एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व योजना 

One Nation One Subscription

Subject : GS - सरकारी योजना 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 1 जानेवारी 2025 पासून सुरू झालेली ‘एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व’ (One Nation One Subscription) योजना खालील पैकी कशाशी संबंधित आहे ? 

1. आंतरराष्ट्रीय संशोधन लेख आणि नियतकालिके उपलब्ध करून देण्यासाठी

2. शेअर बाजारातील त्रुटी दूर करण्यासाठी

3. लघू उद्योगांसाठी विशेष सवलतीसाठी

4. बचत गटांना कर्ज देण्यासाठी

उत्तर : आंतरराष्ट्रीय संशोधन लेख आणि नियतकालिके उपलब्ध करून देण्यासाठी

बातमी काय आहे ? 

• एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व’ योजनेचा पहिला टप्पा 1 जानेवारी 2025 पासून सुरू होईल. 

• केंद्रीय मंत्रिमंडळाने 25 नोव्हेंबर 2024 रोजी ‘वन नेशन वन सबस्क्रिप्शन’ (ONOS) म्हणजेच ‘एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व’ योजनेला मंजुरी दिली. 

एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व (One Nation One Subscription) योजना काय आहे ? 

• हा उपक्रम संपूर्ण देशातील सरकारी उच्च शिक्षण संस्थां मधील तसेच केंद्र सरकारची संशोधन आणि विकास केंद्रे यातील देशातील सर्व विद्यार्थी, प्राध्यापक, संशोधक आणि शास्त्रज्ञांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावरची नावाजलेली नियतकालिके (जर्नल) आणि लेख (Rresearch Articles and Journals ) उपलब्ध करून देऊन ज्ञानामधील अडथळे दूर करण्याचा प्रयत्न करतो.

• यामध्ये देशभरातील 6,300 हून अधिक सरकारी-व्यवस्थापित उच्च शिक्षण संस्था तसेच केंद्र सरकार-व्यवस्थापित संशोधन आणि विकास संस्थांचा समावेश आहे.

• ही सर्व जर्नल फक्त डिजिटल प्लॅटफॉर्मवर उपलब्ध असतील, त्यामुळे हे सर्व वापरकर्त्यांसाठी अधिक सोयीचे आणि सोपे होईल.  

एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व ( One Nation One Subscription ) योजनेचे उद्दिष्ट काय आहे ? 

• सर्व पात्र विद्यार्थी, प्राध्यापक, संशोधक आणि शास्त्रज्ञ यांना उच्चस्तरीय आंतरराष्ट्रीय संशोधन लेख आणि नियतकालिके (जर्नल) उपलब्ध करून देणे हे या योजनेचे उद्दिष्ट आहे. 

• एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व’ योजना 2047 पर्यंत स्वावलंबी आणि विकसित राष्ट्र बनण्याच्या भारताच्या महत्त्वाकांक्षेची आधारशिला आहे. 

एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व ( One Nation One Subscription ) योजनेसाठी किती निधी देण्यात आला ? 

• या उपक्रमासाठी 2025, 2026, आणि 2027 या तीन वर्षांसाठी एकूण 6,000 कोटी रुपयांची तरतूद करण्यात आली आहे.

• या निधीतून सहभागी संस्थांच्या सदस्यता शुल्काचा खर्च केला जाईल.

एक राष्ट्र - एक सदस्यत्व ( One Nation One Subscription ) योजनेचा फायदा काय होईल ? 

• विद्यार्थी, प्राध्यापक आणि संशोधक यांच्या संशोधन क्षमता वाढविण्यासाठी ज्ञानाच्या उपलब्धतेसाठी आंतरराष्ट्रीय संशोधन लेख आणि नियतकालिके (research articles and journals ) उपलब्ध करून देते. 

• शहरी भागात तसेच दुर्गम भागात जागतिक दर्जाची संशोधन संसाधने उपलब्ध होतील.

• भारताला संशोधन आणि विकासामध्ये जागतिक प्रमुख म्हणून उदयास येण्यासाठी मदत होईल. 

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे नवे अध्यक्ष कोण ? 

