट्रपती करतात.

‣ कालावधी : त्यांचा कार्यालयीन कालावधी 6 वर्षे किंवा 65 वर्षे वयापर्यंत, यांपैकी जे आधी असेल ते निश्चित आहे.

‣ दर्जा, पगार आणि भत्ते : त्यांचा दर्जा भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या न्यायाधीशांच्या समान असतो. आणि त्याप्रमाणेच पगार व भत्ते त्यांना असतात.

‣ संविधानाच्या कलम 324 अनुसार भारताचे राष्ट्रपती, उपराष्ट्रपती, लोकसभा, राज्यसभा, विधानसभा आणि विधान परिषद यांच्या निवडणुकांची देखरेख, दिशा आणि नियंत्रण याचे अधिकार भारतीय निवडणूक आयोगाकडे असतील.

भारताचे वर्तमान मुख्य निवडणूक आयुक्त (Chief Election Commissioner) कोण आहे ?

श्री राजीव कुमार हे देशाचे मुख्य निवडणूक आयुक्त आहे. 

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम

"Hamara Samvidhan Hamara Swabhiman"

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम केव्हा सुरू करण्यात आली ?

1. 26 जानेवारी 2023

2. 24 जानेवारी 2024

3. 15 ऑगस्ट 2024

4. 26 नोव्हेंबर 2024

उत्तर : 24 जानेवारी 2024

बातमी काय आहे ? 

• देशभरात गेले वर्षभर हमारा संविधान हमारा सन्मान ही मोहीम यशस्वीरित्या राबवली गेली.

• या यशानिमीत्त न्याय विभागाने उत्तर प्रदेशात प्रयागराज इथे सुरू असलेल्या महाकुंभ मेळ्यादरम्यान 24 जानेवारी 2025 रोजी एका विशेष कार्यक्रमाचे आयोजन केले.

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम केव्हा सुरू करण्यात आली ? 

24 जानेवारी 2024 रोजी नवी दिल्लीतील डॉ. बी. आर. आंबेडकर आंतरराष्ट्रीय केंद्रात उपराष्ट्रपतींच्या हस्ते 'हमारा संविधान हमारा सन्मान' मोहिम सुरू करण्यात आली. 

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीम काय आहे ? 

हमारा संविधान हमारा सन्मान मोहीमेचे उद्दिष्ट कोणते ?

• "हमारा संविधान हमारा सन्मान" ही मोहीम भारतीय राज्यघटना, त्याचा इतिहास आणि आजच्या जगामध्ये त्याची प्रासंगिकता याबद्दल जागरुकता पसरवण्यासाठी एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

• भारतीय राज्यघटना आणि नागरिकांच्या कायदेशीर अधिकारांविषयी जागरूकता वाढविण्याच्या दिशेचे एक महत्त्वपूर्ण पाऊल म्हणून, न्याय विभागाने हमारा संविधान हमारा सन्मान ही मोहीम सुरू केली होती. 

• 2047 पर्यंत विकसित भारत घडवण्याचे स्वप्न साकार करण्यासाठी देशातल्या प्रत्येक नागरिकाने सक्रिय योगदान देण्यासाठी 

• भारताच्या प्रजासत्ताकाचे 75 वे वर्ष आणि राज्यघटना स्वीकारल्याच्या 75 व्या वर्धापन दिनाचे औचित्य साधून ही मोहीम सुरू केली गेली होती.

राष्ट्रीय बालिका दिवस 

National Girl Child Day

Subject : GS - दिनविशेष, सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात दरवर्षी राष्ट्रीय बालिका दिन कधी साजरा केला जातो ? 

(SSC CGL 2020- 2021)

1. 5 जून

2. 12 मे

3. 24 जानेवारी

4. 9 सप्टेंबर

उत्तर : 24 जानेवारी

राष्ट्रीय बालिका दिनाबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• राष्ट्रीय बालिका दिन, भारतात दरवर्षी 24 जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. 

• मुलींचे हक्क, शिक्षण आणि कल्याण यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी हा दिवस समर्पित आहे. 

राष्ट्रीय बालिका दिन साजरी करण्यास केव्हा पासून सुरुवात झाली ? 

महिला आणि बाल विकास मंत्रालयाने (Ministry of Women and Child Development) 2008 मध्ये राष्ट्रीय बालिका दिन साजरी करण्यास सुरुवात केली.

आपण राष्ट्रीय बालिका दिन का साजरी करतो ? 

राष्ट्रीय बालिका दिन का साजरी करण्याचा उद्देश कोणता ? 

