2024 FIDE महिलांची जागतिक जलद बुद्धिबळ अजिंक्यपद स्पर्धा कोण जिंकल ? 

FIDE World Rapid Chess Championships 2024

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 FIDE महिलांची जागतिक जलद बुद्धिबळ अजिंक्यपद स्पर्धा (वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप) खालील पैकी कोणी जिंकली ? 

1. हरिका द्रोणावल्ली

2. कोनेरू हम्पी

3. वैशाली रमेशबाबू

4. स्मृती मंधाना

उत्तर : कोनेरू हम्पी (Koneru Humpy) 

बातमी काय आहे ? 

2024 FIDE महिलांची वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिपमध्ये भारताच्या कोनेरू हम्पी यांचा विजय 

2024 FIDE वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारताच्या कोनेरू हम्पी यांनी इंडोनेशियाच्या इरीन सुकंदरचा पराभव करत ऐतिहासिक दुसऱ्यांदा महिलांच्या जागतिक जलद (रॅपिड) बुद्धिबळ अजिंक्यपद स्पर्धेचे विजेतेपद पटकावले.

• कोनेरू हम्पीने 2019 मध्ये जॉर्जिया येथे झालेल्या स्पर्धेतही अजिंक्यपद पटकावले होते.

2024 FIDE वर्ल्ड रॅपिड चॅम्पियनशिप कोठे आयोजित करण्यात आली ? 

• 26-29 डिसेंबर 2024 रोजी अमेरिकेच्या न्यूयॉर्क शहर, येथे आयोजित करण्यात आली होती.

वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप काय आहे ?

वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप ही एक बुद्धिबळ स्पर्धा आहे जी वेळेच्या नियंत्रणाखाली वेगाने खेळल्या जाणाऱ्या बुद्धिबळातील विश्वविजेते ठरवण्यासाठी आयोजित केली जाते. 

जागतिक चेस चॅम्पियनशिपचे प्रकार :

FIDE, जागतिक बुद्धिबळ महासंघ, दरवर्षी वैयक्तिक बुद्धिबळ प्रकारांमध्ये 3 प्रकारच्या जागतिक चॅम्पियनशिपचे आयोजन करते : 

1. पारंपरिक (Classical)  

2. जलद (Rapid)

3. अतिजलद (Blitz) 

रॅपिड आणि ब्लिट्झ चॅम्पियनशिपमध्ये फरक काय ? 

जलद (Rapid) : रॅपिडमध्ये 15-मिनिटांच्या वेळेच्या नियंत्रणामध्ये खेळलेले गेम दिसतील, ज्यामध्ये खेळाडूंना प्रति चाल (पहिल्या चालीपासूनच) अतिरिक्त 10-सेकंद वाढ मिळेल.

जलद (Rapid) चेस चॅम्पियनशिप भारतीय विजेते :

• 2017 मध्ये रियाध, सौदी अरेबिया येथे झालेल्या खुल्या गटात श्री विश्वनाथन आनंद यांनी जागतिक जलद (Rapid) विजेतेपद पटकावले होते.

• कोनेरू हम्पी यांनी 2019 आणि 2024 मध्ये दोनदा जलद विजेतेपद पटकावले आहे.

अतिजलद (Blitz) :

• ब्लिट्झ ही अतिजलद स्पर्धा असते त्यात 3 मिनिटांच्या वेळेच्या नियंत्रणासह आणि प्रत्येक चाल 2-सेकंद वाढीसह (पहिल्या चालीपासूनच) वेळ मिळतो.

• ब्लिट्ज फॉरमॅटमध्ये आजवर कोणत्याही भारतीयाला विजेतेपद मिळालेले नाही.

आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघ (International Chess Federation) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• ही बुद्धिबळ खेळाची प्रशासकीय संस्था आहे आणि जगभरातील अनेक राष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघांना जोडते.

• आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघ त्याच्या फिडे (FIDE) या फ्रेंच नावाने प्रसिद्ध आहे.

• बुद्धिबळाशी संबंधित सर्व आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांवर नियंत्रण ठेवणारी ही संस्था आहे.

• स्थापना : आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघाची स्थापना 20 जुलै 1924 रोजी पॅरिसमध्ये झाली.

• मुख्यालय : त्याचे मुख्यालय स्वित्झर्लंडमधील लॉसने (Lausanne) शहरात आहे.

आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ दिन केव्हा साजरी करतात ?

20 जुलै हा दिवस आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ दिन म्हणून साजरा केला जातो. 

कोठे आहे भारतातील पहिले डिजिटल संग्रहालय ? 

Country's first digital museum

बातमी काय आहे ?

भारतातील पहिले डिजिटल संग्रहालय जगभरातील पर्यटकांसाठी खुले झाले आहे.

Subject : GS - कला आणि संस्कृती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जैसलमेरच्या दगडांपासून बनवलेले भारतातील पहिले डिजिटल संग्रहालय "अभय प्रभावना" हे खालील पैकी कोणत्या राज्यात आहे ? 

1. महाराष्ट्र

2. राजस्थान

3. गुजरात

4. उत्तर प्रदेश

उत्तर : महाराष्ट्र

"अभय प्रभावना" हे संग्रहालय कोठे आहे ?

• जैसलमेरच्या दगडांपासून बनवलेले भारतातील पहिले डिजिटल म्युझियम "अभय प्रभावना" महाराष्ट्रात आहे. 

• हे संग्रहालय पुणे जिल्ह्यातील मावळ तालुक्यात इंद्रायणी नदीच्या काठावर परवडी या गावांत उभारण्यात आले आहे.

"अभय प्रभावना" हे संग्रहालय कोणी बांधले ? 

अमर प्रेरणा ट्रस्टच्या माध्यमातून या संग्रहालयाची स्थापना करण्यात आली आहे.

फिरोदिया इन्स्टिट्यूट ऑफ फिलॉसॉफी कल्चर अँड हिस्ट्री ( Firodia Institute of Philosophy Culture and History) यांनी "अभय प्रभावना" हे संग्रहालय बांधले आहे.

 "अभय प्रभावना" संग्रहालयाचे वैशिष्ट्य कोणती ? 

• 2200 वर्ष जुन्या पाले जैन लेण्यांजवळ 50 एकरात या संग्रहालय बांधले आहे.

• जवळजवळ 12 वर्षांत हे संग्रहालय बांधण्यात आले असून यासाठी सुमारे 400 कोटींपेक्षा जास्त खर्च करण्यात आला आहे.

• जैसलमेरच्या विशेष पिवळ्या दगडांपासून याची निर्मिती करण्यात आली आहे.

• संग्रहालयात 100 फुटांचा एक मानस्तंभ आहे.

• हे संग्रहालय हायटेक ऑडिओ विजुअल्स, ॲनिमेशन, वर्चुअल रियालिटी अनुभव आणि परस्पर संवाद प्रणालीने समृद्ध आहे.

• या संग्रहालयात 30 विशेष डिझाईन केलेल्या गॅलरी आहेत. 

"अभय प्रभावना" संग्रहालय बांधण्याचा उद्देश कोणता ? 

• जैन तत्वज्ञान आणि भारतीय वारसा यांना समर्पित हे संग्रहालय आहे.

• सर्वसामान्यांना जैन विचार, श्रद्धा आणि इतिहास सहज उपलब्ध करून देणे.

• जैन धर्माचा वारसा, सौंदर्य आणि शैक्षणिक मूल्य दाखवून पर्यटकांमध्ये अभिमानाची भावना निर्माण करणे.

• जैन विचारांची समकालीन प्रासंगिकता आणि दैनंदिन उपयोगिता यावर प्रकाश टाकणे.

• मानवतावाद, कायदा आणि राजकारण, व्यापार आणि वाणिज्य इत्यादी विविध क्षेत्रातील योगदान प्रदर्शित करण्यासाठी.

• डिजिटल रेकॉर्ड प्रदर्शित करून गौरवशाली जैन इतिहासाचे दस्तऐवजीकरण करणे आणि भविष्यात संशोधनासाठी आधार तयार करणे. 

पहिला अंडर-19 महिला आशिया चषक कोणी जिंकला ? 

U-19 Women's Asia Cup 2024

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच, भारतीय महिला अंडर-19 क्रिकेट संघाने खालीलपैकी कोणत्या देशाचा पराभव करून आशिया कप विजेतेपद पटकावले आहे ? 

1. पाकिस्तान

2. मलेशिया

3. बांगलादेश

4. श्रीलंका

उत्तर : बांगलादेश

बातमी काय आहे ? 