New Chairperson of National Human Rights Commission

Subject : GS -नियुक्ती, राज्यशास्त्र, वैधानिक संस्था

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, खालील पैकी कोणी राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाच्या अध्यक्षपदाचा कार्यभार स्वीकारला ? 

1. श्री गिरीशचंद्र मुर्मू

2. श्री के. संजय मूर्ती

3. श्री धनंजय चंद्रचूड

4. श्री व्ही. रामसुब्रमण्यम

उत्तर : श्री व्ही. रामसुब्रमण्यम

बातमी काय आहे ? 

सर्वोच्च न्यायालयाचे माजी न्यायमूर्ती व्ही. रामसुब्रमण्यम (V. Ramasubramanian) यांनी राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाच्या अध्यक्षपदाचा कार्यभार स्वीकारला.

"राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग" बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर प्रश्न-उत्तरे : 

(National Human Rights Commission) 

"राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग" ची स्थापना केव्हा करण्यात आली ? 

(SSC GD)

• 12 ऑक्टोबर 1993 रोजी "राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग" ची स्थापना झाली.

• मानवी हक्क संरक्षण कायदा, 1993 द्वारे या संस्थेला वैधानिक दर्जा देण्यात आला.

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे उद्दिष्ट कोणते ? 

"राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोग" काय काम करते ? 

• मानवी हक्कांना प्रोत्साहन देणे आणि त्यांचे संरक्षण करणे हे या आयोगाचे उद्दिष्ट आहे.

• भारताच्या राज्यघटनेद्वारे हमी दिलेले आणि आंतरराष्ट्रीय करारांमध्ये अंतर्भूत असलेल्या व्यक्तींचे जीवन, स्वातंत्र्य, समानता आणि प्रतिष्ठेशी संबंधित अधिकारांचे रक्षण करण्याचे काम या संस्थेकडे आहे.

• हे देशातील मानवाधिकारांचे वॉचडॉग म्हणून काम करते .

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून कोणाला निवडले जाते ?  

भारताचे निवृत्त सरन्यायाधीश किंवा सर्वोच्च न्यायालयाचे न्यायाधीश यांना राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे अध्यक्ष म्हणून निवडले जाते. 

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे मुख्यालय कोठे आहे ? 

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे .

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगात किती सदस्य असतात ? 

( महाराष्ट्र वनरक्षक 2023)

• आयोग ही एक बहु-सदस्यीय संस्था आहे.

• एक अध्यक्ष, आणि 5 इतर सदस्य असे पूर्णवेळ सदस्यांचा समावेश आहे. 

• या पूर्णवेळ सदस्यांव्यतिरिक्त, आयोगामध्ये 7 पदसिद्ध सदस्य देखील आहेत.

राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे अध्यक्ष आणि सदस्य यांची नियुक्ती कोण करतात ? 

• राष्ट्रीय मानवाधिकार आयोगाचे अध्यक्ष आणि सदस्य यांची नियुक्ती राष्ट्रपती करतात.

• ही नियुक्ती राष्ट्रपती 6 सदस्यीय समितीच्या शिफारशींनुसार करतात.

शिफारश समितीमध्ये कोण कोण असतं ? 

1. पंतप्रधान (शिफारश समितीचे अध्यक्ष) 

2. लोकसभेचे अध्यक्ष

3. राज्यसभेचे उपसभापती

4. लोकसभेतील विरोधी पक्षनेते

5. राज्यसभेतील विरोधी पक्षनेते 

6. केंद्रीय गृहमंत्री 

SpaDeX mission

SpaDeX मिशन

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) SpaDeX मिशन बद्दल खालील विधानांचा विचार करा आणि योग्य विधान/विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

A. हे मिशन ISRO ने लॉन्च केले आहे.

B. या मिशनमध्ये दोन उपग्रह एकमेकांना जोडण्यात येणार आहे.

पर्याय : 

1. फक्त A बरोबर

2. फक्त B बरोबर

3. A आणि B दोन्ही बरोबर

4. A आणि B दोन्ही चूक 

उत्तर : A आणि B दोन्ही बरोबर

बातमी काय आहे ? 

