मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 | Human Coronavirus HKU1

Subject : GS - विज्ञान आणि तंत्रज्ञान - रोग आणि आजार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलीकडेच कोलकाता येथील एका महिलेला मानवी कोरोना विषाणू HKU1 (HCoV-HKU1) असल्याचे निदान झाले. मानवी कोरोना विषाणू HKU1 बद्दल योग्य विधान विधाने असलेला पर्याय निवडा. 

अ) हा कोरोनाव्हायरसचा मानवांना आणि प्राण्यांनाही होऊ शकतो.

ब) HKU1 पहिल्यांदा 2004 मध्ये हाँगकाँग येथे शोधला. 

क) HKU1 आणि COVID-19 सारखेच आहे.

पर्याय : 

1. फक्त अ योग्य

2. फक्त अ आणि ब योग्य

3. फक्त ब आणि क योग्य

4. अ, ब आणि क योग्य

उत्तर : फक्त अ आणि ब योग्य

• क) हे विधान चुकीचे आहे. 

• HKU1 आणि COVID-19 सारखे नाही.

बातमी काय आहे ?

कोलकाता येथील एका महिलेला मानवी कोरोना विषाणू HKU1 (HCoV-HKU1) असल्याचे निदान झाले आहे. 

मानवी कोरोना म्हणजे काय ? 

मानवी कोरोनाव्हायरस हे RNA विषाणूंचा एक गट आहे जे मानवांमध्ये श्वसनमार्गाचे संक्रमण (Respiratory Tract Infections) करतात, ज्यामध्ये सौम्य सर्दीपासून ते SARS, MERS आणि COVID-19 सारख्या गंभीर आजारांचा समावेश आहे.

मानवी कोरोनाव्हायरस सामान्य 4 प्रकार कोणते ? 

229E, NL63, OC43, आणि HKU1 हे मानवी कोरोनाव्हायरसचे सामान्य 4 प्रकार आहे.

मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 ला बीटाकोरोनाव्हायरस हॉंगकोनेन्स (Betacoronavirus Hongkonense) असेही म्हणतात. 

• हा कोरोनाव्हायरसचा एक प्रकार आहे जो मानवांना आणि प्राण्यांनाही होऊ शकतो.

• मानवी कोरोनाव्हायरस HKU1 (हाँगकाँग विद्यापीठ) पहिल्यांदा 2004 मध्ये सापडला.

• मानवी कोरोनाव्हायरसची ओळख पहिल्यांदा 2004 मध्ये हाँगकाँग विद्यापीठातील संशोधकांनी पटवली होती, त्यामुळेच त्याला हे नाव मिळाले.

• मानवी कोरोनाव्हायरससाठी कोणतीही लस किंवा विशिष्ट उपचार नाही. 

• बहुतेक संक्रमित व्यक्ती स्वतःहून बरे होतात.

HKU1 ची लक्षणे कोणती ? 

• HKU1 मध्ये, लक्षणे सहसा सौम्य असतात. तथापि, काही प्रकरणांमध्ये, विशेषतः उपचार न केल्यास, मानवी कोरोनाव्हायरसमुळे ब्रॉन्कायओलायटिस आणि न्यूमोनिया होऊ शकतो.

HKU1 आणि COVID-19 सारखेच आहे का ?

• नाही, HKU1 हा COVID-19 पेक्षा वेगळा आहे.

• HKU1 हा एक सामान्य सर्दी-कारक कोरोनाव्हायरस आहे.

• तर COVID-19 हा SARS-CoV-2 मुळे होतो. 

• COVID-19 हा एक नवीन कोरोना विषाणू आहे जो श्वसनाचे गंभीर आजार निर्माण करू शकतो. 

जागतिक जल दिन | World Water Day

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी जागतिक जल दिन कधी साजरा केला जातो ? 

1. 31 मार्च

2. 22 मार्च

3. 8 मार्च

4. 1 मार्च

उत्तर : 22 मार्च

दरवर्षी 22 मार्च रोजी जागतिक जल दिन साजरा केला जातो. 

जागतिक जल दिन का साजरी करतात ? 