• राष्ट्रीय बालिका दिन ही मुलींच्या हक्कांबद्दल जागरुकता वाढवण्याची आणि त्यांना लैंगिक भेदांपासून मुक्त समान संधी आणि समर्थन प्रदान केले जाण्याची खात्री करण्याची संधी आहे.

• हा दिवस मुलींना भेडसावणाऱ्या असमानतेवर प्रकाश टाकण्याचा प्रयत्न करतो, 

• मुलींबद्दलचा सामाजिक दृष्टिकोन बदलणे, 

• स्त्री भ्रूणहत्येसारख्या समस्यांचे निराकरण करणे, 

• घटत्या लिंग गुणोत्तराबद्दल जागरुकता निर्माण करणे

• मुलींसाठी अधिक समावेशक आणि न्याय्य वातावरण निर्माण करणे 

• मुलींना शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देणे आणि समाजाला मुलींना समान मानण्यास आणि त्यांचा आदर करण्यास प्रोत्साहित करतो. 

• या दिवसाचा उद्देश मुलींना सशक्त करण्यासाठी जागरुकता वाढवणे आणि लिंगभेदाच्या अडथळ्यांशिवाय वाढू शकेल असे वातावरण निर्माण करणे हा आहे.

राष्ट्रीय बालिका दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

" उज्ज्वल भविष्यासाठी मुलींना सक्षम बनवणे " ही राष्ट्रीय बालिका दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) आहे.  

"Empowering Girls for a Bright Future"  

मुलींसाठी सरकारी योजना कोणत्या ? 

• त्याचबरोबर महिला वसतिगृहे, मुलींना माध्यमिक शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देण्यासाठी राष्ट्रीय योजना यांसारख्या अनेक योजना सरकार राबवत आहेत. 

नोट : 

24 जानेवारी हा दिवस भारतात राष्ट्रीय बालिका दिन (National Girl Child Day) म्हणून साजरी करतात. 

11 ऑक्टोबर हा दिवस आंतरराष्ट्रीय बालिका दिन (International Day of the Girl) म्हणून साजरी करतात. 

कर्पूरी ठाकूर  

Karpoori Thakur

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती

जननायक कर्पूरी ठाकूर यांना जयंती दिनी मानवंदना 🙏💐💐

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 मध्ये जननायक कर्पूरी ठाकूर यांना मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले. ते खालील पैकी कोणत्या राज्याचे मुख्यमंत्री होते ? 

1. महाराष्ट्र

2. राजस्थान

3. बिहार

4. मध्य प्रदेश

उत्तर : बिहार

जननायक कर्पूरी ठाकूर यांची 101 वी जयंती मोठ्या उत्साहात साजरी 

‘भारतरत्न’ कर्पूरी ठाकूर कोण आहेत ? 

जन्म : 

जननायक कर्पूरी ठाकूर यांचा जन्म 24 जानेवारी 1924 रोजी बिहार च्या समस्तीपूर जिल्ह्यातील पितौंझिया (आताचे कर्पूरीग्राम) गावात झाला.  

स्वातंत्र्य चळवळीत सहभाग आणि सामाजिक कार्य : 

• ‘ भारत छोडो ’ आंदोलनात सामील होण्यासाठी त्यांनी आपले महाविद्यालयीन शिक्षण सोडले. 

• स्वातंत्र्य चळवळीत सामील झाल्यामुळे त्यांनी 26 महिने तुरुंगात काढले.

• देशाला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर त्यांनी आपल्या गावातील शाळेत शिक्षक म्हणून काम केले.  

• मागासवर्गीय समाजाचा विकास आणि सामाजिक न्यायाची कल्पना ही तळागाळात पोहोचवण्यासाठी कर्पूरी ठाकूर हे ओळखले जातात. 

• भारतरत्न’ कर्पूरी ठाकूर यांना बिहारमध्ये जननायक म्हणतात. 

मुख्यमंत्री कर्पूरी ठाकूर : 

• बिहारच्या राजकारणात कर्पूरी ठाकुर हे अतिशय सन्माननीय नाव आहे.

• बिहारच्या राजकारणात त्यांना गरिबांचा सर्वात मोठा आवाज मानलं जायचं.

• जननायक कर्पूरी ठाकूर यांनी बिहारचे एकदा उपमुख्यमंत्री आणि दोनदा मुख्यमंत्रीपद भूषविले.

• ते बिहारचे पहिले बिगर काँग्रेसी मुख्यमंत्री होते.