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) 30 डिसेंबर 2024 रोजी स्पेस डॉकिंग प्रयोग (SpaDeX) मिशनचे प्रक्षेपण केले. 

डॉकिंग (Docking) म्हणजे काय ? 

अंतराळामध्ये दोन उपग्रहांना किंवा अंतराळ यानांना जोडणे म्हणजे डॉकिंग.

SpaDeX म्हणजे काय ? 

SpaDeX मिशन काय आहे ? 

• SpaDeX चा फूल फॅार्म Space Docking Experiment असा होतो.

• SpaDeX मिशनचे प्राथमिक उद्दिष्ट दोन लहान अंतराळयानांच्या भेटीसाठी, डॉकिंगसाठी आणि अनडॉकिंगसाठी आवश्यक तंत्रज्ञान विकसित करणे आणि त्याचे प्रदर्शन करणे आहे.

• SpaDeX मिशन मध्ये PSLV रॉकेटचा वापर करून SDX01 (चेझर) आणि SDX02 (टार्गेट), नावाचे दोन लहान उपग्रह पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून 470 किलोमीटर अंतरावर पृथ्वीच्या खालच्या कक्षेमध्ये ( Low Earth Orbit) स्थापित करण्यात येणार आहे. 

• त्यानंतर हे दोन उपग्रह एकमेकांपासून दूर जातील. त्यानंतर त्यांना थांबवून या दोन उपग्रहांची तपासणी करण्यात येईल.

• हे दोन उपग्रह एकमेकांसोबत जोडून एक सिंगल प्लॅटफॉर्म बनवण्यात येईल यालाच डॉकिंग म्हणतात. 

उपग्रहांचं वजन किती आहे ? 

या दोन्ही उपग्रहांचं वजन प्रत्येकी 220 किलो आहे.

SpaDeX हे किती वर्षांची मोहिम आहे ?  

SpaDeX हि 2 वर्षांची मोहिम असणार आहे. 

SpaDeX मिशनचा फायदा काय होईल ? 

• ही यंत्रणा मोठ्या संरचना एकत्र करण्यासाठी किंवा उपकरणे, क्रू किंवा अंतराळातील पुरवठा हस्तांतरित करण्यासाठी महत्त्वाची आहे. 

• उदाहरणार्थ, इंटरनॅशनल स्पेस स्टेशन (International Space Station) हे तंत्र वापरून बांधले गेले आहे.

• विविध मॉड्यूल्स स्वतंत्रपणे लॉन्च केले गेले आणि अंतराळात जोडले (डॉक) केले गेले.

• या तंत्रज्ञानाचा वापर करून अंतराळातील स्पेस स्टेशन मध्ये अंतराळवीर पाठवले जातात त्यानंतर त्यांना पुन्हा पृथ्वीवर परत आणले जाते.

• चंद्रयान-4, गगनयान मिशन, अंतराळ स्थानके आणि भारताच्या नियोजित भारतीय अंतरीक्ष स्टेशन (BAS) सारख्या भविष्यातील मोहिमांसाठी SpaDeX मिशन महत्त्वपूर्ण आहे.

या मोहिमेत नंतर डॉकिंग (Docking) तंत्रज्ञान विकसित करणारा भारत कितवा देश असेल ? 

• आतापर्यंत डॉकिंग तंत्रज्ञान फक्त अमेरिका, रशिया आणि चीन या तीन देशांनीच यशस्वी रित्या विकसित केले आहे.

• या मोहिमेनंतर भारत 4 था देश असेल. 

सूर्यकिरण लष्करी सराव

EXERCISE SURYA KIRAN

Subject : GS - युद्ध अभ्यास

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) सूर्यकिरण लष्करी सराव खालील पैकी कोणत्या देशांमधील संयुक्त नौदल सराव आहे ?