• अलीकडेच, भारतीय महिला अंडर-19 क्रिकेट संघाने पहिल्या आशिया कप स्पर्धेचे विजेतेपद पटकावले आहे.

• भारतीय महिला संघाने बांगलादेशचा 41 धावांनी पराभव करत विजेतेपद पटकावले.

• महिला अंडर-19 क्रिकेट आशिया कप या स्पर्धेत भारतीय संघ एकही सामना हरला नाही.

महिला अंडर-19 क्रिकेट आशिया कप स्पर्धेचा अंतिम सामना कोठे खेळण्यात आला ?

आशिया चषकाचा अंतिम सामना मलेशियातील क्वालालंपूर येथे झाला.

महिला अंडर-19 क्रिकेट आशिया कप या स्पर्धेत किती देश सहभागी झाले होते ? 

या स्पर्धेत आशिया खंडातील 6 देश सहभागी झाले होते. 

अ गट : बांग्लादेश, मलेशिया, श्रीलंका

ब गट : भारत, पाकिस्तान, नेपाळ

महिला अंडर-19 आशिया कप बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• या स्पर्धेची सुरुवात 15 डिसेंबरला मलेशियातील क्वालालंपूर येथे झाली आणि 22 डिसेंबर रोजी समारोप झाला. 

• या स्पर्धेत आशिया खंडातील 6 सर्वोत्तम संघ सहभागी झाले होते.

• आशियाई क्रिकेट परिषदेने प्रथमच महिला अंडर-19 आशिया चषक स्पर्धेचे आयोजन केले.

• ही स्पर्धा T20 फॉरमॅटमध्ये खेळली गेली.

• विजेता संघ : भारत

• उपविजेता संघ : बांगलादेश

केन-बेतवा नदीजोड प्रकल्प 

Ken-Betwa Link Project

Subject : GS - भूगोल, नदी - नदी जोड प्रकल्प

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी केन-बेतवा नदीजोड प्रकल्पाची पायाभरणी केली. या नद्या खालील पैकी कोणत्या नदीच्या उपनद्या आहेत ?

1. ब्रम्हपुत्रा

2. यमुना

3. गोदावरी

4. कावेरी

उत्तर : यमुना

बातमी काय आहे ? 

• माजी पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या 100व्या जयंतीनिमित्त पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी अलिकडेच केन-बेतवा नदीजोड प्रकल्पाची पायाभरणी केली.

• पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी मध्य प्रदेशातील खजुराहो येथे केन-बेतवा नदीजोड प्रकल्पाची पायाभरणी केली.

केन-बेतवा लिंक प्रकल्प काय आहे ? 

• केन-बेटवा लिंक प्रकल्प बुंदेलखंडमधील पाणी टंचाई दूर करण्यासाठी केन नदीचे पाणी बेतवा नदीत सोडण्यात येणार आहे.

• केन आणि बेतवा या दोन्ही नदी यमुना नदीच्या उपनद्या आहेत.

• त्यात दौधन धरण आणि 221 किलोमीटरचा कालवा समाविष्ट आहे. 

• 10.62 लाख हेक्टर सिंचन आणि 62 लाख लोकांना पिण्याच्या पाण्याचा पुरवठा करण्याचे या प्रकल्पाचे उद्दिष्ट आहे.

• या प्रकल्पामुळे मध्यप्रदेश आणि उत्तर प्रदेशातील शेतकऱ्यांना शेतीसाठी आणि पिण्यासाठी पाणी मिळेल.

केन-बेतवा प्रकल्पाच्या आजूबाजूच्या पर्यावरणविषयक समस्या काय आहेत ? 

• या प्रकल्पामुळे पन्ना व्याघ्र प्रकल्पातील वन्यजीव धोक्यात आले आहेत.

• या प्रकल्पामुळे 98 चौरस किमी जंगलतोड समाविष्ट आहे. 

• त्याचबरोबर 6,628 कुटुंबांचे विस्थापन ही सामाजिक चिंता देखील आहे.

• शास्त्रज्ञांनी सप्टेंबरमध्ये कमी झालेला पाऊस आणि जलविज्ञानातील व्यत्ययांचा इशारा दिला आहे. 

राष्ट्रीय नदीजोड प्रकल्प म्हणजे काय ? 