• जागतिक जल दिन गोड्या पाण्याच्या महत्त्वावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी 

• गोड्या पाण्याच्या संसाधनांच्या संवर्धनासाठी आणि शाश्वत व्यवस्थापनासाठी 

• तसेच त्यासंदर्भात जनजागृती करण्यासाठी दरवर्षी जगभरात साजरा केला जातो. 

• हा दिवस शाश्वत विकास ध्येय (SDG) 6 : 2030 पर्यंत सर्वांसाठी पाणी आणि स्वच्छता याच्या समर्थनार्थ जागतिक जलसंकटाचा सामना करण्यासाठी कृती करण्याबद्दल प्रोत्साहित करतो.

राष्ट्रीय जल दिन कोणी घोषित केला ? 

Who declared National Water Day ? 

• जागतिक जल दिनाची कल्पना पहिल्यांदा 1992 मध्ये रिओ दि जानेरो (Rio de Janeiro) येथे झालेल्या संयुक्त राष्ट्रांच्या पर्यावरण आणि विकास परिषदेत (United Nations Conference on Environment and Development) मांडण्यात आली होती.

• संयुक्त राष्ट्रांच्या महासभेने (United Nations General Assembly ) 22 मार्च हा दिवस जागतिक जल दिन म्हणून घोषित केला.

पहिला जागतिक जल दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

पहिला जागतिक जल दिन 22 मार्च 1993 रोजी साजरी करण्यात आला. 

जागतिक जल दिन 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

What is the theme of World Water Day 2025?

• 2025 च्या जागतिक जल दिनाची संकल्पना "हिमनदी संवर्धन" (Glacier Preservation) ही आहे. 

• 2025 ची संकल्पना जीवन आणि जलचक्र टिकवून ठेवण्यात हिमनद्यांची महत्त्वाची भूमिका अधोरेखित करते.

हिमनद्या संवर्धन महत्त्वाचे का आहे ? 

• पृथ्वीवरील 70% गोड्या पाण्याचे साठे हिमनद्यांमध्ये साठवले जातात.

• हिमनद्या नैसर्गिक गोड्या पाण्याचे साठे म्हणून काम करतात. 

• पिण्याच्या पाण्याचा पुरवठा, शेती, उद्योग आणि निरोगी परिसंस्थांसाठी हिमनदी महत्त्वाची आहे. 

• वाढत्या जागतिक तापमानामुळे, हिमालय, अँडीज, आल्प्स आणि आर्क्टिक सारख्या भागातील हिमनद्या धोकादायक दराने आकुंचन पावत आहेत.

• 2025 च्या जागतिक जल दिनाचे उद्दिष्ट हरितगृह वायू उत्सर्जन कमी करणे, शाश्वत पाणी व्यवस्थापन पद्धती लागू करणे आणि हिमनद्या आणि त्यांनी प्रदान केलेल्या गोड्या पाण्याच्या साठ्यांचे संरक्षण करण्यासाठी आंतरराष्ट्रीय सहकार्याला प्रोत्साहन देणे हे आहे.

नामरुप IV खत कारखान्याची उभारणी करायला केंद्रीय मंत्रिमंडळाची मंजुरी

Cabinet approves setting up of Namrup IV Fertilizer Plant

Subject : GS - सरकारी योजना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) अलिकडेच नामरुप IV खत कारखान्याची उभारणी करायला केंद्रीय मंत्रिमंडळाची मंजुरी दिली हा प्रकल्प कोणत्या राज्यात उभारण्यात येणार आहे ?

1. पंजाब

2. महाराष्ट्र

3. तामिळनाडू

4. आसाम 

उत्तर : आसाम

बातमी काय आहे ?

पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या बैठकीत केंद्रीय मंत्रिमंडळाने एका नव्या ब्राऊनफिल्ड अमोनिया-युरिया कॉम्प्लेक्स उभारणी ला मंजुरी दिली. 