1) भारत आणि अमेरिका 

2) भारत आणि नेपाळ

3) भारत आणि सिंगापूर

4) भारत आणि श्रीलंका

उत्तर : भारत आणि नेपाळ

भारताबरोबर चे लष्करी युद्ध सराव

• भारत आणि नेपाळ : सूर्य किरण 

• भारत आणि अमेरिका : वज्र प्रहार, युद्ध अभ्यास

• भारत आणि सिंगापूर : बोल्ड कुरुक्षेत्र, अग्नी वॉरियर

• भारत आणि श्रीलंका : मित्र शक्ती

• भारत आणि इंडोनेशिया : गरुड शक्ती

• भारत आणि चीन : हॅंड-इन-हॅंड

• भारत आणि रशिया : इंद्र

सूर्यकिरण सरावा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

भारत-नेपाळ दरम्यानच्या 18 वा सूर्यकिरण या संयुक्त लष्करी सरावाला आजपासून नेपाळमध्ये प्रारंभ होत आहे.

सूर्यकिरण सरावाचे आयोजन कोठे करण्यात आले होते ? 

• हा सराव नेपाळ मध्ये सालझंडी इथे 31 डिसेंबर 2024 ते 13 जानेवारी 2025 या कालावधीत होणार आहे. 

• सूर्यकिरण लष्करी सराव दोन्ही देश आलटून पालटून दरवर्षी या प्रशिक्षण कार्यक्रमाचे आयोजन करतात. 

सूर्यकिरण लष्करी सरावात सहभागी युनिट्स :

• भारतीय लष्कराच्या पथकाचे नेतृत्व 11 गोरखा रायफल्स बटालियन करत आहे. 

• नेपाळच्या पथकाचे नेतृत्व श्रीजुंग बटालियनकडे आहे.

सूर्यकिरण लष्करी सरावाचे उद्दीष्ट काय ? 

• जंगलातील युद्धकौशल्य, पर्वतीय प्रदेशातील दहशातवादविरोधी कारवाया आणि आपत्ती काळात मानवतेच्या दृष्टीकोनातून केली जाणारी मदत यामध्ये संयुक्त कार्यक्षमता बळकट करणे हे सूर्यकिरण सराव आयोजनाचे उद्दीष्ट आहे.

• या सरावामुळे, दोन्ही देशांतील व्यावसायिक सहकार्य, मैत्रीपूर्ण संबंध आणि विश्वास तसंच सांस्कृतिक संबंधांचा विस्तार होण्याची अपेक्षा आहे.

सूर्यकिरण लष्करी सरावाची सुरुवात केव्हा झाली ?

सूर्य किरण या भारत आणि नेपाळ यांच्यातील संयुक्त लष्करी सरावाची सुरुवात 2011 मध्ये झाली.

अंदमान आणि निकोबार बेटे 

Andaman and Nicobar Islands

Subject : GS - इतिहास - आधुनिक भारताचा इतिहास, भूगोल

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) खालीलपैकी कोणी अंदमान आणि निकोबार बेटांना , शहीद आणि स्वराज्य बेट असे नाव दिले ? 

1. महात्मा गांधी

2. नेताजी सुभाषचंद्र बोस

3. सरदार वल्लभभाई पटेल

4. पंडित जवाहरलाल नेहरू

उत्तर : नेताजी सुभाषचंद्र बोस

बातमी काय आहे ? 

• नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी 1943 मध्ये 30 डिसेंबर दिवशी पोर्टब्लेअरमध्ये तिरंगा फडकवत इंग्रजांच्या राजवटीतून अंदमान निकोबारला मुक्त केलं होतं.  

• ब्रिटिश राजवटीतून मुक्त झालेला हा पहिलाच प्रदेश होता.

• त्यामुळे आजचा दिवस हा भारताच्या स्वातंत्र्यलढ्यातला एक ऐतिहासिक दिवस आहे.  

दुसऱ्या महायुद्धात अंदमान आणि निकोबार बेटांवर कब्जा कोणी केला ? 

• दुसऱ्या महायुद्धाच्या काळात जपानी शाही सेनेनं 23 मार्च 1943 ला अंदमान आणि निकोबार द्वीपसमूहांवर कब्जा केला.

• त्यांनतर अंदमान निकोबार द्वीपसमूह आझाद हिंद सेनेच्या अंतरिम सरकारकडे सोपवण्याची घोषणा जपानच्या पंतप्रधानांनी, 6 नोव्हेंबर 1943 ला टोक्योमध्ये ग्रेटर इस्ट एशियाटीक नेशन्सच्चया सभेत केली. 