एकीकडे महापुर आणि दुसरीकडे दुष्काळ दिसत असल्यामुळे देशातील नद्या एकमेकींना जोडून ज्या भागात जास्त पाणी आहे त्या भागातून दुष्काळग्रस्त भागात पाणी आणणे.

भारतात नदीजोड प्रकल्पाची कल्पना पहिल्यांदा कोणी मांडली ? 

1919 मध्ये, ब्रिटिश मुख्य अभियंता, आर्थर कॉटन (Arthur Cotton) यांनी मालाची वाहतूक सुरळीत करण्यासाठी आणि पाणीटंचाईच्या समस्या सोडविण्यासाठी भारतातील प्रमुख नद्यांना एकमेकांशी जोडण्याची योजना मांडली.

राष्ट्रीय जल विकास संस्थेची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

1982 मध्ये माजी पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांनी राष्ट्रीय जल विकास संस्थेची (National Water Development Agency) स्थापना केली. 

डॉ. पंजाबराव देशमुख

Dr. Panjabrao Deshmukh

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती, कृषी

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हिंदुस्थानच्या कृषक क्रांतीचे जनक खालील पैकी कोणास म्हणतात ? 

1. डॉ राजेंद्र प्रसाद

2. पंडित जवाहरलाल नेहरू

3. डॉ. पंजाबराव देशमुख

4. सरदार वल्लभभाई पटेल 

उत्तर : डॉ. पंजाबराव देशमुख

जन्म आणि शिक्षण : 

• डॉ. पंजाबराव देशमुख यांचा जन्म 27 डिसेंबर 1898 रोजी अमरावती जिल्ह्यातील पापळ या गावी झाला.

• प्राथमिक शिक्षण गावात घेतल्यानंतर महाविद्यालयीन शिक्षण त्यांनी पुण्याच्या 'फर्ग्युसन कॉलेज' इथून पूर्ण केलं.

• 1921 मध्ये इंग्लंडच्या केंब्रीज विद्यापीठातून 'बॅरिस्टर पदवी' उत्तीर्ण केली. 

• येथेच त्यांनी संस्कृतमध्ये MA. आणि PHD ची पदवी घेतली.

राजकीय योगदान : 

• भारताच्या स्वातंत्र्य लढ्यात त्यांनी महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.  

• 1930 मध्ये ते प्रांतीय कायदेमंडळाचे सदस्य म्हणून निवडून आले.

• स्वातंत्र्यापूर्वी ते प्रांतीय कायदेमंडळात शिक्षण मंत्री, कृषी व सहकार विभागाचे मंत्री बनले होते.

• स्वातंत्र्यानंतर 1952, 1957 व 1962 या तीनही वर्षांच्या लोकसभेच्या निवडणुकांत ते विजयी झाले.

• ते 1952 ते 1962 पर्यंत दहा वर्षे भारताचे कृषी मंत्री होते. 

शैक्षणिक आणि कृषी क्षेत्रातील योगदान : 

• महाविद्यालये, अभियांत्रिकी पदवी, तसेच पदविका तंत्रनिकेतन, कृषी महाविद्यालय, वैद्यकीय महाविद्यालय अशी अनेक महाविद्यालये सुरू करुन कृषी आणि शैक्षणिक क्षेत्रात त्यांनी मोठं योगदान दिलं.

• शेतकरी स्थिती सुधारणा करण्यासाठी त्यांनी "भारत कृषक समाज” स्थापन केले.

• त्याचबरोबर ‘ राष्ट्रीय कृषी सहकारी खरेदी विक्री संघाची ’ स्थापना केली.

• शेतकरी संघाच्या प्रचारासाठी 'महाराष्ट्र केसरी' हे वर्तमानपत्र चालविले.

• त्यांनी 1960 मध्ये दिल्ली येथे जागतिक कृषी प्रदर्शन आयोजित केले होते. 

• जपानी भातशेतीचा प्रयोग देशभर व्हावा म्हणून त्यांनी देशव्यापी मोहिम सुरू केली. 

• त्यांनी प्रसिद्ध श्री शिवाजी शिक्षण संस्थेची स्थापना केली. आज या संस्थेच्या वैद्यकीय महाविद्यालय, अभियांत्रिकी महाविद्यालय व इतर शैक्षणिक संस्था आणि वसतिगृहे यांचा समावेश आहे. 

• त्यांनी गरीब विद्यार्थ्यांसाठी श्रद्धानंद वसतिगृह सुरू केले.

