पंतप्रधानांचा सिंगापूर दौरा 

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी नुकतीच लॉरेन्स वोंग यांची भेट घेतली ते कोणत्या देशाचे पंतप्रधान आहे ?

1. ब्रुनेई

2. सिंगापूर

3. जपान

4. मलेशिया

उत्तर : सिंगापूर

पंतप्रधानांचा अलीकडील सिंगापूर दौरा हा जागतिक सेमीकंडक्टर उद्योगात भारताला एक प्रमुख खेळाडू बनण्याच्या भारताच्या महत्त्वाकांक्षेतील एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.

भारत आणि सिंगापूर मध्ये 4 सामंजस्य करारांवर स्वाक्षऱ्या झाल्या, ते करार पुढीलप्रमाणे : 

1. डिजिटल तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात सहकार्य

2. भारत-सिंगापूर सेमीकंडक्टर इकोसिस्टम भागीदारी

3. आरोग्य आणि औषधांच्या क्षेत्रात सहकार्य

4. शैक्षणिक सहकार्य आणि कौशल्य विकास

सिंगापूर बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• हे दक्षिण आशियातील एक बेट राष्ट्र आहे. 

• यात एक मुख्य बेट आणि 63 लहान बेटांचा समावेश आहे.

• कोणतीही नैसर्गिक संसाधने नसतानाही, आंतरराष्ट्रीय व्यापार आणि जागतिकीकरणावर आधारित सिंगापूरने मजबूत अर्थव्यवस्था बनवली आहे. 

• सिंगापूर हे विमान वाहतूक, वित्त (Finance) आणि शिपिंगचे केंद्र आहे. 

• लॉरेन्स वोंग हे सिंगापूर चे वर्तमान पंतप्रधान आहेत.

इंटरपोल

INTERPOL

बातम्यांमध्ये : सेंट्रल ब्युरो ऑफ इन्व्हेस्टिगेशन (CBI) प्रमुखांनी अलीकडेच जाहीर केले की इंटरपोलने भारताच्या विनंतीवरून गेल्या वर्षी विक्रमी 100 रेड नोटीस जारी केल्या होत्या, जे आतापर्यंतचे सर्वाधिक आहे.

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) इंटरपोलचे मुख्यालय कोठे आहे ?

1. भारत

2. संयुक्त अमेरिका

3. स्वित्झर्लंड

4. फ्रान्स

उत्तर : फ्रान्स

इंटरपोल म्हणजे काय ?

• आंतरराष्ट्रीय गुन्हेगारी पोलीस संघटना (International Criminal Police Organization -INTERPOL), सामान्यत: इंटरपोल म्हणून ओळखली जाते.

• ही एक स्वतंत्र आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे.

• ही सीमापार दहशतवाद, तस्करी आणि इतर गुन्ह्यांविरुद्ध आंतरराष्ट्रीय पोलीस सहकार्याची सुविधा देणारी आंतरराष्ट्रीय संस्था आहे.

• ही जगातील सर्वात मोठी आंतरराष्ट्रीय पोलीस संघटना आहे, जी 195 सदस्य देशांचे प्रतिनिधित्व करते.

• मुख्यालय : इंटरपोलचे मुख्यालय फ्रान्समधील ल्योन (Lyon) आहे.

इंटरपोल नोटीसचे किती प्रकार असतात आणि त्यांचा अर्थ काय असतो ?

• रेड नोटीस - एखाद्या व्यक्तीचे प्रत्यार्पण करण्याच्या दृष्टीकोनातून न्यायिक अधिकार क्षेत्र, खटला चालवण्यासाठी वा शिक्षा भोगण्यासाठी 'वाँटेड' असणाऱ्या व्यक्तीचा ठावठिकाणा शोधण्यासाठी.

• ब्लू नोटीस - एखाद्या गुन्ह्याच्या तपासामध्ये महत्त्वाच्या व्यक्तीबद्दलची माहिती, तिची ओळख पटवणं आणि ती कुठे आहे ते लोकेशन शोधणं यासाठी ही नोटीस काढली जाते.

• यलो नोटीस - हरवलेल्या व्यक्तींचा शोध, बहुतेकदा 18 वर्षांखालील मुलं, किंवा मग अशा व्यक्तींची ओळख पटवण्यासाठी जे स्वतःची ओळख सांगू शकत नाहीत.

• पर्पल नोटीस - गुन्हेगारांद्वारे वापरण्यात येणाऱ्या कार्यपद्धती - Modus Operandi, वस्तू,उपकरणं आणि लपण्याच्या पद्धतींबद्दलची माहिती देण्यासाठी वा मिळवण्यासाठी.

• ग्रीन नोटीस - एखादी व्यक्ती सार्वजनिक सुरक्षेसाठी धोका ठरण्याची शक्यता असल्यास तिच्या गुन्हेगारी कारवायांबद्दलचा इशारा देण्यासाठी.

• ऑरेंज नोटीस - सार्वजनिक सुरक्षिततेसाठी गंभीर आणि अगदी स्पष्टपणे धोका ठरू शकेल अशा घटना, व्यक्ती, वस्तू वा प्रक्रियेबद्दलचा इशारा देण्यासाठी.

• ब्लॅक नोटीस - ओळख न पटलेल्या मृतदेहांबद्दलची माहिती मिळवण्यासाठी.

• इंटरपोल - युनायटेड नेशन्स सिक्युरिटी काऊन्सिल स्पेशल नोटीस - संयुक्त राष्ट्रसंघाच्या सुरक्षा परिषदेच्या निर्बंध समितीचं (Sanctions Committee) लक्ष्य असणाऱ्या व्यक्ती वा संघटनांबाबत ही नोटीस काढली जाते.

( नोट : सगळ पाठ करत बसू नका फक्त एकदा वाचून घ्या

जर प्रश्न आला रेड नोटीस, ब्लू नोटीस कशा संदर्भात आहे तर इंटरपोल संदर्भात.)

पॅरिस पॅरालिंपिक 2024 मध्ये हरविंदर सिंगने जिंकले सुवर्ण पदक 

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पॅरिस पॅरालिम्पिक 2024 मध्ये हरविंदर सिंगने तिरंदाजीत सुवर्ण पदक जिंकले ते कोणत्या राज्याचे रहिवासी आहे ?

1. हरियाणा

2. पंजाब

3. राजस्थान

4. उत्तर प्रदेश

उत्तर : हरियाणा

• हरविंदर सिंगने रिकर्व्ह तिरंदाजीत सुवर्णपदक पटकावले. 

• पॅरा तिरंदाजीमध्ये भारताचं हे पहिलंच सुवर्णपदक ठरलं आहे.

• हरविंदरनं पॅरा तिरंदाजीच्या रिकर्व्ह प्रकारात पुरुष एकेरीमध्ये पोलंडच्या लुकास सिझेकवर 6-0 अशी मात केली.

• हरविंदर सिंग हरियाणाचा रहिवासी आहे.

• अवघ्या दीड वर्षांचा असताना त्याला डेंग्यू झाला होता. उपचारासाठी इंजेक्शन्स घ्यावी लागली. साईड इफेक्ट्समुळे त्याच्या पायातली ताकद गेली.

पॅरिस पॅरालिंपिक 2024 मध्ये सुमित अंतिलने जिंकले सुवर्ण पदक 

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पॅरिस पॅरालिम्पिक 2024 मध्ये सुमित अंतिलने सुवर्णपदक जिंकले आहे ते कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ?

1. भालाफेक

2. तिरंदाजी

3. टेनिस

4. गोळाफेक

उत्तर : भालाफेक

• भारताच्या सुमित अंतिलनं पुरुषांच्या जॅवलिन थ्रो F64 प्रकारात 70.59 मीटरवर भालाफेकून सुवर्णपदक मिळवलं.

• यापूर्वी टोकियो पॅरालिंपिकमध्येही सुमितनं सुवर्णपदक जिंकलं होतं. 

• सलग दोन पॅरालिंपिकमध्ये भालाफेकीत सुवर्णपदक जिंकून त्यांनी इतिहास रचला.

• पॅरिसमध्ये सुमित अंतिल भारताचा ध्वजवाहकही होता.

• सुमित हरियाणातल्या सोनीपतचा रहिवासी आहे.

• कोचिंग क्लासवरून येत असताना वाटेत झालेल्या अपघातात त्यानी आपला पाय गमावला होता.

‘मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण’ योजना नोंदणी सप्टेंबर मध्येही सुरू 

बातम्यांमध्ये : ‘मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण’ या योजनेसाठी राज्यातील पात्र महिलांना आता सप्टेंबर २०२४ मध्येही नोंदणी करण्यास परवानगी देण्यात आली आहे, अशी माहिती महिला व बालविकास मंत्री आदिती तटकरे यांनी दिली.

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करण्यासाठी कोणते ॲप सुरू करण्यात आले आहे ?