• त्यांनतर नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी 29 ते 31 डिसेंबर 1943 दरम्यान अंदमान द्वीपसमूहाचा दौरा करत पहिल्यांदा भारताच्या धर्तीवर तिरंगा फडकवला. 

• नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी अंदमान आणि निकोबार बेटांना ब्रिटिश राजवटीपासून मुक्त केलेले प्रदेश म्हणून घोषित केले. 

• नेताजी सुभाषचंद्र बोस यांनी अंदमान बेटाला शहीद आणि निकोबार बेटाला स्वराज्य असे नाव दिले होते.

अंदमान आणि निकोबार बेटे

• अंदमान आणि निकोबार बेटे भारतीय केंद्रशासित प्रदेश आहे.

• अंदमान आणि निकोबार बेटे बंगालच्या उपसागरात भारतीय मुख्य भूमीच्या आग्नेयेला आहेत.

• यात अंदमान बेटे आणि निकोबार बेटे या दोन बेट समूहांचा समावेश आहे.

• 10 डिग्री चॅनेल (Ten Degree Channel) ही एक अरुंद सामुद्रधुनी आहे जी अंदमान बेटांना निकोबार बेटांपासून वेगळी करते. 

• हे अंदाजे 10-डिग्री अक्षांशवृत्तावर आहे.

अंदमान आणि निकोबार केंद्रशासित प्रदेशाची राजधानी कोणती ? 

(Army ARO Jodhpur 2021)

पोर्ट ब्लेअर (Port Blair) शहर हे अंदमान आणि निकोबार बेटांची राजधानी आहे.

भारताच्या सर्वात दक्षिणेकडील टोकाचे नाव काय आहे ? 

(SSC GD 2022)

इंदिरा पॉइंट हे भारताच्या सर्वात दक्षिणेकडील टोकाचे नाव आहे.

भारतातील जागृत ज्वालामुखी चे नाव काय ? 

(SSC GD 2021)

बॅरेन आयलँड (Barren Island) हा भारतातील अंदमान आणि निकोबारमध्ये आढळणारा एकमेव सक्रिय ज्वालामुखी आहे

भारतीय लष्कराने कोठे उभारला छत्रपतींचा अश्वारूढ पुतळा 

Statue of Chhatrapati Shivaji Maharaj

Subject : GS 

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, भारतीय लष्कराने भारत-चीन सीमेवर छत्रपती शिवाजी महाराजांचा अश्वारूढ पुतळा उभारला. हा पुतळा खालील पैकी कोणत्या सरोवराच्या काठावर आहे ? 

1. मानस सरोवर

2. वुलर सरोवर

3. पँगाँग सरोवर

4. दाल सरोवर 

उत्तर : पँगाँग सरोवर (Pangong Lake) 

बातमी काय आहे ?

• भारतीय लष्कराने पूर्व लडाखमध्ये भारत-चीन सीमेवर छत्रपती शिवाजी महाराज यांचा अश्वारूढ पुतळा उभारण्यात आला असून नुकतेच या पुतळ्याचे अनावरण करण्यात आले आहे. 

• छत्रपतींच्या पुतळ्याचे अनावरण होताना लडाखची ती युद्धभूमी छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या जयजयकाराने दुमदुमली. यावेळी जवानांनी प्रचंड उत्साहात पोवाडे आणि शौर्य गीते सादर केली.

पुतळा कोठे उभारण्यात आला ? 

• हा पुतळा पूर्व लडाखमध्ये चीनबरोबरच्या सीमेवरील वास्तविक नियंत्रण रेषेच्या (LAC - Line of Actual Control) जवळ उभारण्यात आला.

• हा पुतळा पँगाँग सरोवराच्या किनार्‍यावर 14,300 फुट उंचीवर उभारण्यात आला आहे. 

पँगाँग सरोवरा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर : 

• अक्साई चिनच्या विवादित प्रदेशात जवळजवळ 4,350 मीटर उंचीवर असलेले पँगॉन्ग तलाव हे जगातील सर्वात उंच खाऱ्या पाण्याचे सरोवर आहे. 

• लेह-लडाखमधील सर्वात प्रसिद्ध तलावांपैकी एक आहे.