मृत्यू : 

• 10 एप्रिल 1965 रोजी दिल्ली येथे डॉ. पंजाबराव देशमुख यांच निधन झालं. 

• त्यांच्या स्मरणार्थ अकोला इथं डॉ. पंजाबराव कृषी विद्यापीठ स्थापन करण्यात आलं.

हिंदुस्थानच्या कृषक क्रांतीचे जनक कोणाला म्हणतात ? 

1933 मध्ये शेतकऱ्यांची कर्जातून मुक्तता करणारा कर्ज लवाद कायदा पारित करण्यात डॉ. पंजाबराव देशमुख यांचा मोठा वाटा आहे. त्यामुळे त्यांना हिंदुस्थानच्या कृषक क्रांतीचे जनक देखील म्हणतात.

स्वामित्व योजना म्हणजे काय ? 

Svamitva Scheme

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये चर्चेत असलेली स्वामित्व योजना खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ?

1. मुलींच्या शिक्षणासाठी शिष्यवृत्ती

2. सूक्ष्म आणि लघु उद्योगांसाठी

3. बचत गटांना कर्ज मिळविण्यासाठी

4. शेतकऱ्यांच्या जमिन मालकी प्रमाणपत्रासाठी

उत्तर : शेतकऱ्यांच्या जमिन मालकी प्रमाणपत्रासाठी

बातमी काय आहे ?

• पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी 27 डिसेंबर 2024 रोजी 58 लाखांहून अधिक प्रॉपर्टी कार्ड्सचे वितरण करतील.

• स्वामीत्व योजनेंतर्गत 2 कोटींहून अधिक प्रॉपर्टी कार्डची निर्मिती आणि वितरण आणि एकाच दिवसात 58 लाखांहून अधिक प्रॉपर्टी कार्ड्सचे वितरण ही या कार्यक्रमात मोठी उपलब्धी आहे.

स्वामित्व योजना केव्हा सुरू करण्यात आली ?

• पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी राष्ट्रीय पंचायती राज दिनानिमित्त, 24 एप्रिल 2020 रोजी स्वामित्व योजना सुरू केली होती.

• ही योजना पंचायत राज मंत्रालया मार्फत सुरू केली आहे.

• पंचायत राज मंत्रालय, राज्य पंचायती राज विभाग, राज्य महसूल विभाग आणि भारतीय सर्वेक्षण यांच्यातील सहकार्याने ही योजना राबविण्यात येत आहे. 

स्वामित्व योजनेचे उद्दिष्ट कोणते ? 

योजनेचे उद्दिष्ट ड्रोन आणि भौगोलिक माहिती प्रणाली (GIS) तंत्रज्ञानाचा वापर करून ग्रामीण भागातील मालमत्ताधारकांना त्यांच्या "मालकीहक्कांच्या नोंदी" प्रदान करणे हे आहे.

स्वामित्व योजना म्हणजे काय ?

• स्वामित्व योजने अंतर्गत देशातील सर्व ग्रामीण भागातील जमिनींचे ड्रोनद्वारे मोजमाप केले जाईल आणि गावातील प्रत्येक मालमत्तेचा डिजिटल नकाशा तयार केला जाईल. 

• उपलब्ध पुराव्यानुसार संबंधित मालकाला किंवा शेतकऱ्याला त्याच्या जमीन मालकीचे प्रमाणपत्र (प्रॉपर्टी कार्ड) दिले जाईल.

प्रॉपर्टी कार्ड म्हणजे काय ? 

• सरकारकडून ग्रामीण भागातील शेती, जमिनींचे सर्वेक्षण ड्रोन द्वारे केले जाईल. 

• सर्वेक्षण केल्यानंतर त्यांना त्यांच्या मालकीच्या संपत्तीचे ओळखपत्र देण्यात येईल. 

• जेणेकरून कागदपत्रे नसलेल्या लोकांनाही निवासी जमिनीच्या संपत्तीचे अधिकार मिळतील. 

• त्या ओळखपत्राला ' संपत्ती कार्ड ', किंवा " प्रॉपर्टी कार्ड " म्हणून ओळखले जाते. 

स्वामित्व योजनेचे फायदे कोणते ? 

• मालकी हक्क असणाऱ्या जमिनीच्या मालकाच्या नावे अचूक जमिनीची नोंद होण्यास तत्परता येईल.