1. नारी शक्ती दूत ॲप

2. नमन ॲप

3. स्वयंम ॲप

4. यांपैकी नाही

उत्तर : नारी शक्ती दूत ॲप

काय आहे ‘मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजना’ ?

• राज्यातील महिलांच्या आर्थिक स्वातंत्र्यासाठी, त्यांच्या आरोग्य आणि पोषाणामध्ये सुधारणा करणे आणि कुटुंबातील त्यांची निर्णायक भूमिका मजबूत करण्यासाठी शासनाने ‘मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजना’ योजना सुरु केली आहे.

• हि योजना मध्य प्रदेशातील लाडली बेहना या योजनेच्या धर्तीवर सुरू करण्यात आली आहे.

• महाराष्ट्रात ‘मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजना’ जुलै पासून सुरू करण्यात आली.

मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजनेचा उद्देश काय आहे ?

• राज्यातील महिला व मुलींना पुरेशा सोयी – सुविधा उपलब्ध करुन रोजगार निर्मितीस चालना देणे.

• त्यांचे आर्थिक, सामाजिक पुनर्वसन करणे.

• राज्यातील महिला स्वावलंबी, आत्मनिर्भर करणे.

• राज्यातील महिलांना व मुलींना सशक्तीकरणास चालना देणे.

• महिला आणि त्यांच्यावर अवलंबुन असलेल्या मुलांच्या आरोग्य आणि पोषण स्थितीत सुधारणा करणे.

मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजनेचे स्वरुप कसे आहे ?

• पात्रता कालावधी दरम्यान प्रत्येक पात्र महिलेला तिच्या स्वत:च्या आधार लिंक केलेल्या बँक खात्यात दर महिन्याला 1500 रुपये इतकी रक्क्म थेट लाभ हस्तांतरण (Direct Benefit Transfer) द्वारे त्यांच्या बॅंक खात्यात जमा केली जाईल. 

• जर एखादी महिला केंद्र किंवा राज्य शासनाच्या अन्य आर्थिक लाभाच्या योजनेद्वारे रु.1500/- पेक्षा कमी लाभ घेत असेल तर फरकाची रक्कम या योजनेद्वारे पात्र महिलेस देण्यात येईल.

• मुख्यमंत्री-माझी लाडकी बहीण योजनेसाठी ऑनलाईन अर्ज करण्यासाठी नारी शक्ती दूत ॲप सुरू करण्यात आले आहे. 

ड्युरंड कप 2024

Durand Cup 2024

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ड्युरंड कप, संतोष ट्रॉफी आणि रोव्हर्स कप कोणत्या खेळाशी संबंधित आहेत ? (SSC 2022)

1. हॉकी

2. क्रिकेट

3. फुटबॉल

4. बॅडमिंटन

उत्तर : फुटबॉल

• नॉर्थईस्ट युनायटेड फुटबॉल क्लब संघाने 2024 चा ड्युरंड कप जिंकला.

• त्यांनी अंतिम फेरीत मोहन बागानचा पेनल्टीवर ४-३ असा पराभव केला.

• नॉर्थईस्ट युनायटेड फुटबॉल क्लब या विजयी संघाचा मालक जॉन अब्राहम आहे.

• यंदाची ड्युरंड कपची 133 वी आवृत्ती होती.

ड्युरंड कपबद्दल महत्त्वाची माहिती :

• ही आशियातील सर्वात जुनी फुटबॉल स्पर्धा आहे.

• 1988 मध्ये शिमला येथे उद्घाटन संस्करण झाले त्यावेळी याला आर्मी चषक म्हणून ओळखले जायचे.

• सर हेनरी मार्टिमर ड्युरंड हे या स्पर्धेचे संस्थापक होते; म्हणून या स्पर्धेस ड्युरंड कप म्हणतात.

• सुरुवातीला स्पर्धा फक्त ब्रिटिश भारतीय सैन्य दलासाठी खुली होती.

• या स्पर्धेत विजेत्या संघाला तीन ट्रॉफीने गौरविण्यात येते.-

‣ ड्युरंड कप 

‣ शिमला ट्रॉफी 

‣ राष्ट्रपती चषक

साओरा आदिवासीं जमात

Saora Tribe

Subject : GS - लोकसंख्या

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेली साओरा आदिवासीं जमात प्रामुख्याने खालील पैकी कोणत्या राज्यात आढळते ?

1. महाराष्ट्र

2. कर्नाटक

3. ओडिशा

4. हिमाचल प्रदेश

उत्तर : ओडिशा

बातम्यांमध्ये : अलीकडेच गजपती जिल्ह्यातील साओरा आदिवासींना त्यांच्या वडिलोपार्जित जमिनींवर अधिवासाचा हक्क मिळाला.

विशेषत: असुरक्षित आदिवासी गटांना (PVTGs) सर्वाधिक संख्येने असे अधिकार देणारे ओडिशा हे एकमेव राज्य ठरले आहे.

साओरा समुदायाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

• साओरा ही ओडिशातील प्राचीन जमातींपैकी एक आहे.

• साओरा जमातीचा उल्लेख रामायण आणि महाभारत या महाकाव्यांमध्येही आढळतो.

• त्यांना सावरस, सबरस, सौरा, सोरा इत्यादी विविध नावांनी ही ओळखले जाते.

• सोरा ही त्यांची स्वतःची मूळ भाषा आहे.

• भारतातील काही मोजक्या जमाती आहेत की ज्यांच्याकडे स्वतः च्या भाषेसाठी लिपी आहे. 

• सोरांग सोम्पेंग ही सोरा या भाषेची लिपी आहे.

पॅरिस पॅरालिंपिक 2024 मध्ये सांगलीच्या सचिन खिलारीने जिंकले रौप्यपदक 

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पॅरिस पॅरालिम्पिक 2024 मध्ये सचिन खिलारीने रौप्यपदक जिंकले आहे ते कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ?

1. थाळीफेक

2. तिरंदाजी

3. नेमबाजी

4. गोळाफेक

उत्तर : गोळाफेक

• सांगलीच्या सचिन खिलारीनं भारताला पॅरिस पॅरालिंपिकमध्ये रौप्यपदक मिळवून दिलं.

• सचिननं पुरुषांच्या शॉट पुट म्हणजे गोळाफेकीच्या स्पर्धेत F46 प्रकारात 16.32 मीटरवर गोळा फेकला.

• सचिन मूळचा सांगलीतल्या आटपाडीमधल्या करगणी गावचा रहिवासी आहे. 

• शाळेत असताना सायकलच्या अपघातात त्याच्या डाव्या हाताला दुखापत झाली. गँगरीनही झालं आणि हात पुढे निकामी झाला.

• अपंगत्व आलं तरी सचिननं कधीच हार मानली नाही. त्याने खेळ आणि अभ्यास या दोन्हीत यश मिळवलं.

शिक्षक दिन 

Teachers Day

Subject : GS - दिनविशेष, व्यक्ती

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात 5 सप्टेंबर रोजी शिक्षक दिन कोणाच्या सन्मानार्थ साजरी केला जातो ?

1. पंडित जवाहरलाल नेहरू

2. डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर

3. सरदार वल्लभभाई पटेल

4. डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन

उत्तर : डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन

भारतात शिक्षक दिन डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या जयंतीनिमित्त दरवर्षी 5 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो.

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन, एक विख्यात विद्वान, तत्त्वज्ञ आणि भारताचे दुसरे राष्ट्रपती होते.

डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांबद्दल थोडक्यात माहिती :

• जन्म : डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांचा जन्म ५ सप्टेंबर १८८८ रोजी मद्रास प्रेसिडेन्सी मधील चित्तोर जिल्ह्यातील तिरुत्तनी या ठिकाणी झाला.

• डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन, एक विख्यात विद्वान, तत्त्वज्ञ आणि उत्कृष्ट शिक्षक होते.

• डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन हे स्वतंत्र भारताचे पहिले उपराष्ट्रपती होते. त्यांनी १९५२ ते १९६२ पर्यंत भारताचे उपराष्ट्रपती म्हणून काम केले.

• १९६२ ते १९६७ पर्यंत भारताचे दुसरे राष्ट्रपती म्हणून त्यांनी काम केले.

• त्यांना अनेक पुरस्कारांनी गौरविण्यात आले.

• १९५४ मध्ये भारतातील सर्वोच्च नागरी पुरस्कार ‘भारतरत्‍न ’ पुरस्काराने त्यांना सन्मानित करण्यात आले.

5 सप्टेंबर हा दिवस शिक्षक दिन साजरी करण्यामागील गोष्ट काय आहे ?

• जेव्हा डॉ. राधाकृष्णन यांच्या विद्यार्थ्यांनी आणि मित्रांनी त्यांचा वाढदिवस साजरा करण्याचे ठरवले तेव्हा शिक्षकांच्या समाजातील अमूल्य योगदानाबद्दल कृतज्ञता व्यक्त करण्याच्या दृष्टीने डॉ. राधाकृष्णन यांनी त्यांचा वाढदिवस शिक्षक दिन म्हणून साजरा करण्यात यावा अशी विनंती केली तेव्हापासून 5 सप्टेंबर हा दिवस शिक्षक दिन म्हणून साजरा करण्यात येतो.