• पँगॉन्ग हे नाव तिबेटी शब्द "पँगॉन्ग त्सो" वरून आले आहे, ज्याचा अर्थ "उंच गवताळ तलाव" असा आहे.

• पँगॉन्ग तलावाची लांबी 134 किमी असून 1/3 भाग भारतात तर 2/3 भाग चीनमध्ये (तिबेट स्वायत्त प्रदेश) पसरलेला आहे. 

भारतातील पहिला बायो-बिटुमेन राष्ट्रीय महामार्ग

India's First Bio-Bitumen National Highway

Subject : GS - पर्यावरण

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच, भारतातील पहिल्या बायो-बिटुमेन (जैविक डांबर) राष्ट्रीय महामार्गाचे उद्घाटन खालील पैकी कोणत्या राज्यात झाले ?

1. महाराष्ट्र

2. गुजरात

3. उत्तर प्रदेश

4. हरियाणा

उत्तर : महाराष्ट्र

बायो-बिटुमेन (जैविक डांबर) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :  

• नुकतेच केंद्रीय रस्ते वाहतूक मंत्री नितीन गडकरी यांच्या हस्ते महाराष्ट्रातील नागपूर जिल्ह्यात बायो-बिटुमेन (जैविक डांबर) पासून बनलेल्या देशातील पहिल्या रस्त्याचे उद्घाटन करण्यात आले. 

• नागपूर-जबलपूर राष्ट्रीय महामार्गावरील (NH- 44) मनसर बायपास येथे 'बायो बिटुमिन' तंत्रज्ञानाच्या मदतीने हा रस्ता तयार करण्यात आला आहे.

• हा रस्ता वैज्ञानिक आणि औद्योगिक संशोधन परिषद (CSIR), केंद्रीय रस्ते संशोधन संस्था (CRRI), राष्ट्रीय महामार्ग प्राधिकरण (NHAI) आणि प्राज इंडस्ट्रीज यांनी संयुक्तपणे तयार केला आहे. 

यासाठी लागणारे तंत्रज्ञान कोणी विकसित केले ? 

• हे तंत्रज्ञान प्राज इंडस्ट्रीज च्या माध्यमातून विकसित करण्यात आले असून यामध्ये कच्च्या लीग्नीनचे बायो बिटूमिनमध्ये रूपांतर करण्यात आले आहे.

• लीग्नीन हा एक प्रकारचा जटिल पॉलिमर (फायबर) असून तो वनस्पतींमध्ये आढळतो.

बायो-बिटुमेन म्हणजे काय ? 

• बायो-बिटुमेन याला जैविक डांबर असेही म्हणतात. 

• बायो-बिटुमेन हे जैव-आधारित बाइंडर आहे, जे भाजीपाला, झाडाचे खोड, शेवाळ, लिग्निन (लाकडाचा एक घटक) यांसारख्या अक्षय स्रोतांपासून बनविण्यात येते. 

बायो-बिटुमेनचे फायदे काय ? 

• पेट्रोलियम बिटुमेनला (डांबराला) स्थानिक पर्याय म्हणून बायो-बिटुमेन विकसित करण्यात आले आहे. 

• याचा वापर रस्ते बांधण्यासाठी केल्यास प्रदूषण कमी होणार आहे. 

• हरितगृह वायू उत्सर्जन कमी होईल. 

• पारंपारिक डांबरी रस्त्यापेक्षा बायो-बिटुमेन रस्ता 40% अधिक टिकाऊ आहे.

• भारत सध्या एकूण पुरवठ्यापैकी 50% डांबर आयात करतो यासाठी होणारा आयात खर्च कमी होईल. 

2024 FIDE महिलांची जागतिक जलद बुद्धिबळ अजिंक्यपद स्पर्धा कोण जिंकल ? 

FIDE World Rapid Chess Championships 2024

Subject : GS - खेळ

सरळसेवा, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2024 FIDE महिलांची जागतिक जलद बुद्धिबळ अजिंक्यपद स्पर्धा (वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप) खालील पैकी कोणी जिंकली ? 

1. हरिका द्रोणावल्ली

2. कोनेरू हम्पी

3. वैशाली रमेशबाबू

4. स्मृती मंधाना

उत्तर : कोनेरू हम्पी (Koneru Humpy) 

बातमी काय आहे ? 