• ग्रामीण भागातील जामिनीमुळे होणारे वाद विवाद कमी होतील.

• सरकारला शेतीविषयक नव-नवीन योजना तयार करण्यास आणि योजना राबवण्यास सोयीस्कर होईल.

• ग्रामपंचायत स्तरावर जमिनीची कर आकारणी सोपी होईल.

• या योजनेचा सर्वात जास्त फायदा त्या लोकांना होईल ज्यांची मालमत्ता आहे परंतु काही कारणास्तव त्यांची कागदपत्रे नाहीत. अशा परिस्थितीत ते प्रमाणपत्र ("प्रॉपर्टी कार्ड ") मिळवून जमिनीवर मालकी हक्क सांगण्यास सक्षम असतील.

• योजनेद्वारे मिळविलेले मालकी प्रमाणपत्र (" प्रॉपर्टी कार्ड ") असल्याने बँकाकडून कर्ज घेणे शेतकऱ्यांना सोयीस्कर होईल.

माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग

Former prime minister Manmohan Singh 

माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांना भावपूर्ण श्रद्धांजली 💐💐

• अर्थतज्ञ, माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांचे गुरुवारी, 26 डिसेंबर, रात्री 9 वाजून 51 मिनिटांनी, नवी दिल्लीतील एम्स रुग्णालयात निधन झाले.

• भारत सरकारने त्यांच्या मृत्यूनंतर सात दिवसांचा राष्ट्रीय दुखवटा जाहीर केला आहे.

Subject : GS - भारताचे पंतप्रधान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) माजी पंतप्रधान डॉ. मनमोहन सिंग यांबद्दल योग्य विधान असलेला पर्याय निवडा.

अ) ते भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर होते.

ब) त्यांनी 10 वर्षे भारताचे पंतप्रधान म्हणून कार्यभार सांभाळला. 

पर्याय :

1. फक्त अ बरोबर

2. फक्त ब बरोबर

3. अ आणि ब दोन्ही बरोबर आहे.

4. अ आणि ब दोन्ही चूक आहे

उत्तर : अ आणि ब दोन्ही बरोबर आहे.

जन्म आणि शिक्षण : 

• 26 सप्टेंबर 1932 रोजी आजच्या पाकिस्तानच्या पंजाब प्रांतातील गाह या गावात त्यांचा जन्म झाला.

• 1947 च्या फाळणीनंतर डॉ. मनमोहन सिंग कुटुंबियांसोबत पाकिस्तानमधून भारतात पोहोचले.

• घरची आर्थिक परिस्थिती हालाखीची असतानाही त्यांनी पंजाब विद्यापीठातून शिक्षण पूर्ण केले.

• स्कॉलरशिप मिळवून डॉ. मनमोहन सिंग यांनी केंब्रिज विद्यापीठ आणि ऑक्सफर्ड विद्यापीठात जाऊन अर्थशास्त्र विषयात उच्च शिक्षण घेतलं. 

देशाच्या आर्थिक आणि राजकीय क्षेत्रातील प्रवास : 

• 1971 मध्ये डॉ. मनमोहन सिंग हे भारत सरकारच्या वाणिज्य मंत्रालयात आर्थिक सल्लागार म्हणून रुजू झाले.

• 1972 मध्ये अर्थ मंत्रालयाचे मुख्य आर्थिक सल्लागार म्हणून नियुक्त

• 1976 अर्थ मंत्रालयाचे सचिव 

• 1982 ते 1985 भारतीय रिझर्व बँकेचे गव्हर्नर 

• 1985 ते 87 नियोजन आयोगाचे उपाध्यक्ष

• 1991 मध्ये नरसिंहराव सरकारमध्ये अर्थमंत्री 

• 1991 पासून राज्यसभेचे सदस्य

• 1998 ते 2004 दरम्यान राज्यसभेत विरोधी पक्षनेते

• 2004 ते 2009 पहिल्यांदा भारताचे पंतप्रधान

• 2009 ते 2014 दुसऱ्यांदा भारताचे पंतप्रधान म्हणून कार्यभार सांभाळला.

भारताची अर्थव्यवस्था बदलणारे अर्थसरदार डॉ. मनमोहन सिंग

• 1990-91 मध्ये भारतीय अर्थव्यवस्थेची गाडी रुळावरून पूर्णपणे घसरली होती.