• डॉ. राधाकृष्णन यांच्या सूचनेनुसार 5 सप्टेंबर 1962 रोजी भारतात पहिला अधिकृत शिक्षक दिन साजरा करण्यात आला.

शिक्षक दिन 2024 ची संकल्पना (थीम ) काय आहे ?

"शाश्वत भविष्यासाठी शिक्षकांचे सक्षमीकरण" ही 2024 शिक्षक दिनाची थीम आहे.

“Empowering Educators for a Sustainable Future.”

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांचा ब्रुनेई दौरा

PM’S Visit To BRUNEI

बातम्यांमध्ये : पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी 3 ते 4 सप्टेंबर 2024 या काळात ब्रुनेई दारूसलामचा अधिकृत दौरा केला.

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी नुकतीच ब्रुनेई देशाला भेट दिली. ब्रुनेई देश कोणत्या खंडात येतो ?

1. आशिया

2. आफ्रिका

3. युरोप

4. दक्षिण अमेरिका

उत्तर : आशिया

ब्रुनेई दारूसलाम देशाबद्दल थोडक्यात माहिती : 

स्थान : ब्रुनेई दारूसलाम हे आग्नेय आशियातील बोर्नियो बेटाच्या उत्तरेकडील किनारपट्टीवर स्थित देश आहे.

राजधानी : बंदर सेरी बेगवान ही ब्रुनेई देशाची राजधानी आहे.

भारतासाठी ब्रुनेई दारुसलामचे महत्त्व : 

• धोरणात्मक महत्त्व : भारताच्या ऍक्ट ईस्ट पॉलिसी आणि इंडो-पॅसिफिक व्हिजनमधील ब्रुनेई महत्त्वाचा भागीदार आहे.

• ब्रुनेईही ASEAN सदस्य आहे.

• भारतीय डायस्पोरा : ब्रुनेईमध्ये अंदाजे 14,000 भारतीय राहतात.

• ऊर्जा सुरक्षा : भारत ब्रुनेईमधून कच्च्या तेलाची आयात करतो.

वरूण नौदल युद्ध अभ्यास

Exercise Varuna

Subject : GS - युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) वरूण युद्ध अभ्यास हा भारत आणि ----- देशांमधील नौदल युद्ध अभ्यास आहे ?

1. इंडोनेशिया

2. फ्रान्स

3. युनायटेड किंग्डम

4. बांगलादेश

उत्तर : फ्रान्स 

• वरूण युद्ध अभ्यास भाग घेण्यासाठी भारतीय नौदलाचे P-8I विमान फ्रान्समधील उतरले आहे. 

• 2024 चा हा भारत-फ्रान्स द्विपक्षीय नौदल युद्ध अभ्यास भूमध्य समुद्रात होणार आहे.

वरुण युद्ध अभ्यासाबद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• भारत आणि फ्रान्स यांच्यातील हा द्विपक्षीय नौदल सराव आहे.

• 1993 मध्ये दोन्ही नौदलांमधील हा द्विपक्षीय सराव सुरू झाला होता.

• 2001 मध्ये याला 'वरुणा' असे नाव देण्यात आले आणि ते भारत फ्रान्सच्या धोरणात्मक द्विपक्षीय संबंधांचे वैशिष्ट्य बनले आहे.

पॅरिस पॅरालिंपिक 2024 मध्ये योगेश कथुनिया यांना रौप्यपदक मिळाले

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पॅरिस पॅरालिम्पिक 2024 मध्ये योगेश कथुनियाने रौप्यपदक जिंकले आहे ते कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ?

1. थाळीफेक

2. तिरंदाजी

3. नेमबाजी

4. बॅडमिंटन

उत्तर : थाळीफेक

• डिस्कस थ्रो म्हणजे थाळीफेक स्पर्धेत F56 प्रकारात योगेश कथुनिया यांनी रौप्यपदक पटकावलं. 

• त्यांनी आपल्या पहिल्याच प्रयत्नात 42.22 मीटर अंतरावर थाळीफेक केली.

• 9 वर्षांचा असताना योगेशला गियान- बारे सिंड्रोम (Guillain-Barre syndrome) नामक दुर्धर ऑटोइम्युन आजारानं ग्रासलं. 

• या आजारात स्नायू कमजोर होत जातात आणि त्यातून पुढे पॅरालिसिसही होऊ शकतो.

• योगेश कथुनिया हे हरियाणाचे रहिवासी आहे.

4 नव्या सरकारी कंपन्यांना नवरत्न दर्जा

'Navratna' status for 4 CPSEs

बातम्यांमध्ये : अलिकडेच सरकारने 4 केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्यांना ‘नवरत्न’ दर्जा दिला.

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच सरकारने 4 केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्यांना ‘नवरत्न’ दर्जा दिला. खालील पैकी कोणत्या कंपनीचा त्यात समावेश नाही ?

1. रेलटेल कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (RailTel)

2. सतलज जल विद्युत निगम (SJVN)

3. सोलर एनर्जी कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया

4. भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड 

उत्तर : भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड 

भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड हि महारत्न दर्जा असलेली कंपनी आहे.

नवरत्न दर्जा देण्यात आलेल्या 4 कंपन्या कोणत्या आहेत ?

1. रेलटेल कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (RailTel)

2. सोलर एनर्जी कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (SECI)

3. नॅशनल हायड्रोइलेक्ट्रिक पॉवर कॉर्पोरेशन (NHPC)

4. सतलज जल विद्युत निगम (SJVN)

• भारत सरकारचे स्वतःचे असे व्यवसाय आहेत. ते सरकारच्या मालकीचे आहेत, त्यांना केंद्रीय सार्वजनिक क्षेत्रातील उपक्रम (Central Public Sector Undertakings) असे म्हणतात.

• या कंपन्यांचे त्यांच्या आर्थिक स्वावलंबनानुसार महारत्न कंपनी, नवरत्न कंपनी आणि मिनीरत्न कंपनी असे वर्गीकरण केले जाते.

नवरत्न कंपनी म्हणजे काय ?

• १९९७ मध्ये भारतातील मोठ्या सार्वजनिक क्षेत्रातील कंपन्यांना सरकारने नवरत्नांच्या श्रेणीत आणले. 

• त्यात जागतिक बाजारपेठेत स्पर्धा करण्याची क्षमता असलेल्या सार्वजनिक कंपन्यांचा समावेश होता. 

• देशातील कंपन्यांना जागतिक बाजारपेठेत दर्जा मिळावा, जागतिक बाजारपेठेतील स्पर्धेत चांगली कामगिरी करण्याच्या त्यांच्या मोहिमेत त्यांना पाठिंबा देणे हा कंपन्यांना दर्जा देण्यामागचा उद्देश आहे. 

• नवरत्न कंपनीचा दर्जा मिळवण्यासाठी आधी मिनीरत्नाचा दर्जा मिळवावा लागतो.

• सध्या 25 कंपन्यांना नवरत्न दर्जा आहे. 

(नोट : सध्या भारतात 13 महारत्न आणि 25 नवरत्न कंपन्या आहेत.)

राष्ट्रीय पोषण सप्ताह 2024

National Nutrition Week 2024

Subject : GS - दिनविशेष , सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी राष्ट्रीय पोषण सप्ताह केव्हा साजरी करतात ?

1. १ ते ७ सप्टेंबर दरम्यान

2. १ ते ७ जानेवारी दरम्यान 

3. १ ते ७ डिसेंबर दरम्यान 

4. १ ते ७ ऑक्टोंबर दरम्यान 

उत्तर : १ ते ७ सप्टेंबर दरम्यान

राष्ट्रीय पोषण सप्ताह म्हणजे काय ? तो का साजरी करतात ? 

• दरवर्षी १ ते ७ सप्टेंबर दरम्यान राष्ट्रीय पोषण सप्ताह साजरी करतात.

• मंत्रालय : महिला आणि बालविकास मंत्रालयाच्या अन्न आणि पोषण मंडळातर्फे सन १९८२ पासून दरवर्षी १ ते ७ सप्टेंबरदरम्यान हा सप्ताह आयोजित केला जातो.

उद्देश :  

• पोषण आणि आरोग्याबाबत नागरिकांमध्ये जागृती निर्माण करणं हा या सप्ताहाचा उद्देश आहे. 

• तसंच विविध वयोगटांच्या पोषणाच्या गरजांबाबतची माहिती नागरिकांना देणं, सरकार आणि स्वयंसेवी संस्थांमार्फत पोषणाबद्दल शिक्षण      आणि प्रशिक्षणाच्या माध्यमातून राबवले जाणारे उपक्रम अधोरेखित करणं यावरही या सप्ताहादरम्यान भर दिला जातो. 