नामरुप IV खत कारखान्या बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• आसामच्या नामरुप या ठिकाणी ब्रह्मपुत्रा व्हॅली फर्टिलायझर कॉर्पोरेशन लिमिटेड संकुलात युरियाचे वार्षिक 12.7 लाख मेट्रिक टन इतकी उत्पादनक्षमता असलेल्या एका नव्या ब्राऊनफिल्ड अमोनिया-युरिया प्रकलपाची उभारणी करण्यात येणार आहे. 

• या प्रकल्पाच्या माध्यमातून अंदाजे 10,601.40 कोटी रुपये खर्च अपेक्षित आहे. 

• नामरुप- IV प्रकल्पाच्या पूर्ण करण्यासाठी एकूण 48 महिने कालावधी देण्यात आला आहे.

• नामरूप-IV युनिटची स्थापना अधिक ऊर्जा कार्यक्षम (Energy Efficient) असेल. 

या प्रस्तावित संयुक्त प्रकल्पात, समभागाची (Equity) विभागणी खालीलप्रमाणे असेल : 

नामरुप IV खत कारखान्या प्रकल्पामुळे कोणते फायदे होतील ? 

• या प्रकल्पामुळे देशातील विशेषतः ईशान्य भागात युरिया उत्पादन क्षमता वाढेल. 

• यामुळे ईशान्येकडील राज्यांतील आणि, बिहार, पश्चिम बंगाल, पूर्व उत्तर प्रदेश आणि झारखंडमधील युरिया खतांच्या वाढत्या मागणीची पूर्तता होईल.

• यामुळे या भागातील जनतेसाठी रोजगाराच्या प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष संधी खुल्या होतील. 

• त्याबरोबरच युरिया उत्पादनात देशाला स्वयंपूर्ण करण्याचे स्वप्न साकार करण्यासाठी देखील त्याची मदत होईल

14th Meeting of ADMM-Plus Experts Working Group on Counter-Terrorism | 14वी दहशतवादविरोधी ADMM-plus बैठक

Subject : GS - आंतरराष्ट्रीय संघटना

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) नुकतीच नवी दिल्ली येथे आसियान देशातील संरक्षण मंत्र्यांची 14 वी बैठक पार पडली. या बैठकीचे सह अध्यक्ष देश कोणते ?

1. भारत व मलेशिया

2. भारत व अमेरिका

3. भारत व सिंगापूर

4. भारत व म्यानमार

उत्तर : भारत व मलेशिया

बातमी काय आहे ? 

• आसियान देशातील संरक्षण मंत्र्यांची (एडीएमएम-प्लस) दहशतवादविरोधी तज्ञ कार्यगटाची (EWG on CT) 14 वी बैठक 19 ते 20 मार्च 2025 दरम्यान नवी दिल्ली येथे आयोजित करण्यात आली. 

• भारत व मलेशिया या बैठकीचे सह अध्यक्ष होते. 

• आसियान सचिवालय, आसियान देश आणि एडीएमएम-प्लस सदस्य देश यांच्या प्रतिनिधींनी या बैठकीत भाग घेतला.

14 वी दहशतवादविरोधी ADMM-plus तज्ञ कार्यगटाची बैठकी संदर्भात परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• भारताने चालू वर्षासाठी पहिली दहशतवादविरोधी तज्ञ कार्यगटाची बैठक आयोजित केली .

• दोन दिवसांच्या या बैठकीत, दहशतवाद आणि उग्रवादाच्या वाढत्या धोक्याला तोंड देण्यासाठी एक मजबूत आणि व्यापक रणनीती विकसित करण्यावर लक्ष केंद्रित करण्यासाठी चर्चा करण्यात आली. 

• आसियान देशांच्या संरक्षण दलांचे आणि त्यांच्या संवाद भागीदारांचे प्रत्यक्ष अनुभव सामायिक करणे हे या बैठकीचे उद्दिष्ट होते. 

• या बैठकीत चालू वर्षासाठी नियोजित उपक्रम/बैठका/कार्यशाळांचा पाया रचण्यात आला.

• या बैठकीत, भारत आणि मलेशियाच्या सह-अध्यक्षांनी 2024-2027 या कालावधीच्या नियोजित उपक्रमांसाठी कार्य-योजना सादर केली. 