• 1967 मध्ये पहिल्यांदा उपमुख्यमंत्री झाल्यावर त्यांनी इंग्रजीची अट रद्द केली. त्यामुळे त्यांच्यावर खूप टीका झाली पण त्यांच्यामुळेच शिक्षणाची गंगा सर्वसामान्यांपर्यंत पोहोचली.  

• 1971 मध्ये मुख्यमंत्री झाल्यानंतर शेतकऱ्यांना मोठा दिलासा देत त्यांनी जमिनींवरील महसूल कर बंद केला.

• आर्थिकदृष्ट्या गरीब मुलांच्या शाळेची फी माफ करण्याचं कामही त्यांनी केलं. 

• बिहार राज्यात मॅट्रिकपर्यंत मोफत शिक्षण देण्याची घोषणा जननायक कर्पूरी ठाकूर यांनी केली, असा निर्णय घेणारे ते देशातील पहिले मुख्यमंत्री होते.

• मुख्यमंत्री झाल्यावर त्यांनी राज्यातील सरकारी नोकऱ्यांमध्ये मागासवर्गीयांना आरक्षण लागू केले. 

• मुंगेरीलाल आयोगाच्या शिफारशीवरून त्यांनी मागासवर्गीयांना नोकऱ्यांमध्ये 27 टक्के आरक्षणाची व्यवस्था लागू केली.

मृत्यू : 

जननायक कर्पूरी ठाकूर यांचं 17 फेब्रुवारी 1988 रोजी, वयाच्या 64 व्या वर्षी हृदयविकाराच्या झटक्याने निधन झालं.

भारतरत्न पुरस्कार : 

2024 मध्ये जननायक कर्पूरी ठाकूर यांना मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्कार देऊन गौरविण्यात आले.

उत्तर प्रदेश स्थापना दिन 

76th Foundation Day of Uttar Pradesh

Subject : GS - दिनविशेष, राज्यशास्त्र, भूगोल

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील पैकी कोणत्या राज्याला स्वातंत्र्यापूर्वी संयुक्त प्रांत म्हणून ओळखले जात असे ? 

1. उत्तर प्रदेश

2. महाराष्ट्र

3. तामिळनाडू

4. पश्चिम बंगाल

उत्तर : उत्तर प्रदेश

बातमी काय आहे ? 

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी आज उत्तर प्रदेशातील जनतेला राज्य स्थापना दिनानिमित्त शुभेच्छा दिल्या. 

उत्तर प्रदेश राज्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

24 जानेवारी 2025 रोजी 76 वा उत्तर प्रदेश स्थापना दिन साजरा करण्यात आला. 

उत्तर प्रदेश स्थापना दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

"विकास आणि वारसा: उत्तर प्रदेश प्रगतीच्या मार्गावर" ही उत्तर प्रदेश स्थापना दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) आहे. 

Development and Heritage: Uttar Pradesh on the Path to Progress

उत्तर प्रदेश राज्य स्थापना दिन केव्हा असतो ?

• पूर्वी ब्रिटीश काळात हा भाग आग्रा आणि अवधचा संयुक्त प्रांत म्हणून ओळखला जात असे. 

• 1935 मध्ये, त्याचे नाव बदलून संयुक्त प्रांत करण्यात आले.

• 24 जानेवारी 1950 रोजी भारताच्या स्वातंत्र्यानंतर राज्याचे नाव उत्तर प्रदेश ठेवण्यात आले.

उत्तर प्रदेश राज्याचे राज्यपाल कोण आहेत ? 

श्रीमती आनंदीबेन पटेल (Anandiben Patel) या उत्तर प्रदेश च्या वर्तमान राज्यपाल आहेत.

उत्तर प्रदेश राज्याचे मुख्यमंत्री कोण आहेत ? 

भारतीय जनता पक्षाचे श्री योगी आदित्यनाथ (Yogi Adityanath) हे उत्तर प्रदेशचे विद्यमान मुख्यमंत्री आहेत.

उत्तर प्रदेश राज्याची राजधानी कोणती ? 

लखनऊ (Lucknow) ही उत्तर प्रदेशची राजधानी आहे. 

भारताच्या उत्तर प्रदेश राज्याला लागून कोणत्या देशाची सीमा आहे ? 

उत्तर प्रदेश राज्याला लागून नेपाळ देशाची सीमा आहे. 

भारतात सर्वाधिक लोकसंख्या कोणत्या राज्याची आहे ? 

लोकसंख्येच्या दृष्टीने उत्तर प्रदेश भारतातील सर्वात मोठे राज्य आहे. 