राष्ट्रीय पोषण माह म्हणजे काय ? 

• याला राष्ट्रीय पोषण महिना असे देखील म्हणतात. 

• दरवर्षी सप्टेंबर महिना हा राष्ट्रीय पोषण महिना म्हणून साजरी केला जातो. 

• यंदाचा हा 7 वा राष्ट्रीय पोषण माह (महिना) आहे.

• राष्ट्रीय पोषण माह हा पोशन अभियानांतर्गत एक उपक्रम आहे. 

राष्ट्रीय पोषण माह 2024 चा संकल्पना : 

• राष्ट्रीय पोषण माह 2024 चा संकल्पनेचा (थीमचा) फोकस ॲनिमिया, ग्रोथ मॉनिटरिंग, पूरक आहार, पोशन भी पढाई भी, उत्तम प्रशासनासाठी तंत्रज्ञान आणि एक पेड माँ के नाम यासारख्या थीमचा समावेश आहे. 

पोशन अभियान काय आहे ? ते केव्हा सुरू करण्यात आले ? 

0-6 वर्षे वयोगटातील मुले, किशोरवयीन मुली, गर्भवती महिला आणि स्तनपान माता यांचे पोषण वाढविण्यासाठी पोशन अभियान, मार्च 2018 मध्ये सुरू करण्यात आले.

प्रोजेक्ट नमन 

Project NAMAN

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालीलपैकी कोणत्या सशस्त्र दलाकडून प्रोजेक्ट नमन सुरू करण्यात आले आहे ?

1. भारतीय लष्कर 

2. भारतीय नौदल

3. भारतीय हवाईदल 

4. भारतीय तटरक्षक

उत्तर : भारतीय लष्कर 

प्रोजेक्ट नमन बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• अलीकडेच भारतीय लष्कराने नमन प्रकल्पाचा पहिला टप्पा सुरू केला.

• नमन प्रकल्प हा लष्करातील पेन्शनरधारकांना, माजी सैनिकांना आणि त्यांच्या कुटुंबांसाठी एक समर्पित प्रोजेक्टआहे. 

• हे SPARSH (पेन्शन ऍडमिनिस्ट्रेशन डिफेन्स सिस्टीम), या डिजिटल पेन्शन सिस्टीमच्या अंमलबजावणीभोवती केंद्रित आहे.

• ही संरक्षण पेन्शन धारकांसाठी पेन्शनची संबंधित प्रक्रिया सुलभ करते.

• सुविधा आणि तक्रार निवारण केंद्रे स्थापन केली जातील जी देशभरातील लष्करातील दिग्गज आणि नातेवाईकांसाठी सेवा प्रदान करतील.

8 वी महिला आशियायी चॅम्पियन ट्रॉफी हॅाकी स्पर्धा 2024

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 च्या महिला आशियायी चॅम्पियन ट्रॉफी हॅाकी स्पर्धेचे आयोजन ---- --- येथे करण्यात आले आहे ?

1. भारत

2. पाकिस्तान

3. जपान

4. चीन

उत्तर : भारत

• 8 वी आशिया चषक महिला हॉकी अजिंक्यपद स्पर्धा (महिला आशियायी चॅम्पियन ट्रॉफी हॅाकी) भारतात होणार आहे.

• हॉकी इंडिया आणि बिहार राज्य सरकार संयुक्तपणे याचं आयोजन करत असून बिहारमधल्या राजगीर इथं 11 नोव्हेंबरपासून ते 20 नोव्हेंबर पर्यंत ही स्पर्धा चालणार आहे. 

• या स्पर्धेत भारतासह विद्यमान चीन, जपान, कोरिया, मलेशिया आणि थायलंड संघांचा सहभाग अपेक्षित आहे

• बिहार राज्यात पहिल्यांदाच आंतरराष्ट्रीय स्पर्धा होत असल्यानं हा ऐतिहासिक क्षण असल्याचं हॉकी इंडियाचे अध्यक्ष डॉ. दिलीप तिर्की यांनी सांगितलं. . 

• गेल्या वर्षी झारखंडमधल्या रांची इथं झालेल्या या स्पर्धेत भारतीय संघ विजयी झाला होता.

स्पर्धा परीक्षेसाठी वनलाईनर संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न : 

प्रश्न) आशियाई हॉकी महासंघाचे अध्यक्ष कोण आहेत ?

उत्तर : दातो फ्युमियो ओगुरा 

प्रश्न) 2024 च्या महिला आशियायी चॅम्पियन ट्रॉफी हॅाकी स्पर्धेचे आयोजन कोणत्या राज्यात करण्यात आले आहे ?

उत्तर : बिहार

आसना चक्रीवादळ

Cyclone Asna

Subject : GS - भूगोल - हवामान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच गुजरातमधील कच्छ किनारपट्टीच्या भागात आसना चक्रीवादळ तयार झाले, चक्रीवादळाला आसना हे नाव कोणत्या देशाने दिले आहे ?

1. भारत 

2. पाकिस्तान

3. ओमान

4. श्रीलंका

उत्तर : पाकिस्तान

• अलीकडेच, भारतीय हवामान विभाग (IMD) ने अहवाल दिला आहे की गुजरातमधील कच्छ किनारपट्टी आणि पाकिस्तानच्या लगतच्या भागात आसना चक्रीवादळ तयार झाले आहे.

• आसना चक्रीवादळामुळे गुजरातमध्ये मुसळधार पाऊस झाला, ज्यामुळे 26 जणांचा मृत्यू झाला, 18,000 लोकांचे स्थलांतर झाले आणि 1,200 लोकांना पुरापासून वाचवण्यात आले.

• 1891 पासून, अरबी समुद्रात ऑगस्टमध्ये फक्त तीन चक्रीवादळ आले आहेत, 1976 नंतर अरबी समुद्रात ऑगस्टमध्ये आलेले हे पहिले चक्रीवादळ आहे.

• चक्रीवादळ आसना हे नाव पाकिस्तानने दिले आहे, याचा अर्थ " मान्यता किंवा स्तुती करणे " असा होतो.

चक्रीवादळाला नाव का देण्यात येते ?

• सामान्य लोकांना हवामानाची माहिती किंवा इशारा देताना केवळ वादळाची आकडेवारी किंवा तांत्रिक संज्ञांऐवजी नावं वापरणं सोपं जातं त्याचप्रमाणे हवामान तज्ज्ञ व त्याविषयी काम करणाऱ्या सर्वांना संवाद करण्यास सोपे जावे म्हणून चक्रीवादळाचे नामकरण केले जाते. 

चक्रीवादळांना नाव कोण देतात ?

• WMO (वर्ल्ड मेटिरिओलॉजिकल ऑर्गनायजेशन) ही संयुक्त राष्ट्राची एक संघटना आहे. त्यांनी जगभरातील वादळांची नावं ठेवण्यासाठी एक पद्धत ठरवली आहे.

• एखाद्या प्रदेशातील सदस्य देश त्यांच्यातर्फे नावं सुचवतात आणि विशिष्ठ क्रमानं त्याच नावांमधून चक्रीवादळाला नावं दिलं जातं. 

• नावे उच्चारायला बऱ्याचदा सोपी असतात, सांस्कृतिकदृष्ट्या संबंधित असतात.

चक्रीवादळ म्हणजे काय ? आणि ते कसे तयार होतात ?

• काही स्थानिक कारणांमुळे एकाएकी हवेच्या दाबात बदल होऊन मध्यभागी कमी दाबाचे केंद्र निर्माण होते आणि त्याच्या सभोवती हवेचा जास्त दाब होत जातो. यामुळे वारे चक्राकार गतीने कमी दाबाच्या केंद्राकडे वेगाने आकर्षिली जातात, त्याच आवर्त किंवा चक्रीवादळ असे म्हणतात.

• चक्रीवादळे उत्तर गोलार्धात घड्याळाच्या विरुद्ध दिशेने (anti-clockwise) फिरतात

• आणि दक्षिण गोलार्धात घड्याळाच्या दिशेने (clockwise) फिरतात.

चक्रीवादळांना वेगवेगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या नावाने ओळखले जाते ते पुढीलप्रमाणे : 

• हिंदी महासागरातील वादळाला चक्रीवादळ (Cyclone) म्हटले जाते. 

• वेस्ट इंडिज आणि अटलांटिकमधील वादळाला हरिकेन (Hurricane) नावाने ओळखले जाते

• पॅसिफिक महासागर व चिनी समुद्रातील वादळाला टायफून (Typhoon) या नावाने ओळखले जाते.

• ऑस्ट्रेलियाच्या किनाऱ्यावरील वादळाला विली-विली (Willy-Willy) या नावाने ओळखले जाते.

(नोट : वरील ठिकाणे आणि चक्रीवादळांना तेथे काय म्हणतात हे लक्षात ठेवा पेपर ला बरोबर जोडी कोणती असे प्रश्न विचारले जातात.)