• 2026 मध्ये मलेशियामध्ये दहशतवादविरोधी तज्ञ कार्यगटाची, टॉप चर्चा/विचार विनिमय आणि 

• 2027 मध्ये भारतात फील्ड प्रशिक्षण सत्र आयोजित करण्याची घोषणा या दोन देशांनी केली.  

एडीएमएम-प्लस (ADMM-Plus) म्हणजे काय ? 

• ADMM-Plus चा फूल फॅार्म ASEAN Defence Ministers’ Meeting-Plus असा आहे. 

• एडीएमएम-प्लस ही 10 आसियान (ASEAN) देशांच्या आणि 8 संवाद भागीदार देशांच्या संरक्षण मंत्र्यांची संघटना आहे.

आसियान संघटने मध्ये किती देश आहे ? आणि कोणते ?

• आसियान संघटनेमध्ये 10 देश आहे.

• ब्रुनेई, कंबोडिया, इंडोनेशिया, लाओस, मलेशिया, म्यानमार, फिलीपिन्स, सिंगापूर, थायलंड आणि व्हिएतनाम.

एडीएमएम-प्लस (ADMM-Plus) संघटनेतील 8 संवाद भागीदार देश कोणते ? 

भारत, चीन, जपान, कोरिया प्रजासत्ताक, ऑस्ट्रेलिया, न्यू झीलंड, अमेरिका, रशिया

आसियान म्हणजे काय ?  | What is ASEAN ? 

• ASEAN म्हणजे Association of Southeast Asian Nations.

• आग्नेय आशियाई राष्ट्रांची संघटना (ASEAN) हा एक प्रादेशिक गट आहे.

• आसियान ही आग्नेय आशियामधील 10 स्वतंत्र देशांची एक राजकीय व आर्थिक संघटना आहे.

• स्थापना : आसियानची स्थापना 8 ऑगस्ट 1967 रोजी गेली.

• या संघटनेचा उद्देश त्यांच्या सदस्य देशांमध्ये आर्थिक आणि सुरक्षा सहकार्याला प्रोत्साहन देणे हे आहे.

वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025

World Happiness Report 2025

Subject : GS - रिपोर्ट

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) 2025 च्या जागतिक आनंद अहवाल (वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट) नुसार भारताचा क्रमांक किती आहे ? 

1. 68

2. 109

3. 118

4. 133

उत्तर : 118

बातमी काय आहे ? 

• ‘आंतरराष्ट्रीय आनंद दिना’ निमित्त, संयुक्त राष्ट्रांनी जगातील सर्वात आनंदी देशांची यादी जाहीर केली.

• आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन दरवर्षी 20 मार्च रोजी साजरी करण्यात येतो. 

वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 कोणी प्रकाशित केला ? 

• ऑक्सफर्ड विद्यापीठाच्या वेलबीइंग रिसर्च सेंटरने गॅलप, यूएन सस्टेनेबल डेव्हलपमेंट सोल्युशन्स नेटवर्क च्या भागीदारीत वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 20 मार्च रोजी प्रकाशित केला. 

• हा अहवाल तयार करताना देशातील उत्पन्न, सामाजिक आधार, निरोगी आयुष्य , स्वातंत्र्य, उदारता आणि भ्रष्टाचाराचे प्रमाण या महत्त्वाच्या निकषांचा विचार केला जातो. 

जगातील सर्वात आनंदी देश कोणता ? 

• वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 नुसार फिनलंड आठव्यांदा जगातील सर्वात आनंदी देश ठरला आहे. 

• अहवालानुसार फिनलंडचे लोक सर्वात आनंदी आहे. 

वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 नुसार सर्वात कमी आनंदी देश कोणता ? 

• अफगाणिस्तान हा सर्वात शेवटच्या म्हणजे च 147 व्या क्रमांकावर असून 

• वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 नुसार अफगाणिस्तान हा जगातील सर्वात कमी आनंदी देश आहे. 

वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 मध्ये भारताचा क्रमांक कितवा ?  

• 2025 मध्ये भारताचा 118 वा क्रमांक आहे.