उत्तर प्रदेश मधील प्रमुख शहरे कोणती ? 

• लखनऊ : उत्तर प्रदेश ची राजधानी 

• प्रयागराज, वाराणसी, अयोध्या, मथुरा : सांस्कृतिक महत्त्व असलेले शहरे 

• प्रयागराज : गंगा, यमुना आणि सरस्वती या तीन नद्यांचा संगम (त्रिवेणी संगम) असलेले पवित्र ठिकाण

• प्रयागराज या पवित्र शहरात यंदाचा महाकुंभ मेळा भरणार आहे.

• आगरा : यमुना नदी काठी असलेला प्रसिद्ध ताजमहाल या ठिकाणी आहे. 

• मेरठ : भारतीय स्वातंत्र्य लढ्यातील 1857 च्या उठावाची सुरूवात मेरठ या ठिकाणाहून झाली. ( SSC 2023)

• तसेच झाँसी, बरेली, नोएडा, मिर्झापूर इत्यादी शहरे प्रसिद्ध आहेत. 

सुकन्या समृद्धी योजना

Sukanya Samriddhi Yojana  

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सुकन्या समृद्धी योजने बद्दल खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान विधाने असलेला पर्याय निवडा.

अ) ही योजना 22 जानेवारी 2015 रोजी सुरू करण्यात आली आहे. 

ब) ही योजना बेटी बचाओ, बेटी पढाओ मोहिमेचा एक भाग आहे.

क) मुलीच्या शिक्षण आणि लग्नाच्या खर्चास मदत म्हणून ही योजना तयार केलेली आहे. 

पर्याय : 

1. फक्त अ आणि ब बरोबर

2. फक्त अ आणि क बरोबर

3. फक्त ब आणि क बरोबर

4. अ, ब आणि क बरोबर

उत्तर : अ, ब आणि क बरोबर

बातमी काय आहे ? 

• 22 जानेवारी 2025 रोजी सुकन्या समृद्धी योजनेची 10 वर्षे पूर्ण होत आहेत. 

• नोव्हेंबर 2024 पर्यंत, 4.1 कोटी सुकन्या समृद्धी खाती उघडली गेली आहेत, जी योजनेचे यश आणि सर्वसमावेशकता आणि प्रगतीला चालना देण्यासाठीची या योजनेची भूमिका अधोरेखित करते.

सुकन्या समृद्धी योजना केव्हा सुरू करण्यात आली ? 

22 जानेवारी 2015 रोजी पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी बेटी बचाओ, बेटी पढाओ मोहिमेचा एक भाग म्हणून सुकन्या समृद्धी योजना सुरू केली.

सुकन्या समृद्धी योजनेचे उद्दिष्ट काय ? 

सुकन्या समृद्धी योजना का सुरू करण्यात आली ? 

• मुलीच्या शिक्षण आणि लग्नाच्या खर्चास मदत म्हणून ही योजना तयार केलेली आहे. 

• या योजनेमार्फत केलेली गुंतवणूक मुलीच्या शिक्षणास आणि लग्नासाठी लागणाऱ्या खर्चासाठी उपयोगी पडू शकते. 

• मुलींच्या भविष्यातील कल्याणासाठी बचतीला प्रोत्साहन देण्यासाठी.

• मुलींची आर्थिक सुरक्षा आणि सामाजिक सशक्तीकरणासाठी बेटी पढाओ मोहिमेचा एक भाग म्हणून सुकन्या समृद्धी योजना सुरू करण्यात आली. 

सुकन्या समृद्धी योजना काय आहे ? 

• सरकारची केवळ मुलींसाठीची ही योजना आहे.

• सुकन्या समृद्धी योजनेअंतर्गत बचत खाते उघडून देण्यात येते. या बचत खात्याला सुकन्या समृद्धी खाते असे देखील म्हटले जाते.

• वयोगट 10 वर्षांच्या कमी मुलींचे खाते पोस्ट ऑफिस, राष्ट्रीय बँक, अन्य एजन्सीमार्फत उघडले जाऊ शकते. 

सुकन्या समृद्धी योजनेची पात्रता आणि तरतूद

• या योजनेत मुलीच्या जन्मापासून ती 10 वर्षांची होईपर्यंत मुलीच्या नावावर हे खाते उघडता येते.

• एका मुलीसाठी एकच बँक अकाउंट उघडता येईल. 

• प्रति कुटुंब जास्तीत जास्त 2 सुकन्या समृद्धी खाते (दोन मुलींसाठी) उघडू शकते. (जुळ्या अपत्यांसाठी अपवाद).