पंतप्रधानांच्या हस्ते वाढवण बंदराची पायाभरणी 

Prime Minister Lays Foundation Stone for Vadhvan Port

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतेच पंतप्रधानांनी वाढवण बंदराची पायाभरणी केली, तर हे बंदर खालील पैकी कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

1. रत्नागिरी

2. रायगड

3. मुंबई शहर

4. पालघर

उत्तर : पालघर

• नुकतेच पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदी यांनी सागरमाला कार्यक्रमांतर्गत महाराष्ट्रातील पालघर जिल्ह्यातील वाढवण बंदराची पायाभरणी केली.

• हे बंदर अरबी समुद्राच्या किनाऱ्यावर बांधले जाईल.

• हे बंदर जवाहरलाल नेहरू बंदर प्राधिकरण आणि महाराष्ट्र मेरीटाइम बोर्ड संयुक्तपणे तयार करतील

• या प्रकल्पात जवाहरलाल नेहरू बंदराची 74 % भागीदारी असेल आणि सार्वजनिक खाजगी भागीदारीत महाराष्ट्र मेरीटाइम बोर्डाची 26 % भागीदारी असेल.

• जवाहरलाल नेहरू बंदर प्राधिकरण (JNPA) बंदराच्या बांधकामासाठी जबाबदार आहे. 

• बंदराच्या बांधकामानंतर, हे देशातील सर्वात मोठे कंटेनर बंदर असेल. 

• तसेच ते विझिंजम आंतरराष्ट्रीय बंदर, तिरुवनंतपुरम नंतर भारतातील सर्वात खोल सागरी बंदरांपैकी एक असेल.

वाढवण बंदरामुळे काय फायदा होईल ?

• या प्रकल्पामुळे राज्यात मोठ्या प्रमाणात आर्थिक विकासाला चालना मिळणार असून 12 लाखापेक्षा जास्त युवकांना रोजगार मिळणार आहे.

• वाढवण बंदराच्या उभारणीमुळे देशाच्या विकासाला नवी चालना मिळणार

• आंतरराष्ट्रीय शिपिंग मार्गांशी थेट कनेक्टिव्हिटी असल्याने पारगमन वेळा आणि खर्च कमी होईल. 

• नवीन व्यवसाय आणि वेअरहाउसिंगसाठी संधी उपलब्ध होतील.

" हर घर दुर्गा " अभियान

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असलेले हर घर दुर्गा अभियान कशाच्या संदर्भात आहे ?

1. महिला स्वयंरोजगार

2. बचतगट कुटीर उद्योग

3. विद्यार्थीनींसाठी आत्मसंरक्षणाचे प्रशिक्षण

4. यांपैकी नाही

उत्तर : विद्यार्थीनींसाठी आत्मसंरक्षणाचे प्रशिक्षण

• हर घर दुर्गा अभियानांतर्गत राज्यातील प्रत्येक शासकीय औद्योगिक संस्थेमध्ये (ITI's) विद्यार्थीनींसाठी आत्मसंरक्षणाचे प्रशिक्षण वर्षभर देण्यात येणार आहे. 

• ज्याप्रमाणे विद्यालयांमध्ये आणि महाविद्यालयांमध्ये शारीरिक शिक्षणाची एक खास तासिका असते, त्याप्रमाणेच मुलींसाठी आत्मसंरक्षण प्रशिक्षणासाठी सुद्धा राखीव तासिका असाव्यात असे प्रतिपादन आहे.

• शारीरिक शिक्षणाप्रमाणेच वर्षभर महिलांसाठी कराटे, जुडो यासारख्या स्वरक्षणाच्या पायाभूत प्रशिक्षणाच्या आठवड्यातून कमीत कमी 2 तासिका घेण्यात येणार आहे.

• हे प्रशिक्षण देण्यासाठी स्थानिक परिसरातील स्वयंसेवी संस्थांचे सहकार्य घेण्यात येणार अहे.

• उद्देश : महाराष्ट्रातील घरोघरी अन्यायाविरुद्ध लढणारी दुर्गा असावी, या उद्देशाने ‘घर घर दुर्गा अभियान’ सुरु करण्यात आले आहे.

हर घर दुर्गा अभियानाचे महत्व काय आहे ?

• हर घर दुर्गा अभियानाद्वारे आपत्कालीन आणि आव्हानात्मक परिस्थितीत सक्षमपणे लढण्याची ताकद महिलांमध्ये निर्माण होईल.

• त्याचप्रमाणे या अभियानाद्वारे मुलींचे शारीरिक बळ वाढेल, त्यांचा आत्मविश्वास वाढेल सोबतच त्यांचे मानसिक स्वास्थ सुद्धा सुधारेल.

रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार 2024

Ramon Magsaysay Award 2024

बातम्यांमध्ये : अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी हायाओ मियाझाकी यांना रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार मिळाल्याबद्दल अभिनंदन केले.

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) हायाओ मियाझाकी यांना 2024 च्या रॅमन मॅगसेसे पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले ते खालील पैकी कोणत्या क्षेत्राशी संबंधित आहे ?

1. ॲनिमेटेड चित्रपट

2. पत्रकारिता

3. खेळ

4. यांपैकी नाही

उत्तर : ॲनिमेटेड चित्रपट

हायाओ मियाझाकी (Hayao Miyazaki) बद्दल थोडक्यात माहिती : 

• हायाओ मियाझाकी , एक प्रसिद्ध जपानी चित्रपट निर्माता आणि स्टुडिओ Ghibli चे सह-संस्थापक आहे.

• ॲनिमेटेड चित्रपटांमधील योगदानासाठी त्यांना 2024 चा रॅमन मॅगसेसे पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. 

• पर्यावरण संवर्धन आणि सुसंवाद यांसारख्या आव्हानात्मक विषयांना संबोधित करणारे असंख्य ॲनिमेटेड चित्रपट त्यांनी तयार केले.

रॅमन मॅगसेसे पुरस्कारा बद्दल महत्त्वाची माहिती : 

• रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार मनिला येथील "द रॅमन मॅगसेसे अवॉर्ड फाउंडेशन" तर्फे दरवर्षी देण्यात येतो.

• फिलिपाईन्सचे माजी राष्ट्राध्यक्ष रॅमन मॅगसेसे यांच्या वाढदिवसानिमित्त दरवर्षी 31 ऑगस्ट रोजी हा पुरस्कार दिला जातो.

• फिलिपाईन्सचे माजी राष्ट्राध्यक्ष रॅमन मॅगसेसे यांच्या नावाने १९५७ पासून हा पुरस्कार सुरू करण्यात आला. 

• रॅमन मॅगसेसे पुरस्काराला आशियाचा नोबेल म्हणून ओळखलं जातं.

रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार कोण - कोणत्या क्षेत्रांमध्ये देण्यात येतो ?

• सरकारी सेवा, समाजकारण, साहित्य, पत्रकारिता, शांतता आणि आंतरराष्ट्रीय संबंध या क्षेत्रांमध्ये उल्लेखनीय योगदान देणाऱ्या व्यक्तींना रॅमन मॅगसेसे पुरस्काराने सन्मानित करण्यात येतं.

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) रॅमन मॅगसेसे पुरस्कार प्राप्त पहिले भारतीय कोण आहेत ?

1. महात्मा गांधी

2. आचार्य विनोबा भावे

3. मदर तेरेसा

4. जयप्रकाश नारायण 

उत्तर : आचार्य विनोबा भावे 

आचार्य विनोबा भावे यांना 1958 मध्ये रॅमन मॅगसेसे पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.

सर्वोच्च न्यायालयाच्या नवीन ध्वज आणि बोधचिन्हाचे अनावरण

बातम्यांमध्ये : भारताच्या राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांनी रविवारी भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयाच्या ७५ व्या वर्धापनदिनाच्या स्मरणार्थ नवीन ध्वज आणि बोधचिन्हाचे अनावरण केले.

Subject : GS - राज्यशास्त्र

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सर्वोच्च न्यायालयाच्या नवीन ध्वज आणि बोधचिन्हाचे अनावरण करण्यात आले तर नव्याने अनावरण केलेल्या या ध्वजात खालीलपैकी कोणत्या बाबींचा समावेश आहे ?

1. भारताचे संविधान

2. अशोक चक्र

3. सर्वोच्च न्यायालयाची इमारत

4. वरील सर्व

उत्तर : वरील सर्व

नवीन ध्वज आणि बोधचिन्हा बाबत महत्त्वाची माहिती : 

• नवी दिल्ली येथील नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑफ फॅशन टेक्नॉलॉजी यांनी न्याय आणि लोकशाहीचे प्रतीक असलेला हा नवा ध्वज आणि बोधचिन्हाची कल्पना सादर केली आहे. 

• या नवीन ध्वजात अशोक चक्र, सर्वोच्च न्यायालयाची इमारत आणि संविधानाचे पुस्तक दाखविण्यात आले आहे.

• सर्वोच्च न्यायालयाचा नवीन ध्वज निळ्या रंगाचा आहे. 