• इराकनं कुवेतवर केलेल्या हल्ल्यामुळे आखाती युद्धाला सुरुवात झाली होती. त्यामुळे तेलाचे दरही गगनाला भिडले होते.

• भारताने अल्पमुदतीची कर्जं भरपूर घेतल्यामुळेही अर्थव्यवस्थेवर ताण आला होता. 

• आता देशासमोर असलेला आर्थिक पेच सोडवण्यासाठी एखाद्या विशेष अर्थतज्ञांची नेमणूक करण्याची गरज असल्याचं तत्कालीन पंतप्रधान नरसिंह राव यांच्या लक्षात आलं.

• अशा वेळी नाव समोर आलं ते अर्थतज्ज्ञ डॉ. मनमोहन सिंग यांच.

• पहिल्या दिवसापासून अर्थव्यवस्थेचं रुतलेलं चाक बाहेर काढून त्याला गती देण्यासाठी युद्धपातळीवर प्रयत्न करायचे होते.

• डॉ.मनमोहन सिंह यांनी 1991 मध्ये केंद्रीय अर्थमंत्री असताना उदारीकरणाचा घेतलेला निर्णय ऐतिहासिक ठरला. 

• त्यांच्या या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्था एका वेगळ्या उंचीवर गेली. 

• मनमोहन सिंह यांच्या उदारीकरणाच्या निर्णयाने देशाच्या अर्थव्यवस्थेला बळकटी मिळाली.

पुरस्कार आणि सन्मान : 

डॉ. मनमोहन सिंग यांना अनेक देश विदेशातील पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• 1987 मध्ये भारतातील दुसरा सर्वोच्च नागरी पुरस्कार पद्मविभूषण पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

• 1993 वित्तमंत्री म्हणून यूरो मनी पुरस्कार

• 1993 आणि 1994 वित्तमंत्री म्हणून आशिया मनी पुरस्कार 

• जवाहरलाल नेहरू जन्मशताब्दी सन्मान

• केम्ब्रिज विद्यापीठाचा अ‍ॅडम स्मिथ पुरस्कार



भारतीय माजी न्यायाधीश संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदेचे अध्यक्ष

Chairperson of the United Nations Internal Justice Council

Subject : GS- नियुक्ती, जागतिक संघटना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच खालील पैकी कोणाची संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदेच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे ? 

1. न्यायमूर्ती मदन लोकूर

2. न्यायमूर्ती विक्रम नाथ

3. न्यायमूर्ती संजीव खन्ना

4. न्यायमूर्ती भूषण गवई

उत्तर : न्यायमूर्ती मदन लोकूर (Justice Madan Bhimarao Lokur) 

बातमी काय आहे ?

• सर्वोच्च न्यायालयाचे माजी न्यायाधीश, न्यायमूर्ती मदन भीमराव लोकूर यांची संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदेच्या अध्यक्षपदी नियुक्ती करण्यात आली आहे.

• अध्यक्ष म्हणून न्यायमूर्ती मदन लोकूर यांचा कार्यकाळ 12 नोव्हेंबर 2028 पर्यंत असेल.

न्यायमूर्ती मदन बी. लोकूर यांबद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• न्यायमूर्ती लोकूर यांचा जन्म 1953 मध्ये झाला.

• जून 2012 मध्ये ते सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश झाले आणि डिसेंबर 2018 मध्ये ते निवृत्त झाले.

• 2019 मध्ये, न्यायमूर्ती लोकूर यांची फिजी या देशाच्या सर्वोच्च न्यायालयात नियुक्ती करण्यात आली. 

• दुसऱ्या देशाच्या सर्वोच्च न्यायालयात सेवा देणारे ते पहिले भारतीय न्यायाधीश ठरले.

संयुक्त राष्ट्रांच्या अंतर्गत न्याय परिषदे बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

(United Nations Internal Justice Council) 

• न्याय व्यवस्थेचा भाग म्हणून संयुक्त राष्ट्र महासभेने अंतर्गत न्याय परिषदेची (Internal Justice Council) स्थापना केली. 

• संयुक्त राष्ट्रांच्या न्याय व्यवस्थेच्या प्रशासनामध्ये स्वातंत्र्य, व्यावसायिकता आणि उत्तरदायित्व सुनिश्चित करणे हे या परिषदेचे ध्येय आहे.

• या परिषदेत 5 सदस्य असतात.