• (तर 2024 मध्ये भारताचा 126 वा क्रमांक होता. ) 

वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 मध्ये भारत आणि शेजारील देशांची क्रमांक : 

• चीन – 68 वा क्रमांक

• नेपाळ – 92 वा क्रमांक 

• पाकिस्तान – 109 वा क्रमांक 

• भारत – 118 वा क्रमांक

• म्यानमार - 125 वा क्रमांक

• श्रीलंका – 133 वा क्रमांक

• बांगलादेश – 134 वा क्रमांक 

नोट : वर्ल्ड हॅपीनेस रिपोर्ट 2025 मध्ये भारतापुढे चीन, नेपाळ आणि पाकिस्तान हे देश आहे हे लक्षात ठेवा. 

आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन 

International Day of Happiness

Subject : GS - दिनविशेष

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन (International Day of Happiness) केव्हा साजरी करण्यात येतो ? 

1. 1 मार्च

2. 8 मार्च

3. 14 मार्च

4. 20 मार्च

उत्तर : 20 मार्च

आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन केव्हा आणि का साजरी करतात ? 

• दरवर्षी आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन 20 मार्च रोजी साजरी करण्यात येतो. 

• आनंदी राहणं आपल्या आयुष्यात किती महत्त्वाचं आहे त्याचप्रमाणे 

• मानसिक आरोग्य आणि लोककल्याण या दोन्ही गोष्टींना प्रत्येक व्यक्तीने आणि प्रशासनाने महत्त्व द्यावे, याची आठवण करुन देण्यासाठी हा दिवस साजरा केला जातो. 

• सरकारे आणि आंतरराष्ट्रीय संस्थांनी मानवी हक्कांचे समर्थन करून आनंदाला आधार देणाऱ्या सोईंसीठी गुंतवणूक करण्याचे आवाहन हा दिवस करतो. 

आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन (International Day of Happiness) कोणत्या देशाच्या पुढाकाराने सुरू करण्यात आला ? 

• 1970 च्या दशकाच्या सुरुवातीपासूनच राष्ट्रीय उत्पन्नापेक्षा राष्ट्रीय आनंदाचे मूल्य ओळखणारा आणि सकल राष्ट्रीय उत्पादनापेक्षा सकल राष्ट्रीय आनंदाचे ध्येय प्रसिद्धपणे स्वीकारणारा भूतान या देशाने हा ठराव मांडला होता.

• आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन (International Day of Happiness) साजरा करण्याचा प्रस्ताव भूतानच्या राजाने युनायटेड नेशन्सकडे पाठवला होता. 

संयुक्त राष्ट्राने आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन साजरा करण्याच्या प्रस्तावाला मंजुरी केव्हा दिली ? 

संयुक्त राष्ट्रांच्या सभेत 12 जुलै 2012 रोजी झालेल्या ठरावामध्ये 20 मार्च हा दिवस आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन (International Day of Happiness) म्हणून घोषित करण्याच्या निर्णयाला मंजूरी देण्यात आली.

पहिला आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

20 मार्च 2013 रोजी पहिला आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन साजरी करण्यात आला. 

आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन (International Day of Happiness) 2025 ची संकल्पना (थीम) काय आहे ? 

केअरिंग अँड शेअरिंग (Caring and Sharing) ही आंतरराष्ट्रीय आनंद दिन 2025 ची संकल्पना आहे.

जागतिक आनंद दिन आणि शाश्वत विकास उद्दिष्ट्ये : 

जागतिक आनंद दिन हा संयुक्त राष्ट्रांच्या शाश्वत विकास ध्येय (Sustainable Development Goals) संबंधित आहे, 

उदाहरणार्थ : 

रामनाथ गोएंका उत्कृष्ट पत्रकारिता पुरस्कार | RAMNATH GOENKA EXCELLENCE IN JOURNALISM AWARDS

Subject : GS - पुरस्कार

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) भारतात 'रामनाथ गोएंका पत्रकारिता उत्कृष्टता' पुरस्कार कोणत्या वर्षी सुरू करण्यात आला ? 

(SSC 2020)

1. 2010

2. 2008

3. 2006 

4. 2000

उत्तर : 2006

बातमी काय आहे ? 

राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते 19 मार्च 2025 रोजी नवी दिल्ली येथे आयोजित कार्यक्रमात 19 वा ‘ रामनाथ गोएंका उत्कृष्ट पत्रकारिता पुरस्कार ’ प्रदान करण्यात आले.

रामनाथ गोएंका पत्रकारिता उत्कृष्टता पुरस्कारा बद्दल परीक्षेसाठी IMP वनलाईनर पॉईंट्स : 

• रामनाथ गोएंका पत्रकारिता उत्कृष्टता पुरस्कार हा पत्रकारितेच्या क्षेत्रातील भारतातील सर्वात प्रतिष्ठित पुरस्कारांपैकी एक आहे.

• रामनाथ गोएंका पत्रकारिता उत्कृष्टता पुरस्कार 2006 मध्ये सुरू करण्यात आला. 

• "द इंडियन एक्सप्रेस" आणि इंडियन एक्सप्रेस ग्रुपचे संस्थापक रामनाथ गोएंका यांच्या नावावर हा पुरस्कार देण्यात येतो.

• देशभरातील प्रिंट, ब्रॉडकास्ट आणि डिजिटल माध्यमांमधील पत्रकारांना रामनाथ गोएंका उत्कृष्ट पत्रकारिता पुरस्काराने सन्मानित केले जाते. 

• ज्यांनी त्यांच्या व्यवसायाचे सर्वोच्च मानक राखले आहेत आणि प्रचंड आव्हानांना न जुमानता, माध्यमांवर जनतेचा विश्वास टिकवून ठेवणारे आणि लोकांच्या जीवनावर परिणाम करणारे काम केले आहे.

• त्याचप्रमाणे पत्रकारिता करताना प्रतिकूल परिस्थितीत सुद्धा सत्य, सचोटी आणि निर्भयपणा या मूल्यांचे पालन करणाऱ्या पत्रकारांना हे पुरस्कार दिले जातात.

नोट : 

• सर्व पुरस्कार विजेते पाठ करू नका

• एकूण 20 श्रेणींत (कॅटेगरी) पुरस्कार देण्यात आले.

• पुरस्काराचे नाव, कधी सुरू करण्यात आला, पुरस्कार कोणत्या क्षेत्राशी संबंधित आहे हे लक्षात ठेवा. 

नमुना म्हणून पुरस्कार विजेत्यांची काही नावे दिली आहेत : 

रामनाथ गोएंका पत्रकारिता उत्कृष्टता पुरस्कार विजेते

• हिंदी (प्रिंट/डिजिटल) : मृदुलिका झा (आज तक) – डंकी मार्गावरील स्थलांतर संकटावर वृत्तांकन.

• प्रादेशिक भाषा (प्रिंट/डिजिटल) : जिशा एलिझाबेथ (मध्यमम) – भारतीय तरुणांची म्यानमारमध्ये होणारी मानवी तस्करी उघडकीस आणली. 

• पर्यावरण, विज्ञान आणि तंत्रज्ञान : शिबू कुमार त्रिपाठी (इंडिया टुडे) – जोशीमठ बुडण्याच्या संकटावर वृत्तांकन.

• अनकव्हरिंग इंडिया इनव्हिजिबल : सत्यसुंदर बारिक (द हिंदू) – ओडिशामधील स्थलांतर आणि बेपत्ता मुलींवरील वृत्तांकन.

• व्यवसाय आणि आर्थिक पत्रकारिता : त्वेश मिश्रा (इकॉनॉमिक टाईम्स) – भारतातील EV उत्पादन क्षेत्रातील अनुदान घोटाळ्याची चौकशी.

• राजकारण आणि सरकार : मैत्री पोरेचा (द हिंदू) – बालासोर रेल्वे दुर्घटना आणि त्याचे परिणाम कव्हर केले.

• क्रीडा पत्रकारिता : शहाब अली आणि अमरनाथ कश्यप (हिंदुस्तान) – सुवर्णपदक विजेत्या आशा किरण बारला यांच्या गावातील वाईट परिस्थिती उघडकीस आणली. 