• त्यावर " भारताचे सर्वोच्च न्यायालय ( Supreme Court of India ) " आणि देवनागरी लिपीत " यतो धर्मस्ततो जयः " असे लिहिलेले आहे.

• " यतो धर्मस्ततो जयः " हा संस्कृत श्लोक महाभारतातून घेतला आहे. या श्लोकाचा अर्थ " जिथे धर्म आहे तेथे विजय आहे " असा होतो.

• अशोक चक्र हे धर्मचक्र किंवा "कायद्याचे चाक" दर्शवते. हे चिन्ह सारनाथ येथील सिंहाच्या प्रतिकृतीपासून प्रेरित आहे, जे इ.स.पू. तिसऱ्या शतकातील मौर्य सम्राट अशोकांनी तयार केले होते. 

सर्वोच्च न्यायालय : 

• भारत सरकार कायदा 1935 नुसार भारताच्या फेडरल कोर्टाची निर्मिती करण्यात आली.

• पुढे भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर 1935 मध्ये स्थापन करण्यात आलेल्या फेडरल कोर्ट ची जागा भारतीय सर्वोच्च न्यायालयाने घेतली.

• राज्यघटनेच्या कलम १२४ मध्ये असे म्हटले आहे की "भारताचे एक सर्वोच्च न्यायालय असेल."

• भारतीय सर्वोच्च न्यायालयाची स्थापना २८ जानेवारी १९५० रोजी झाली. 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारताचे सध्याचे सरन्यायाधीश कोण आहेत ? 

उत्तर : श्री धनंजय चंद्रचूड

प्रश्न) भारताच्या सर्वोच्च न्यायालयात न्यायाधीशांची संख्या किती आहे ?

उत्तर : 34 आहे.

(1 सरन्यायाधीश + 33 न्यायाधीश = 34)

पॅरिस पॅरालिंपिक 2024 मध्ये रुबीना फ्रान्सिस यांना कांस्यपदक मिळाले

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) पॅरिस पॅरालिम्पिक 2024 मध्ये रुबिना फ्रान्सिसने कांस्यपदक जिंकले आहे ती कोणत्या खेळाशी संबंधित आहे ?

1. उंच उडी

2. तिरंदाजी

3. नेमबाजी

4. बॅडमिंटन

उत्तर : नेमबाजी

• पॅरिस पॅरालिम्पिक 2024 मध्ये पॅरा नेमबाज रुबिना फ्रान्सिसने नेमबाजी स्पर्धेत कांस्यपदक जिंकले आहे. 

• तिने 10 मीटर एअर पिस्तूल प्रकारात भारतासाठी कांस्यपदक जिंकले आहे. 

• रुबिना ही मध्य प्रदेशातील जबलपूरची रहिवासी आहे. 

• रुबिना फ्रान्सिस आपल्या पायावर नीट उभी राहू शकत नाही पण तिने पॅरिस पॅरालिम्पिकमध्ये भारतासाठी कांस्यपदक मिळवले आहे.

ग्लोबल फिनटेक महोत्सव 2024 

Global Fintech Fest 2024

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) ग्लोबल फिनटेक महोत्सव 2024 चे आयोजन कुठे करण्यात आले होते ?

1. मुंबई

2. पुणे

3. दिल्ली

4. चेन्नई

उत्तर : मुंबई

बातम्यांमध्ये : पंतप्रधान श्री नरेंद्र मोदींनी मुंबई येथील जिओ वर्ल्ड कन्व्हेन्शन सेंटरमध्ये ग्लोबल फिनटेक फेस्ट (GFF) 2024 ला संबोधित केले.

• पेमेंट्स कौन्सिल ऑफ इंडिया, नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया आणि फिनटेक कन्व्हर्जन्स कौन्सिल यांनी संयुक्तपणे ग्लोबल फिनटेक महोत्सवाचे आयोजन केले आहे. 

• फिनटेकमधील भारताच्या प्रगतीचे प्रदर्शन करणे आणि क्षेत्रातील प्रमुख भागधारकांना एकत्र आणणे हे ग्लोबल फिनटेक महोत्सवाचे उद्दिष्ट आहे.

फिनटेक (Fintech) म्हणजे काय ? 

• Fintech हा दोन शब्दांपासून बनलेला शब्द आहे. Finance आणि Technology म्हणजेच आर्थिक तंत्रज्ञान किंवा वित्तीय तंत्रज्ञान

• फिनटेक म्हणजे आर्थिक सेवा प्रदान करण्यासाठी तंत्रज्ञानाचा वापर करणे. या तंत्रज्ञानाच्या वापरामुळे आर्थिक सेवा अधिक कार्यक्षम, प्रवेशयोग्य आणि ग्राहकांना सोपी, सुटसुटीत आणि सुलभ रीतीने उपलब्ध करून देण्यात येते.

उदाहरणार्थ : मोबाईल बॅंकिंग - 

• मोबाइल बँकिंग ग्राहकांना त्यांच्या मोबाइल डिव्हाइसेस, जसे की स्मार्टफोन आणि टॅब्लेट वापरून बँकिंग सेवांमध्ये प्रवेश करण्याची परवानगी देते. 

• हे ग्राहकांना त्यांच्या खात्यातील बॅलन्स तपासण्याची, पेमेंट करण्याची, बिले भरण्याची आणि त्यांच्या मोबाइल डिव्हाइसच्या सोयीनुसार कर्जासाठी अर्ज करण्याची क्षमता प्रदान करते. 

• मोबाईल बँकिंगने ग्राहकांसाठी बँकिंग अधिक सुलभ आणि सोयीस्कर बनवले आहे आणि यामुळे पारंपारिक बँकिंग सेवांशी संबंधित खर्च देखील कमी झाला आहे.

जागतिक नारळ दिन 2024

(World Coconut Day 2024)

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक नारळ दिन केव्हा साजरी करतात ?

1. 4 जून

2. 12 ऑगस्ट 

3. 2 सप्टेंबर

4. 20 ऑक्टोंबर

उत्तर : 2 सप्टेंबर

• जागतिक नारळ दिन, दरवर्षी 2 सप्टेंबर रोजी साजरा केला जातो.

• हा दिवस आपल्या जीवनात नारळाच्या झाडाचे महत्त्व सांगतो आणि शाश्वत शेती पद्धतींना प्रोत्साहन देतो.  

जागतिक नारळ दिन का साजरी करतात ?

 नारळाच्या विविध उपयोगांबद्दल जागरूकता निर्माण करण्यासाठी आणि त्यांच्या जागतिक वापरास प्रोत्साहन देण्यासाठी दरवर्षी 2 सप्टेंबर रोजी जागतिक नारळ दिन साजरी करतात.

पहिला जागतिक नारळ दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ?

आशियाई आणि पॅसिफिक कोकोनट कम्युनिटी (APCC) ने 2 सप्टेंबर 2009 मध्ये पहिल्यांदा हा दिवस साजरा केला.

जागतिक नारळ दिन 2024 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ?

' चक्रीय अर्थव्यवस्थेसाठी नारळ : जास्तीत जास्त मूल्यासाठी भागीदारी निर्माण करणे .'

“ Coconut for a Circular Economy: Building Partnership for Maximum Value. ”  

तुम्हाला हे माहित आहे का ? 

• इंडोनेशिया हा जगातील सर्वात मोठा नारळ उत्पादक देश आहे, त्यानंतर फिलिपाइन्सचा क्रमांक लागतो.

• भारत हा जगातील तिसरा सर्वात मोठा नारळ उत्पादक देश आहे.

• भारतात केरळ हे सर्वात मोठे नारळ उत्पादक राज्य आहे, त्यानंतर कर्नाटक आणि तामिळनाडू हे राज्य आहे.

नारळाचे महत्त्व : 

• नारळाच्या प्रत्येक भागाचा उपयोग होतो म्हणून नारळाच्या झाडाला कल्पतरू सुद्धा म्हणतात.

• आर्थिक फायदे : लाखो शेतकऱ्यांसाठी, विशेषत: उष्णकटिबंधीय प्रदेशातील उत्पन्नाचा प्रमुख स्रोत म्हणून नारळाची भूमिका महत्त्वाची आहे. 

• आरोग्यासाठी उपयुक्त : नारळ आवश्यक पोषक तत्वांनी समृद्ध आहे. नारळात प्रथिने आणि खनिजांव्यतिरिक्त सर्व पोषक तत्वे चांगल्या प्रमाणात उपलब्ध असतात आणि जीवनसत्त्वे, पोटॅशियम, फायबर, कॅल्शियम, मॅग्नेशियम आणि खनिजे मुबलक प्रमाणात आढळतात.

• सांस्कृतिक महत्त्व : विविध परंपरा, विधी आणि सणांमध्ये नारळाचे सांस्कृतिक महत्त्व दिसून येते.