• सुकन्या समृद्धी योजनेअंतर्गत कमीत कमी 250 रुपये आणि जास्तीत जास्त 1.5 लाख रूपयांची एका वर्षात गुंतवणूक करता येईल. 

• मुलीचे वय 18 वर्षे पूर्ण झाल्यावर जमा राशीमधून 50 % रक्कम आणि मुलीचे वय 21 वर्षाचे झाल्यास तसेच मुलीचे लग्न झाल्यास पूर्ण जमा राशी (Deposit) काढता येऊ शकते.

 सुकन्या समृद्धी योजनेचा फायदा काय ? 

• आकर्षक व्याजदर : सुकन्या समृद्धी योजना इतर अनेक बचत योजनांपेक्षा जास्त व्याजदर (8.2%) देते, ज्यामुळे ती एक फायदेशीर दीर्घकालीन गुंतवणूक पर्याय बनते.

• करमुक्त :  गुंतवणूकीवर प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम 80C अंतर्गत कर सूट देखील उपलब्ध आहे. 

• करमुक्त व्याज : सुकन्या समृद्धी खात्यावर मिळणारे व्याज पूर्णपणे करमुक्त असते. 

• मॅच्युरिटीवर कर सूट : अंतिम मॅच्युरिटी रक्कम, मुद्दल आणि जमा झालेल्या व्याजासह, करमुक्त आहे. 

सुकन्या समृद्धी योजना करमुक्त आहे का ? 

हो, सुकन्या समृद्धी योजनेत गुंतवणूक केल्यावर, प्राप्तिकर कायद्याच्या कलम 80C (80C of Income Tax Act) अंतर्गत कर सूट देखील उपलब्ध आहे.

बेटी बचाओ, बेटी पढाओ योजना  

Beti Bachao Beti Padhao Scheme

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) केंद्र सरकारने बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना केव्हा सुरू केली होती ? 

1. 22 जानेवारी 2010

2. 22 जानेवारी 2015

3. 22 जानेवारी 2020

4. 22 जानेवारी 2025

उत्तर : 22 जानेवारी 2015

बातमी काय आहे ? 

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचा नुकताच 10वा वर्धापन दिन साजरा करण्यात आला.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना केव्हा सुरू करण्यात आली ? 

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी 22 जानेवारी 2015 रोजी बेटी बचाओ बेटी पढाओ ही योजना सुरू केली होती.

• बेटी बचाओ बेटी पढाओ या योजनेची सुरुवात हरियाणातील पानिपत येथून करण्यात आली. 

• बेटी बचाओ बेटी पढाओ ही योजना महिला आणि बाल विकास मंत्रालय, मानव संसाधन विकास मंत्रालय आणि आरोग्य आणि कुटुंब कल्याण मंत्रालय यांचा संयुक्त उपक्रम आहे.  

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजना का सुरू करण्यात आली ? 

भारत 2011 मध्ये बाललिंगगुणोत्तर किती होते ? 

• भारतातील बाललिंगगुणोत्तर 2011 मधील आकडेवारीनुसार 918 होते.

• म्हणजे 0 ते 6 वर्ष वयोगटातील प्रत्येक 1000 मुलांच्या संख्येमागे मुलींची संख्या फक्त 918 होती. 

• भारताची लोकसंख्या वाढत असतानाही मुलींचे प्रमाण कमी होते. याला आळा घालण्यासाठी सरकारने 22 जानेवारी 2015 रोजी बेटी बचाओ बेटी पढाओ ही योजना सुरू केली होती.

बेटी बचाओ बेटी पढाओ योजनेचे प्रमुख उद्दिष्ट्ये कोणते ?  

• पक्षपाती लिंगनिवडीच्या प्रक्रियेचे निर्मूलन करणे.

• मुलींचे अस्तित्त्व व संरक्षण सुनिश्चित करणे.

• मुलींना शिक्षणासाठी प्रोत्साहन देणे.

• यासाठी सरकार वेगवेगळ्या योजना राबवत आहे. 

उदाहरणार्थ : 

• सोनोग्राफीसारख्या तंत्राचा वापर गर्भाचं लिंग जाणून घेण्यासाठी केला जाऊ नये म्हणून हा कायदा अस्तित्वात आला.

• मुलींच्या शिक्षणासाठी आणि लग्नासाठी आर्थिक सुरक्षा देण्यासाठी सरकारने सुकन्या समृद्धी योजना सुरू केली.