जागतिक चिमणी दिन

World Sparrow Day

Subject : GS - दिनविशेष, पर्यावरण

सरळसेवा, रेल्वे, तलाठी, वनरक्षक, पोलीस भरती, अग्निवीर , SSC GD, MPSC, UPSC परीक्षेसाठी विचारलेले / संभाव्य महत्त्वपूर्ण प्रश्न

प्रश्न) जागतिक चिमणी दिन कधी साजरा केला जातो ? 

(महाराष्ट्र पोलीस, पुणे पोलीस भरती 2021)

1. 21 मार्च

2. 20 मार्च

3. 3 मार्च

4. 1 मार्च

उत्तर : 20 मार्च

• दरवर्षी जागतिक चिमणी दिन 20 मार्च रोजी साजरी केला जातो. 

• चिमणीला, हिंदी मध्ये “गोरैया” , तमिळ मध्ये “कुरुवी” आणि उर्दू त “चिरिया” अशा नावानेही ओळखले जाते.

जागतिक चिमणी दिन का साजरी करतात ? 

• चिमणी निसर्गाच्या अन्नसाखळीतला एक महत्त्वाचा घटक आहे. 

• वाढतं शहरीकरण, प्रदूषण यांचा परिणाम चिमण्यांच्या संख्येवर होत असून हा पर्यावरणाच्या दृष्टीने धोका आहे. 

• चिमण्यांच्या घटत्या संख्येबद्दल जागरूकता निर्माण करणे आणि त्यांचे संरक्षण करणे.

• त्याचप्रमाणे चिमण्यांचे संवर्धन करण्याच्या उद्देशाने दरवर्षी 20 मार्च हा दिवस जागतिक चिमणी दिन म्हणून जगभरात साजरा केला जातो. 

पहिला जागतिक चिमणी दिन केव्हा साजरी करण्यात आला ? 

• पहिला जागतिक चिमणी दिन 20 मार्च 2010 रोजी साजरी करण्यात आला. 

• भारताच्या, नेचर फॉरएव्हर सोसायटी आणि फ्रान्सच्या इको-सिस ॲक्शन फाउंडेशनच्या पुढाकाराने 20 मार्च हा दिवस जागतिक चिमणी दिन म्हणून अधिकृतपणे साजरा होऊ लागला. 

• नेचर फॉरएव्हर सोसायटी या संस्थेची स्थापना भारतातील पर्यावरणतज्ज्ञ मोहम्मद दिलावर यांनी केली. 

• मोहम्मद दिलावर यांच्या कार्याची दखल घेऊन टाइम मासिकाने 2008 मध्ये त्यांना “हिरोज ऑफ द एन्व्हायर्नमेंट” सन्मान देऊन त्यांचा गौरव केला.

2025 या वर्षी जागतिक चिमणी दिनाची संकल्पना (थीम) कोणती ? 

" निसर्गाच्या छोट्या दूतांना आदरांजली " ही 2025 या वर्षाची जागतिक चिमणी दिनाची संकल्पना आहे. 

 "A Tribute to Nature's Tiny Messengers". 

चिमण्यांचे पर्यावरणीय महत्त्व :

• पर्यावरणीय संतुलन राखण्यात चिमण्या महत्त्वाची भूमिका बजावतात.

• जैवविविधता संवर्धन : चिमणी शहरी आणि ग्रामीण दोन्ही भागात निरोगी परिसंस्थेचे सूचक (Indicators of a healthy ecosystem) म्हणून काम करते.

• नैसर्गिक कीटक नियंत्रण : ते कीटक खातात, ज्यामुळे कीटकांवर नियंत्रण ठेवण्यास मदत होते.

• परागण आणि बीजप्रसार : त्यांच्या कृतीमुळे परागण आणि बीजप्रसार होऊन विविध वनस्पतींची वाढ होण्यास मदत होते.

चिमणी कोणत्या राज्याचा/ केंद्र शासित प्रदेशाचा राज्यपक्षी आहे ? 

चिमणी बिहार आणि दिल्लीचा राज्य पक्षी आहे.