• पर्यावरणीय फायदे : मातीची धूप रोखण्यासाठी आणि मातीची सुपीकता राखण्यासाठी, पर्यावरणीय टिकाव धरण्यात नारळाचे झाड महत्त्वाचे आहे.

राजकोट किल्ला

बातम्यांमध्ये : किल्ले राजकोट येथे भारतीय नौदलामार्फत उभारण्यात आलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पुतळ्याच्या झालेल्या दुर्घटनेची चौकशी करण्यासाठी तांत्रिक समिती गठीत करण्यात आली आहे. 

Subject : GS - इतिहास 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राजकोट किल्ला खालीलपैकी कोणत्या जिल्ह्यात आहे ?

1. पुणे

2. सिंधुदुर्ग

3. रत्नागिरी

4. ठाणे

उत्तर : सिंधुदुर्ग

• सिंधुदुर्ग जिल्ह्यातील किल्ले राजकोट येथे भारतीय नौदलामार्फत उभारण्यात आलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पुतळ्याच्या झालेल्या दुर्घटनेची चौकशी करण्यासाठी तांत्रिक समिती गठीत करण्यात आली आहे. 

• भारतीय नौदलाचे तज्ज्ञ कमोडोर पवन धिंगरा यांच्या अध्यक्षतेखाली ही समिती गठीत करण्यात आली.

• ही समिती किल्ले राजकोट, जि. सिंधुदुर्ग येथे उभारण्यात आलेल्या छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या पुतळ्याबाबत झालेल्या दुर्घटनेची नेमकी कारणीमीमांसा शोधणे आणि या दुर्घटनेमागील दोषी निश्चित करणे याबाबींवर विचार करुन शिफारशी सादर करेल.

राजकोट किल्ला : 

• राजकोट किल्ला सिंधुदुर्ग किल्ल्यापासून 3 किलोमीटर अंतरावर आहे.

• राजकोट किल्ल्याची उभारणी छत्रपती शिवाजी महाराजांनी इ.स १६६४ ते १६६७ च्या दरम्यान केली.

• छत्रपती शिवाजी महाराजांनी सिंधुदूर्ग किल्ला बांधल्यावर त्याचे रक्षण करण्यासाठी पद्मगड, राजकोट, सर्जेकोट हे किल्ले बांधले.

• राजकोट किल्ल्यामुळे सिंधुदूर्ग किल्ल्याचे जमिनीवरील हल्ल्यापासून संरक्षण करणे तसेच नैसर्गिक उंचवट्यामुळे सिंधुदूर्गाच्या उत्तरेकडील समुद्रावर लक्ष ठेवणे सहज शक्य झाले.

• परकीय वसाहती करणाऱ्यांच्या म्हणजेच इंग्रज, डच, फ्रेंच आणि पोर्तुगीज व्यापाऱ्यांच्या वाढत्या प्रभावाचा मुकाबला करणे हा देखील राजकोट किल्ला उभारण्यामागचा उद्देश होता.

• राजकोट किल्ला, सर्जेकोट किल्ल्याप्रमाणे सिंधुदुर्ग किल्ल्याचा उपकिल्ला मानला जातो.

कातळशिल्पं म्हणजे काय ?

What are Geoglyphs ?

Subject : GS - इतिहास 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच महाराष्ट्र सरकारने " संरक्षित स्मारक " म्हणून घोषित केलेले कातळ शिल्प कोठे सापडले आहेत ?

1. रत्नागिरी

2. पुणे

3. नाशिक

4. नागपूर

उत्तर : रत्नागिरी

• अलीकडेच महाराष्ट्र सरकारने रत्नागिरी जिल्ह्यातील 210-चौरस किलोमीटर परिसरात 70 ठिकाणी पसरलेल्या 1,500 कातळ शिल्पांना " संरक्षित स्मारक " म्हणून घोषित केले आहे.

• कोकणात विखुरलेल्या कातळशिल्पांचा कालखंड हा अश्मयुगीन काळापर्यंत मागे जातो. 

• कोकणात उघडकीस आलेल्या या कातळशिल्पांचा प्रवास मध्याश्मयुगापासून (२०,००० ते १०,०००) ते प्रारंभिक ऐतिहासिक कालखंडापर्यंत झाल्याचे दिसते. 

कातळशिल्पं म्हणजे काय ?

• कातळशिल्पं म्हणजे खडकांच्या पृष्ठभागावर कोरलेली चित्रं. त्यांना खोदशिल्पं आणि इंग्रजीत 'पेट्रोग्लिफ्स' किंवा 'जिओग्लिफ्स' असंही म्हटलं जातं.

• या आकृत्या प्रचंड मोठ्या असतात किंवा लहान प्रतिमांच्या साहाय्याने मोठी प्रतिमा तयार केलेली असते.

• कातळशिल्पं सहसा चार मीटरपेक्षा जास्त लांब असतो.

• कातळशिल्पं जमिनीवर पाहणे किंवा ओळखणे कठीण आहे परंतु आकाशातून ते सहज दिसतात.

• पुरातत्वशास्त्राला गवसलेला हा एक मोठा खजिना आहे. 

• या प्रतिमांमध्ये निसर्गात आढळणाऱ्या गोष्टींचा समावेश असतो.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजने चा शासन निर्णय प्रसिद्ध

बातम्यांमध्ये : राज्यातील सर्व धर्मीयांमधील ६० वर्ष व त्यावरील ज्येष्ठ नागरिकांना देशातील महत्त्वाच्या तीर्थक्षेत्राची मोफत यात्रा करण्यासाठी ‘मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना’ राबवण्याचे नुकतेच मुख्यमंत्री एकनाथ शिंदे यांनी घोषित केले होते, त्यानुसार या योजनेचा शासन निर्णय प्रसिद्ध झाला आहे.

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालील पैकी मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजने बद्दल चुकीचे विधान कोणते ?

1. ही योजना 50 वर्षांवरील नागरिकांसाठी मोफत तीर्थयात्रा योजना आहे.

2. या योजनेअंतर्गत 139 धार्मिक स्थळे येतात.

3. या योजनेअंतर्गत प्रवास, निवास आणि भोजन खर्चासाठी 30 हजार रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.

4. वरील पैकी सर्व बरोबर

उत्तर : ही योजना 50 वर्षांवरील नागरिकांसाठी मोफत तीर्थयात्रा योजना आहे. हे चुकीचे विधान आहे.

मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजना : 

महाराष्ट्र सरकारच्या मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजने अंतर्गत 139 स्थळे येतात.

योजनेसाठी पात्रता : 

• ही योजना 60 वर्षांवरील ज्येष्ठ नागरिकांसाठी मोफत तीर्थयात्रा योजनेची तरतूद करते.

• योजनेसाठी पात्र व्यक्तींची उत्पन्नाची मर्यादा 2.5 लाखांपर्यंत असावी.

• पात्र व्यक्तींना प्रवास, निवास आणि भोजन खर्चासाठी 30,000 रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.

• मुख्यमंत्री तीर्थ दर्शन योजनेअंतर्गत 139 धार्मिक स्थळे येतात.

• यात देशभरातील 73 स्थळे तर महाराष्ट्रातील 66 स्थळे आहेत.

• काही प्रमुख तीर्थक्षेत्र पुढीलप्रमाणे :

• वैष्णोदेवी मंदिर

• अमरनाथ लेणी 

• सुवर्ण मंदिर (अमृतसर)

• चारधाम यात्रा

• राम मंदिर (अयोध्या)

• सोमनाथ मंदिर (द्वारका)

• जगन्नाथ पुरी (ओडिशा))

• महाराष्ट्रातील प्रमुख स्थळे :

त्यात सिद्धिविनायक मंदिर, चैत्यभूमी, विपश्यना पगोडा, एक सभास्थान, माउंट मेरी चर्च (वांद्रे), सेंट अँड्र्यूज चर्च नाशिक मधील जैन मंदिर, दीक्षाभूमी (नागपूर) यांचाही समावेश आहे.

• त्याचबरोबर तमिळनाडू, केरळ आणि कर्नाटक मधील धार्मिक स्थळांचा आणि लक्षणीय बौद्ध आणि जैन स्थळांचा देखील समावेश या योजनेत आहे.

राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार 

बातम्यांमध्ये : महाराष्ट्रातील दोन शिक्षकांना राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्काराने गौरविण्यात येणार आहे.

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार 2024 बद्दल बरोबर पर्याय निवडा.

1. महाराष्ट्रातील मंतैय्या बेडके आणि सागर बागडे या दोन शिक्षकांना हा पुरस्कार देण्यात आला.

2. पुरस्कारात प्रशस्ती पत्र, रु.५०,००० रोख बक्षीस रक्कम आणि एक रौप्यपदक समाविष्ट आहे.

3. दोन्ही बरोबर

4. दोन्ही चूक

उत्तर : दोन्ही बरोबर

• केंद्रीय शिक्षण मंत्रालयाने ‘राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार २०२४ साठी ५० शिक्षकांची निवड केली आहे.