2024 FIDE महिलांची वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिपमध्ये भारताच्या कोनेरू हम्पी यांचा विजय 

2024 FIDE वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारताच्या कोनेरू हम्पी यांनी इंडोनेशियाच्या इरीन सुकंदरचा पराभव करत ऐतिहासिक दुसऱ्यांदा महिलांच्या जागतिक जलद (रॅपिड) बुद्धिबळ अजिंक्यपद स्पर्धेचे विजेतेपद पटकावले.

• कोनेरू हम्पीने 2019 मध्ये जॉर्जिया येथे झालेल्या स्पर्धेतही अजिंक्यपद पटकावले होते.

2024 FIDE वर्ल्ड रॅपिड चॅम्पियनशिप कोठे आयोजित करण्यात आली ? 

• 26-29 डिसेंबर 2024 रोजी अमेरिकेच्या न्यूयॉर्क शहर, येथे आयोजित करण्यात आली होती.

वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप काय आहे ?

वर्ल्ड रॅपिड चेस चॅम्पियनशिप ही एक बुद्धिबळ स्पर्धा आहे जी वेळेच्या नियंत्रणाखाली वेगाने खेळल्या जाणाऱ्या बुद्धिबळातील विश्वविजेते ठरवण्यासाठी आयोजित केली जाते. 

जागतिक चेस चॅम्पियनशिपचे प्रकार :

FIDE, जागतिक बुद्धिबळ महासंघ, दरवर्षी वैयक्तिक बुद्धिबळ प्रकारांमध्ये 3 प्रकारच्या जागतिक चॅम्पियनशिपचे आयोजन करते : 

1. पारंपरिक (Classical)  

2. जलद (Rapid)

3. अतिजलद (Blitz) 

रॅपिड आणि ब्लिट्झ चॅम्पियनशिपमध्ये फरक काय ? 

जलद (Rapid) : रॅपिडमध्ये 15-मिनिटांच्या वेळेच्या नियंत्रणामध्ये खेळलेले गेम दिसतील, ज्यामध्ये खेळाडूंना प्रति चाल (पहिल्या चालीपासूनच) अतिरिक्त 10-सेकंद वाढ मिळेल.

जलद (Rapid) चेस चॅम्पियनशिप भारतीय विजेते :

• 2017 मध्ये रियाध, सौदी अरेबिया येथे झालेल्या खुल्या गटात श्री विश्वनाथन आनंद यांनी जागतिक जलद (Rapid) विजेतेपद पटकावले होते.

• कोनेरू हम्पी यांनी 2019 आणि 2024 मध्ये दोनदा जलद विजेतेपद पटकावले आहे.

अतिजलद (Blitz) :

• ब्लिट्झ ही अतिजलद स्पर्धा असते त्यात 3 मिनिटांच्या वेळेच्या नियंत्रणासह आणि प्रत्येक चाल 2-सेकंद वाढीसह (पहिल्या चालीपासूनच) वेळ मिळतो.

• ब्लिट्ज फॉरमॅटमध्ये आजवर कोणत्याही भारतीयाला विजेतेपद मिळालेले नाही.

आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघ (International Chess Federation) बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स :

• ही बुद्धिबळ खेळाची प्रशासकीय संस्था आहे आणि जगभरातील अनेक राष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघांना जोडते.

• आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघ त्याच्या फिडे (FIDE) या फ्रेंच नावाने प्रसिद्ध आहे.

• बुद्धिबळाशी संबंधित सर्व आंतरराष्ट्रीय स्पर्धांवर नियंत्रण ठेवणारी ही संस्था आहे.

• स्थापना : आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ महासंघाची स्थापना 20 जुलै 1924 रोजी पॅरिसमध्ये झाली.

• मुख्यालय : त्याचे मुख्यालय स्वित्झर्लंडमधील लॉसने (Lausanne) शहरात आहे.

आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ दिन केव्हा साजरी करतात ?

20 जुलै हा दिवस आंतरराष्ट्रीय बुद्धिबळ दिन म्हणून साजरा केला जातो.