• यात महाराष्ट्रातील मंतैय्या बेडके आणि सागर बागडे या दोन शिक्षकांचा समावेश आहे.

• यंदा या पुरस्कारासाठी जिल्हा, राज्य आणि राष्ट्रीय अशा तीन टप्प्यातील निवड प्रक्रियेद्वारे 50 शिक्षकांची निवड केली जाईल. 

• शिक्षक दिनी म्हणजे 5 सप्टेंबर 2024 रोजी विज्ञान भवन, नवी दिल्ली येथे आयोजित समारंभात राष्ट्रपतींच्या हस्ते हा पुरस्कार प्रदान केला जाईल.

पुरस्काराचे स्वरूप : 

राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कारात प्रशस्ती पत्र, रु.५०,००० रोख बक्षीस रक्कम आणि एक रौप्यपदक समाविष्ट आहे.

राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कार देण्याचे उद्दिष्ट काय आहे ?

• देशातील काही सर्वोत्तम शिक्षकांच्या असामान्य योगदानाचा गौरव करणे, तसेच आपल्या वचनबद्धतेने आणि कार्यक्षमतेने शालेय शिक्षणाचा दर्जा सुधारत असताना आपल्या विद्यार्थ्यांचे जीवनही समृद्ध केले आहे, अशा शिक्षकांचा सन्मान करणे, हे राष्ट्रीय शिक्षक पुरस्कारांचे उद्दिष्ट आहे.

पुरस्कार प्राप्त महाराष्ट्रातील शिक्षक : 

श्री मंतैय्या बेडके यांच्याविषयी थोडक्यात माहिती : 

• श्री. मंतैय्या बेडके हे गडचिरोली जिल्ह्यातील जाजावंडी येथील जिल्हा परिषद उच्च प्राथमिक शाळेचे शिक्षक आहेत.

• श्री. मंतैय्या बेडके यांनी गडचिरोलीच्या नक्षलग्रस्त आणि दुर्गम भागात उत्कृष्ट कार्य करत शाळेची पटसंख्या ८ वरून १३८ पर्यंत वाढवली आहे

• . त्यांनी लोकसहभागातून शाळेत स्मार्ट टीव्ही आणि इन्व्हर्टरसारख्या सुविधा उभारल्या आहेत. 

• त्यांच्या अथक मेहनतीने आणि समर्पणाने त्यांनी गुणवत्तापूर्ण शिक्षणाचा आदर्श निर्माण केला आहे.

श्री सागर बागडे यांच्याविषयी थोडक्यात माहिती : 

• श्री. सागर बागडे गेल्या ३० वर्षांपासून कोल्हापूरच्या एस.एम. लोहिया हायस्कूलमध्ये चित्रकला शिक्षक म्हणून कार्यरत आहेत. 

• त्यांनी विद्यार्थ्यांसोबत देश-विदेशात कार्यक्रम करून दोन विश्वविक्रमही नोंदवले आहेत.

RHUMI-1 

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) बातम्यांमध्ये असणारे RHUMI -1 काय आहे ?

1. लढाऊ नौका

2. मशीन गण

3. रॅाकेट

4. यांपैकी नाही

उत्तर : रॅाकेट

बातम्यांमध्ये : भारताने नुकतेच पहिले पुन: वापरता येण्याजोगे हायब्रीड रॉकेट RHUMI-1 लाँच करून भारतीय अंतराळ प्रवासात एक महत्त्वपूर्ण टप्पा गाठला.

RHUMI -1 रॉकेट : 

तामिळनाडू-आधारित स्टार्टअप स्पेस झोन इंडिया यांनी मार्टिन ग्रुपच्या सहकार्याने हे हायब्रीड रॉकेट विकसित केलेलं आहे.

RHUMI -1 रॉकेट चेन्नईतील तिरुविदंधाई येथून प्रक्षेपित करण्यात आले.

RHUMI -1 रॉकेट, 3 घन (क्यूब) उपग्रह आणि 50 PICO उपग्रह अवकाशात वाहून नेत आहे. 

भारतातील पहिली हायड्रॉलिक मोबाईल लॉन्च सिस्टीम वापरून प्रक्षेपण करण्यात आले.

अवकाशात सोडलेले उपग्रह काय काम करतील ?

• घन (क्यूब) उपग्रह वैश्विक किरणोत्सर्गाची तीव्रता, अतिनील किरणोत्सर्गाची तीव्रता आणि हवेच्या गुणवत्तेसह वातावरणातील परिस्थितींवरील डेटाचे निरीक्षण आणि संकलन करतील.

• पिको उपग्रह पर्यावरणीय घटकांचे विश्लेषण करण्यावर लक्ष केंद्रित करेल जसे की कंपन, एक्सेलेरोमीटर रीडिंग, उंची, ओझोन पातळी आणि विषारी पदार्थ इत्यादी.

पुन्हा वापरण्यायोग्य रॉकेट्स म्हणजे काय ?

What are Reusable Rockets ?

पुन्हा वापरता येण्याजोगे रॉकेट पेलोड (उपग्रह) सोडतात, पृथ्वीवर परत येतात आणि पुन्हा नवीन पेलोडसह लॉन्च केले जाऊ शकतात. 

Reusable Rockets चे फायदे काय ?

• पुन्हा वापर केल्यामुळे प्रत्येक प्रक्षेपणासाठी नवीन रॉकेट तयार करावे लागत नाही त्यामुळे नवीन प्रक्षेपणाचा खर्च 65% पर्यंत कमी होऊ शकतो.

• साधारणतः रॉकेट अवकाशात गेल्यावर तेथील कचरा वाढवतात, Reusable Rockets वापरल्यामुळे अवकाशातील कचरा (स्पेस डेब्रिज) कमी करता येईल.

• रॉकेट पुन्हा वापरल्यामुळे नवीन मिशन साठी पुन्हा रॉकेट बनवण्याचा वेळ वाचवला जातो त्यामुळे प्रक्षेपण लवकर आणि जास्त प्रमाणात करता येईल.

एकीकृत निवृत्तीवेतन योजना काय आहे ? 

Unified Pension Scheme

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD , MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) एकीकृत निवृत्तीवेतन योजना (युनिफाइड पेन्शन स्कीम) केव्हा पासून लागू करण्यात येणार आहे ?

1. 1 डिसेंबर 2024

2. 1 जानेवारी 2025

3. 1 एप्रिल 2025

4. 1 मे 2025

उत्तर : 1 एप्रिल 2025

बातम्यांमध्ये : केंद्र सरकारने ‘एकीकृत निवृत्तीवेतन योजना’ (Unified Pension Scheme) घोषित केली. त्याच धर्तीवर प्रस्तावित ‘सुधारित राष्ट्रीय निवृत्तीवेतन योजना’ ऐवजी महाराष्ट्र राज्यामध्ये ही योजना (Unified Pension Scheme) जशीच्या तशी लागू करण्यात येत आहे.

तसेच या अनुषंगाने येणाऱ्या अतिरिक्त खर्चास मान्यता देण्यात येत आहे, असे वित्त विभागाने कळविले आहे.

काय आहे एकीकृत निवृत्तीवेतन योजना ?

• केंद्रीय मंत्रिमंडळाने ‘एकीकृत निवृत्तीवेतन योजना’ (UPS) मंजूर केली, जी सरकारी कर्मचाऱ्यांना निवृत्तीनंतर खात्रीशीर पेन्शन देईल. 

• ही योजना 1 एप्रिल 2025 पासून लागू होईल.

• केंद्र सरकारचे कर्मचारी सध्याच्या नॅशनल पेन्शन सिस्टम (NPS) मधून UPS मध्ये स्थलांतरित होतील.

पेन्शनचे प्रकार :

• खात्रीशीर निवृत्ती वेतन (Assured Pension) :  

या योजनेत सेवानिवृत्तीपूर्वी किमान 25 वर्षे पूर्ण करणाऱ्या सरकारी कर्मचाऱ्यांना निवृत्तीपूर्वीच्या 12 महिन्यांच्या सरासरी मूळ पगाराच्या 50 टक्के रक्कम मिळण्याची हमी दिली जाते.

• खात्रीशीर किमान निवृत्तीवेतन (Assured Minimum Pension) : 

किमान 10 वर्षापर्यंतच्या सेवेच्या स्थितीत कर्मचाऱ्याला दरमहा किमान 10 हजार रुपये दिले जातील.

• खात्रीशीर कौटुंबिक निवृत्तीवेतन (Assured Family Pension) : 

सेवानिवृत्त व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर, त्यांचे जवळचे कुटुंब निवृत्त व्यक्तीने शेवटच्या वेळी काढलेल्या पेन्शनच्या 60 टक्के रक्कम निवृत्ती वेतनाच्या स्वरुपात मिळेल.

• महागाई निर्देशांक (Inflation Indexation) :  

• वर नमूद केलेल्या तीन प्रकारच्या पेन्शनवर महागाई सवलत मिळेल.